„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Mariusz Chachuła

Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół
321[04].Z3.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

dr inż. Grzegorz Borsuk
dr n. wet. Marek W. Chmielewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł




Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczn

ą

programu jednostki modułowej 321[04].Z3.05,

„Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół”, zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik pszczelarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Czynniki chorobotwórcze i odporność pszczół na choroby

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Higiena prowadzenia pasieki

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

5.3. Choroby czerwiu

15

5.3.1. Ćwiczenia

15

5.4. Choroby zakaźne i niezakaźne pszczół dorosłych

17

5.4.1. Ćwiczenia

17

5.5. Szkodniki pszczół i produktów pasiecznych

22

5.5.1. Ćwiczenia

22

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

24

7. Literatura

38

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik pszczelarz

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ć

wiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania–uczenia się

oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np.: samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

321[04].Z3.02

Rozpoznawanie stanów

biologicznych rodziny pszczelej

321[04].Z3.03

Organizowanie wychowu matek

pszczelich

321[04].Z3.04

Prowadzenie prac związanych

z hodowlą pszczół

321[04].Z3.05

Identyfikowanie i zwalczanie

chorób pszczół

321[04].Z3

Chów i hodowla pszczół

321[04].Z3.01

Prowadzenie chowu pszczół

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

rozróżnić stadia rozwojowe czerwia pszczelego,

−

zastosować zasady postępowania w przypadku użądlenia przez pszczołę,

−

zastosować zasady zachowania się pszczelarza przy pszczołach,

−

dostrzegać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,

−

zastosować zasady ochrony środowiska,

−

dobrać i zastosować odzież ochronną oraz środki ochrony osobistej do określonych prac,

−

określić czynniki wpływające na rozwój pszczół,

−

określić topografię narządów i układów organizmu pszczoły,

−

scharakteryzować funkcjonowanie narządów, układów i całego organizmu pszczoły,

−

określić funkcje ciała tłuszczowego w organizmie pszczoły,

−

scharakteryzować czynniki środowiska i ocenić ich wpływ na wzrost oraz rozwój
zwierząt,

−

ocenić wpływ właściwości gleby na rośliny i zwierzęta,

−

określić rolę człowieka w kształtowaniu siedliska,

−

określić wpływ poszczególnych składników pokarmowych na wzrost i rozwój zwierząt,

−

scharakteryzować budowę i funkcje narządów układu pokarmowego zwierząt,

−

scharakteryzować czynniki wpływające na trawienie i procesy przemiany materii,

−

określić czynniki klimatyczne i glebowe wpływające na zdrowie oraz produkcyjność
zwierząt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić czynniki wywołujące choroby pszczół,

−

scharakteryzować odporność pszczół na choroby i oporność,

−

określić zasady higieny prowadzenia pasieki,

−

zastosować środki odkażające i lecznicze,

−

sporządzić syrop leczniczy dla pszczół,

−

określić zasady zwalczania chorób pszczół,

−

scharakteryzować poszczególne jednostki chorobowe,

−

zastosować sposoby zapobiegania niezakaźnym chorobom czerwiu,

−

scharakteryzować przyczyny, objawy i sposoby zapobiegania chorobom zakaźnym
i niezakaźnym pszczół,

−

sporządzić protokół zatrucia pszczół oraz określić tryb powołania komisji ustalającej
przyczyny i skutki zatrucia,

−

scharakteryzować sposoby zapobiegania i zwalczania szkodników pszczół i produktów
pasiecznych,

−

określić warunki otrzymania certyfikatu zdrowotności gospodarstwa pasiecznego,

−

zastosować przepisy prawa oraz bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące chorób
pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół
321[04].Z3.05

Temat: Odporność pszczół na choroby.

Cel ogólny: Określać odporność pszczół na choroby odporności na poziomie osobniczym

i koloni rodziny pszczelej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

definiować pojecie odporności pszczół na choroby,

−

wymieniać poziomy odporności u pszczół,

−

charakteryzować czynniki budujące poszczególne poziomy odporności pszczół,

−

charakteryzować poszczególne składowe odporności.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w grupach 2–3-osobowych.

Czas trwania zajęć: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

podręcznik,

−

foliogramy,

−

rzutnik pisma,

−

produkty pszczele: propolis, mleczko pszczele, miód,

−

lupa,

−

okazy młodych pszczół.

Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie i omówienie celów zajęć (9 min.):

−

nauczyciel omawia znaczenie odporności pszczół,

−

nauczyciel wymienia rodzaje odporności,

−

nauczyciel wskazuje na hierarchiczną budowę systemu odporności pszczół dorosłych
i rodziny pszczelej. Co to jest odporność? Jak zachowują się dzikie pszczoły podczas
inwazji np. pasożyta Varroa destructor? Jakie produkty obecne w gnieździe rodziny
pszczelej mają działanie antybakteryjne i antygrzybiczne. Jakie bariery odporności
występują na poziomie osobniczym i komórkowym?;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

2. „Burza mózgów” – uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania, które zostają

zapisane na tablicy,

3. Realizacja ćwiczenia (15 min.):

−

nauczyciel przydziela grupie do opracowania po jednym poziomie odporności a to
tworzy podgrupy opracowujące poszczególne elementy,

−

uczniowie poznają „inną rolę i znaczenie” zachowania, produktów i budowy
anatomicznej pszczół,

−

w trakcie wykonywania ćwiczeń uczniowie mogą zaobserwować pod lupą obecność
włosków okrywających wejście do tchawek, wosk na powierzchni pancerza oraz
stwierdzić jego twardość,

−

uczniowie wypełniają tabele opisującą dany poziom odporności.

