1

Charakterystyka poszczególnych okresów życia dziecka.

Wybrane zagadnienia dotyczące okresu małego dziecka

i wieku przedszkolnego

OKRES PRENATALNY

- OD POCZĘCIA DO PORODU

(ROZWÓJ WEWNĄTRZMACICZNY)

okres zarodkowy 0 – 84 dni (12 tygodni życia wewnątrzmacicznego)

okres płodowy: od 85 ± 280 dni życia wewnątrzmacicznego

ROZWÓJ POSTNATALNY

okres noworodkowy: 0 – 28 dni życia

okres niemowlęcy: od 29 dnia życia do 12 miesięcy

okres wczesnego dzieciństwa (poniemowlęcy, małego dziecka): od 13 miesiąca życia

do 36 mies., tj. 2 i 3 rok życia

okres przedszkolny: od 4. do 7. roku życia tj. wiek 3-6 lat

okres szkolny:

wczesnoszkolny

7-10 (11) lat

pokwitania

10 (12) – 15 (16) lat

okres młodzieńczy: do 19 lat

OKRES NOWORODKOWY

wybitnie adaptacyjny – od warunków wewnątrzmacicznych (środowisko biologicznie

luksusowe dla rozwoju) do absolutnie odmiennych – pozamacicznych

rozpoczęcie samodzielnego oddychania

zmiany anatomiczne i czynnościowe w układzie krążenia

regulacja ciepłoty ciała i równowagi kwasowo-zasadowej

przyjmowanie pokarmów, oddawanie moczu i stolca

OKRES NOWORODKOWY c.d.

CHARAKTERYSTYCZNE ZJAWISKA:

żółtaczka fizjologiczna

fizjologiczny spadek masy ciała (10% masy

urodzeniowej)

odpadnięcie pępowiny

występowanie odruchów

bezwarunkowych

PROPORCJE CIAŁA:

tułów ½ (dorosły 3/8)

głowa ¼ całości (dorosły 1/8)

kończyny dolne ¼ (dorosły 4/8)

krótka szyja

beczkowaty kształt klatki piersiowej

duży brzuch (wątroba)

OKRES NIEMOWLĘCY

to okres wybitnego tempa rozwoju somatycznego:

w ciągu tego okresu masa ciała przyrasta 200%, długość 50%

w końcu 4 miesiąca życia niemowlę podwaja masę urodzeniową,

10 m.ż. – potraja masę urodzeniową

zmiana proporcji ciała głównie poprzez wzrastanie kończyn („wydłużanie”)

poprawa w wydzielaniu fermentów trawiennych „dojrzewanie układu pokarmowego”

OKRES NIEMOWLĘCY c.d.

wzrasta odporność ogólna – kontakty, szczepienia

dojrzewanie układu krążenia i oddychania oraz centralnego układu nerwowego

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21
22

23

24

25

2

dojrzewanie układu krążenia i oddychania oraz centralnego układu nerwowego

od 7. miesiąca życia – wyrzynanie zębów i wyraźny postęp w rozwoju

psychoruchowym

W tym okresie skłonność do:

drgawek gorączkowych

niedokrwistości

krzywicy niedoborowej

wszelkich infekcji

OKRES WCZESNEGO DZIECIŃSTWA

(PONIEMOWLĘCY, MAŁEGO DZIECKA)

rozwój somatyczny – tempo wzrastania wyraźnie się zwalnia

przyrosty roczne wysokości ciała 10 – 12 cm

przyrosty masy ciała ± 2,5 kg/rocznie

zmniejsza się ilość podskórnej tkanki tłuszczowej a zwiększa masa mięśniowa

smuklenie sylwetki, kształtowanie łuków stopy

wyraźny przyrost masy mózgu i stąd szybki rozwój czynnościowy układu nerwowego
postępuje rozwój czynności chodzenia i sprawności ruchowej (ruchy duże) koordynacji

wzrokowo – ruchowej

rozwój i doskonalenie mowy, a w dalszym etapie pamięci i uwagi oraz myślenia i

postrzegania, postępuje rozwój emocjonalny

intensywne wyrzynanie się zębów mlecznych

wzrasta odporność dziecka – duże znaczenie szczepień ochronnych

OKRES WCZESNEGO DZIECIŃSTWA

(PONIEMOWLĘCY, MAŁEGO DZIECKA)

c.d.

kontrola oddawania moczu i stolca

samodzielne jedzenie

w tym okresie wzrasta możliwość urazów, poparzeń, zatruć lekami

jest duża podatność na wpływy środowiska zewnętrznego

GŁÓWNE PROBLEMY ZDROWOTNE

OKRESU MAŁEGO DZIECKA

Zakażenia układu oddechowego (górnych i dolnych dróg oddechowych)

- zakażenia wywołane przez Streptococcus pneumoniae

- zakażenia wywołane Haemophilus influenzae

- zakażenia wirusem Respiratory Syncytial (RS)

- inne wirusy; Chlamydia pneumoniae

Choroby alergiczne

-

wzrost zachorowań na astmę oskrzelową

-

alergia pokarmowa

Choroby zakaźne

- wzrost zachorowań na krztusiec

- biegunki u dzieci do lat 2 (głównie rotawirusowe)

- zakażenia HCV

- ospa wietrzna (problem przy zmniejszonej odporności)

-

GŁÓWNE PROBLEMY ZDROWOTNE

OKRESU MAŁEGO DZIECKA c.d.

