1

oprac. Justyna Kowalczyk

Ontologia

Wykład 9 – 9. XII. 2008r.

Dr Adam Bastek

1.

Na czym polega Heideggerowskiej odstępstwo od tradycji filozofii transcendentnej?”

„Niekrytość bycia jest jednak, zawsze prawdą bycia, bytu, bez względu na to, czy jest on
rzeczywisty, czy nie, i odwrotnie: w niekrytości bytu, kryje się już zawsze od razu nie
skrytość jego bycia. I prawda ontyczna i ontologiczna dotyczy – każda odmienna – bytu w
jego byciu, oraz bycia bytu. Łączą się one w sposób istotny na gruncie swego odniesienia od
różnicy między byciem a bytem (różnicy ontologicznej). Nieuchronnie ontyczno –
ontologicznie rozwidlona istota prawdy, w ogóle jest możliwa tylko wraz z zarysowaniem
się tej różnicy. Jeśli zatem wyróżnikiem bytowania jest to, że odnosi się ono do bytu
rozumując bycie, to sama ta zdolność odróżniania w której różnica ontologiczna staje się
czynem faktycznym, musi być co do możliwości zakorzeniona w podłożu istoty bytowania.
Tę podstawę różnicy ontologicznej, uprzedzając dalsze rozważania nazwiemy
transcendencją bytowania”

Lichtung Desein Sein Da – Sein Seyn

2.

Zwinięcie bytu metafizyki,

( w oparciu o: Martin Heidegger „Przyczynki do filozofii” z wydaniem tłum. B. Baran i J.
Mizers. Wydawnictwo Baran i Suszyński, Kraków 1996, str. 162 – 163)

„Metafizyka – pisze Heidegger – mniema, że bycie daję się odnaleźć w bycie, to zaś
w ten sposób, że myślenie wychodzi poza byt. Im bardziej wyłączone myślenie
zwraca się ku bytowi i szuka dla siebie jakiejś najbardziej bytującej jest (por.
Descartes i nowożytna), tym bardziej zdecydowanie filozofia oddala się od prawdy
bycia. Jak jednak bez popadnięcia w „nicość”, możliwa jest metafizyczna rezygnacja
z bytu, tzn. rezygnacja z metafizyki”

Rezygnacja z bytu = rezygnacja z metafizyki

Dotrzeć do samego bycia (bez bytu) = rezygnować z metafizyki

(chce zwinąć metafizykę, by odsłonić to co zapomniane)

Rezygnacja z metafizyki =/= przezwyciężenie i przekraczanie
Rezygnacja z metafizyki = zwijanie ( Verwindung) jej wcześniejszych postaci,

Martin Heidegger „Czas świataobrazu”, tłum. K. Wolicki w „Budować, mieszkać,
myśleć, Eseje wybrane” Czytelnik, Warszawa 1997, str. 142 – 143,

----- nowożytny dualizm środkowo – poznaniowy,
Człowiek postrzega siebie jako byt,
Byt jest tym co unosi się i odbiera,

3.

Stosunek Heideggera do metafizyki w świetle różnicy między egzystencjalną a
nieegzystencjalna interpretacją przedmiotu myślenia.

I.

Faza nieegzystencjalnej interpretacji przedmiotu myślenia: byt udostępnia się w
całości z nie istniejącej choć możliwej do pomyślenia perspektywy, wzbudzone w
Trwodze myśli, o horyzoncie niebytu zaświadczą o prawomocności różnicy

2

między byciem i bytem z jednej strony nicość i niczym, z drugiej nie każdy
przedmiot istnieje,

( przedmiot oświetla to można oświetlić

latarka)

II.

Faza nieegzystencjalnej interpretacji przedmiotu myślenia, w której, byt nigdy nie
udostępnia się z nieistniejącego punktu widzenia, bycie ma aprioryczny charakter,
dostrzeżone w prześwicie i prawomocnej różnicy między nim samym a bytem:
każdy myślący przedmiot istnieje,

(prześwit)

III.

Interpretacja, w której zarówno nieegzystencjalne jak i egzystencjalne ujęcie
przedmiotu myślenia uniemożliwiają wgląd w samo bycie: bez względu na to, czy
jest ono rozpatrywane w kontekście z nicością czy bytem, okazuję się tym – co –
jest – przedmiotem, tymczasem bycie nie jest (przedmiotem) lecz się wydarza,
(dystansowanie się)

Heidegger nawiązuje do fizyczności przedmiotu i chce zrezygnować z dualizmu ontologiczno –
przedmiotowego, Nie można bycia traktować w sposób przedmiotowy. Gdy się nad czymś
pochylamy to nieraz cień zasłania to co powinno być, poznane. Gdy bycie traktujemy jako
przedmiot to wtedy, nie możemy go poznać.

4.