4. Podsumowanie zajęć (13 min.):

−

Przedstawiciel grupy prezentuje wyniki pracy zespołu,

−

Jeden z uczniów wypełnia tabele narysowana na tablicy.

Zakończenie zajęć
Zapisanie wspólnej notatki do zeszytu w postaci tabeli ilustrującej hierarchiczną budowę
systemu odporności (6 min.).

Praca domowa
Narysuj piramidę ilustrującą poziom organizacji rodziny pszczelej i odpowiadający mu
poziom odporności.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów oraz poszczególnych grup podczas
wykonywania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Technik pszczelarz 321[04]

Moduł:

Chów i hodowla pszczół 321[04].Z3

Jednostka modułowa:

Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół
321[04].Z3.05

Temat: Nosemoza – choroba pasożytnicza wywołana przez sporowca pszczelego.

Cel ogólny: Scharakteryzować i rozpoznać jednostkę chorobową.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

opisywać cykl rozwojowy sporowca pszczelego,

−

określać skutki pasożytniczej działalności pierwotniaka,

−

rozpoznawać objawy choroby w rodzinie pszczelej,

−

wykonywać przegląd rodziny pszczelej i ocenić jej kondycję po zimowli.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ć

wiczenie praktyczne – przegląd rodziny pszczelej i ocena stanu zdrowia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna ,

−

praca w grupach 2–3-osobowych.

Czas trwania zajęć: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

foliogramy przedstawiające przebieg i rozwój choroby,

−

plansze przedstawiające przebieg i rozwój choroby,

−

rodzina pszczela.

Przebieg zajęć:
1. Sprawdzenie listy obecności (2 min.).
2. Wprowadzenie i omówienie celów zajęć (8 min.):

−

nauczyciel omawia skutki ekonomiczne choroby,

−

nauczyciel wskazuje na jakość pokarmu zimowego, kondycję zazimowanych rodzin,
jakość plastrów wchodzących w skład gniazda oraz na fizjologiczną wytrzymałość
jelita tylnego jako czynniki sprzyjające wystąpieniu objawów klinicznych choroby.
W jakiej formie pierwotniak przedostaje się do przewodu pokarmowego? Gdzie
pasożytuje? Jak wpływa to na kondycje pszczół?;

−

„Burza mózgów” – uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania, które
zostają zapisane na tablicy i w zeszytach.

3. Realizacja ćwiczenia (15 min.):

−

nauczyciel dzieli klasę na grupy.

−

każdej z grup przydziela do opracowania inne zadanie: etiologię choroby, przebieg
choroby, objawy, rozpoznawanie oraz zwalczanie i zapobieganie chorobie.

−

na tablicy zostają zapisane zadania przydzielone dla każdego zespołu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

uczniowie otrzymują tablice poglądowe, zdjęcia.

4. Podsumowanie zajęć teoretycznych (18 min.):

−

przedstawiciel grupy prezentuje wyniki pracy zespołu,

−

jeden z uczniów wypełnia tabele narysowaną na tablicy,

−

nauczyciel precyzuje poprawną odpowiedź,

−

zapisanie wspólnej notatki do zeszytu w postaci tabeli ilustrującej hierarchiczną
budowę systemu odporności.

5. Wyjście do pasieki dydaktycznej (35 min.):

−

nauczyciel objaśnia sposób przeprowadzenia przeglądu rodziny pszczelej,
rozpoczynając od obserwacji przedniej ściany ula zanieczyszczonej kałem chorych
pszczół,

−

nauczyciel wraz z uczniami dokonuje przeglądu wybranej wcześniej rodziny,

−

uczniowie oceniają stan zdrowotny rodziny po obecności kału na plastrach z zapasem
i na wewnętrznych ścianach ula.

Zakończenie zajęć
Zakończenie przeglądu (10 min.).
Powtórzenie

charakterystycznych

objawów

towarzyszących

wystąpieniu

choroby

sporowcowej.

Praca domowa
Napisz sprawozdanie z przeglądu rodziny pszczelej i oceń jej stan.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

metoda obserwacji czynności i zachowania uczniów i poszczególnych grup podczas
wykonywania zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Czynniki chorobotwórcze i oporność pszczół na choroby

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ocena stanu zdrowotnego rodzin pszczelich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować film: ocena stanu zdrowotnego rodzin pszczelich,
Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach i planszach poszczególne grupy

czynników chorobotwórczych i wywoływane przez nie choroby.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na objawy

chorób pszczół.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film z zakresu ocena stanu zdrowotnego rodzin pszczelich,
2) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające poszczególne grupy czynników

chorobotwórczych i wywoływane przez nie choroby,

3) dokonać podziału biologicznych czynników chorobotwórczych ze względu na

wywoływane przez nie choroby,

4) uzupełnić poniższą tabelę,

Czynnik

chorobotwórczy

Nazwa choroby

Droga zakażenia

Objawy choroby

wirusy

bakterie

grzyby

pasożyty

5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia z tekstem.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

film,

–

foliogramy,

–

plansze przedstawiające przebieg poszczególnych jednostek chorobowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Ćwiczenie 2

Określanie odporności u pszczół.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach poszczególne rodzaje odporności

na choroby u pszczół.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na

mechanizmy i bariery tworzące odporność na dany czynnik chorobotwórczy.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć foliogramy zaprezentowane przez nauczyciela,
2) dokonać podziału odporności pszczół uwzględniając poszczególne poziomy,
3) dokonać segregacji mechanizmów tworzących odporność charakterystyczną dla danego

poziomu,

4) określić bariery warunkujące odporności charakterystyczne dla danego poziomu

odporności,

5) dobrać czynnik chorobotwórczy (patogen) zdolny do przełamania mechanizmu

odporności charakterystycznej dla danego poziomu,

6) uzupełnić poniższą tabelę,

Poziom

odporności

Mechanizmy tworzące

odporność

Bariery warunkujące odporność

Czynnik chorobotwórczy

zdolny do przełamania

poziomu odporności

1.

