IWE III 2.16 1
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
STALE WYSOKOSTOPOWE
(NIERDZEWNE)
IWE III
8 godz.
IWE III 2.16 2
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Grupy stali Cr-Ni:
¾ Cr
4
÷ 27 % Cr
¾ Cr – Ni 18
÷ 26 % Cr + 0 ÷37 % Ni
Dodatki: Mn, Si, Mo, Ti, Nb, Cu, V, W
Zastosowanie:
¾ stale nierdzewne, gdy Cr >12%
¾ żaroodporne
¾ nierdzewne i kwasoodporne
IWE III 2.16 3
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
IWE III 2.16 4
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Wykres Schaefflera
IWE III 2.16 5
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Struktura stali:
¾ ferrytyczne
¾ austenityczne
¾ ferrytyczno – austenityczne (mała zawartość ferrytu)
¾ ferrytyczno – austenityczne DUPLEX (duża zawartość ferrytu)
¾ martenzytyczne
¾Martenzytyczne z miękkim martenzytem
¾martenzytyczno – ferrytyczne (półferrytyczne)
Własności cieplno-fizyczne:
¾ duży współczynnik rozszerzalności cieplnej
¾ mały współczynnik przewodzenia ciepła
IWE III 2.16 6
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
IWE III 2.16 7
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Stale nierdzewne
Rodzaj stali
Możliwe wady
Wpływ wad na złącze
Cr -martenzytyczne
Podhartowania
Naprężenia strukturalne
Pęknięcia zimne
B. Ograniczona
spawalność
Rozrost ziaren,
Wydzielenia węglików.
Pęknięcia na zimno,
korozja
Ograniczona
spawalność
Cr -ferrytyczne
Cr-Ni
z miękkim martenzytem
Naprężenia strukturalne
Pęknięcia na zimno
Stosunkowo
dobra spawalność
Cr-Ni-Mo
Austenityczno-ferrytyczne
Rozrost ziaren,
Wydzielenia,
Ferrytyzacja,
Korozja, kruchość,
Pęknięcia na zimno
Dobra spawalność
Cr-Ni-Mo
austenityczne
Eutektyki,
Wydzielenia węglikowe,
Wydzielenia fazowe.
Pęknięcia na gorąco,
Korozja, kruchość
B. Dobra
spawalność
IWE III 2.16 8
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
¾ martenzytyczne
¾ pół ferrytyczne (martenzyt + ferryt)
¾ ferrytyczne
Stale Cr:
-
silne hartowanie na martenzyt,
- wymagane: podgrzewanie T~300ºC
odpuszczanie T~700
÷750ºC
temp. pracy < 620
0
C
Cr = 4
÷ 10%
-
hartowanie na martenzyt lub martenzyt + ferryt
- wymagane: podgrzewanie T~300ºC
odpuszczanie T~650
÷750ºC
-spoiwa o składzie MR, gdy ważna jest odporność na obciążenia
dynamiczne,
-Spoiwa austenityczne, w innych przypadkach.
Cr = 11
÷ 18%
C
≈ 0,1%
-Zastosowanie: łopatki turbin, wały pomp, zawory, tłoczyska, noże,
nożyce, narzędzia hirurgiczne, łożyska (wyższa zawartość C)
Wpływ C: Zwiększenie zawartości C powoduje wzrost zawartości martenzytu
gdy C<0,4% stal do ulepszania cieplnego , C>0,4 do 1,2% -hartowanie
IWE III 2.16 9
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
- struktura ferrytyczna
- kruchość wywołana rozrostem ziaren
-temperatura podgrzewania wstępnego – 200 – 300
0
C
-Stosować niską energię liniową,
-Spoiwo o składzie MR, gdy styka się z gazami
zawierającymi siarkę lub nawęglającymi,
-Po spawaniu obróbka cieplna 700- 750
0
C,
-Elektrody i topniki suszyć przed spawaniem.
-Spawalność ograniczona.
Stale X6Cr13, X10Cr13, X6Cr17,
Zastosowanie: rafinerie, wyposażenie hotelowe – noże,
sztućce, itp..
