Eliasz Robakiewicz – Z. Freud „Wstęp do psychoanalizy”, F. Nietzsche „Wiedza radosna”

Z. Freud „Wstęp do psychoanalizy”

1. Tezy atakowane przez przeciwników psychoanalizy – 1) Procesy duchowe są nieświadome, 

to   co   świadome   jest   jedynie   częścią   całego   życia   psychicznego.   2)   Popędy   głównie 

seksualne są decydującym czynnikiem w powstawianiu chorób nerwowych, a także przy 

powstawaniu najwyższych kulturalnych, artystycznych, duchowych wytworów człowieka.

2. Psychoanaliza   zajmuje   się   „ciemną”   stroną   ludzkiej   psychiki   nie   po   to   żeby   obniżyć, 

zdyskredytować pozytywne wartości, osiągnięcia ludzkości, ale po to żeby usunąć cenzurę 

którą usiłuje się wprowadzić, żeby ukazać wszystko w lepszym świetle. Cenzura nie tylko 

kulturowa,   ale   i   wewnętrzna.   Sami   blokujemy   marzenia   senne   które   uznamy   za   złe, 

gorszące, są one dla nas nieświadome.

3. W historii miały miejsce dwa przewroty naukowe które zmieniły pogląd ludzkości na samą 

siebie: kopernikański i darwinowski, oba pomniejszyły rolę człowieka. Trzecim tego typy 

przewrotem   ma   być   przewrót   dokonany   za   pomocą   psychoanalizy.   Dzięki   niej   ludzie 

dowiedzą się o tym co nieświadome, o tym, że świadomość, nasze „ja” nie rządzi całym 

życiem psychicznym, a jest jedynie jego skromną częścią.

Z. Freud „Poza zasadą przyjemności”

1. Istotą   umysłu   człowieka   jest  Id,   które   nie   ma   bezpośredniego   kontaktu,   ani   z 

rzeczywistością zewnętrzną, ani z naszym poznaniem. W  Id  działają dwie siły (popędy) 

Eros   i   Tantos  (zniszczenie)   występujących   w   różnych   proporcjach.  Id  domaga   się 

zaspokojenia natychmiastowego i bezwarunkowego. Id ma swój własny świat wewnętrzny, 

w którym szczególnie ważne są wahania między doznaniami przyjemnymi  i przykrymi. 

Posługuje   się  zasadą   przyjemności  która   rządzi   jego   działaniami,  kieruje   się 

przyjemnością.

2. Ego  – instancja psychiczna która rozwinęła się z korowej warstwy  Id  która pozostaje w 

bezpośrednim   kontakcie   z   światem   zewnętrznym,   jego   funkcja   psychiczna   polega   na 

podnoszeniu na wyższy poziom dynamizmu procesów z  Id  oraz (funkcja konstruktywna) 

wprowadza między działanie popęd-czynność myślenie, osąd który opiera się na aktualnej 

sytuacji   oraz   doświadczeniach   i   mający   na   celu   przewidzenie   skutków   danego 

przedsięwzięcia oraz ocenienie czy należy tę czynność wykonać czy nie, a może jeśli ma 

działanie destruktywne dla organizmu stłumić sam popęd (zasada rzeczywistości), kieruje 

się bezpieczeństwem organizmu.

3. „Ślady   pamięciowe”   (zapisy   w   pamięci)   mogą   być   uświadamiane   tak   samo   jak 

rzeczywistość i z nią mylone. Ego broni się przed tym przez badanie rzeczywistości która 

stwarza   różnego   rodzaju   niebezpieczeństwa.  Id  także   stwarza   pewne   niebezpieczeństwa 

(wewnętrzne): zbyt silne popędy szkodzą tak samo jak zbyt silne bodźce (tylko działają na 

inną   sferę   umysłu,   w   inny  sposób),   poza   tym   popędy  silne,   ale   do   wytrzymania   mogą 

prowadzić do niebezpieczeństw w świecie zewnętrznym przy próbach zaspokojenia ich. 

4. Ego w początkowej fazie rozwoju człowieka nie jest w stanie poradzić sobie z powstającymi 

popędami  seksualnymi,  brak  możliwości  zaspokojenia  wywołuje  nerwice,  których  może 

dałoby się uniknąć jeśli byłoby jakieś ujście dla popędów.

