Adam Mickiewicz „ KSIĘGI NARODU POLSKIEGO I PIELGRZYMSTWA POLSKIEGO.”

✔

wydana w grudniu 1832 w Paryżu

✔

Adaś sam sfinansował powstanie dzieła, ale zrezygnował ze swojego nazwiska na okładce

✔

jest to broszura publicystyczna o charakterze stricte politycznym, skierowana głównie do
emigrantów po powstaniu listopadowym

✔

format przypomina książeczkę do nabożeństwa ( tak na początku została wydana, w takiej
formie ;-) )

✔

pisane prozą

✔

jest to swoisty podręcznik politycznych i moralnych zasad dla skłóconej społeczności
emigracyjnej, z którą Adaś zetknął się w Paryżu – wyraża on swoją opinię o politycznych
sporach emigracji polskiej, które jego zdaniem stanowią zagrożenie dla poczucia jedności
narodowej. Zwracał się do emigracji o zgodę i gotowość do działania

✔

poemat ten jest przykładem polskiego mesjanizmu → Polska ma rolę odkupicielską; jej
rozbiory porównuje do męki Jezusa Chrystusa, a jej wyzwolenie do zmartwychwstania

✔

składają się z dwóch ściśle powiązanych ze sobą części zakończonych MODLITWĄ
PIELGRZYMKA i LITANIĄ PIELGRZYMA

✔

podział:
- Część pierwsza ( Księgi narodu polskiego od początku świata aż do umęczenia narodu
polskiego → pełny tytuł pierwszej części )

•

poświęcona zagadnieniom historycznym obejmująca okres od początku świata aż do
„umęczenia narodu polskiego”

•

nacisk położony na wolność

•

jest to swoisty moralny dekalog dla polskich wychodźców

•

treść

: Poeta przedstawia dzieje polski na tle dziejów całej ludzkości. Postęp ludzkości

odbywa się drogą kolejnych etapów, z których jeden jest krokiem do przodu, inne krokiem
do tyłu. Po okresie panowania wolności i wiary w jedynego Boga, przyszła kolej na okres
niewoli i despotyzmu. Odrodzenie świata nastąpiło z nadejściem Chrystusa, którego śmierć
na krzyżu, a później zmartwychwstanie (mesjanizm) rozpoczęło nową epokę opartą na idei
wolności. Jednak znowu wszystko zostało zepsute, przyszły czasy okrucieństwa. Jedynym
narodem, który ratował honor tej epoki była Polska. Polska broniła wiary i wolności , w
polityce kierowała się zasadami sprawiedliwości. Zbrodni dopełniono w postaci rozbiorów.
Mickiewicz jednak pisał, że naród Polski nie umarł, pisał że powstanie do życia.

•

Wiara w odrodzenie Polski, w zbawczy sens ofiary, widziana w analogii do męczeństwa
Chrystusa określana jest jako IDEA MESJANISTYCZNA, zgodnie z nią męczeńskie
dzieje narodu doprowadzą do duchowego przeobrażenia , a ta duchowa przemiana dotyczyć
będzie całego świata

•

Mickiewicz znajduje analogię między okresem przed pojawienia się Chrystusa a czasami
dla niego współczesnymi

-Część druga ( Księgi pielgrzymstwa polskiego )

•

24 rozdziały

•

zakończone modlitwą i litanią pielgrzyma

•

Zbiór nauk i przypowieści

•

bezpośrednio kierowane do polaków

•

odwołuje się do postaw i zachowań, jakich oczekuje od polskich emigrantów, próbując im w
ten sposób wskazać drogę postępowania

•

Adaś nawołuje do zgody, uczy szacunku dla tradycji, żąda powiązania walki o wolność
Polski z walką o wolność ludów

•

Wzywał do poświęceń i ofiary, gotowości do walki i odwagi

•

Adaś podnosił wartości duchowe emigrantów, wiedział przy tym, że nie może mierzyć ich
wszystkich jedną miarą

•

krytycyzm wobec klasy szlacheckiej, wyrazy surowej oceny stosunków kapitalistycznych
oraz potępianie rządów despotycznych

•

wszystkie przypowieści przepełnione są gorącym patriotyzmem i wiarą w wolność Polski

•

treść:

Przypowieść pierwsza, na przykład, opowiada o dużych okrętach i małym statku

rybackim, które znalazły się na morzu w czasie burzy. Wbrew oczekiwaniom potonęły
właśnie te duże okręty, ponieważ pijani majtkowie zbuntowali się i potłukli narzędzia
niezbędne do nawigacji. Statek rybacki, który miał kompas dotarł do brzegu. Tam, co
prawda, rozbił się, ale załoga uratowała się i może odbudować zniszczony statek.
Inna przypowieść jest historią o pożarze, który wybuchł nocą w mieście. Część
mieszkańców, widząc przez okno, że ogień jest daleko, poszła spać. Inni stali w drzwiach,
mówiąc, że będą gasić, kiedy ogień do nich przyjdzie. Pożar wzmógł się i spalił domy tych,
którzy stali w drzwiach i tych, którzy poszli spać. Tylko „niektórzy ludzie poczciwi”
wybiegli z domów ratować sąsiadów. Było ich jednak za mało i miasto spłonęło. Oni jednak
odbudowali je jeszcze większym i piękniejszym. (W ten niedosłowny sposób pokazuje
Mickiewicz zalety Polaków: tylko oni pomagają sąsiadom gasić pożar, tylko im bowiem
leży na sercu dobro innych. )

✔

stylizacja biblijna; forma paraboliczna charakterystyczna dla stylu biblijnych przypowieści,
proza stylizowana na język Biblii

✔

Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego przyniosły Mickiewiczowi
międzynarodową sławę, przetłumaczone bowiem zostały na wiele języków. Przekład
francuski ukazał się już w 1833 r. Część jednak ośrodków emigracyjnych, tych o poglądach
demokratycznych, odniosła się krytycznie do tego utworu. Protesty wywołały zastosowane
konteksty religijne i zbyt pobłażliwe spojrzenie na szlachecką przeszłość. Używanie
argumentacji religijnej do propagowania radykalnego programu politycznego przyniosło
również słowa potępienia w bulli papieża Piusa IX.