MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

1

ĆW

1

ZAGADNIENIA WSTĘPNE

Z A S A DY E KO N O M I I ● M A K RO E KO N O M I A

Z A G A D N I E N I A

1 . E K O N O M I A

2 . P I E R W S Z Y M O D E L – R U C H O K R Ę Ż N Y

3 . Z A S A D Y E K O N O M I I

4 . M A K R O E K O N O M I A

1. EKONOMIA

Na początek przypomnijmy sobie kilka podstawowych zagadnień z ekonomii.

NAZWA



EKONOMIA

(ang.

economy- gospodarka) pochodzi od greckiej nazwy oikonomίa,

co oznacza zarządzanie gospodarstwem domowym.

 Adam Smith (ekonomia klasyczna) - ekonomia polityczna (political economy).
 Alfred Marshall (ekonomia neoklasyczna) - ekonomika (economics).
 Mikroekonomia (microeconomics), makroekonomia (macroeconomics) i ekonomia

międzynarodowa (international economics) - ekonomia współczesna.

DEFINICJE



EKONOMIA

-

jest analizą zachowań ludzi w ich codziennym życiu =

Alfred Marshall.



EKONOMIA

-

jest analizą tego, w jaki sposób społeczeństwo zarządza swoimi rzadkimi

zasobami. Odpowiednie zarządzanie zasobami społeczeństwa jest ważne, ponieważ
zasoby są rzadkie. (...)
Ekonomia bada także, jak ludzie oddziaływują na siebie w procesie zarządzania swoimi
rzadkimi zasobami =
N. G. Mankiw, M. P. Taylor.



EKONOMIA

-

jest nauką badającą zachowanie ludzkie odnoszące się do relacji pomiędzy

celami i rzadkimi zasobami mającymi alternatywne zastosowania =
Lionel Robbins.



EKONOMIA

-

jest nauką społeczną, która bada problemy, w obliczu których stają

społeczeństwa na skutek tego, że jednostki chcą konsumować więcej dóbr i usług, niż
ich mają do swojej dyspozycji, co stwarza problem względnego niedoboru =
H. Landreth, D. C. Colander.



EKONOMIA

-

ekonomia jest nauką społeczną badającą wybory ludzkie odnoszące się do

relacji pomiędzy celami i rzadkimi zasobami mającymi alternatywne zastosowania.

Ostatnia definicja będzie służyła nam za punkt wyjścia i odniesienia w dalszych rozważaniach na
temat ekonomii. Jest ona bardzo zwięzła i określa nie tylko sam przedmiot ekonomii, ale również
jej podstawowe założenia.
Przyjmiemy, że użytego w definicji terminu rzadkie zasoby będziemy używali zamiennie
z terminem nakłady.

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

2

Termin wybór wraz ze słowem cele pokazuje, że ekonomia w swoich założeniach przyjmuje pewną
koncepcję człowieka. Nie wdając się głębiej w istotę problemu, możemy podkreślić, że człowiek
zdecydowanie się różni od świata przyrody nieożywionej, której atomy przemieszczają się rządzone
prawami mechaniki, bez własnego w tym udziału. Kontynuując myśl, możemy stwierdzić, że
oryginalność człowieka na tle świata atomów polega na jego zdolności wyboru.
Termin rzadkość określa nam, że nie możemy zrealizować wszystkich celów, jakie chcielibyśmy
osiągnąć. Tym samym ekonomia wyklucza taki obraz świata, w którym każdy posiadałby złotą
rybkę spełniającą wszystkie jego życzenia.
Złota rybka może spełnić co najwyżej 2-3 życzenia i to tylko pod warunkiem,
że zapracujemy na nie.
Rzadkość zasobów oznacza zawsze, że ilość środków jest mniejsza niż ta, jaka pozwoliłaby
zrealizować nasze wszystkie dążenia.
Tak więc rzadkość zasobów i wybór to dwie strony tego samego medalu. Dokonując wyboru,
możemy zrealizować jedną spośród wielu istniejących możliwości, jednocześnie rezygnując
z innych. Mówimy, że, dokonując wyboru, realizujemy nasze pragnienia, poświęcając
jednocześnie pozostałe. Te pozostałe możliwości, te możliwości, które pozostały niewykorzystane
w efekcie dokonanego przez nas wyboru, będą dla nas kosztem.