5. Superego   –   „sumienie”   -  powstaje   mniej   więcej   po   5   roku   życia   pochodzi   z   świata 

zewnętrznego który zostaje zasymilowany do świata wewnętrznego. Pełni te samą funkcje 

co część świata zewnętrznego z którego powstała tyle, że staje się częścią psychiki. Wydaje 

rozkazy, osądza, grozi karami tak jak rodzice których miejsce zajęła. Ważne jest, że to jak 

rodzice   determinują  superego,   ale   i   sami   są   zdeterminowani   przez   sytuacje   społeczną, 

kulturę etc. Zakres jego działania jest szerszy niż rodziców gdyż osądowi podlegają nie 

tylko działania ale i myśli. 

6. Popędy – siły kryjące się za napięciami towarzyszącymi potrzebom Id, reprezentują wymogi 

jakie   ciało   stawia   życiu   psychicznemu,   stanowią   przyczynę   wszelkiej   aktywności,   mają 

naturę konserwatywną czyli są potrzebą powrotu do stanu jaki już osiągnięto.

7. Eros i popęd niszczycielski, śmierci – eros tworzy i utrzymuje więzi, popęd niszczycielski 

odwrotnie (ostatecznym celem jest sprowadzanie organizmów do stanu nieorganicznego, 

jeśli założyć, że organizmy żywe wywodzą się z materii nieożywionej to jest to popęd 

powrotu   do   stanu   pierwotnego).   Te   przeciwstawne   popędy   są   siłą   napędową   całego 

organizmu,   podobną   analogię   można   odnaleźć   w   świecie   nieorganicznym   (zjawisko 

przyciągania i odpychania).

8. Libido  –   energia   którą   dysponuje  eros  służąca   do   neutralizowania   destruktywnej 

działalności. Popęd przeciwny (popęd śmierci) jest albo rozładowywany zewnętrznie, albo 

poprzez wpływ superego skierowane do wewnątrz (ego) i tam ulegają fiksacji i działają nań 

niszczycielko, chorobotwórczo. 

F. Nietzsche „Wiedza radosna”

1. Zło   –  pełni   funkcje   pozytywną,   motywującą   do   wzrostu,   wzmacnia   silnych   eliminuje 

słabych.

2. Dzięki trzem błędom  – 1) Wiara w to, że nauka przybliży ludzi do dobroci i mądrości 

Boga, że poznanie jest ściśle powiązane z moralnością, wiedzą i szczęściem. 2) Wierzono, 

że   nauka   ma   w   sobie   coś   bezosobowego,   niezależnego,   samowystarczalnego   na   co   złe 

popędy człowieka nie mają wpływu 3) Poznając, zbliżamy się do tej boskości, możemy z 

nią obcować (sami jej zakosztować).

3. Lek osamotnienia – de facto lęk przed osądzeniem i odrzuceniem przez społeczność.

4. Gdzie   zaczyna   się   dobro   –  tam   gdzie   słabi,   naiwni   ludzie   nie   dostrzegają   zła   (złych 

popędów)

5. Tylko jako twórcy – dla przeciętnego człowieka najważniejsze jest, jest istotą rzeczy to co 

na jej  temat sądzą  inni,  przeciętni  (pozór, obiegowa opinia). Tylko twórczość  może  się 

przeciwstawić temu spojrzeniu na świat, tylko dzięki twórczości można wyrazić własny 

punkt widzenia.

6. My artyści! - ład, porządek, prawo w wszechświecie to tylko wyjątki z wyjątków, świat jest 

chaosem. Nie powinniśmy antropomorfizować wszechświata. Świat nie ma celów, jedynie 

konieczności,   nie   ma   przypadków.   Życie   jest   rodzajem   (wyjątkowym)   tego   co   martwe, 

dlatego   śmierć   nie   jest   przeciwieństwem   życia.   Gdy   pozbędziemy   się   tych   przesądów 

(odczłowieczymy   i   odbóstwimy)   naturę   będziemy   mogli   sami   się   „unaturalniać”   (bo 

przecież sami jesteśmy jej częścią, a przesądy nam ten „czysty” kontakt przysłaniają).

