1

oprac. Justyna Kowalczyk

Ontologia

Wykład 2 – 14. X. 2008 r.

Dr Adam Bastek

1.

Późniejsze stanowiska dotyczące arche z uwzględnieniem czynnika boskiego.

w oparciu o „Dzieje sześciu pojęć” Władysława Tatarkiewicza,

oraz o „Istnienie i sens” Władysława Stróżewskiego,

budowanie ( u

Platona

): bóg Demiurg buduje świat z materii na wzór

odwiecznych idei,

poruszanie ( u

Arystotelesa

): Pierwszy Poruszyciel wprawia świat w ruch,

wyłanianie ( u

Plotyna

): z boskiej Prajedni wyłaniają się kolejne szczeble bytu,

kreowanie ( u

Ś

w. Augustyna

): świat przez Boga został powołany do istnienia z

niczego (rozkazał i świat został stworzony, z niczego, nic nie było poza Bogiem
i z niego to wszystko zostało stworzone)

ex nihilo nihil fit -

łac., z gr., nic (nie wynika, nie powstaje, nie rodzi się) z niczego.

Etymologicznie . - z Lukrecjusza (O naturze wszechrzeczy, 1, 149, 205; 2, 287).

creatio ex nihilo -

stworzenie z niczego

filozoficzna teoria głosząca, ze świat nie powstał z wcześniej

istniejącego substratu lecz został powołany do istnienia w całości (a wiec wraz z
materia) przez Stwórcę. ( św. Augustyn)

w

ś

redniowieczu

pojęcie creatio było wertykalne w odniesieniu do Boga,

w

nowożytności

pojęcie creatio było również i horyzontalne

2.

Paradygmat ontologiczny

w oparciu o „Filozofia – podstawowe pytania” E. Martens, H. Schnadelbach

,

Paradygmat

ontologiczny

mentalistyczny

lingwistyczny

Dziedzina

Byt

Myśl

Język

Pytanie

Co istnieje?

Czym jest?

Co poznaję ?

Czy mogę zrozumieć?

Początek

Zdziwienie
(Platon)

Wątpienie
(Kartezjusz)

Konfuzja

(zmieszanie, zakłopotanie)

Wittgensteina

3.

Parmenides: dwie drogi poznania – spór o podmiot domyślny

W oparciu o „Poemat dydaktyczny” Parmenidesa,

należy stawiać konkretne pytania,

twierdzenia, w których wskazuje Parmenides możliwe do pomyślenia metody:

I.

ż

e jest i nie może nie być,

( e men hopos estin te kai hos auk esti me einai )

II.

ż

e nie jest i nie może być

( edthos ouk estin te kai hos chreon esti me einal)

2

zarysowanie problemu :
( w oparciu o : Ernst Tugendhat w „Bycie i Nic” w: „Bycie i prawda, Rozprawy filozoficzne”
Oficyna Naukowa, Warszawa 1999r.)

4. Problematyczny fragment:

cyt wg G.S. Kirk, J.E. Raven, M. Schofied w: “Filozofia przedsokratejska”, s 215 – 246

Chodźże więc, powiem ci a usłyszawszy tę opowiesz, weźmiesz je jako jedyne można
pomyśleć drogi badania. Pierwsza z nich że jest i nie może nie być, że nie jest to
ś

cieszka

Namowy

(towarzyszy bowiem

Prawdzie

). Druga zaś, że nie jest i jest

koniczne że nie jest, to pokazuje ci niezbadaną drogę. Ani bowiem nie znalazłbyś
tego co nie jest (to przecież niemożliwe) ani nie wskazał.

•

Do czego odnoszą się słowa pierwszej i drugiej tezy?:

I.

ż

e […] jest i nie może nie być

II.

ż

e […] nie jest i nie może być

•

Co należy wstawić w wykropkowane miejsca?

można wstawiać słowa

neutralne

•

Najbardziej rozpowszechnione tłumaczenie – uzupełnienie

w: H. Diels, W. Kranz, w: „Die Fragmente der Vorsokratier”

I.

ż

e [byt] jest i nie może nie być

II.

ż

e [byt] nie jest i nie może być

•

Na czym polega problematyczność tego rozstrzygnięcia?

interpretacja

Ernsta Tugendhata

:

Parmenidejska bogini mówi o pierwszej, że jest trafna (prawdziwa) a
o drugiej, że jest błędna,

pierwszej drogi nie uzasadnia, uzasadnia tylko drugą,

stąd wiemy że pierwsza droga jest trafna i oczywista a druga błędna i
nieoczywista,

5.

Próba konkretyzacji wg

Hermanna

Dielsa

– sprawdza

Pierwsza droga mówiąca że [byt] jest i nie może nie być

jest trafna i oczywista,

Druga droga mówiąca że [byt] nie jest i nie może być

jest błędna i nieoczywista,

miała być w swej błędności nieoczywista, ponieważ jej błędność została dodatkowo
uzasadniona. To pokazuje ta niezbadana droga. Ani bowiem nie znalazłbyś tego, co
nie jest, ponieważ to niemożliwe, ani byś tego nie wskazał.

konkretyzacja Dielsa jest jednak nie do przyjęcia, ponieważ pyta o podmiot domyślny
aktualnie,

6.

Umiejscowienie „bytu”, „bycia” czy np. „będącego” – bez uprzedniego rozróżnienia
tychże pojęć to zabieg jałowy

Martin Heidegger

:

Pytanie o bycie popadło dziś w zapomnienie, chociaż uznanie na nowo metafizyki,

epoka nasza poczytuje sobie za postęp

w oparciu o M. Heidegger „Bycie i czas” tłum. B. Baran

niepamięć bycia = brak umiejętności odróżniania tego pojęcia

niepamięć pytania o bycie = niewłaściwie postawione pytanie:

Czym jest bycie?

Stąd potrzeba:

1)

przybliżania sposobów dochodzenia do pojęcia bytu,

2)

przybliżenia możliwości i ograniczenia ujęcia bycia

w oparciu o M. Heidegger „Bycie i czas”,

3) przybliżenia możliwości i ograniczenia pojęcia bytu,

3

w oparciu o W. Stróżewski „Ontologia”,

7.

Sposoby dochodzenia do pojęcia bytu,

I.

przez

abstrakcje treściową

znajdujemy to u

Arystotelesa

,

abstrakcja treściowa polegała na ograniczaniu treści przez co zakres
stawał się większy,

3 fazy abstrakcji treściowej:

a)

abstrakcja fizyczna

polega na tym że wychodzimy z przedmiotu konkretnego

(jednostkowego) następnie konsekutywnie (następujący po
sobie, kolejny) przechodzimy do wyabstrahowania,

b)

abstrakcja matematyczna

jest to aspekt ilościowy,

c)

abstrakcja metafizyczna

polega na wyabstrahowaniu tego co wcześniej było już

wyabstrahowane ,

II.

przez

abstrakcję zakresową

polega na tym że poszerzamy zakres aby pomniejszyć treść,

Uwaga

Kazimierz Maciej Sarbiewski

, Polak, który jako pierwszy twierdził że

poeta tworzy tak jak Bóg! Był pierwszym, który określił człowieka mianem
twórcy!