Cr = 18
÷ 28%
C
≈ 0,1%
IWE III 2.16 10
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Stale chromowe
Stale odporne na korozję (nierdzewne i kwasoodporne) wg PN-71/H-86020 oraz stale
żaroodporne wg PN-71/H-86022.
Znak stali
Zawartość, %
Stale
żaroodpornych
C
Mn, maks.
Si
P, maks. S, maks.
Cr
Ni, maks.
inne
OH13 ......................
maks. 0,08
0,8
maks. 0,8
0,040
0,030
12,0
÷14,0
0,6
—
OH13J ..…..............
maks. 0,08
1,0
maks. 1,0
0,040
0,030
11,5
÷14,0
0,6
0,1
÷0,3 Al
1H13
......................
0,09
÷0,15
0,8 maks.
0,8
0,040 0,030
12,0
÷14,0
0,6
—
H17 ........................
maks. 0,10
0,10
maks. 0,8
0,040
0,030
16,0
÷18,0
0,6 —
OH17T ....………...
maks. 0,08
0,8
maks. 0,8
0,040
0,030
16,0
÷18,0
0,6
(5 x C%) Ti do 0,8
H5M (650
°C) ..........
maks. 0,15
0,5
maks. 0,5
0,035
0,030
4,5
÷6,0
0,5
0,45
÷0,60 Mo
H6S2 (800
°C) ..…...
maks. 0,15
0,7
1,5
÷2,0
0,040 0,030 5,0
÷6,5
0,6 —
2H17
(850
°C) ..…....
maks. 0,15
0,7
maks. 1,2
0,040
0,030
16,0
÷18,0
0,6 —
H13JS (950°C) ……
maks. 0,12
0,8
1,0
÷1,3 0,040 0,030 12,0÷14,0
0,5 0,8
÷1,1 Al
H18JS
(1050°C)
….
maks.
0,12
0,8 0,8
÷1,1
0,040 0,030
17,0
÷19,0
0,5
0,7
÷1,2 Al
H24JS (1200°C) ….
maks. 0,12
1,0
1,3
÷1,6
0,045 0,030
23,0
÷25,0
0,5
1,3
÷1,6 Al
H25T(1100°C) …..
maks. 0,15
0.8
maks. 1,0
0.045
0.030
24,0
÷27,0
0,6 (4
x
C%)
Ti
do
0,8
Nierdzewne
Ż
aroodporne
IWE III 2.16 11
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Metody spawania:
¾ MMA
¾ MIG (Ar, Ar+CO
2
, Ar+O
2
)
¾ TIG
Materiały dodatkowe do spawania stali chromowych.
Znak stali
Elektrody (spawanie ręczne)
Druty (spawanie metodą
TIG i MIG)
OH13 .............................. ES18-8-6B lub ES13CrB, ES018-8R
OH13J ............................ ES18-8-6B lub ES13CrR, ES018-8R
1H13 ............................... ES18-8-6B lub ES18-8R, ES18-8B
H17 ................................. ES18-8-6B lub ES17CrB, ES018-8R
OH17T ........................... ES18-8-6B lub ES17CrB, ES018-8R
Sp06H19N9
H5M................................ ES5CrMoB, ES18-8-6B, ES18-8R, ES18-8B
Sp20H23N18
H6S2 .............................. ES18-8
-
6B
Sp06H19NllM2
2H17................................ ES18-8
-
6B
H13JS ............................. ES18-8-6B lub ES13CrR, ES018-8R
H18JS ............................. ES18-8-6B, ES24
-
18B
H24JS ............................. ES18-8-6B, ES24
-
18B
H25T .............................. ES18-8-6B, ES24
-
18B
IWE III 2.16 12
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Struktura stali Cr – Ni:
¾ austenit
¾ austenit + ferryt
Problemy spawalnicze:
¾ korozja (ogólna, międzykrystaliczna, naprężeniowa),
¾ faza
σ i δ,
¾ pękanie na gorąco.
IWE III 2.16 13
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Korozja stali Cr-Ni
Korozja ogólna:
¾ zależna od składu chemicznego,
¾struktury,
¾stanu powierzchni
Stan powierzchni:
¾ technika spawania,
¾ rodzaj otuliny (rutylowe – wyższa gładkość).