2.

Odporność
rodziny

3.

1.

2.

Odporność
pszczół

3.

1.

Odporności
jamy ciała

2.

7) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia z tekstem.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

podręcznik,

–

foliogramy,

–

plansze

przedstawiające

przebieg

poszczególnych

jednostek

chorobowych

z uwzględnieniem dróg inwazji patogena.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Higiena prowadzenia pasieki

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Projektowanie wyposażenia apteczki pasiecznej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować zagrożenia, z jakimi może spotkać się pszczelarz

i osoby postronne w pasiece.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na

przeznaczenie i wykorzystanie środków będących na wyposażeniu apteczki.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć plansze przedstawiające podział środków leczniczych i odkażających,
2) określić zagrożenia w pasiece,
3) dobrać środki lecznicze i odkażające,
4) uzupełnić poniższą tabelę poprzez wpisanie nazwę środka leczniczego lub odkażającego,

jego zastosowanie i uwagi dotyczące stosowania,

Nazwa środka

Zastosowanie

Uwagi

5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

podręcznik,

−

encyklopedia pszczelarska,

−

foliogramy,

−

plansze przedstawiające poszczególne grupy środków leczniczych i odkażających,

−

ś

rodki lecznicze i odkażające.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Ćwiczenie 2

Dobieranie środków odkażających.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach poszczególne metody i środki

chemiczne używane do odkażania z uwzględnieniem ich przeznaczenia i wykorzystania do
dezynfekcji.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na

przeznaczenie i wykorzystanie środków odkażających do dezynfekcji.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć foliogramy, plansze przedstawiające metody fizyczne i środki chemiczne

stosowane do odkażania,

2) wybrać metody fizyczne i środki chemiczne stosowane do odkażania zapobiegawczego

i bieżącego,

3) wpisać do tabeli metody fizyczne i środki chemiczne stosowane do odkażania bieżącego

i zapobiegawczego oraz rodzaj materiału poddany odkażaniu,

4) uzupełnić poniższą tabelę,

Rodzaj odkażania

Metody fizyczne

Środki chemiczne

Materiał poddany odkażaniu

odkażania bieżące

odkażania
zapobiegawcze

5) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

podręcznik,

–

foliogramy,

–

plansze i foliogramy przedstawiające metody fizyczne i środki chemiczne stosowane do
odkażania,

–

zdjęcia,

–

materiały informacyjne dotyczące chemicznych środków do odkażania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5.3. Choroby czerwiu

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odkażanie uli i sprzętu pasiecznego w pasiece.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach ubranie ochronne

,

poszczególne

etapy odkażanie uli, pasieczyska i sprzętu pasiecznego w pasiece opanowanej przez zgnilec
złośliwy.

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach, eksponatach stosowane narzędzia

wykorzystywane na poszczególnych etapach odkażanie uli, pasieczyska i sprzętu pasiecznego
w pasiece opanowanej przez zgnilec złośliwy.

Nauczyciel powinien zaprezentować film przedstawiający odkażanie uli, pasieczyska

i sprzętu pasiecznego.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na dobór

i zastosowanie odpowiedniego środka na poszczególnych etapach odkażania.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć obejrzeć film z zakresu odkażania uli i sprzętu pasiecznego w pasiece,

2) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające ubranie ochronne, poszczególne etapy

odkażania uli, pasieczyska i sprzętu pasiecznego,

3) dobrać ubranie ochronne,
4) dobrać sprzęt i środki odkażające wykorzystywane na poszczególnych etapach odkażania,
5) uzupełnić przygotowany arkusz,

I etap odkażania

II etap odkażania

III etap odkażania

Ubranie ochronne

Sprzęt niezbędny do
przeprowadzenia
dezynfekcji

Ś

rodki do odkażania

6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy przedstawiające metody fizyczne i środki chemiczne stosowane do odkażania,

−

materiały reklamowe dotyczące chemicznych środków do odkażania i ich przeznaczenie,

−

film.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Ćwiczenie 2

Rozpoznawanie objawów chorób niezakaźnych czerwiu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach i planszach objawy przedstawiające

poszczególne choroby niezakaźne czerwiu

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na objawy

charakteryzujące jednostki chorobowe.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć foliogramy i plansze przedstawiające poszczególne choroby niezakaźne czerwiu,
2) zapoznać z objawami charakteryzującymi jednostki chorobowe,
3) wpisać do tabeli czynnik odpowiedzialny za wystąpienie choroby, stadium zamierania

czerwiu, objawy i rozpoznanie,

4) uzupełnić poniższą tabelę,

Nazwa choroby

Czynnik

wywołujący

chorobę

Stadium zamierania

czerwiu

Objawy

Rozpoznanie

Zaziębienie czerwiu

Przegrzanie czerwiu

Jaja czcze

Zamieranie czerwiu

Czerw garbaty

Czerw uszkodzony
przez barciaki

5) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

foliogramy przedstawiające przebieg rozwoju choroby,

−

plansze przedstawiające rozwój choroby,

−

film dydaktyczny prezentujący poszczególne jednostki chorobowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.4. Choroby zakaźne i niezakaźne pszczół dorosłych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Analizowanie objawów zatrucia pszczół środkami ochrony roślin i spadzią na podstawie

okazów martwych pszczół.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Nauczyciel powinien zaprezentować film z zakresu wytruć środkami ochrony roślin.
Nauczyciel powinien zaprezentować okazy martwych pszczół z objawami zatrucia

ś

rodkami ochrony roślin.