2. PIERWSZY MODEL – RUCH OKRĘŻNY

Na rys. 1 przedstawiony jest graficzny model gospodarki, nazwany wykresem ruchu okrężnego
(circular-flow diagram).

PRACA-KAPITAŁ-ZIEMIA

RYNEK

DÓBR i USŁUG

• pstwa sprzedają

• gospodarstwa domowe kupują

GOSPODARSTWA DOMOWE

• kupują i konsumują dobra i usługi

• posiadają i sprzedają czynniki produkcji

RYNKI

CZYNNIKÓW

PRODUKCJI

• gospodarstwa domowe sprzedają
• pstwa kupują

PRZEDSIĘBIORSTWA

• produkują i sprzedają dobra i usługi
• wynajmują i zużywają czynniki produkcji

KUPIONE
DOBRA
i USŁUGI

WYDATKI = PKB

DOCHÓD GD

CZYNNIKI

PRODUKCJI

PŁACE
i ZYSKI

PRACA

SPRZEDANE

DOBRA i USŁUGI

DOCHÓD = PKB

przepływ nakładów i produkcji

przepływ pieniadza

Rys. 1. Ruch okrężny w gospodarce.

Model ruchu okrężnego pokazany na rys. 1 ułatwi nam zrozumienie podstawowych problemów
ekonomicznych:
CO? JAK? DLA KOGO? produkować.
Ilustruje to rys. 2.

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

3

Rys. 2. Podstawowy problemu ekonomii - rynek: cena, popyt i podaż i odpowiedź:

CO? JAK? DLA KOGO? produkować.

A teraz przejdźmy do 10 podstawowych zasad ekonomii.

3. ZASADY EKONOMII

PIERWSZA ZASADA

JESTEŚMY

ZMUSZENI

DOKONYWAĆ

WYBORÓW

Jest takie powiedzenie wśród ekonomistów:
Nie ma czegoś takiego jak DARMOWY OBIAD.

T
A
N
S
A
A
F
L

There
Ain't
No
Such
As
A
Free
Lunch

Nie
ma
czegoś
takiego
jak

darmowy
obiad

Jeżeli chcemy dostać to, na co mamy ochotę, z reguły musimy zrezygnować z jakiejś innej rzeczy,
którą również lubimy. Podjęcie decyzji wymaga rezygnowania z jednych celów na rzecz innych.
Jak pamiętamy, nasz dylemat, co wybrać, a z czego zrezygnować, bierze się generalnie stąd, że
zasoby, które społeczeństwo zużywa w swoim gospodarowaniu, są rzadkie. Innymi słowy, jest ich
mniej niż potrzeba. Nasze potrzeby są nieograniczone.
Zjawisko rzadkości i wynikające z tego skutki ekonomiści pokazują za pomocą krzywej możliwości
produkcyjnych (KMP (ang. production possibilities curve).
Zorganizowani w społeczeństwo ludzie muszą dokonywać przeróżnych wyborów. Klasyczny
dylemat: produkować armaty czy masło?

Win7
nakła

PŁACA-ZYSK-CZYNSZE (renty)

Kapitał

Ziemia

nakła

Kapitał

nakład

Chleb
nakła

CENY

na RYNKU

DÓBR i USŁUG

SPOŁECZEŃSTWO

PUBLIC

CENY

na RYNKU

CZYNNIKÓW

PRODUKCJI

PRZEDSIĘBIORSTWA

BUSINESS

POPYT

DEMAND

PODAŻ

SUPPLY

Win
7

C

O?

Plazma TV
nakładów

KOSZTY PRODUKCJI

Win7
nakła

Chleb
nakła

Plazma TV
nakładów

PŁACE, ZYSKI, CZYNSZE

Praca

nakład

WYBÓR KONSUMENTÓW

NAKŁADY WŁAŚCICIELI

Cz. Pr.

Praca
nakład

Ziemia

nakła

PODAŻ

SUPPLY

POPYT

DEMAND

J

AK?

D

LA KOGO?

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

4

Im więcej armat, tym powinniśmy czuć się bardziej bezpieczni, ale jednocześnie oznacza to, że
nasz poziom życia jest niższy - mniej wyprodukujemy masła i mniej możemy wydać na
konsumpcję.
Innym dylematem jest wybór pomiędzy efektywnością (ang. efficiency) a sprawiedliwością
(equity).