Choroby związane z oddziaływaniem środowiska

- urazy, oparzenia

- zatrucia lekami

- zatrucia pokarmowe

- ciała obce w przełyku i drogach oddechowych

- zatrucia środkami chemicznymi

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21
22

23

24

25

3

- zatrucia środkami chemicznymi

Inne, np.

- próchnica zębów mlecznych

- zabiegi i operacje chirurgiczne z powodu wad wrodzonych

CHOROBY ALERGICZNE

Wyraźny wzrost zachorowań na astmę i atopowe zapalenie skóry (zapalenie błony

śluzowej nosa – w tym okresie rozwoju spotykane mniej często)

W USA w ciągu ostatnich 15 lat wzrost zachorowań na astmę

(dzieci poniżej 5

r. życia) o 160% [

Goldman za Mamino DM et al. – Pediatrics Clin of N. America,

2001).

Częstość występowania astmy wieku dziecięcego jest określana w USA na 3,6 do

9,5%

Podobny zakres podawany jest dla populacji polskiej (8-10%).

W okresie małego dziecka – do 3% - całej populacji w tym wieku.

Atopowe zapalenie skóry około 10 – 12% dzieci w pierwszych

latach życia.

Manifestacja w postaci alergii pokarmowej najczęstsza u dzieci w wieku do lat 3.

PRZYCZYNY OSTRYCH ZAKAŻEŃ UKŁADU ODDECHOWEGO U DZIECI W

PIERWSZYCH

2. LATACH ŻYCIA

WIRUSY: RSV, grypy A i B

paragrypy - typ 1, 2, 3; adenowirusy

[ I.Tranda,

Ped. Pol.2000,8

]

BAKTERIE: wzrost zakażeń gronkowcowych

(w tym gronkowce metycylinooporne u ponad połowy), znacznie mniejszą częstość

zakażeń o etiologii enterokokowej; poza tym: Streptococcus pneumoniae, Chlamydia

pneumoniae.

[A. Kurylak, Ped. Pol. 2000, 4]

ZAKAŻENIA WIRUSEM RS

(RESPIRATORY SYNCYTIAL)

90% zakażeń u dzieci poniżej 3 lat

czynniki ryzyka: dysplazja oskrzelowo-płucna, wcześniactwo, wrodzone wady serca,

zaburzenia odporności, mukowiscydoza

kliniczne: od objawów łagodniej infekcji górnych dróg oddechowych do ciężkiego

zapalenia oskrzelików lub zapalenia płuc

Noworodki i młode niemowlęta chorują łagodniej aniżeli starsze niemowlęta i małe

dzieci, bezdechy, senność, drażliwość,świszczący oddech

powikłania: niewydolność oddechowa, wtórne zakażenia bakteryjne, nawracające

zakażenia.

ZAKAŻENIA WYWOŁANE PRZEZ PAŁECZKI HAEMOPHILUS INFLUENZAE TYPU

B (Hib)

95% wszystkich zakażeń występuje u dzieci do 5 r.ż.

Zapadalność w Europie od 11 (Francja) do 52 na 100 000 dzieci.

Duże trudności w izolowaniu pał. Hib; często zakażenia florą mieszaną

Klinicznie: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych (głównie

u niemowląt), zapalenie płuc (małe dzieci), zapalenie górnych dróg oddechowych

(głównie nagłośni), zapalenie ucha środkowego, zatok, stawów i in.

ZAKAŻENIA WYWOŁANE PRZEZ PAŁECZKI HAEMOPHILUS INFLUENZAE

cd..

Szczepienia przeciw Haemophilus influenzae są obowiązkowe w Polsce od 2008 roku.

Podawane są 4 dawki począwszy od 2 miesiąca życia (3 w okrsie niemowlęcym i 4. w

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21
22

23

24

25

4

Podawane są 4 dawki począwszy od 2 miesiąca życia (3 w okrsie niemowlęcym i 4. w

wieku 1,5 r. życia)

W wyniku masowych szczepień

na pewno obniży się zachorowalność

ZAKAŻENIA WYWOŁANE PRZEZ STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE

(dwoinka zapalenia płuc, pneumokok)

inwazyjna choroba pneumokokowa (posocznica, bakteriemia z zapaleniem płuc,

zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych)

zapalenie płuc, zatok, ucha środkowego.