IWE III 2.16 14
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Korozja międzykrystaliczna.
Powstaje na granicach ziaren wskutek zubożenia ziaren austenitu w
chrom w warstwie przypowierzchniowej jako skutek wydzielania się
węglików chromu.
Schemat rozkładu chromu w ziarnie
austenitu stali 18-8 po nagrzaniu w
krytycznym zakresie temperatur;
1- ziarno austenitu,
2- węgliki chromu i żelaza
3- strefa ziarna zubożonego w chrom
4- rozkład chromu w ziarnie austenitu
IWE III 2.16 15
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Wpływ temperatury i czasu na
skłonność do korozji
międzykrystalicznej stali 18-8.
Schemat korozji
międzykrystalicznej stali
chromowo – niklowej.
IWE III 2.16 16
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Ograniczenie uwrażliwienia na korozję:
¾ ograniczenie C<0,02%,
¾ stabilizacja austenitu Ti, Nb, Ta - wiążą węgiel i nie dopuszczają do tworzenia C – Cr
¾ Sposobem na uwolnienie się od uwrażliwienia na korozję międzykrystaliczną
jest też przesycanie z temperatury powyżej 1000
o
C.
Przy spawaniu należy dążyć do szybkiego chłodzenia,
Niedopuszczalne jest podgrzewanie wstępne i spawanie z dużą energią
liniową. Temperatura międzyściegowa Tm<150
o
C,
Dla uniknięcia wchłaniania węgla i azotu należy unikać zanieczyszczeń w
spoinie i SWC – stosować gazy osłonowe o zawartości CO
2
<2,5%.
IWE III 2.16 17
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Stale odporne na korozję (nierdzewne i kwasoodporne) wg PN-71/H-86020 oraz stale żaroodporne wg PN-71/H-86022
Stale
Znak
Zawartość, %
stali
C
Mn
Si
P, maks.
S, maks.
Cr
Ni
inne
OH17N4G8 ...……. maks. 0,07
7,0
÷9,0
maks. 0,8
0,050
0,030
16.0
÷18.0 4,0÷5.0 0,12÷0,25 N
1H17N4G9 ...…….. maks. 0,12
8,0
÷10,5
maks. 0,8
0,050
0,030
16,0
÷18,0 3,5÷4,5 0,15÷0,25 N
1H18N9 ....………... maks. 0,12
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045 0,030
17,0
÷19,0 8,0÷10,0
—
OH18N9 ...………... maks. 0,07
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045 0,030
17,0
÷19,0 9,0÷11,0
—
OOH18N10 ...…….. maks. 0,03
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045 0,030
17,0
÷19,0 10,0÷12,5
—
1H18N9T ...………. maks. 0,10
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045 0,030
17,0
÷19,0 8,0÷10,0
(5xC%)Ti do 0,8
OH18N10T ............ maks. 0,08
maks. 2,0
maks. 0,8
0.045 0,030
17,0
÷19,0 9,0÷11,0
(5 x C%) Ti do 0,7
1H18N12T ...……... maks. 0,10
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045 0,030
17,0
÷19,0 11,0÷13,0 (5 x C%) Ti do 0,8
OH18N12Nb .…….. maks. 0,08
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045
0,030
17,0
÷19,0 10,0÷13,0 (10xC%) Nb do 1,1
H18N10MT ………. maks. 0,10
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045
0,030
17,0
÷20.0 9,0÷11,0 1,5÷2,2 Mo
(5 x C%) Ti do 0,8
H17N13M2T .…….. maks. 0,08
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045
0,030
16,0
÷18,0 11,0÷14,0 2÷2,5 Mo
(5xC%)Ti
do
0,7
OOH17N14M2 …… maks. 0,03
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045
0,030
16,0
÷18,0 12,0÷15,0 2,0÷2,5 Mo
OH17N16M3T ....... maks. 0,08