1

Tak więc mamy albo większą produkcję (efektywność) i więcej do podziału

i mniejszą sprawiedliwość, albo mniejszą produkcję, czyli mniej do podziału, ale wytworzony
bochenek chleba podzielimy bardziej sprawiedliwie.
Widzimy, że te dwa cele są w zasadzie często są ze sobą sprzeczne.
Powróćmy teraz do istoty rzadkości zasobów (czynników produkcji). Dokładnie zagadnienie to
opisuje Druga Zasada Ekonomii.

D

RUGA ZASADA

KOSZT

ALTERNATYWNY

Dokonując wyboru COŚ za COŚ (ang. trade off), ponosimy koszt, który jest tym, z czego musimy
zrezygnować, aby osiągnąć swój cel.
Omówimy teraz pokrótce zagadnienie krzywej możliwości produkcyjnych (KMP)

2

.

Kombinacje

α

(masło)

β

(armaty)

A

15

0

B

14

1

C

12

2

D

9

3

E

5

4

F

0

5

B

β

Ilość masła

w mln t

H

A

F

14

0

5

10

15

5

10

15

Ilość armat

w tys. sztuk

12

9

1 2 3 4

C

D

E

G

20

α

Zestawienie powyżej przedstawia kombinację produkcji dwóch dóbr: masła (α) i armat (β), którą
graficznie ilustruje wykres.
W punkcie A (α =15, β =0) mamy sytuację, która oznacza, że dokonaliśmy wyboru produkcji tylko
dobra α. Wszystkie nasze zasoby poświęciliśmy na produkcję masła. Wyprodukowaliśmy więc 15
mln t masła i 0 armat. Kolejne punkty na (krzywej) KMP: B, C, D i E oznaczają, że zwiększamy
produkcję armat na rzecz produkcji masła. I tak w punkcie B produkujemy 14 mln t masła i 1 tys.
armat, w punkcie C odpowiednio 12 i 5, w D 9 i 3 i w E 5 i 4. W punkcie F przeznaczyliśmy
wszystkie zasoby na produkcję armat. Wyprodukowaliśmy 5 tys. armat i ani grama masła. Jest to
odwrotnie niż w punkcie A, gdzie przeznaczyliśmy wszystkie nasze zasoby na produkcję masła
i żadnych zasobów na produkcję armat (β=0).
Posuwając się wzdłuż KMP, zwiększyć produkcję jednego dobra możemy tylko, zmniejszając
produkcję drugiego dobra. Coś za coś!

1

Efektywność - oznacza, że dzięki swoim zasobom społeczeństwo uzyskuje tak wiele, jak to tylko jest możliwe.

Natomiast sprawiedliwość oznacza, że efekty z wykorzystania zasobów zostają uczciwie podzielone między
członków społeczeństwa.

2

Krzywa możliwości produkcyjnych (production possibilities curve), inaczej krzywa transformacji, zbiór punktów,

które przedstawiają różne alternatywy struktury produkcji dwóch dóbr przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu
zasobów gospodarczych. Jest to najlepsza spośród możliwości utraconych w wyniku dokonywania wyboru
ekonomicznego, nieuniknionego w warunkach rzadkości dóbr.

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

5

I tak, np. ceną za wzrost produkcji dobra α (masła) z 5 do 9, czyli o 4, jest zmniejszenie produkcji
dobra β (armat) z 4 do 3, czyli o 1. Czyli zwiększyliśmy produkcję masła o 4 mln ton, ale
jednocześnie zmniejszyliśmy produkcję armat o 1 000 sztuk. Jest to tzw. koszt alternatywny -
utraconych możliwości (oportunity cost). Zwiększenie produkcji masła odbyło się kosztem
zmniejszenia produkcji armat (coś za coś). Kosztem alternatywnym naszego wyboru jest spadek
produkcji armat o 1 000 sztuk.
Kosztem alternatywnym robienia tego, co robimy,
są utracone możliwości robienia czegoś innego.
Przykład.
Mamy 45 minut przerwy między makroekonomią a rachunkowością. Ten czas możemy
wykorzystać na wiele sposobów. Przyjmijmy, że te 45 minut będzie naszym zasobem
ekonomicznym.
Jedną z możliwości wykorzystania tej przerwy będzie lektura Notatek z makroekonomii. Druga - to
samotny spacer w pobliskim parku, a trzecia - to rozmowa z przyjaciółką/przyjacielem.
Załóżmy, że wybór padł na spacer. Co w takiej sytuacji będzie dla nas kosztem tego wyboru?
Prawidłowa odpowiedź na postawione wyżej pytanie brzmi: ta spośród dwu pozostałych
możliwości, która była dla nas bardziej cenna. Kosztem nie będzie dla nas lektura plus rozmowa,
ponieważ mogliśmy wybrać tylko jedną alternatywę. Przyjmując, że najbardziej dla nas była cenna
lektura, to właśnie utracone 45 minut lektury jest dla nas kosztem spaceru.
Koszt ten nazywamy kosztem alternatywnym.
Kosztem alternatywnym danego wyboru nazywamy najbardziej cenne dla nas spośród innych dóbr,
jakie pozostały niezrealizowane w wyniku dokonania (właśnie) takiego wyboru.
Cechy kosztu alternatywnego:

