Eliasz Robakiewicz – Z. Freud „Wstęp do psychoanalizy”, F. Nietzsche „Wiedza radosna”

Z. Freud „Wstęp do psychoanalizy”

1. Tezy atakowane przez przeciwników psychoanalizy – 1) Procesy duchowe są nieświadome,

to co świadome jest jedynie częścią całego życia psychicznego. 2) Popędy głównie

seksualne są decydującym czynnikiem w powstawianiu chorób nerwowych, a także przy

powstawaniu najwyższych kulturalnych, artystycznych, duchowych wytworów człowieka.

2. Psychoanaliza zajmuje się „ciemną” stroną ludzkiej psychiki nie po to żeby obniżyć,

zdyskredytować pozytywne wartości, osiągnięcia ludzkości, ale po to żeby usunąć cenzurę

którą usiłuje się wprowadzić, żeby ukazać wszystko w lepszym świetle. Cenzura nie tylko

kulturowa, ale i wewnętrzna. Sami blokujemy marzenia senne które uznamy za złe,

gorszące, są one dla nas nieświadome.

3. W historii miały miejsce dwa przewroty naukowe które zmieniły pogląd ludzkości na samą

siebie: kopernikański i darwinowski, oba pomniejszyły rolę człowieka. Trzecim tego typy

przewrotem ma być przewrót dokonany za pomocą psychoanalizy. Dzięki niej ludzie

dowiedzą się o tym co nieświadome, o tym, że świadomość, nasze „ja” nie rządzi całym

życiem psychicznym, a jest jedynie jego skromną częścią.

Z. Freud „Poza zasadą przyjemności”

1. Istotą umysłu człowieka jest Id, które nie ma bezpośredniego kontaktu, ani z

rzeczywistością zewnętrzną, ani z naszym poznaniem. W Id działają dwie siły (popędy)

Eros i Tantos (zniszczenie) występujących w różnych proporcjach. Id domaga się

zaspokojenia natychmiastowego i bezwarunkowego. Id ma swój własny świat wewnętrzny,

w którym szczególnie ważne są wahania między doznaniami przyjemnymi i przykrymi.

Posługuje się zasadą przyjemności która rządzi jego działaniami, kieruje się

przyjemnością.

2. Ego – instancja psychiczna która rozwinęła się z korowej warstwy Id która pozostaje w

bezpośrednim kontakcie z światem zewnętrznym, jego funkcja psychiczna polega na

podnoszeniu na wyższy poziom dynamizmu procesów z Id oraz (funkcja konstruktywna)

wprowadza między działanie popęd-czynność myślenie, osąd który opiera się na aktualnej

sytuacji oraz doświadczeniach i mający na celu przewidzenie skutków danego

przedsięwzięcia oraz ocenienie czy należy tę czynność wykonać czy nie, a może jeśli ma

działanie destruktywne dla organizmu stłumić sam popęd (zasada rzeczywistości), kieruje

się bezpieczeństwem organizmu.

3. „Ślady pamięciowe” (zapisy w pamięci) mogą być uświadamiane tak samo jak

rzeczywistość i z nią mylone. Ego broni się przed tym przez badanie rzeczywistości która

stwarza różnego rodzaju niebezpieczeństwa. Id także stwarza pewne niebezpieczeństwa

(wewnętrzne): zbyt silne popędy szkodzą tak samo jak zbyt silne bodźce (tylko działają na

inną sferę umysłu, w inny sposób), poza tym popędy silne, ale do wytrzymania mogą

prowadzić do niebezpieczeństw w świecie zewnętrznym przy próbach zaspokojenia ich.

4. Ego w początkowej fazie rozwoju człowieka nie jest w stanie poradzić sobie z powstającymi

popędami seksualnymi, brak możliwości zaspokojenia wywołuje nerwice, których może

dałoby się uniknąć jeśli byłoby jakieś ujście dla popędów.