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045 0,030
16,0
÷18,0 14,0÷16,0 0.3÷0,6 Ti
3,0
÷4,0 Mo
OH23N28M3TCu ... maks. 0,06
maks. 2,0
maks. 0,8
0,045
0,030
22,0
÷25.0 26,0÷29,0 0,5÷0,9 Ti
2,5
÷3.0 Mo
2,5
÷3,5 Cu
OH22N24M4TCu ... maks. 0,06
1,2
÷2,0 0,17÷1,0
0,045 0,030
20,0
÷22,0 24,0÷26,0
(5xC%)Ti do 0,7
4,0
÷5,0 Mo
N
ier
d
ze
w
ne
i k
w
as
oo
d
p
orn
e
1,3
÷1,8 Cu
H26N4 ...………….. maks. 0,20
maks. 0,8
maks. 2,5
0,045 0,030
24.0
÷28,0 4,0÷5,0
Dopuszcza się
H18N9S ................. 0,10
÷0,20 maks. 2,0
0,8
÷2,0
0,045 0,030
17,0
÷20,0 8,0÷11,0
zawartość Mo
H23N13 ................. maks. 0,20
maks. 2,0
maks. 1,0
0,045 0,030
22,0
÷25,0 12,0÷15,0
i W maks. 0,5%
H20N12S2 ..……… maks. 0,20
maks. 1,5
1,8
÷2,5
0,045 0,030
19,0
÷22,0 11,0÷13,0
każdego
H23N18 ................. maks. 0,20
maks. 1,5
maks. 1,0
0.045 0,030
22,0
÷25,0 17,0÷20,0
i zawartość
H25N20S2 ............. maks. 0,20
maks. 1,5
2,0
÷3,0
0,045 0,030
24,0
÷27,0 18,0÷21,0 V maks. do 0,2%.
Ż
ar
ood
p
or
ne
H16N36S2 ...……... maks. 0,15
maks. 2,0
1,5
÷2,0
0,045 0,030
15,0
÷17,0 34,0÷37,0
IWE III 2.16 18
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Korozja naprężeniowa:
¾ środowisko z jonami chloru (ciecze i gazy),
¾ naprężenia.
¾Odporność na korozję naprężeniową można
zmniejszyć zmniejszając poziom naprężeń lub
zastosowanie stali o zwiększonej zawartości Ni.
Korozja wżerowa:
Zarodkowanie – od mikrowżerów
Występuje w SWC (najczęściej) stali stabilizowanych wskutek
rozpuszczenia TiC, NbC, TaC i wtórne wydzielenie Cr
x
C
y
N
Mo
Cr
PRE
N
30
3
,
3
+
+
=
Odporność większa dla większego PRE
N
IWE III 2.16 19
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Korozja nożowa – cechy charakterystyczne:
-w stalach o średniej i wysokiej zawartości C z Ti lub Nb,
-W przypadku działania stężonego gorącego kwasu azotowego,
-Występuje w wąskim obszarze SWC przylegającym do granicy stopienia,
-C ma niekorzystny wpływ podobnie jak w przypadku korozji międzykrystalicznej, ale w
tym przypadku nie można się od tego zjawiska uwolnić z użyciem obróbki cieplnej w
wysokiej temperaturze (przesycanie).
Mechanizm:
Przy nagrzaniu do około 1300
o
C nadtapiają się obszary na granicach ziaren i tworzy się
ciecz przesycona w C, Ti lub Nb. Wysoka koncentracja C i Ti lub Nb wynika z
zatrzymania się rozrostu ziaren na nie rozpuszczonych wydzieleniach (węglikach), które
w wysokiej temperaturze teraz się rozpuszczają. W wyniku szybkiego chłodzenia w
czasie spawania z cieczy wydzielają się węgliki w formie eutektyk. Są to złożone węgliki
tytanu lub niobu zawierające w roztworze nieco Cr i Fe. Ten typ węglików w postaci
dendrytycznej jest atakowany szczególnie przez kwas azotowy w bardzo wąskim
obszarze SWC a zniszczenie wygląda jak przecięcie nożem – stąd nazwa.
Wniosek: stale Cr-Ni austenityczne z Ti lub Nb nie powinny pracować w warunkach
kontaktu ze stężonym kwasem, szczególnie azotowym.
IWE III 2.16 20
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Faza σ i ferryt δ
Dla
∼ 40 ÷60%Cr w temperaturze 600
÷ 800°C, tworzy się FeCr (σ) Faza σ
ma dużą twardości i kruchość.