 koszt alternatywny (utraconych korzyści) jest określany dokładnie w momencie wyboru,
 koszt alternatywny jest zawsze ponoszony wyłącznie przez tego, kto podejmuje decyzję,
 koszt ten ma charakter subiektywny, co oznacza, że nie może on być mierzony przez

kogokolwiek innego niż przez podejmującego decyzję,

 koszt alternatywny jest oparty na przewidywaniach, albowiem każda podejmowana

decyzja dotyczy przyszłości. Możemy powiedzieć, że koszt alternatywny jest pojęciem ex
ante),

 koszt ten jest czymś, co nigdy nie jest realizowane (w tych samych okolicznościach).

Dokonując wyboru, pozostawiamy pewną alternatywę niezrealizowaną i ją właśnie
traktujemy jako koszt.

TRZECIA ZASADA

ZMIANY(WIELKOŚCI)

KRAŃCOWE

Ekonomiści posługują się terminem zmiany krańcowe (marginal changes) w celu opisania
niewielkich, stopniowych zmian w analizie swoich dociekań. Upraszczając zagadnienie, możemy
przedstawić ich istotę jak poniżej.
I tak np., koszt krańcowy - koszt marginalny (marginal cost, MC) jest to wzrost kosztów
całkowitych wywołany wzrostem produkcji o jednostkę. Inaczej mówiąc, jest to koszt
wyprodukowania kolejnej (dodatkowej) jednostki dobra, wykonaniem danej czynności lub
świadczeniem usługi.
Natomiast krańcowa skłonność do konsumpcji (marginal propensity to consume, MPC

3

) – jest to

wzrost konsumpcji spowodowany wzrostem kolejnej (dodatkowej) jednostki dochodu (Y).

3

W analizie modelowej będziemy używali litery b (MPC=b).

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

6

I wreszcie, krańcowa skłonność do importu (marginal propensity to imports, MPI) – jest to
wzrost importu spowodowany wzrostem kolejnej (dodatkowej) jednostki dochodu (Y).

CZWARTA ZASADA

LUDZIE

REAGUJĄ

NA

BODŹCE

Mamy tu do czynienia z ogólną zasadą, że ludzie reagują na bodźce. Podejmując decyzję,
porównujemy koszty i korzyści. Zachowanie ludzi może ulec zmianie, jeżeli te wielkości się
zmieniają.
Prof. Walter Williams z Kalifornii, znany także jako felietonista i komentator w mediach
elektronicznych, powiedział kiedyś, że bodźce są fundamentem ekonomii, wszystko inne
to komentarze.
Na przykład w Cytrynolandii ludzie decydują się jeść więcej cytryn niż jabłek, kiedy cena jabłek
rośnie. Jest to jednocześnie sygnał dla sadowników, aby zaangażować więcej zasobów do produkcji
jabłek, ponieważ wzrosła cena jabłek i tym samym korzyść z ich sprzedaży
(prawo popytu i podaży).

PIĄTA ZASADA

HANDEL

MOŻE

BYĆ

OPŁACALNY

DLA

WSZYSTKICH

Jest to właściwie motto ekonomii międzynarodowej. O tym będziemy dokładnie mówili na
zajęciach (wykładach i ćwiczeniach z ekonomii międzynarodowej) i od strony teoretycznej,
i praktycznej.
W tym miejscu możemy stwierdzić, że handel (wymiana) umożliwia nam wyspecjalizowanie się w
robieniu tego, co umiemy najlepiej. Handlując z innymi (gospodarkami), ludzie mogą zdobyć
bardziej różnorodne dobra i usługi, ponosząc przy tym niższe koszty.