Nauczyciel powinien zaprezentować okazy martwych pszczół z objawami zatrucia

spadzią.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na objawy

charakteryzujące zatrucia.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film z zakresu wytruć środkami ochrony roślin,
2) obejrzeć okazy martwych pszczół z objawami zatrucia środkami ochrony roślin,
3) obejrzeć okazy martwych pszczół z objawami zatrucia spadzią,
4) wpisać do tabeli wynik obserwacji,

Okazy martwych

pszczół z objawami:

Objawy

Rozpoznanie

Próba nr 1.

Próba nr 2.

5) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

film,

−

okazy martwych pszczół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 2

Wypełnianie protokółu w sprawie zatrucia i ubytku pszczół

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach, planszach charakterystyczne

objawy zatrucia i ubytku pszczół.

Nauczyciel powinien zaprezentować na foliogramach i planszach wypełniony protokół.
Nauczyciel powinien omówić sposób wypełniania protokółu.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na dokładne

i czytelne wypełnianie protokołu.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć prawidłowo wypełniony protokół,
2) zapoznać się z zasadami wypełniania protokołu,
3) zapoznać się z zasadami zatrucia i ubytku pszczół,
4) wypełnić protokół.

Protokół zatrucia i ubytku pszczół [16, s. 112].
Sporządzony dnia .............r. w ........................................... w sprawie ustalenia ubytku pszczół
i wysokości szkód w pasiece.
Imię i Nazwisko poszkodowanego: ..............................................
Adres zamieszkania ......................................................................
Powiat ................................ województwo ...................................
komisja powołana przez ...............................................................
w składzie:
1. .................................
2. .................................
3. .................................
4. .................................
5. .................................
przy udziale przedstawicieli reprezentujących:
Poszkodowanego pszczelarza:
1. ....................................
2. ....................................
Użytkownika plantacji, na której stosowane były środki chemiczne, stanowiące źródło
zatrucia pszczół:
Imię i Nazwisko użytkownika plantacji...........................................................................
Adres ................................................................................................................................
Po dokonaniu oględzin pasieki znajdującej się w (adres stacjonowania pasieki, wymienić
czyjej, gdzie – w sadzie, na plantacji, na polu, na skraju lasu, itp.).
......................................................................................................................................................
i szczegółowym zbadaniu stanu rodzin pszczelich oraz plantacji wskazanej jako źródła
zatrucia pszczół ustaliła:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Stan pasieki i wysokość szkody
Liczba rodzin pszczelich w pasiece ........... w tym rodzin:
całkowicie wymarłych .....................
częściowo wymarłych .....................
Szkody w pasiece spowodowane ubytkiem pszczół obliczone szacunkowo jak w załączniku
stanowiącym integralną część niniejszego protokołu wynoszą zł. ..............

Przyczyny ubytku pszczół w pasiece

W badanych rodzinach pszczelich nie stwierdzono objawów chorób mających wpływ na

masowy ubytek*

stwierdzono objawy choroby*..............................
Przyczyną ubytku pszczół mogło być w tych warunkach zatrucie chemicznymi środkami
ochrony roślin* – wymieniona wyżej choroba* (ewentualnie inne przyczyny, wymienić jakie)
na co wskazują następujące okoliczności:
1. Na plantacji................. o obszarze..................... ha (podać nazwę uprawy) znajdującej się

w odległości.............. m w linii prostej od badanej pasieki, były stosowane chemiczne
ś

rodki ochrony roślin szkodliwe dla pszczół.

2. Plantacja była opylana* – opryskiwana* preparatem o nazwie................. (wymienić

nazwę preparatu) na niekwitnące* – kwitnące* rośliny............ (wymienić nazwę rośliny)
na około ............... dni przed zakwitnięciem* – po zakwitnięciu*. Data pełnego
zakwitania uprawy.........

3. Zabiegi szkodliwymi dla pszczół chemicznymi środkami na w/w plantacji dokonano

dnia......... 20..... r. w godz. od...... do....... przy pogodzie... (słonecznej, pochmurnej,
mglistej) bezwietrznej* przy...... wietrze* z kierunku........ przy temperaturze........ °C.

4. Obok uprawy, na której stosowano środki chemiczne, znajdują się* – nie ma* kwitnące

uprawy............. (wymienić nazwę), chwasty..................

5. Na kwitnącej uprawie* – chwastach* nie* stwierdzono* ślad(ów) środków chemicznych

szkodliwych dla pszczół........................................... (wymienić nazwę lub podać opisowo)

6. W czasie oględzin plantacji odbywały się loty pszczół o sile obloty w ilości............ szt. na

1 m

2

, nie było lotu pszczół*, znajdowały się porażone martwe pszczoły*, porażonych

martwych pszczół nie stwierdzono.