Na szybkość tworzenia σ wpływa:
¾ istnienie ferrytu
δ
,
¾ obecność naprężeń (zgniotu na zimno),
¾ miejscowe nagrzewanie (spawanie),
¾ obecność: Cr, Mo, Si, Ti, Nb.
IWE III 2.16 21
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Faza σ:
¾ kruchość na zimno (niska udarność),
¾ skłonność do korozji,
Zapobieganie:
¾ mała energia liniowa q
l
,
¾ unikanie przegrzewania nawet krótkotrwałego,
¾ unikanie powtórnego nagrzewania do 600
÷ 850°C,
¾ ograniczenie
δ
.
IWE III 2.16 22
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Pękanie na gorąco
Występuje:
¾ w spoinie, czasem w SWC,
¾ jako międzykrystaliczne,
¾ dla struktury czysto austenitycznej.
Sposoby zapobiegania:
¾ spoina o strukturze austenityczno – ferrytycznej (
δ= 3-15FN),
¾ ogólne znane sposoby wynikające z mechanizmu pękania gorącego,
głównie przez kształtowanie przekroju spoiny – stosunek szerokości do
głębokości spoiny = 1 – 1,5.
IWE III 2.16 23
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Wykres DeLonga - wpływ zawartości azotu
Ni equivalent= Ni + 30C +
30N
+ 0.5Mn
IWE III 2.16 24
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Wykres WRC 1992
IWE III 2.16 25
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Pomiary zawartości ferrytu
δ
¾ metalograficzne,
¾ magnetyczne,
Skale zawartości (miary)
¾ % zawartość ferrytu,
¾ FN – Liczba Ferrytowa.
IWE III 2.16 26
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95 100
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
55
60
65
70
75
80
85
90
95
100
Zaleznosc % ferrytu od FN
Liczba ferrytowa FN
Zawartosc ferrytu [%]
80.21
0
F FN
(
)
100
0
FN
IWE III 2.16 27
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Wpływ ferrytu na własności spoiny austenitycznej
Ferryt niepożądany:
-spoiny niemagnetyczne FN=0
-Szczególna odporność
na korozję FN<0,5
-Stosowanie w
b. Niskich T, FN<0,5
-Stosowanie w
b. Wysokich T, FN<0,5
W przypadku przekroczenia:
Własności magnetyczne,
Korozja selektywna,
Spadek udarności,
Wydzielenia fazowe
Korzystna mała
zawartość ferrytu:
-odp. Na pękanie grubych
elementów w wysokiej T, FN=5-15
-T eksploatacji= 100-400
0
C,
-Brak oddziaływania
środowiska na własności.
W przypadku przekroczenia:
-pękanie na gorąco (FN>15),
-Spadek udarności (FN>15),
-Wydzielenia fazowe (FN>14),
-Korozja selektywna (FN>15).
Konieczna duża ilość ferrytu:
-odporność na korozję
naprężeniową (FN=30-75),
-podwyższenie własności
mechanicznych (FN=30-75),
-Kompensacja stopnia
wymieszania w połączeniach
mieszanych (FN=15-25),
W przypadku przekroczenia:
-obniżenie odporności na
Korozję naprężeniową (FN<30),
- spadek udarności (FN>75),
-spadek własności (FN<30),
-Pękanie na gorąco (FN<15).
IWE III 2.16 28
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Spawanie stali Cr -Ni
9 MMA
9 TIG
9 MIG
9 SAW
9 inne
Uwaga
na duże
odkształcenia spawalnicze !!!
Zasady: ¾odpowiedni dobór spoiwa, (Skład chemiczny stopiwa
taki jak MR, zamiast Ti stosuje się Nb)
¾małe q
l,,
¾nie przegrzewać.
¾stosować osłonę grani spoiny (backing gas).
IWE III 2.16 29
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Materiały dodatkowe do spawania stali chromowo – niklowych.