SZÓSTA ZASADA

RYNKI

SĄ

W

ZASADZIE

NAJLEPSZĄ

FORMĄ

GOSPODAROWANIA

Gospodarka rynkowa (market economy) jest to taka gospodarka, w której zasoby zostają
rozdzielone między różne zastosowania dzięki zdecentralizowanym decyzjom wielu
przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, współdziałających ze sobą na rynkach dóbr i usług.
W gospodarce rynkowej przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe współdziałają na rynku, gdzie
ceny i egoizm kierują ich decyzjami.
Sukces gospodarek rynkowych jest bezdyskusyjny, chociaż rynek nie jest doskonały!
W gospodarce rynkowej nikt nie troszczy się o interes społeczeństwa jako całości. Wszystkie
podmioty są zainteresowane przede wszystkim własnym interesem.
Ale, jak uczył nas Adam Smith, współdziałające na rynku gospodarstwa domowe i pstwa
zachowują się tak, jakby kierowała nimi niewidzialna ręka (invisible hand), która w konsekwencji
doprowadza do pożądanych wyników rynkowych.
Ceny są tym narzędziem,
za pomocą którego niewidzialna ręka kieruje działalnością gospodarczą.
Cena odzwierciedla zarówno wartość dobra dla społeczeństwa, jak i koszt wytworzenia poniesiony
przez to społeczeństwo. Z uwagi na to, że przy podejmowaniu decyzji, co kupić, co sprzedać czy co
wyprodukować, gospodarstwa domowe i pstwa kierują się cenami, nie do końca zdając sobie z tego
sprawę, biorą pod uwagę społeczne korzyści i koszty swoich działań.
W rezultacie cena tak wpływa na pojedyncze gospodarstwa domowe i pstwa, że zachowują się one
w taki sposób, który w zdecydowanej większości przypadków, oznacza maksymalizację interesu
społecznego jako całości.

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

7

ISTOTA GOSPODARKI RYNKOWEJ:

1. oparta na prywatnej własności, bez której nie można zapewnić racjonalności zachowań

i działań podmiotów gospodarczych, podejmowanie decyzji oparte jest bowiem na rachunku
mikroekonomicznym i na indywidualnej, materialnej odpowiedzialności za ich skutki,

2. ma charakter pieniężny, a nie rzeczowy, ilościowy. Pieniądz stanowi kryterium ocen

w procesach decyzyjnych, a jego wymienialność jest warunkiem normalnego
funkcjonowania mechanizmu rynkowego,

3. mechanizm rynkowy jest podstawą funkcjonowania gospodarki, zapewniając jej prawdziwe

ceny i tendencje do jej równoważenia (punkty równowagi kategorii mikro
i makroekonomicznych).

4. konkurencja występuje praktycznie w każdej sferze działalności.

Najważniejszym problemem

GOSPODARKI RYNKOWEJ,

jest posiadanie

EFEKTYWNYCH PRZEDSIĘBIORSTW

Z gospodarką rynkową (market economy) powiązane są następujące istotne kategorie:

• RYNEK,
• PIENIĄDZ,
• POPYT,
• PODAŻ,
• CENA,
• PROCENT,
• ZYSK,
• WOLNOŚĆ WYBORU.

SIÓDMA ZASADA

ZDARZA

SIĘ

TAK,

ŻE

PAŃSTWO

MOŻE

POPRAWIĆ

DZIAŁANIA

RYNKU

Po co nam państwo, skoro tak wspaniale radzi sobie niewidzialna ręka?
Przede wszystkim niewidzialna ręka potrzebuje państwa, aby ją chroniło. Rynki działają skutecznie
pod warunkiem, że są przestrzegane prawa własności.
Po drugie, wprawdzie niewidzialna ręka sprawia, że rynki efektywnie rozdzielają zasoby, czasami
jednak zdarza się, że tak nie jest. Mówimy wówczas o zawodności rynku (market failure). Możemy
wyróżnić 2 sytuacje, w których niewidzialna ręka nie do końca sobie radzi:

1. efekt zewnętrzny (externality) – nieskompensowany wpływ jednej osoby na dobrobyt osób

postronnych. Klasycznym przykładem szkodliwego efektu zewnętrznego jest
zanieczyszczenie środowiska,

2. siła rynkowa (market power) – czyli zdolność jednego podmiotu (osoby, pstwa) do

nadmiernego wpływania na ceny powstające na rynku (pozycja monopolistyczna).