5. Superego – „sumienie” - powstaje mniej więcej po 5 roku życia pochodzi z świata

zewnętrznego który zostaje zasymilowany do świata wewnętrznego. Pełni te samą funkcje

co część świata zewnętrznego z którego powstała tyle, że staje się częścią psychiki. Wydaje

rozkazy, osądza, grozi karami tak jak rodzice których miejsce zajęła. Ważne jest, że to jak

rodzice determinują superego, ale i sami są zdeterminowani przez sytuacje społeczną,

kulturę etc. Zakres jego działania jest szerszy niż rodziców gdyż osądowi podlegają nie

tylko działania ale i myśli.

6. Popędy – siły kryjące się za napięciami towarzyszącymi potrzebom Id, reprezentują wymogi

jakie ciało stawia życiu psychicznemu, stanowią przyczynę wszelkiej aktywności, mają

naturę konserwatywną czyli są potrzebą powrotu do stanu jaki już osiągnięto.

7. Eros i popęd niszczycielski, śmierci – eros tworzy i utrzymuje więzi, popęd niszczycielski

odwrotnie (ostatecznym celem jest sprowadzanie organizmów do stanu nieorganicznego,

jeśli założyć, że organizmy żywe wywodzą się z materii nieożywionej to jest to popęd

powrotu do stanu pierwotnego). Te przeciwstawne popędy są siłą napędową całego

organizmu, podobną analogię można odnaleźć w świecie nieorganicznym (zjawisko

przyciągania i odpychania).

8. Libido – energia którą dysponuje eros służąca do neutralizowania destruktywnej

działalności. Popęd przeciwny (popęd śmierci) jest albo rozładowywany zewnętrznie, albo

poprzez wpływ superego skierowane do wewnątrz (ego) i tam ulegają fiksacji i działają nań

niszczycielko, chorobotwórczo.

F. Nietzsche „Wiedza radosna”

1. Zło – pełni funkcje pozytywną, motywującą do wzrostu, wzmacnia silnych eliminuje

słabych.

2. Dzięki trzem błędom – 1) Wiara w to, że nauka przybliży ludzi do dobroci i mądrości

Boga, że poznanie jest ściśle powiązane z moralnością, wiedzą i szczęściem. 2) Wierzono,

że nauka ma w sobie coś bezosobowego, niezależnego, samowystarczalnego na co złe

popędy człowieka nie mają wpływu 3) Poznając, zbliżamy się do tej boskości, możemy z

nią obcować (sami jej zakosztować).

3. Lek osamotnienia – de facto lęk przed osądzeniem i odrzuceniem przez społeczność.

4. Gdzie zaczyna się dobro – tam gdzie słabi, naiwni ludzie nie dostrzegają zła (złych

popędów)

5. Tylko jako twórcy – dla przeciętnego człowieka najważniejsze jest, jest istotą rzeczy to co

na jej temat sądzą inni, przeciętni (pozór, obiegowa opinia). Tylko twórczość może się

przeciwstawić temu spojrzeniu na świat, tylko dzięki twórczości można wyrazić własny

punkt widzenia.

6. My artyści! - ład, porządek, prawo w wszechświecie to tylko wyjątki z wyjątków, świat jest

chaosem. Nie powinniśmy antropomorfizować wszechświata. Świat nie ma celów, jedynie

konieczności, nie ma przypadków. Życie jest rodzajem (wyjątkowym) tego co martwe,

dlatego śmierć nie jest przeciwieństwem życia. Gdy pozbędziemy się tych przesądów

(odczłowieczymy i odbóstwimy) naturę będziemy mogli sami się „unaturalniać” (bo

przecież sami jesteśmy jej częścią, a przesądy nam ten „czysty” kontakt przysłaniają).