Znak stali
Elektrody
(spawanie ręczne)
Druty (spawanie
metodą TIG i MIG)
Druty i topniki
(spawanie łukiem krytym)
OH17N4G8.................. ES018R-8R Sp06H19N9 Sp06H19N9
TASt11CrNi
1H17N4G9 ................. ES18-8-6B
Sp06H19N9
Sp06H19N9
ES18-8B
Spl6H19N9G7
ES18-8R
Sp20H20N9G6T
TASt11CrNi
1H18N9 ...................... ES18-8B
Sp06H19N9
TASt11CrNi
ES18-8R
Sp06H19N9
ES18-8NbB
ES18-8NbR
OH18N9 ..................... ES018-8R
Sp06H19N9
Sp06H19N9
TASt11CrNi
OOH18N10 ....……….. ES018-8R
Sp06H19N9
Sp06H19N9
TASt11CrNi
1H18N9T .................... jak 1H18N9
Sp06H19N9
Sp06H19N9
TASt11CrNi
OH18N10T ................. ES018-8R
Sp06H19N9
Sp06H19N9
TASt11CrNi
1H18N12T .................. ES018-14-2R
Sp06H19N11M2
Sp06H19N11M2
ES018-12-2R
Sp08H19N10M2Nb
TASt11CrNi
Sp06H19N11M2Nb
OH18N12Nb ............... zastępczo ES018-8R
Sp08H19N10M2Nb
Sp06H19N11M2Nb
TASt11CrNi
H18N10MT.............…. jak
1H18N12T
Sp06H19N11M2
Sp06H19N11M2Nb
Sp08H19N10M2Nb
TASt11CrNi
Sp06H19N11M2Nb
H17N13M2T................ ES018-142R
⎯
⎯
OOH17N14M2............. ES018-14-2R
⎯
⎯
OH17N16M3T............. ES018-14-2R
⎯
⎯
OH23N28M3TCu......... ES20-244-CuB
⎯
⎯
OH22N24M4TCu......... ES20-244-CuB
⎯
⎯
H26N4 ........................ ES24-18B
Sp20H23N18
Sp20H23N18
ES18-8-6B
Spl6H19N9G7
Spl6H19N9G7
TASt11CrNi
H18N9S....................... ES18-8R Sp06H19N9
Sp06H19N9
ES18-8B
TASt11CrNi
H23N13 ...................... ES24-18B
Sp20H23N18
Sp20H23N18
TASt11CrNi
H20N12S2 .................. ES24-18B
Sp20H23N18
Sp20H23N18
TASt11CrNi
H23N18 ...................... ES24-18B
Sp20H23N18
Sp20H23N18
TASt11CrNi
H25N20S2 .................. ES24-18B
Sp20H23N18
Sp20H23N18
TASt11CrNi
H16N36S2 .................. ES20-33B
⎯
⎯
IWE III 2.16 30
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
IWE III 2.16 31
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Stale Cr-Ni z miękkim martenzytem
Typowe gatunki: X5CrNi13 1, X5CrNi13 4, X5CrNi16 6, X5CrNi17 4
Mała zawartość C<0,05%
Re>635MPa, Rm=780-1080MPa, A5>14%
Zastosowania:
-maszyny w elektrowniach wodnych, turbiny, reaktory, przemysł lotniczy,
pompy, rafinerie, chłodnictwo.
Spawanie:
-Spoiwo o składzie MR (tylko),
-Elektrody i topniki suszyć tak by Hd<5ml/100gFe,
-Grube elementy podgrzewać wstępnie do T=100
0
C,
-Odpuszczanie lub ulepszanie dla uzyskania lepszej udarności.
IWE III 2.16 32
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Pełnoaustenityczne stale Cr-Ni
Stale: X2CrNiMo 18 16 4, X2CrNiMoN 20 16 3, X2CrNiMoN25 22 2, X2NiCrMoNb 27 23 3
Mają dobrą spawalność, tylko ostatnia nieco gorszą,
Zalecenia technologiczne:
-stosować niską energię liniową,
-Stosować spoiwo o takim samym składzie lub o nieco wyższych zawartościach Cr i Ni,
-Stosunek szerokości do głębokości 1,5:1 - 2:1,
-Maksymalna T międzyściegowa 150
0
C,
-Spawać ściegami prostymi,
-Szlifować kratery i miejsca rozpoczęcia ściegów,
-Unikać koncentracji spoin, karbów wewnętrznych i zewnętrznych, gwałtownych uskoków w
kierunku działania obciążenia,
-Stosować właściwą technikę sczepiania,
-Stosować podpawanie, jeśli to możliwe.