Najgroźniejszy przebieg u dzieci do 2 roku życia

ZAKAŻENIA WYWOŁANE PRZEZ STREPTOCOCCUS PNEUMONIAE – cd.

(dwoinka zapalenia płuc, pneumokok)

ZAPOBIEGANIE

Szczepienia, ale w Polsce są one tylko zalecane; natomiast refundowane są tylko w
grupach wysokiego ryzyka (u dzieci z chorobami serca, onko-hematologicznymi, z

zaburzeniami odporności oraz u wcześniaków – w 1r.ż.

z dysplazją oskrzelowo-płucną). Jeżeli zaczynamy szczepienia od 2-3 m. życia to 4

dawki, jeżeli później – mniej dawek).

NOSICIELSTWO

Jest najwyższe w dzieciństwie; wśród dzieci przebywających w skupiskach dochodzi do

60%, u tych które przebywają w domu wynosi 22%. Kolonizacja błon śluzowych jamy

ustnej i górnych dróg oddechowych jest przyczyną rozwoju zakażeń i ich przenoszenia,

ale także powstawania szczepów opornych pod wpływem szeroko stosowanej

antybiotykoterapii.

CHOROBY ZAKAŹNE

W OKRESIE MAŁEGO DZIECKA

biegunki u dzieci do lat 2, wśród których dominują zakażenia rotawirusowe

salmonelozy – nie ma danych epidemiologicznych, ale stanowią duży problem

kliniczny

wzrost zachorowań na krztusiec – bardzo znaczny na przełomie lat 90. i początek

2.tysięcznych. Obecnie tendencja malejąca, bo wprowadzono obowiązkowe

doszczepianie u dzieci w wieku 6 lat.

zachorowania na gruźlicę – tendencja wzrostowa; z badań R. Borkowskiej [

Pneum. i

Alerg., 1996, 64, 5-6]

wynika, że w wieku 1-4 lata występuje zapalenie gruźlicze

węzłów tchawiczo-oskrzelowych lub zapalenie opłucnej (56 dzieci, tj. 14,5%

w stosunku do zachorowań w populacji 0-14 lat – w okresie 3. letnich badań)

zakażenia HCV – jak dotychczas nie ma szczepionki

ospa wietrzna – ogromne zagrożenie przy obniżonej odporności.

OKRES PRZEDSZKOLNY

(OKRES RÓWNOWAGI FIZJOLOGICZNEJ)

WIEK: 3 – 6 lat

Tempo rozwoju somatycznego maleje (wolniejsze niż w poprzednim okresie rozwoju)

roczne przyrosty masy ciała to 2,0 – 2,5 kg, a wysokości 5 – 7 cm

w budowie ciała coraz większa smukłość, pojawienie się talii serca, wydłużonego

żołądka itp.) i zmniejszenie uwypuklenia brzucha

dalsze doskonalenie wszystkich sprawności, zwłaszcza mowy

i ruchów (w tym drobnych np. manualne, mimiczne….)

OKRES PRZEDSZKOLNYY

(OKRES RÓWNOWAGI FIZJOLOGICZNEJ)

WIEK: 3 – 6 LAT (c.d.)

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21
22

23

24

25

5

WIEK: 3 – 6 LAT (c.d.)

intensywnie rozwija się koordynacja nerwowo-mięśniowa i sprawność ruchowa;

dziecko jest ruchliwe, dużo mówi, wykonuje wiele precyzyjnych czynności

wyrabia sobie słuch (muzykalność), rytmikę, pamięć

poszerzenie kontaktów pozarodzinnych – zabawy

i rozmowy z innymi dziećmi

rozwój inteligencji

OKRES WCZESNOSZKOLNY:

OD 7 LAT DO MOMENTU POKWITANIA

tj. DO ± 10 – 12 LAT

Tempo rozwoju somatycznego zróżnicowane; na początku tego okresu zwolnione (jak

w wieku przedszkolnym), a w kolejnych latach – nieco przyśpieszone; tzw. wczesny

skok szkolny

roczne przyrosty masy ciała 2 – 4 kg, a wysokości 3 – 5 cm

wzrost siły mięśniowej i sprawności ogólnej

zwolnienie częstości uderzeń serca a wzrost ciśnienia skurczowego

OKRES WCZESNOSZKOLNY:

OD 7 LAT DO MOMENTU POKWITANIA

tj. do ± 10 - 12 LAT (c.d.)

postępuje regresja tkanki limfatycznej i tłuszczowej

wzrasta humoralna dojrzałość odpornościowa

wartości wskaźników biochemicznych surowicy i innych płynów zbliżają się do tych,

które są charakterystyczne dla wieku dojrzałego

Jednym z kryteriów oceny rozwoju jest tu wiek zębowy

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21
22

23

24

25