7. Pochodzenie poznania – intelekt bardzo długo wytwarzał tylko błędy, te które okazały się

pożyteczne dla przeżycia zostawały przekazywane dalej pełniąc swoją funkcje. Organizm

człowieka nie jest przystosowany do obcowania z prawdą, bo opiera się na niezliczonej

ilości starych błędów. „Życie i poznanie sobie przeczą” w to wierzyli Eleaci, ale wierzyli

także, w to, że można przeżywać tą sprzeczność. Wierzyli, że może istnieć mędrzec który

jest bezosobowy, niezmienny, uniwersalnie patrzący, łudzili się, że sami mogą posiąść te

cechy, a także zniwelować działanie popędów na swobodę i sposób ich działania. W

rzeczywistości nie było to możliwe i dalej kierowali się miarą „przydatności do życia”.

8. Pochodzenie logiczności – z nielogiczności, ale organizmy nie posługujące się naszą logiką

wyginęły. Zwierzęta które szybciej potrafiły wynajdywać to co „równe” w pożywieniu czy

innych zwierzętach szybciej znajdywały to co wrogie i to co pożyteczne (szybciej

uogólniały to co podobne). Równe czyli podobne uznane za identyczne, co nie jest logiczne.

Pojęcie substancji powstało przez taki sposób rozumowania, gdy nie widziało się różnicy w

rzeczach przez długi czas to uznawało się, że mają w sobie coś niezmiennego (substancje),

dlatego substancji w rzeczywistości nic nie odpowiada.

9. Przyczyna i skutek – jest to opis tego co odróżnia nasze obserwacje od dawniejszej wiedzy,

nie tłumaczy samego zjawiska. Podając to coraz nowe przyczyny głębsze, bardziej

skomplikowane udoskonalamy nasz obraz, ale nie wykraczamy poza niego. Przemiana

chemiczna dalej jest „przemianą” nie wytłumaczalnym zdarzeniem, my możemy tylko

opisać co i jak przebiega. Wynika to w dużej mierze z naszej skłonności do operowania

(linie, płaszczyzny, atomy, niepodzielny czas) jednostkami stałymi, niezmiennymi i takimi

też chcemy uczynić badane fragmenty rzeczywistości które nazywamy przyczyną i

skutkiem.

10. Cztery błędy (człowieka) – widział siebie niezupełnie, przypisywał sobie zmyślone

właściwości, ustanawia i umieszcza siebie w zmyślonej hierarchii wobec zwierząt,

wynajdywał coraz to nowe wzory etyczne które miały obowiązywać powszechnie i wiecznie

do tych błędów zalicza się humanitarność, ludzkość i „godność ludzką”.

11. Instynkt stadny – moralność to instynkt stadny w jednostce, moralność wyznaczają

potrzeby stada, różnorodność moralności pochodzi od różnorodności potrzeb.

12. Stadne wyrzuty sumienia – dziś ludzie są odpowiedzialni za własne czyny i z nich też są

dumni, kiedyś nie było nic gorszego niż być jednostką i działać jako jednostka.

13. Życie nie jest argumentem – nasza działalność jest uwarunkowana przez życie, to co z nim

nie zgodne jest odrzucane jako niemożliwe, ale to co nie jest żaden dowód na

nieprawdziwość czegoś.

14. Moralny sceptycyzm w chrześcijaństwie – chrześcijaństwo zniszczyło w ludziach wiarę w

własne cnoty.

15. Myśli - „Myśli są cieniami naszych uczuć – zawsze ciemniejsze, pustsze, prostsze od nich.”

16. Dowcip Kanta – „Kant chciał w uderzający „cały świat” sposób dowieść, że „cały świat”

ma słuszność: - był to tajemny dowcip tej duszy. Pisał przeciw uczonym na korzyść

przesądu ludu, lecz dla uczonych nie ludu.

17. Co znaczy poznawać? - poznanie, konkretnie to co z niego świadome jest efektem walki

różnych popędów to co widzimy to końcowy efekt bardzo skomplikowanego procesu (który

przebiega bez udziału naszej świadomości). Uznajemy poznanie za coś dobrego,

pożytecznego, zbawczego czyli czegoś przeciwnego do popędów.