IWE III 2.16 33
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Pełnoaustenityczne stale Cr-Ni z Mo>4% - bardzo odporne na korozję szczelinową,
wżerową, naprężeniową
Zalecenia:
-stosować spoiwa o wyższej zawartości Cr, Ni niż w MR, albo o składzie MR + wyżarzanie
zupełne (przesycanie),
-Ograniczyć energię liniową do 20kJ/cm, a w pozycjach przymusowych nawet poniżej 15kJ/cm,
-Tmiędzyściegowa<100
0
C,
-Stosować niezwykłą czystość aby zabezpieczyć przed porami i pęknięciami,
-Stosować zwiększony odstęp w rowku (2 – 3mm) celem zmniejszenia stopnia wymieszania E’,
-Starannie szlifować kratery końcowe i początkowe ściegów,
-Zajarzanie łuku wyłącznie w rowku,
IWE III 2.16 34
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Stale DUPLEX
Skład chemiczny:
0,03
÷ 0,06%C; 18,5 ÷ 25%Cr; 1,5 ÷ 4%Mo;
5
÷ 7%Ni;
0
÷ 2%Cu;
1,6%Mn 0-0,2%N
Struktura:
Fe
γ (70%) + Fe α (30%)
Zalety:
¾ niższy koszt wytworzenia (mniej Ni)
¾ niższy współczynnik rozszerzalności
¾ lepsza odporność na korozję naprężeniową (głównie)
Zastosowania: pola naftowe – rurociągi ropa+woda+gaz, papiernie, odsalarnie wody morskiej, itp..
IWE III 2.16 35
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
R
e
≈ 450MPa, A
5
≈ 30%,
R
m
≈ 700MPa, Kv>55J
Stan: po wyżarzaniu zupełnym (przesycaniu)
Własności:
Wady:
¾ kruchość 475°C w skutek wydzielania:
-faz międzykrystalicznych,
-fazy (
σ),
-azotków chromu Cr
2
N, CrN,
-austenitu wtórnego.
¾ Mogą wystąpić inne wydzielenia:
9 M
7
C
3
, M
23
C
6
,
9 faza
χ (chi),
9 faza R,
9 itp
IWE III 2.16 36
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Spawanie stali DUPLEX metodami:
9 MMA
9 TIG
9 MIG
9 MAG
9 SAW
9 PAW
Metody nie zalecane:
- elektronowe,
- laserowe.
Nie stosować:
¾ małe q
l
daje wąskie spoiny i duży udział ferrytu (Fe
α)
to powoduje obniżenie wytrzymałości złącza,
¾Uwaga na znacznie większą porowatość spoin.
IWE III 2.16 37
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Obróbka cieplna:
¾ przesycanie
Dobrać właściwe spoiwa - Kierować się wytycznymi
wytwórców stali.
Zalecenia szczegółowe:
-Stosować spoiwa z N i podwyższoną zawartością Ni,
-Suszyć elektrody i topniki w T>300
0
C,
-do spawania MAG stosować gazy bez H,
-Ograniczyć wymieszanie Ni stopiwa z MR do 30-40%,
-dla g<20mm nie podgrzewać, dla g>20mm podgrzewać do 150
0
C,
-Spawanie bez spoiwa (TIG) może doprowadzić do zawartości ferrytu do 80% co spowoduje
obniżenie udarności i odporności na korozję.
IWE III 2.16 38
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Trawienie i pasywacja stali Cr-Ni
Stal Cr-Ni pokryta jest warstwą tlenku Cr (dla Cr>12%), bezbarwnego, izolującego od środowiska. Warstewka ta
nazywana jest warstwą pasywną, która w przypadku jej mechanicznego uszkodzenia szybko się odtwarza.
