Motywacyjna rola celów osobistych stawianych na różne okresy życia
Źródło: Zaleski Z. (1993). Psychologia zachowań calowych. Warszawa:PWN.R.4. motywacyjna rola celów osobistych stawianych na różne okresy życia (145-183). Analiza danych z badania KCEL-em, odpowiednie fragmenty z R.IV.
Problem badawczy:
Regulacyjny wpływ celów na badanie
Przedmiot badań:
Znaczenie okresów czasowych dla stawianych celów
Charakterystyki celu i wymiaru działania zmieniają się w zależności od odcinka czasu, na jaki cel jest postawiony (w badaniu cel na tydzień, miesiąc, rok, dziesięć lat, całe życie).
Cechy celu: ważność, szansa osiągnięcia celu, konflikt między celowy, finalność, dystans, idiocentryzm, precyzja sformułowania.
Cechy działania: wysiłek, wytrwałość, zadowolenie.
Teoria atrybucji zajmuje się analizą przypisywania przyczyn wynikom i zdarzeniom post hoc.
Uwarunkowanie społeczne wpływają na cel (Locke). Im bliższe związki interpersonalne tym większy wpływ na działania celowe.
Hipotezy przedstawione w badaniu:
Im większy przedział czasowy, na który cel został postawiony, tym większe nasilenie ważności celu i wymiarów działania, a mniejszy poziom oczekiwania sukcesu.
Ważne cele i te o wyższych szansach osiągnięcia powinny prowadzić do intensywniejszych działań na ich rzecz i do większej satysfakcji.
Konkretnie sformułowane cele prowadzą do intensywniejszych działań niż cele ogólnie sformułowane.
Im dłuższa perspektywa czasowa tym intensywniejsze działania
Pojawiają się różnice indywidualne w charakterystykach celu i działania
Kwestionariusz celów (KCEL) składa się z dwóch części: dotycząca treści zawartości celów stawianych na różne odcinki czasu; część zawierająca 58 pytań dotyczących informacji o wymiarach celów i działania oraz ich parametrów.
Parametry celu a intensywność działania
W celach o dużej ważności wysiłek i zadowolenie są istotnie wyższe a wytrwałość niższa
Gdy konflikt celów jest duży, to niższy wysiłek i zadowolenie.
Model subiektywnie oczekiwanej użyteczności (SEU)
ma zastosowanie głównie w psychologii decyzji
narzędzie wyjaśnienia wyboru jednej z alternatyw
wyższa oczekiwana wartość celu prowadzi do intensywniejszego wysiłku i wytrwałości oraz do większego zadowolenia związanego z tym działaniem.
Przewidywanie działania:
Im wyższe oczekiwani tym intensywniejsze działanie
Im ważniejszy cel tym niższa wytrwałość
Działanie jest tym intensywniejsze , im bardziej cel ma charakter finalny.
Im ważniejszy cel tym mniejszy konflikt z innymi współzawodniczącymi celami.
Cele konkretne i ogólne:
Dobrze sprecyzowane cele prowadzą do intensywniejszych działań.
Wytrwałość i zadowolenie są wyższe przy celach konkretnych niż przy ogólnych.
Przyszłościowa perspektywa czasowa (PPC) wiąże się z intensywniejszym działaniem na rzecz celów bliższych.
Jednostki planujące dalej na przyszłość są bardziej wytrwale w pracy na rzecz bliższych w czasie celów i odczuwają większe zadowolenie z tych czynności.
Człowiek potrzebuje wystarczająco mocnego przeświadczenia, że jego działania zakończą się pożądanym sukcesem po to , aby w ogóle je podejmować. Jest to związane z efektem żagla, metodą stosowaną przez ludzi, gdy stawiają sobie za cel coś co ma małe szanse powodzenia.
Dysonans poznawczy - negatywne emocje wywołane rozbieżnością między posiadanym a pożądanym stanem rzeczy. Motywuje to jednostkę do uwolnienia się od stanu negatywnego.
Dążenie do odległego celu poprzez realizowanie podcelów wywołuje emocje pozytywne, jednak uświadomienie sobie rozbieżności może wywołać emocje negatywne.
Badania Bandury:
Ludzie mogą zmobilizować się do większego wysiłku, ale nie podtrzymują tego poziomu przez dłuższy czas ( gdy cel jest ważny).
Ludzie są zdolnie do dłuższego czekania na wynik i mogą pracować wytrwale aby ten wynik osiągnąć ( gdy cel umiarkowanie ważny).
Intencjonalny paradoks (Frankl 1959, 1969) oznacza, że ważne zamiary raczej przeszkadzają w czynnościach aniżeli prowadzą do optymalnego działania. Zbyt ważne cele skupiają myślenie na stanie końcowym, co może wywołać lęk przed stratą w wypadku niepowodzenia.
Konflikt między celami:
Podjęcie wielu zadań jednocześnie oznacza że wykonanie jednego z nich odbywa się kosztem pozostałych.
Im cele ważniejsze tym wyraźniejszy konflikt.
Badania Zuckerman : podobieństwo kobiet i mężczyzn w stawianiu sobie celów życiowych.
Raynor i Entin : kobiety są bardziej wytrwałe w celach odroczonych w czasie, mężczyźni - odwrotnie.
Podsumowanie:
Cele o wyższym poziomie realności i użyteczności motywują do intensywniejszego wysiłku i wytrwałości.
Realizacja takich celów jest źródłem osobistej satysfakcji.
2