18. O ile my jeszcze bogobojni jesteśmy – nie ma miejsca w nauce na przekonania, można ich

bronić tylko gdy uznamy je za hipotezę, tymczasowe stanowisko doświadczalne odnosząc

się do niego nieufnie. Gdy uznajemy coś za naukę to już nie za przekonanie, ale to

twierdzenie jest przekonaniem, tylko przenieśliśmy je na kryterium, które dalej pozostaje

przekonaniem. Każda wiedza jest oparta o wiarę, nie ma wiedzy nie opartej o przekonania

„nie uprzedzonej”. Jeżeli prawda jest niewiarą w ułudę, niechęcią do łudzenia innych to

skąd się wzięła wiara w prawdę jeśli nie można ufać w przekonania (takie jak, że prawda

jest nadrzędna wobec wszystkiego). Czym jest żądza prawdy? Świat jest pełen pozoru,

uproszczeń, pomijania, samooślepienia, błędów czego się pragnie kiedy postuluje się

oczyszczenie świata z tego wszystkiego? Po co nauka, moralność jeśli rzeczywistość stoi jej

naprzeciw? Wiara w naukę ma podstawy metafizyczne (wiara w Boga, boga jako prawdę).

19. O pochodzeniu uczonych – uczeni sami często pochodzą z domów rzemieślników,

urzędników czy duchownych więc będą zajmować się filozofią, nauką tak jak ich ojcowie

uprawiali swoje zawody, swoją „robotę”.

20. O „geniuszu gatunku” - problem świadomości pojawia się tak naprawdę gdy

zastanawiamy się do czego ona jest nam w zasadzie potrzebna. Bystrość i siła świadomości

polega na umiejętności „powiadamiania się” (korespondencji nieświadomego z

świadomością). To co uświadamiane jest tylko powierzchnią, uogólnieniem przez to, to co

uświadamiane jest uproszczonym, sfałszowanym obrazem rzeczywistości, przyjmujemy za

prawdę to co korzystne i przyjmujemy to na wiarę.

21. Źródło naszego pojęcia „poznanie”- poznać znaczy sprowadzić coś obcego do znajomego,

poznanie jest dyktowane przez uczucie trwogi przed nieznanym, zadowolenie z poznania

przywraca stan bezpieczeństwa. Najtrudniejsze do poznania jest to co bliskie, nawykłe

najtrudniejsze jest dostrzeżenie tego co odmienne, odległe. Czymś niemal sprzecznym jest

chęć poznania tego co odległe.

22. Dwa rodzaje przyczyny które się mieszają – istnieją dwa rodzaje przyczyn: ta która

działa, bo ma taki natłok siły, że musi ją uwolnić w dowolny sposób i ta która działa

„celowo”. Przyczyna celowa jest mylnie rozumiana jako coś potężniejszego, gdy tak

naprawdę idzie ona z pewnym prądem, poddaje się.

23. Czemu nie jesteśmy idealistami – wszelki idealizm odcina człowieka od świata, od

zmysłów.

F Nietzsche „Poza dobrem i złem”

1. Błędność świata – filozof powinien podchodzić do świata z nieufnością, świadomość odnosi

się do świata jako do czegoś zewnętrznego, pośrednio. Świat jest pełen „kłamstw” fałszu z

naszego punktu widzenia, po oczyszczeniu świata z pozorów nie pozostałaby żadna prawda,

a to dlatego, że nasz świat z nich się składa. Może wystarczy przyjąć, że są rzeczy bardziej

lub mniej zmienne, pozorne, nie przyjmować niczego za prawdę niepodważalną.

2. Zakładając, że poza świat żądz i popędów wykroczyć nie możemy, dałoby się wytłumaczyć

i działanie świata materialnego, jako praformę życia.

3. Jeśli wierzymy w przyczynową siłę sprawczą woli to musimy założyć w ramach tej

hipotezy, że wola jest jedyną siłą sprawczą (nie wprowadzać kolejnych póki to nie będzie

niezbędne). Wola może działać tylko na wolę, wszelkie działanie to działanie woli, woli

mocy. Wszystko inne dałoby się wywieść z woli (mocy)