7. Data pełnego zakwitania uprawy* chwastów* dających pożytek pszczołom obok

plantacji, na której stosowano zabiegi środkami chemicznymi... 20...... r.

8. Preparat był stosowany niezgodnie* zgodnie* z klasą toksyczności i okresem

prewencji..........

Dane dotyczące sprawcy (ów) zatrucia pszczół
Opisana wyżej plantacja, na której stosowano szkodliwe dla pszczół środki chemiczne, należy
do.............................................................................
Zabieg wykonał.....................................................................................................................
(podać imię, nazwisko, adres osoby, nazwę i adres jednostki gospodarki uspołecznionej).
Odpowiedzialnym za organizację zabiegu i nadzór byli:
1...............................
2...............................
3..............................

Zabezpieczenie dowodów
Komisja pobrała próbki czerwiu i martwych pszczół:
zebranych przy ulach........................... oznaczone nr 1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

zebranych z dennic.............................. oznaczone nr 2
zebranych na polu............................... oznaczone nr 3
a także próbki roślin i ziemi z pola, na którym stosowane były środki chemiczne.
Komisja ustaliła, że od chwili zauważenia zamierania pszczół do momentu pobrania próbek
upłynęło................... godzin* – dni* i, że od czasu stosowania preparatu do chwili pobierania
próbek pogoda była...................... (wpisać jaka: sucha, słoneczna, silny ulewny deszcz, burza,
mglisto, podać temperaturę, itp.).

5) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja wypełniania protokołu,

–

przykładowo wypełnione protokoły.

Ćwiczenie 3

Rozpoznawanie pasożytów pszczół.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Nauczyciel powinien zaprezentować film z zakresu pasożytów czerwiu i pszczół.
Nauczyciel powinien zaprezentować okazy pasożytów pszczół dorosłych.
Nauczyciel powinien zaprezentować foliogramy pasożytów czerwiu.
Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na cechy

charakteryzujące pasożyty pszczół.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film z zakresu pasożytów czerwiu i pszczół dorosłych,
2) obejrzeć okazy pasożytów pszczół dorosłych,
3) obejrzeć foliogramy pasożytów czerwiu,
4) narysować pasożyty czerwiu i pszczół dorosłych,
5) uzupełnić tabelę,

Nazwa pasożyta

Rysunek pasożyta

Rozpoznanie

6) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Ś

rodki dydaktyczne:

−

film,

−

okazy pasożytów pszczół dorosłych,

−

foliogramy pasożytów czerwiu,

–

ołówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

5.5. Szkodniki pszczół i produktów pasiecznych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zwalczanie szkodników pszczół i produktów pszczelich.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Nauczyciel powinien zaprezentować film przedstawiający szkodniki pszczół i produktów

pszczelich oraz zabiegi zwalczania.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na dobór

odpowiednich środków i metod do zwalczania szkodników.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film przedstawiający szkodniki pszczół i produktów pszczelich oraz zabiegi ich

zwalczania,

2) zapoznać się z objawami charakteryzującymi poszczególne szkodniki pszczół

i produktów pszczelich,

3) wpisać do tabeli nazwę szkodnika, miejsce działania i rozpoznanie oraz planowane

zabiegi zwalczania,

4) uzupełnić tabelę,

Nazwa szkodnika

Miejsce działania

szkodnika

Rozpoznanie

Planowane zabiegi zwalczania

5) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

film,

−

materiały reklamowe dotyczące chemicznych środków do zwalczania szkodników i ich
przeznaczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Ćwiczenie 2

Oględziny plastrów zniszczonych przez barciaki – zapobieganie rozwojowi i inwazji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Nauczyciel powinien zaprezentować plastry zniszczone przez gąsienice barciaków,

preparaty zawierające gąsienice barciaka oraz kolekcję osobników dorosłych barciaka,

Nauczyciel powinien zaprezentować zapobieganie oraz zasady zachowania higieny

pomieszczeń i produktów pszczelich.

Podczas wykonania ćwiczenia szczególną uwagę uczeń powinien zwrócić na

zapobieganie rozwojowi inwazji szkodników oraz zasady zachowania higieny pomieszczeń
i przechowywania produktów pszczelich.

Ć

wiczenie powinno być wykonywane w grupach 3–4-osobowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obejrzeć film, foliogramy i plansze przedstawiające szkodniki pszczół i produktów

pszczelich oraz zabiegi zwalczania,

2) obejrzeć preparaty zawierające gąsienice barciaka,
3) narysować gąsienice barciaka,
4) obejrzeć preparaty dorosłych barciaków,
5) obejrzeć plastry z objawami żerowania larw barciaka,
6) uzupełnić tabelę,

Nazwa szkodnika

Wielkość i barwa

zapobieganie rozwojowi

inwazji

Uwagi

Larwy barciaka

Owady dorosłe

6) zaprezentować wyniki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

preparaty zawierające gąsienice barciaka,

−

preparaty dorosłych barciakow,

−

plastry z objawami żerowania larw barciaka,

−

film dydaktyczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Identyfikowanie i zwalczanie

chorób pszczół”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 4, 5, 7, 10, 12,14,15 ,17, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 6, 8, 9, 11, 13, 16, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. d, 4. a, 5. b, 6. a, 7. b, 8. b, 9. c, 10. b, 11. d,

12. a, 13. b, 14. a, 15.d, 16.c, 17. d, 18. d, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Rozróżniać czynniki chorobotwórcze

B

P

a

2. Nazywać rozwój choroby pasożytniczej

A

P

b

3.