Nieegzystencjalna interpretacja przedmiotu Romana Ingardena – Spektrum sporu o istnienie,

Ingardenowskie kryterium rozróżnienia między realizmem a idealizmem,

•

powątpiewalność realnego i pewność istnienia czystej świadomości – jako
podstawa nieegzystencjalnej interpretacji podmiotu,

•

„różnorzędność istnienia i tego co istnieje” a różnica ontologiczna i
dwoistość będącego,

•

rozgraniczenie pytań ontologicznych,

„… spór między idealizmem a realizmem, wydaje się na pierwszy rzut oka bardzo
prosty: dotyczy on istnienia lub nie istnienia świata realnego, wynika zaś z różnicy
między zasadniczą powątpiewalnością istnienia świata realnego a
niepowątpiewalnością istnienia czystej świadomości lub też z transcendencji świata
realnego i jego stosunków w stosunku do przeżyć czystej świadomości, które same są
dane immanentnie. Gdyby się udało pokazać, że faktycznie nie istnieję żaden świat
realny jakkolwiek wszystkie przeżycia świadome w których jest dany ten świat i jego
składnik pozostałby bez zmian w swym faktycznym przebiegu, to pozostawałby
wówczas tylko jedna dziedzina bytu, mianowicie dziedzina czystej świadomości, i tak
zwani „idealiści” mieliby wówczas racje i w pewnym wypadku należałby podać
słuszność tzw., realistom”

o

( oparciu o R. Ingarden „Spór o istnienie świata” t. 1, tłum D. Gierulank, PWN
Warszawa 1987, str. 25)

Jeśli istnieje coś poza naszym bytem – idealizm,

Jeśli istnieje coś w naszym świecie – realizm,

5.

Czy cokolwiek może istnieć poza myśleniem?

Wg realistów – TAK,

Wg idealistów – NIE

6.

Różnica między idealistami a realistami w świetle Parmenidejskie zasady tożsamości,

I.

to qar auto noein estim kei einai

(„Tym samym jest myślenie i bycie”)

Fragment 3, Klemens, Storn VI. 23 Platon V. 1.8

3

II.

Tauton c lestin te kai houmeken seti noem

( “Tym samym jest myśl o tym co jest i

co ona myśli”) ------- oparte na myśleniu,

Fragment 8, 34 Simplikros, In Physis 146, 5

Myśleć o tym, co poza myśleniem = myśleć i nie myśleć
Parmenides jest realistą – bo nie uda się pokazać czegoś co jest poza naszym myśleniem,
Myślenie / bycie

sprzeczność myśleć i nie myśleć / sprzeczność być i nie być

7.

Parmenides a Ingarden: konfrontacja
Roman Ingarden –

Istnienie świadomości jest niepotrzebne a istnienie świata – i owszem.

Parmenides –

Nie istniejącego nie wskażesz. Jeśli zatem wskażesz świat – wskazujesz

istniejące. Istnienie czegokolwiek jest niepotrzebne.

8.

Nie powątpiewalność czystej świadomości i powątpiewalność świata; założenie
nieegzystencjalnej interpretacji przedmiotu myślenia,

Cogito

ergo sum

Kartezjusz

Immanuel Kant

Georg Wilhelm Friedrich Hegel

Edmund Husserl
Roman Ingarden

9.

Cztery znaczenia słowa „jest” wg Romana Ingardena,

I.

Znaczenie, którego nabiera ono gdy w zdaniu kategorycznym spełnia funkcję
stwierdzania,

II.

Znaczenie, którego nabiera pełniąc funkcję orzecznikową w zadaniu (w zdaniu
kategorycznym funkcja ta może występować, jako funkcja określeniowa lub
funkcja subsumcji ),

III.

Znaczenie, które się ujawnia poprzez połączenie ze słówkiem „to” – wyrażenie
„jest to” spełnia funkcję utożsamienia,

IV.

Znaczenie egzystencjalne (jest = Stein )

(mam dopisek ze to znaczenie

wprowadza najwięcej zamętu w filozofii)

( w oparciu o R. Ingarden „ Spór o istnienie świata”. Warszawa 1987, str. 73 – 74,)

10.

Roman Ingarden

•

„ ….. o istnieniu (o egzystencji) nie wolno mówić, że jest, że istnieje”

•

„ Istnienie i to co istnieje nie są równorzędnymi momentami” (nawiązanie do Heideggera)

•

„Gdyby były „równorzędne” to można by było zastosować, tę samą „kategorię” istnienia,
do tego co istnieję, jak i do istnienia. To znaczy wolno byłoby o obydwu powiedzieć, że
istnieje”

(w oparciu o: R. Ingarden „Spór o istnienie świata” t.1, tłum D. Gierulank, PWN, str. 72)

Mamy tylko do czynienia, z językiem, który nam wiele utrudnia, jednak nie należy łamać

tych reguł

4

11.

Heidegger (być, nie może być), Roman Ingarden ( o byciu (istnieniu), nie wolno mówić, że
jest (istnieje)

I.

Zakaz semantyczny ( nie wolno mówić, że istnienie jest), ma on ustrzec przed
komplikacjami logiczno – syntaktycznymi,

II.

Wieloznaczność i wszechobecność egzystencjalna uczonego „jest” – przeszkoda,
którą należy, przezwyciężyć, ---- należy te znaczenia oddalić

III.

Eine Deseinsfreie Wisenschaft (znajdujemy to w A. Meinong „ O teorii
przedmiotu”)

Nieegzystencjalna interpretacja przedmiotu, nie każdy przedmiot istnieję. --- Teoria
Ingardena zapożyczona od Husserla.

Interpretacja przedmiotu, to o czym myślisz jest pewnym przedmiotem. Teoria
przedmiotu wyzwala z istnienia.
Przedstawiciele Kazimierz Twardowski (opisuje również przedmiot), Husserl,
Kartezjusz.
Wiedza wyzwala z istnienia, przedmiot wyzwala z istnienia.