1

Oprac. Justyna Kowalczyk

Ontologia

Wykład 1 – 7.X.2008r.

Dr Adam Bastek

I.

Początki filozofowania ontologicznego,

II.

Genezy nazwy ontologia,

III.

Paradygmaty ontologiczne

1.

Początki filozofowania ontologicznego:

początek ontologii to inaczej ontologia początku,

narodziny filozofii => pytania o „arche”

warto zauważyć że moment narodzin filozofii często jest również uważany za moment
narodzin ontologii,

termin ontologia został wprowadzony w XVII w.

zauważmy że pytania o „arche” przynależą do rzeczowego katalogu teorii bytu,

termin ontologia wywodzi się z języka greckiego,

pojęcie ontologia znajdujemy w :

•

Dziele

Johannesa Clauberga

z 1656 r.

- pt. „ Metafizyka o bycie a raczej ontozofia przez analogię(…)”
- wiedza dotycząca Boga –teozofia ( wiedza oparta na rozumie) /
teologia (wiedza oparta na objawieniu)
- wiedza dotycząca bytu w ogólności – ontozofia ( wiedza przez
analogię) / ontologia (metafizyka),

•

Przygodnie można znaleźć w jednym z pośmiertnie wydanych pism

Gottfrieda Wilhelma Leibniza

,

•

Oraz w dziele

Christiana Wolffa

z 1730 r.

-

pt. „

Philosophia prima, sive Ontologia”,

-

gdzie pokazana jest naukowość badań ontologicznych,

-

oraz jej upowszechnienie,

ontologia – terminy wcześniejsze ~ metafizyka, filozofia pierwsza,

2.

Początek ontologii – stadium bez tytularne

Martin Heidegger

•

komentarz Martina Heideggera w:

•

„List o humanizmie” – tłum. J. Tischner w „Budować, mieszkać, myśleć”, w
„Eseje wybrane” Czytelnik, Warszawa 1977 r.

•

Jak przedstawia Heidegger myśl grecką w jej bez tytularnej fazie rozwoju?

przedstawia ją w następujący sposób logika pojawia się gdy zanika pierwotne
myślenie, Grecy nie nazywali myślenia filozofią,(warto zaznaczyć że swoim
wielkim okresie nie używali terminów). Wg nich myślenie kończy wtedy gdy
odstępuje od swojego żywiołu. Myślenie jest jakby żywiołem (myślenie żywiołu).
Kto myśli poddaje się żywiołowi, myśli nieskrępowanie, jest wolny.

•

Co jest żywiołem myślenia?

To dzięki temu żywiołowi myślenie może być myśleniem. Żywiołem jest to co
właściwe. Żywiołem może być moc, która czynie myślenie tym samym. Myślenie
jest myśleniem bycia.

•

Kiedy myślenie odstępuje od swego żywiołu?

2

Myślenie odstępuje od swojego żywiołu kiedy pojawiają się następujące
nazwy: logika czy fizyka. I tak na skutek technicznej wykładni ulega
zaprzepaszczeniu bycie jako myślenie. Doświadczyć czystego myślenia
możemy dopiero wtedy gdy uwolnimy się od jej technicznej interpretacji.

Zauważmy że już u Platona „techne ” myślenie równało się działaniu. Poprzez
techniczną interpretacje myślenia,
myślenie przestaje być wolne i niczym nie skrępowane, zostaje natomiast wtedy
zamknięte i uszeregowane.

•

Czy myślenie jest działaniem?

Myślenie nie jest działaniem, jednak myślenie działa wtedy gdy myśli, zatem
działanie myślenia polega na myśleniu.

Martin Heidegger
„ Filozofia to wiedza na tyle abstrakcyjna, że śmieją się z niej służący”

3.

Ontologia początku – pytania o arche

w oparciu o ks. V, 1013a „Metafizyki” Arystotelesa,

oraz systematyzację Władysława Stróżewskiego „Istnienie i sens”, Znak,

Kraków 1994, str. 11 – 14,

pytania o arche –

pytania o początek

•

w sensie przestrzennym,

•

w sensie czasowym, (coś co było najpierw),

•

w sensie źródłowym, ( geneza całej otaczającej człowieka przyrody),

•

w sensie pierwszej przesłanki, ( wyjście przesłanki ),

pytania o arche –

pytania o zasadę

•

podwaliny, podłoże,

•

to co, ważne, „zasadnicze”,

•

reguła postępowania,

pytania o arche –

pytanie o przyczynę

•

przyczyna sprawcza (ruch, działanie),

•

przyczyna sprawcza i celowa (powód),

•

przyczyna formalna,

•

przyczyna materialna,

4 przyczyny zgodnie z ustaleniami filozoficznymi Arystotelesa,

pytania o arche –

pytania o wiedzę

4.

Ontologia początku – odpowiedzi na pytania o arche

Zaznaczmy że różnorodność odpowiedzi nie wyklucza wspólnych im myśli czy intuicji
ontologicznych.

•

np. próba przejścia od konkretu (szczegółu) do tego co abstrakcyjnie ogólne,

•

lub zamiast opisu znanej i widocznej physis, wskazanie jej nieznanego i
niewidocznego arche,

przegląd odpowiedzi:

•

pytania o arche zadawali m.in.: Tales, Anaksymander, Anaksymenes, Pitagoras,

Heraklit,

•

odpowiedzi na pytania :

Czym jest arche?

Jakie jest arche?

Są zgodne ze schematem :

arche jest …….. (wskazujemy na to co jest )

•

odpowiedz Parmenidesa polegała niejako na wskazaniu założeń, poprzez
następujące pytania:

Czym jest arche?

3

Jakie jest arche?

arche – to, co jest…….