Wskazywać temperaturę przetapiania
plastrów

C

PP

d

4.

Określać przeznaczenie pracowni
miodowej

B

P

a

5.

Rozróżniać podstawowy sprzęt
pasieczny

B

P

b

6. Dobierać skład apteczki pasiecznej

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

7. Określać rodzaje badań

B

P

b

8. Sporządzać syrop leczniczy

C

PP

b

9. Dobierać środki do odkażania

C

PP

c

10.

Określać optymalną temperaturę wody
w poidle dla pszczół

B

P

b

11. Opisywać objawy zgnilca złośliwego

C

PP

d

12.

Określać miejsce żerowania sporowca
pszczelego

B

P

a

13. Zapobiegać chorobom zaraźliwym

C

PP

b

14.

Rozpoznawać pasożyta Varroa
destructor

B

P

a

15. Rozróżniać środki farmakologiczne

A

P

d

16.

Charakteryzować czynniki wywołujące
choroby niezakaźne

C

PP

c

17.

Rozpoznawać choroby niezakaźne na
podstawie opisu

A

P

d

18.

Organizować wycinanie plastrów
trutowych

D

PP

d

19.

Charakteryzować objawy choroby
wirusowej

C

PP

a

20. Określać miejsce rozmnażania roztocza

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wątpliwości.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawdziwa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędna odpowiedz należy zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz prawidłową.

7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż rozwiązanie tego zadania

na później i wróć do niego, kiedy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Czynniki chorobotwórcze dzieli się na następujące grupy

a) fizyczne, chemiczne i biologiczne.
b) chemiczne, grzyby i wirusy.
c) fizyczne, chemiczne i pasożyty.
d) fizyczne, chemiczne i pokarmowe.

2. Rozwój choroby pasożytniczej określamy

a) zarazą.
b) inwazją.
c) rozwleczeniem.
d) zakażeniem.

3. Plastry pochodzące z rodzin chorych na zgnilca złośliwego należy poddać przetopieniu

w temperaturze
a) 93˚C.
b) 102˚C.
c) 115˚C.
d) 121˚C.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

4. Miodowa pracownia pasieczna służy do

a) przeprowadzenia miodobrania, pozyskiwania innych produktów pasiecznych

i rozlewu miodu.

b) przechowywania zapasowych uli, korpusów i ramek.
c) przechowywania środków dezynfekcyjnych i leczniczych.
d) składowania zapasów paszy dla pszczół.

5. Do przeprowadzenia przeglądu rodziny pszczelej używamy

a) dłuto pasieczne, podkurzacz, odsiewacz do trutni, przegonka.
b) kapelusz pszczelarski, dłuto pasieczne, podkurzacz, zmiotka.
c) krata odgrodowa, dłuto pasieczne, podkurzacz, dmuchawa.
d) podkarmiaczka, zmiotka, dłuto pasieczne, podkurzacz.

6. W celu złagodzenia skutków użądleń na wyposażeniu apteczki pasiecznej powinny

znaleźć się środki
a) wapniowe.
b) magnezowe.
c) potasowe.
d) witaminowe.

7. Ostatecznym potwierdzeniem choroby jest dokonanie badania

a) osypu zimowego.
b) laboratoryjne.
c) morfologiczne.
d) anatomiczne.

8. Sporządzając syrop leczniczy na 1 litr wody przeznacza się

a) 2 kg cukru.
b) 1 kg cukru.
c) 1,5 kg cukru.
d) 0,5 kg cukru,

9. Do odkażania bieżącego plastrów stosujemy

a) roztwór sody żrącej.
b) mleko wapienne.
c) kwas octowy.
d) alkohol etylowy.

10. Wiosną woda w poidle dla pszczół powinna mieć temperaturę

a) taka samą jak otoczenie.
b) wyższą niż temperatura otoczenia.
c) niższą niż temperatura otoczenia.
d) zawsze wyższą niż temperatura otoczenia o 15˚C.

11. Charakterystycznym objawem zgnilca złośliwego jest

a) utrata owłosienia pszczół.
b) zamieranie zarodka w jaju.
c) nadbudowywanie komórek roboczych.
d) bezkształtna masa czerwiu dająca ciągnąć się w długie nitki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

12. Sporowiec pszczeli pasożytuje w komórkach nabłonka jelita

a) środkowego.
b) prostego.
c) cienkiego.
d) przedniego

13. W przypadku stwierdzenia zgnilca plastry z czerwiem należy

a) przenieść za zatwór.
b) usunąć z gniazda.
c) przesunąć na skraj gniazda.
d) przenieść do miodni.

14. Samice Varroa destructor pasożytujące na pszczołach dorosłych mają barwę

a) brązową.
b) czarną.
c) szarą.
d) białą.

15. Środki farmakologiczne stosowane do zwalczania warozy to

a) insektycydy.
b) pestycydy.
c) fungicydy.
d) akarycydy.

16. Wystąpieniu biegunki niezakaźnej pszczół sprzyja

a) obniżenie temperatury wewnątrz kłębu zimowego do 25˚C.
b) podniesienie temperatury w gnieździe wczesną wiosną.
c) niepokojenie pszczół podczas zimowli.
d) nadmierne spożycie pierzgi wiosną.