Jeżeli istnieją efekty zewnętrzne lub występuje siła rynkowa, dobra polityka gospodarcza państwa
może zwiększyć efektywność ekonomiczną.
Tak więc państwo może poprawić pewne niedoskonałości rynku!
Nie oznacza to jednak, że może tego dokonać automatycznie. Politykę ekonomiczną prowadzą
tylko ludzie!
I to, że powinni reprezentować interes społeczny, nie oznacza, że właśnie go reprezentują. Proces
polityczny jest wysoce niedoskonały i wcale nie oznacza, że reprezentuje on interesy społeczne.
Niestety, często się zdarza, że reprezentuje on interesy własne!

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

8

ÓSMA ZASADA

POZIOM

ŻYCIA

ZALEŻY

OD

ILOŚCI

WYTWORZONYCH

DÓBR

I

USŁUG

To jest główny problem makroekonomii. Permanentny wzrost realnego PKB (per capita) przy
minimalnej stopie bezrobocia i minimalnej inflacji. Zasada ta będzie naszą idée fixe naszej narracji
makroekonomicznej.

DZIEWIĄTA ZASADA

CENY

ROSNĄ,

KIEDY

PAŃSTWO

DRUKUJE

ZA

DUŻO

PIENIĘDZY

To jest też główny problem makroekonomii, czyli inflacja! Inflacja to ogólny wzrost poziomu cen
w gospodarce.

DZIESIĄTA ZASADA

W

KRÓTKIM

OKRESIE

WYBIERAMY

POMIĘDZY

INFLACJĄ

A

BEZROBOCIEM

Jeżeli państwo zwiększa ilość pieniądza w gospodarce, to mamy do czynienia z inflacją. Krzywą,
która pokazuje w krótkim okresie (short-run) zależność między inflacją a bezrobociem, jest krzywa
Phillipsa (Phillips curve).

A

∏

0

∏

A

∏

B

SPC

U

A

U

B

U

B

Rys. 3. Krótkookresowa krzywa Phillipsa (SPC – short Phillips curve).

SPC odzwierciedla odwrotnie proporcjonalną zależność pomiędzy inflacją a bezrobociem.
Zmniejszające się bezrobocie reprezentowane przez stopę bezrobocia (U) powoduje przesuwanie
się w lewo po krzywej SPC i wzrost inflacji (Π).
W krótkim okresie krzywa Phillipsa ma istotne znaczenie dla zrozumienia zmian zachodzących
w gospodarce. Zmieniając wielkość wydatków państwa (G), wielkość podatków (T) i podaż
pieniądza (MS – money supply), politycy gospodarczy mogą wybierać kombinację inflacji
i bezrobocia w gospodarce. Przedstawione wyżej zasady można podzielić na 3 grupy.
Pokazuje to zestawienie:

10 podstawowych zasad ekonomii.

W jaki sposób ludzie

podejmują decyzje

1. Jesteśmy zmuszeni dokonywać wyborów
2. Koszt alternatywny
3. Zmiany krańcowe
4. Ludzie reagują na bodźce

W jaki sposób ludzie

współdziałają ze sobą

5. Handel może być opłacalny dla wszystkich
6. Rynki są w zasadzie najlepszą formą gospodarowania
7. Zdarza się tak, że państwo może poprawić działania rynku

W jaki sposób działa

cała gospodarka

8. Poziom życia zależy od ilości wytworzonych dóbr i usług
9. Ceny rosną, kiedy państwo drukuje za dużo pieniędzy

10. W krótkim okresie wybieramy pomiędzy inflacją a bezrobociem

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

9

4. MAKROEKONOMIA

1. CZYM ZAJMUJE SIĘ MAKROEKONOMIA?

Makroekonomia zajmuje się analizą zagregowanych zmiennych, takich jak:

 PKB – Produkt Krajowy Brutto,
 konsumpcja,
 inwestycje,
 bezrobocie,
 inflacja,
 płace,
 kursy walutowe,
 bilans płatniczy.