7. Pochodzenie poznania – intelekt bardzo długo wytwarzał tylko błędy, te które okazały się 

pożyteczne dla przeżycia zostawały przekazywane dalej pełniąc swoją funkcje. Organizm 

człowieka nie jest przystosowany do obcowania z prawdą, bo opiera się na niezliczonej 

ilości starych błędów. „Życie i poznanie sobie przeczą” w to wierzyli Eleaci, ale wierzyli 

także, w to, że można przeżywać tą sprzeczność. Wierzyli, że może istnieć mędrzec który 

jest bezosobowy, niezmienny, uniwersalnie patrzący, łudzili się, że sami mogą posiąść te 

cechy,   a   także   zniwelować   działanie   popędów   na   swobodę   i   sposób   ich   działania.   W 

rzeczywistości nie było to możliwe i dalej kierowali się miarą „przydatności do życia”.

8. Pochodzenie logiczności – z nielogiczności, ale organizmy nie posługujące się naszą logiką 

wyginęły. Zwierzęta które szybciej potrafiły wynajdywać to co „równe” w pożywieniu czy 

innych   zwierzętach   szybciej   znajdywały   to   co   wrogie   i   to   co   pożyteczne   (szybciej 

uogólniały to co podobne). Równe czyli podobne uznane za identyczne, co nie jest logiczne. 

Pojęcie substancji powstało przez taki sposób rozumowania, gdy nie widziało się różnicy w 

rzeczach przez długi czas to uznawało się, że mają w sobie coś niezmiennego (substancje), 

dlatego substancji w rzeczywistości nic nie odpowiada.

9. Przyczyna i skutek – jest to opis tego co odróżnia nasze obserwacje od dawniejszej wiedzy, 

nie   tłumaczy   samego   zjawiska.   Podając   to   coraz   nowe   przyczyny   głębsze,   bardziej 

skomplikowane   udoskonalamy   nasz   obraz,   ale   nie   wykraczamy   poza   niego.   Przemiana 

chemiczna   dalej   jest   „przemianą”   nie   wytłumaczalnym   zdarzeniem,   my   możemy   tylko 

opisać co i jak przebiega. Wynika to w dużej mierze z naszej skłonności do operowania 

(linie, płaszczyzny, atomy, niepodzielny czas) jednostkami stałymi, niezmiennymi i takimi 

też   chcemy   uczynić   badane   fragmenty   rzeczywistości   które   nazywamy   przyczyną   i 

skutkiem.

10. Cztery   błędy   (człowieka)   –  widział   siebie   niezupełnie,   przypisywał   sobie   zmyślone 

właściwości,   ustanawia   i   umieszcza   siebie   w   zmyślonej   hierarchii   wobec   zwierząt, 

wynajdywał coraz to nowe wzory etyczne które miały obowiązywać powszechnie i wiecznie 

do tych błędów zalicza się humanitarność, ludzkość i „godność ludzką”.

11. Instynkt   stadny  –   moralność   to   instynkt   stadny   w   jednostce,   moralność   wyznaczają 

potrzeby stada, różnorodność moralności pochodzi od różnorodności potrzeb.

12. Stadne wyrzuty sumienia – dziś ludzie są odpowiedzialni za własne czyny i z nich też są 

dumni, kiedyś nie było nic gorszego niż być jednostką i działać jako jednostka.

13. Życie nie jest argumentem – nasza działalność jest uwarunkowana przez życie, to co z nim 

nie   zgodne   jest   odrzucane   jako   niemożliwe,   ale   to   co   nie   jest   żaden   dowód   na 

nieprawdziwość czegoś.

14. Moralny sceptycyzm w chrześcijaństwie – chrześcijaństwo zniszczyło w ludziach wiarę w 

własne cnoty.

15. Myśli - „Myśli są cieniami naszych uczuć – zawsze ciemniejsze, pustsze, prostsze od nich.”

16. Dowcip Kanta – „Kant chciał w uderzający „cały świat” sposób dowieść, że „cały świat” 

ma   słuszność:   -   był   to   tajemny   dowcip   tej   duszy.   Pisał   przeciw   uczonym   na   korzyść 

przesądu ludu, lecz dla uczonych nie ludu.

17. Co znaczy poznawać? - poznanie, konkretnie to co z niego świadome jest efektem walki 

różnych popędów to co widzimy to końcowy efekt bardzo skomplikowanego procesu (który 

przebiega   bez   udziału   naszej   świadomości).   Uznajemy   poznanie   za   coś   dobrego, 

pożytecznego, zbawczego czyli czegoś przeciwnego do popędów.