17. Długotrwałe

niedobory

białkowe

powiązane

z

dużym

spożyciem

pokarmu

węglowodanowego zawierającego dużo soli mineralnych jest przyczyną wystąpienia
a) choroby majowej.
b) biegunki niezakaźnej.
c) zgnilca europejskiego.
d) toksykozy spadziowej.

18. W celu ograniczenia inwazji warozy wycinamy plastry trutowe co

a) 5 dni.
b) 7 dni.
c) 9 dni.
d) 10 dni.

19. Ostry paraliż pszczół charakteryzuje się

a) drżeniem skrzydeł.
b) utratą orientacji.
c) oddawaniem kału w ulu.
d) niedorozwojem czułek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

20. Świdraczek pszczeli rozmnaża się w tchawkach

a) I–II pary.
b) II–IV pary.
c) II–IV pary.
d) IV–VI pary.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Identyfikowanie i zwalczanie

chorób pszczół”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 5, 7, 8, 10, 12, 13, 14, 15, 18, 19 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3, 4, 6, 9, 11, 16, 17, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. b, 4. d, 5. c, 6. d, 7. a, 8. d, 9. c, 10. b, 11. c,

12. c, 13. b, 14. d, 15. b, 16. a, 17. b, 18. d, 19. d, 20. b.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1.

Wymienić cechy pasożytów
zewnętrznych

A

P

d

2. Określić cechy chorób zaraźliwych

B

P

c

3.

Dobierać sposoby wymiany plastrów
w rodzinie

C

PP

b

4. Zapobiegać chorobom pszczół

C

PP

d

5.

Określić skutki intensywnego
odymiania rodziny pszczelej

B

P

c

6.

Scharakteryzować postępowanie
w przypadku wykrycia choroby
zwalczanej z urzędu

C

PP

d

7.

Określić zasady postępowania
w pasiece zapowietrzonej

B

P

a

8. Zdefiniować rodzaje odkażania

A

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

9.

Pobierać próbkę do badań
laboratoryjnych.

C

PP

c

10.

Określić sposób przechowywania
ś

rodków leczniczych i odkażających

B

P

b

11.

Rozpoznać objawy szkodników
produktów pszczelich

D

PP

c

12. Rozpoznać choroby pasożytnicze

B

P

c

13. Rozróżnić choroby zaraźliwe

B

P

b

14. Określić cel wiosennej wymiany dennic

B

P

d

15. Określić czynnik chorobotwórczy

B

P

b

16.

Zapobiegać chorobie niezaraźliwej
pszczół dorosłych

C

PP

a

17.

Określić wielkość okręgu
zapowietrzonego

C

PP

b

18. Rozpoznawać choroby bakteryjne

A

P

d

19. Określić miejsce zimowania roztocza

B

P

d

20.

Scharakteryzować objawy zgnilca
złośliwego

C

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wyjaśnij wątpliwości.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
5. Test zawiera 20 zadań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawdziwa.

6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędna odpowiedz należy zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedz prawidłową.

7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż rozwiązanie tego zadania

na później i wróć do niego, kiedy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Pasożyty zewnętrzne pszczół cechuje

a) dzieworództwo.
b) okresowe występowanie w okresie letnim.
c) obecność trzech par odnóży i jednej pary skrzydeł.
d) spłaszczone grzbieto-brzusznie ciało, aparat gębowy typu kłująco-ssącego.

2. Zdolność szybkiego przenoszenia choroby z jednego osobnika na inne charakteryzuje

choroby
a) niezakaźne.
b) zakaźne.
c) zaraźliwe.
d) niezaraźliwe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

3. Najprostszym sposobem wymiany starych plastrów na nowe jest

a) zakup nowych plastrów z innej pasieki.
b) poddanie węzy pszczołom we własnej pasiece.
c) używanie plastrów odbudowanych na węzie wykonanej z tworzyw sztucznych.
d) poddanie plastrów starych ze ściętymi do połowy wysokości komórkami.

4. Naturalnym sposobem zapobiegania chorobom pszczół jest

a) regularna wymiana czerwiu pomiędzy rodzinami.
b) utrzymywanie nastroju rojowego.
c) wymiana matek co 3–4 lata.
d) utrzymywanie silnych rodzin.

5. Intensywne odymianie rodzin pszczelich podczas przeglądu powoduje

a) skrócenie czasu przeglądu do minimum.
b) ustanie lotów pszczół.
c) rozdrażnienie i wzrost agresji.
d) błądzenie pszczół.

6. Przed przystąpieniem do przeglądu gniazd w pasiece zapowietrzonej należy

a) ustalić rasę pszczół.
b) zamknąć wyloty uli.
c) ustawić tablicę „ Uwaga zagrożenie choroby”.
d) przeprowadzić wywiad z właścicielem pasieki.

7. W przypadku stwierdzenia choroby podlegającej obowiązkowi zwalczania należy

a) zawiadomić powiatowego lekarza weterynarii.
b) natychmiast podać pszczołom antybiotyk.
c) zasiarkować i spalić wszystkie rodziny na pasieczysku.
d) ogrodzić pasiekę do chwili wygaśnięcia choroby.

8. Zabieg odkażania polegający na zniszczeniu wegetatywnych i przetrwalnikowych form

drobnoustrojów to
a) sanityzacja.
b) dezynfekcja.
c) sterylizacja.
d) deratyzacja.