Ponadto próbuje udzielić wyjaśnień i odpowiedzi na zagadnienia związane z:

 polityką fiskalną (budżetową),
 polityką monetarną (pieniężną).

Tak naprawdę makroekonomia zajmuje się szczęściem jednostki (wskaźniki welfare).
Generalnie, makroekonomię będziemy poznawać analizując modele makroekonomiczne.
Do Kryzysu naftowego z 1973 modele makroekonomiczne były konstruowane na podstawie
wybranych intuicyjnie związków pomiędzy zagregowanymi zmiennymi. Dobrym przykładem jest
związek pomiędzy inflacja a bezrobociem, którą ilustruje krzywa Phillipsa (vide 10. Zasada
ekonomii, s. 8 niniejszego opracowania).
Rzeczywistość zweryfikowała takie podejście i od lat 80-tych modelowanie makroekonomiczne ma
charakter bardziej kompleksowy. Sprowadza się do dokładnej, oddzielnej analizy 3 rynków
i ustalenia na nich stanu równowagi:

 rynku dóbr (dobra konsumpcyjne i inwestycyjne),
 rynku pieniądza,
 rynku pracy.

Kolejnym krokiem jest połączenie wszystkich 3 rynków i ustalenie ogólnej równowagi
(równowagi na wszystkich rynkach jednocześnie) w gospodarce.
Następnie dokonuje się analizy zagregowanego modelu (3 rynki) w kontekście polityki pieniężnej
i fiskalnej oraz tzw. szoków makroekonomicznych i wahań cyklicznych gospodarki.

4

Od tej pory, mówiąc o zagadnieniach dotyczących paradygmatu równowagi w gospodarce,
będziemy mówili o trzech rynkach: rynku dóbr i usług, rynku pieniądza i rynku pracy.
Rysunek 4 pokazuje te rynki i ich wzajemną współzależność.

4

Właściwie mamy 4 rynki: dóbr, pieniądza, pracy i czwarty rynek – zagranicę.

Z uwagi na to, że zasadniczo zajmować się będziemy makroekonomią gospodarki zamkniętej, czwarty rynek
(zagranica) nie będzie przedmiotem naszej analizy.

MAKROEKONOMIA Z

• ĆW1 • 18.09.2010

Strona

|

10

Rys. 4. Trzy rynki: pieniądza, dóbr, pracy i ich współzależność.

Na rys. 4 mamy trzy rynki, które analizujemy przy danym poziomie cen, p.
Poziom cen, to inaczej przeciętna cena wszystkich dóbr i usług w gospodarce.

W centrum znajduje się rynek dóbr i usług będący kwintesencją celu produkcji, czyli konsumpcji
(zaspokojeniu potrzeb). Rynek ten związany jest z lewej strony z rynkiem pieniądza, a z prawej z rynkiem
pracy.

Współzależność rynku pieniądza i rynku dóbr określona jest przez poziom cen (p) i nominalna stopę
procentową (i

N

). Współzależność ta określa wielkość i zmiany globalnego (zagregowanego) popytu, AD.

Z kolei współzależność rynku dóbr i rynku pracy określona jest przez poziom zatrudnienia (L), płacy
nominalnej (W

N

) i wielkości produkcji (dochodu), Y.

Współzależność ta określa wielkość globalnej (zagregowanej) podaży, AS.

Definicje:
MIKROEKONOMIA (microeconomics) – analiza decyzji podejmowanych przez pojedyncze
gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, a także ich współdziałanie na rynku.
MAKROEKONOMIA (macroeconomics) – analiza zjawisk zachodzących w całej gospodarce,
takich jak wzrost PKB, inflacja i bezrobocie, zagregowany popyt i zagregowana podaż.
MAKROEKONOMIA jest nauką o gospodarce rozumianej jako system.

KONIEC

i

n

RYNEK PIENIĄDZA

RYNEK DÓBR

RYNEK PRACY

Strona popytowa

AD

Strona podażowa

AS

Poziom cen

P

L

W

N

Y

Objaśnienie:
i

N

- nominalna stopa procentowa

L - ilość pracy (siły roboczej)
W

N

- płaca nominalna

Y - dochód, produkcja