Jeżeli warstwa pasywna zostanie przerwana w wyniku wprowadzenia zanieczyszczeń, innego metalu (cząstki stali
węglowej lub innego metalu), tworzenia związku chemicznego (w wyniku silnego przegrzania – w SWC
powierzchnia o barwie niebieskiej świadczy o utlenieniu z powstaniem warstwy metalu o obniżonej zawartości Cr) to
może to skutkować wzmożonymi procesami korozyjnymi.
Do usunięcia takich zanieczyszczeń służy trawienie powierzchni stali Cr-Ni. Trawienie dokonywane jest najczęściej
z użyciem kwasu azotowego (HNO
3
) i fluorowodorowego (HF). Możliwe jest stosowanie innych środków. Nie jest
dopuszczalne stosowanie kwasu chlorowodorowego (HCl), ze względu na możliwość zwiększenia sklonności do
korozji wżerowej. Po trawieniu otrzymujemy czystą metaliczna powierzchnię metalu. Czasem stosuje się trawienie
(polerowanie) elektrolityczne.
Proces trawienia poprzedzony jest odtłuszczaniem, którego celem jest zdjęcie z powierzchni zanieczyszczeń. Celem
odtłuszczania jest usunięcie smarów, oleju, itp., które mogą oddzielać środek trawiący od powierzchni obrabianej.
Do odbudowy warstwy pasywnej służy pasywacja.
Stosowanym środkiem jest również kwas azotowy (HNO
3
).
Po pasywacji stosuje się neutralizację celem usunięcia środków, które mogą działać pasywująco na powierzchnię w
sposób długotrwały. Nie wolnoużywać chlorowanej wody.
Procedura standardowa: ASTM A380 Standard Practice for Cleaning, Descaling and
Passivation of Stainless Steel Parts, Equipment and Systems.
IWE III 2.16 39
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Często stosuje się też środki trawiąco-pasywujące.
Forma środków: ciecze, żele, pasty.
Sposoby nanoszenia: zanurzanie, natryskiwanie, pędzlowanie.
Paramterami procesów są:
-stężenia środków (należy kontrolować stężenie wolnych atomów metalu, głównie Fe i ewentualnie wymienić
roztwór)
-Temperatury (poniżej 5
o
C jest bardzo ograniczona),
- postać środków – wpływa na możliwość dotarcia do wgłębień na powierzchni,
-Czas trawienia, zależny jest od metody spawania, gatunku stali, stanu powierzchni – dobrać eksperymentalnie.
Podczas wykonywania obróbki chemicznej powierzchni stali Cr-Ni należy pamiętać o:
-Stosowaniu odpowiednich środków ochrony osobistej,
-Stosowaniu odpowiednich środków przeciwdziałania zanieczyszczeniu środowiska (szczególnie wody).
Odporność korozyjna stali Cr-Ni wynika również z chropowatości powierzchni po jej
obróbce mechanicznej (polerowaniu). Odporność ta znacznie spada, jeśli chropowatość
wzrośnie powyżej wartości R
a
=0.5 µm. Należy więc stosować narzędzia ścierne o
odpowiedniej ziarnistości.
IWE III 2.16 40
Materiały i ich zachowanie przy spawaniu dr inż. Tomasz Kozak
KTMM i Spawalnictwa PG
Obróbka cieplna stali Cr-Ni
Stale austenityczne:
Obróbka cieplna nie jest wymagana, lecz w niektórych przypadkach może
być stosowana, np.:
-dla zmniejszenia naprężeń wewnętrznych (na ogół w T=450
o
C),
-dla zmniejszenia ilości ferrytu oraz ograniczenia segregacji/wydzieleń dla
zoptymalizowania odporności korozyjnej. W takim przypadku wymagane
jest w zasadzie wyżarzanie zupełne. Jeśli jest to niemożliwe lub
niepraktyczne stosuje się tylko wyżarzanie odprężające jak wyżej.
Stale duplex:
Czasem stosowane jest wyżarzanie zupełne z szybkim chłodzeniem.
Stale ferrytyczne:
-wyżarzanie w T=700-800
o
C może poprawić ciągliwość SWC i spoiny oraz
redukuje poziom naprężeń własnych. Uzyskuje się też przywrócenie
odporności na korozję międzykrystaliczną stali niestabilizowanych.