1

oprac. Justyna Kowalczyk

Ontologia

Wykład 3 – 21. X. 2008r.

Dr Adam Bastek

1.

Sposoby dochodzenia do pojęcia bytu,

I.

przez

abstrakcję zakresową

,

drzewko

Porfiriusza

(hierarchia pojęć)

II.

metodą separacji

zastosowanie tej metody znajdujemy u

ś

w. Tomasza z Akwinu

i

Arystotelesa

,

polega na tym że prawda jest zgodnością rzeczy i intelektu,
ponadto prawda musi zachodzić między tym co je sądzi a samym

przedmiotem, czyli że coś musi być,

np. niebieski długopis – sądzę że długopis jest niebieski, on jest niebieski

zatem ten długopis musi być niebieski,

2.

Martin Heidegger -

trzy przeszkody na drodze do pytania o bycie,

w oparciu o M. Heidegger „Bycie i czas” tłum B. Baran, PWN, Warszawa 1994,
str. 4 – 7,

I.

„bycie” jest pojęciem

najogólniejszym

(

Arystoteles

) nie daję się rozumieć w

odchyleniu od bytu – jest dostępne rozumieniu za pośrednictwem bytu i tylko
w nim, albowiem zrozumienie bycia zawiera się w tym, co uchwytne w bycie
(

ś

w. Tomasz z Akwinu

) ogólność bycia odbiega od wszelkiej ogólności

gatunkowej, przekracza ją, jest „transcendensem” ( średniowieczna ontologia)
bycie jest „nieokreślonym Bezpośrednim” (

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

).

II.

„bycie” uznawane jest za

niedefiniowalne

w świetle formuły definito fit per

genus proximum et defferentam specyficam - gdy definiowanie wymyka się
samo sobie, bowiem jego definicyjne ujęcie, to ujęcie w byt, nie można go
wywieść z pojęć wyższego rzędu ani zaprezentować za pośrednictwem pojęć
usytuowanych niżej w definiowanej hierarchii. Niedefiniowalność nie
rozwiązuję więc problemu bycia; lecz skłania do jego eksplikacji (wyjaśniania,
tłumaczenia),jedno jest jasne: bycie różni się od bytu.
( definiowanie polega na wskazaniu najbliższego rodzaju)

III.

fakt iż pojęcie bycia jest

nieusuwalne, iż występuje zawsze i wszędzie

,

ś

wiadcząc o swojej samo – przez – się zrozumiałości

– to właśnie jest

niezrozumiałe. Rozumiem, znaczy odnosimy się; zagadnięci o nie w oderwaniu
od bytowego kontekstu – już nie wiemy i nie rozumiemy czym jest, albowiem
samo pytanie, typowe przecież dla bytu, o który zapytuje wydaję się
niewłaściwe i wymaga dostatecznego opracowania.

Podsumujmy

: pojęcia bytu nie należy dociekać bo jest najogólniejsze, nie

definiowane i oczywiste,

3.

Bycie źródło „uprzedzeń” wg Martina Heideggera:

I.

ogólność,

II.

niedefiniowalność,

III.

oczywistość,

I.

ogólność

bycie jest pojęciem najogólniejszym,

2

•

Czy to znaczy, że jest bardziej ogólne niż byt? (pojęcie bytu)

sposoby dochodzenia do pojęcia bytu wskazują na to, iż byt jest pojęciem
najogólniejszym,

generalizacja – wskazujemy genus
- bycie jednak nie wyznacza zakresu
- ogólność bycia nie jest ogólnością gatunkową

Drzewko Porfiriusza

w jakim zatem sensie pojęcie bytu jest najogólniejsze ?

•

„ogólność bycia przekracza najwyższą ogólność gatunkową”,

•

ogólność bycia nie jest ogólnością gatunkową,

•

byt = to, co

jest

podstawa bytu, czyli czego??

Badanie bytu jako bytu: zadanie Arystotelowskiej „Filozofii pierwszej”

W oparciu o „Metafizykę”, Arystotelesa 1003a,

PROTE PHILOSOPHIA


TA META TA PHYSIKA

Interpretacja Martina Heideggera

:

•

badanie bytu jako

bytu

(

Arystoteles

)

=

•

badanie bytu w jego

byciu

(

Martin Heidegger

)

Podsumowanie:

•

Byt jest pojęciem najogólniejszym,

( wyznacza zakres w tym pojęcie gatunkowe)

•

Bycie jest pojęciem najogólniejszym,

( nie wyznacza zakresu, za to wykracza (przekracza)
gatunkowość),

II.

Niedefiniowalność bycia

•

Co to znaczy, że dane pojęcie jest niedefiniowalne ?

Nie można podać żadnej z postaci definicji,

Definicyjne - kompendium,( w miarę pełny ale zwykle podany w sposób
skrótowy zasób wiedzy na jakiś konkretny temat, zawierający "esencję" tej
wiedzy)

Podziały:

wg funkcji :

realne (definiowanie rzeczy)

3

- rodzą spory filozoficzne,
- są zawsze formułowane w języku przedmiotowym,

nominalne (słowa – znaczenie tych słów)

- formułowane w języku metafizyki,
- są w trzech stylizacjach:

•

słownikowej,

( w supozycji materialnej

znaczenie słowa,

w supozycji prostej

wskazanie konkretnego,

w supozycji formalnej

wskazanie na cały gatunek przedmiotu,)

•

semantycznej

( tylko definiendum w supozycji materialnej)

•

przedmiotowej

(ani definiendum, ani definiens nie występuje w supozycji
materialnej)

np. realne == człowiek jest istotą samoświadomą,

nominalna słownikowa == słowo człowiek to, to samo co istota

samoświadoma,

nominalna semantyczna == słowo człowiek oznacza istotę

samoświadomą,

nominalna przedmiotowa == człowiek jest istotą samoświadomą,

wg zadań:

sprawozdawczych:

- zdają sprawozdanie,
- skierowane są na przeszłość lub teraźniejszość,
- są prawdziwe lub fałszywe,
- relacjonują sposób użycia definiowanego wyrazu lub wyrażenia,

projektujących:

- ustanawiają nowe znaczenia na przyszłość,
- są z gruntu prawdziwe:

na mocy konwencji językowe,

- tworzą postulaty językowe,

regulujących:

- występują gł. z nazwami nieostrymi
- np. wysoki budynek,

konstruktywne

wg budowy:

nie równościowe:

- np. indukcyjne, aksjomatyczne, ostensywne,

równościowe:

- wyraźne, klasyczne,
- to co ma być zdefiniowane jest tożsame z definiendum,
- między definiendum a definiens zachodzi równość, z założenia
powinny się równoważyć
- definiens – rodzaj + różnica gatunkowa (

Arystoteles

)

- np., Bursztyn jest to żywica skamieniała,

kontekstowe:

-

to co ma być zdefiniowane stanowi część definiendum,

- Ciężar ciała A jest identyczny z ciężarem ciała B
= (zawsze i tylko wtedy gdy )
Ciało A równoważy się na wadzę z ciężarem B

Relacja równoważnościowa

d – s