18. O ile my jeszcze bogobojni jesteśmy – nie ma miejsca w nauce na przekonania, można ich 

bronić tylko gdy uznamy je za hipotezę, tymczasowe stanowisko doświadczalne odnosząc 

się   do   niego   nieufnie.   Gdy   uznajemy   coś   za   naukę   to   już   nie   za   przekonanie,   ale   to 

twierdzenie jest przekonaniem, tylko przenieśliśmy je na kryterium, które dalej pozostaje 

przekonaniem. Każda wiedza jest oparta o wiarę, nie ma wiedzy nie opartej o przekonania 

„nie uprzedzonej”. Jeżeli prawda jest niewiarą w ułudę, niechęcią do łudzenia innych to 

skąd się wzięła wiara w prawdę jeśli nie można ufać w przekonania (takie jak, że prawda 

jest nadrzędna wobec wszystkiego).   Czym jest żądza prawdy? Świat jest pełen pozoru, 

uproszczeń,   pomijania,   samooślepienia,   błędów   czego   się   pragnie   kiedy   postuluje   się 

oczyszczenie świata z tego wszystkiego? Po co nauka, moralność jeśli rzeczywistość stoi jej 

naprzeciw? Wiara w naukę ma podstawy metafizyczne (wiara w Boga, boga jako prawdę).

19. O   pochodzeniu   uczonych   –  uczeni   sami   często   pochodzą   z   domów   rzemieślników, 

urzędników czy duchownych więc będą zajmować się filozofią, nauką tak jak ich ojcowie 

uprawiali swoje zawody, swoją „robotę”.

20. O   „geniuszu   gatunku”   -  problem   świadomości   pojawia   się   tak   naprawdę   gdy 

zastanawiamy się do czego ona jest nam w zasadzie potrzebna. Bystrość i siła świadomości 

polega   na   umiejętności   „powiadamiania   się”   (korespondencji   nieświadomego   z 

świadomością). To co uświadamiane jest tylko powierzchnią, uogólnieniem przez to, to co 

uświadamiane jest uproszczonym, sfałszowanym obrazem rzeczywistości, przyjmujemy za 

prawdę to co korzystne i przyjmujemy to na wiarę.

21. Źródło naszego pojęcia „poznanie”- poznać znaczy sprowadzić coś obcego do znajomego, 

poznanie jest dyktowane przez uczucie trwogi przed nieznanym, zadowolenie z poznania 

przywraca   stan   bezpieczeństwa.   Najtrudniejsze   do   poznania   jest   to   co   bliskie,   nawykłe 

najtrudniejsze jest dostrzeżenie tego co odmienne, odległe. Czymś niemal sprzecznym jest 

chęć poznania tego co odległe.

22. Dwa  rodzaje   przyczyny   które   się   mieszają   –  istnieją   dwa   rodzaje   przyczyn:   ta   która 

działa, bo ma taki natłok siły, że musi ją uwolnić w dowolny sposób i ta która działa 

„celowo”.   Przyczyna   celowa   jest   mylnie   rozumiana   jako   coś   potężniejszego,   gdy   tak 

naprawdę idzie ona z pewnym prądem, poddaje się.

23. Czemu   nie   jesteśmy   idealistami   –  wszelki   idealizm   odcina   człowieka   od   świata,   od 

zmysłów.

F Nietzsche „Poza dobrem i złem”

1. Błędność świata – filozof powinien podchodzić do świata z nieufnością, świadomość odnosi 

się do świata jako do czegoś zewnętrznego, pośrednio. Świat jest pełen „kłamstw” fałszu z 

naszego punktu widzenia, po oczyszczeniu świata z pozorów nie pozostałaby żadna prawda, 

a to dlatego, że nasz świat z nich się składa. Może wystarczy przyjąć, że są rzeczy bardziej 

lub mniej zmienne, pozorne, nie przyjmować niczego za prawdę niepodważalną.

2. Zakładając, że poza świat żądz i popędów wykroczyć nie możemy, dałoby się wytłumaczyć 

i działanie świata materialnego, jako praformę życia. 

3. Jeśli   wierzymy   w   przyczynową   siłę   sprawczą   woli   to   musimy   założyć   w   ramach   tej 

hipotezy, że wola jest jedyną siłą sprawczą (nie wprowadzać kolejnych póki to nie będzie 

niezbędne). Wola może działać tylko na wolę, wszelkie działanie to działanie woli, woli 

mocy. Wszystko inne dałoby się wywieść z woli (mocy)