9. W celu potwierdzenia choroby czerwiu do badań laboratoryjnych przeznacza się wycinek

a) wycofanego plastra.
b) częściowo odbudowanej węzy.
c) plastra z chorobowo zmienionym czerwiem.
d) plastra z miodni.

10. Środki dezynfekujące i lecznicze należy przechowywać

a) w czarnych opakowaniach plastikowych.
b) w oryginalnych opakowaniach.
c) w pudełkach ze środkami o podobnym działaniu.
d) w opakowaniach zbiorczych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

11. Do chorób wirusowych pszczół należy

a) nosemoza.
b) waroza.
c) ostry paraliż pszczół.
d) toksykoza spadziowa.

12. Silne osłabienie pszczół po zimowli, biegunka, ślady kału wewnątrz ula i na zapasach

ś

wiadczą o wystąpieniu

a) choroby majowej.
b) kislicy.
c) nosemozy.
d) choroby woreczkowej.

13. Do chorób zakaźnych i zaraźliwych pszczół dorosłych i czerwiu należy

a) ameboza.
b) waroza.
c) grzybica wapienna.
d) wirus kaszmirski.

14. Wiosenna wymiana dennic ma na celu

a) kontrolę nastroju rojowego.
b) poprawę wentylacji gniazda.
c) konserwacje dennic po zimowli.
d) usunięcie osypu zimowego.

15. Zgnilca złosliwego wywołuje

a) Paenibacillus larvae.
b) Melissococcus pluton.
c) Nosema apis.
d) Acarapis woodi.

16. Zapobieganie toksykozie pyłkowej polega na

a) zapewnieniu dostępu do wody.
b) zapewnieniu odpowiedniej ilości i jakości pierzgi na okres zimowli.
c) zasilanie rodzin czerwiem otwartym.
d) systematyczne poławianie obnóży pyłkowych.

17. Okręg zapowietrzony to obszar wokół pasieki o promieniu

a) 1–2 km.
b) 3–5 km.
c) 6–8 km.
d) 9–10 km.

18. Do chorób pszczół wywoływanych przez bakterie należy

a) biegunka.
b) choroba roztoczowa.
c) choroba woreczkowa.
d) posocznica.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

19. Okres zimy samice Varroa destructor spędzają

a) w wolnych przestrzeniach ula.
b) w pustych komórkach plastra.
c) na zapasach pierzgi i miodu.
d) pod sternitami pszczół dorosłych.

20. W przypadku zgnilca złośliwego bezkształtna masa czerwiu

a) tworzy białe mumie.
b) daje ciągnąc się w długie nitki.
c) wydziela zapach gnijących pomarańczy.
d) pokryta jest zielonkawą grzybnią.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Identyfikowanie i zwalczanie chorób pszczół

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

26

a

b

c

d

27

a

b

c

d

28

a

b

c

d

29

a

b

c

d

30

a

b

c

d

31

a

b

c

d

32

a

b

c

d

33

a

b

c

d

34

a

b

c

d

35

a

b

c

d

36

a

b

c

d

37

a

b

c

d

38

a

b

c

d

39

a

b

c

d

40

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

7. LITERATURA

1. Banaszak J.: Ekologia pszczół. PWN, Warszawa 1993
2. Bornus L (red.): Encyklopedia Pszczelarska. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne,

Warszawa 1989

3. Chmielewski W.: Szkodniki pierzgi. Pasieka 3/2003
4. Gliński Z., Hartwig A., Chorbiński P. (red.): Patologia pszczół w: Pszczelnictwo,

Prabucki J. Wydawnictwo Promocyjne. „Albatros”, Szczecin 1998

5. Gliński Z., Jarosz J.: Immunologia pszczoły miodnej. Wydawnictwo Akademii Rolniczej,

Lublin 1995

6. Kostecki R., Tomaszewska B.: Choroby i szkodniki pszczół. Państwowe Wydawnictwo

Rolnicze i Leśne, Warszawa 1987

7. Lipiński Z., Nowa profilaktyka zgnilca amerykańskiego w odpowiedzi na zagrożenie

pozostałościami antybiotyków w produktach pszczelich. Pszczelarstwo 8; 6, 2004

8. Lipiński Z.: Nowa metoda zwalczania zgnilca złośliwego. Pszczelarstwo 2; 8–9, 2004
9. Muszyńska J.: Pszczoły a monitoring skażenia środowiska. ISiK, Puławy 1997
10. Pałach S.: Kodeks dobrej praktyki produkcyjnej w pszczelarstwie. PZP, Warszawa 2005
11. Pohorecka K. (red.).: Podstawowe zasady diagnostyki, zwalczania i profilaktyki chorób

czerwia i pszczół Apis mellifera L. W świetle dyrektyw unijnych i aktów prawnych
obowiązujących w kraju. P I W, Puławy 2005

12. Prabucki J. (red): Pszczelnictwo. Albatros, Szczecin 1998
13. Praca zbiorowa: Hodowla pszczół. PWRiL, Warszawa 1996
14. Skowronek W.: Rasy pszczoły miodnej. ISiK, Puławy 1997
15. Skubida P.: Konieczność i potrzeba dezynfekcji w pasiece. Pszczelarstwo 2005
16. Tomaszewska B., Chorobiński P.: Choroby owadów użytkowych. Axa, Wrocław 2000
17. Tomaszewska B.: Higiena w pasiece. PWRiL, Warszawa 1987
18. Topolska G., Kasprzak, S.: Czy na pewno w twojej pasiece nie ma choroby woreczkowej

czerwiu. Pszczelarstwo 2005