„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJ

NARODOWEJ

Iwona Rogozińska

Stosowanie form ochrony przed szkodnictwem leśnym
321[02].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Leszek Sikora
mgr inż. Joanna Urszula Zamojska


Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Iwona Rogozińska


Konsultacja:
dr inż. Janusz Figurski
mgr Czesław Nowak

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[02].Z4.02
„Stosowanie form ochrony przed szkodnictwem leśnym”, zawartego w programie nauczania
dla zawodu technik leśnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Szkodnictwo leśne

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

11

4.1.3. Ćwiczenia

11

4.1.4. Sprawdzian postępów

12

4.2. Służba Leśna

13

4.2.1. Materiał nauczania

13

4.2.2. Pytania sprawdzające

25

4.2.3. Ćwiczenia

26

4.2.4. Sprawdzian postępów

27

5. Sprawdzian osiągnięć

28

6. Literatura

32

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy w zakresie stosowania środków

ochrony przed szkodnictwem leśnym.

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne − wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

–

cele kształcenia − wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

–

materiał nauczania − wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

–

zestaw zadań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

–

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

–

sprawdzian postępów,

–

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,

–

wykaz literatury uzupełniającej.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych w module

321[02].Z4.01

Stosowanie środków ochrony

lasów przed szkodliwymi

czynnikami biotycznymi

321[02].Z4.02

Stosowanie form ochrony

przed szkodnictwem leśnym

321[02].Z4

Ochrona środowiska leśnego

321[02].Z4.03

Prowadzenie edukacji leśnej

społeczeństwa

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

–

stosować sposoby określania miąższości drewna,

–

mierzyć i stosować miąższość surowca drzewnego,

–

korzystać z tablic miąższości,

–

wyjaśniać pojęcia klasyfikacji jakościowo − wymiarowej,

–

stosować klasyfikację jakościowo − wymiarową,

–

rozpoznawać oznaczanie drewna legalnie ściętego w Lasach Państwowych,

–

korzystać z różnych źródeł informacji,

–

współpracować w grupie.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

scharakteryzować rodzaje szkodnictwa leśnego,

−

scharakteryzować straty spowodowane szkodnictwem leśnym,

−

scharakteryzować formy ochrony lasu przed szkodnictwem,

−

scharakteryzować prawa i obowiązki pracowników Służby Leśnej i innych
przyrodniczych służb ochronnych w zakresie ochrony lasów przed szkodnictwem
leśnym,

−

scharakteryzować organizację i uprawnienia Straży Leśnej,

−

określić tryb postępowania w sprawach o wykroczenia i przestępstwa z dziedziny
szkodnictwa leśnego,

−

określić wielkość szkody i dokonać jej wyceny,

−

rozróżnić wzory dokumentów postępowania procesowego,

−

wypełnić formularze dokumentów procesowych związanych ze zwalczaniem
szkodnictwa leśnego,

−

posłużyć się terminologią z zakresu szkodnictwa leśnego,

−

określić zasady oznaczania surowca drzewnego nielegalnie ściętego na terenie Lasów
Państwowych oraz pniaków.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Szkodnictwo leśne

4.1.1. Materiał nauczania

Pojęcie i rodzaje szkodnictwa leśnego

Szkodnictwo leśne należy zaliczyć do szkód antropogenicznych, związanych

z działaniem człowieka w środowisku przyrodniczym, w tym w środowisku leśnym.
Szkodnictwo leśne jest wynikiem szkodliwego − fizycznego, rzadziej chemicznego −
oddziaływania człowieka na las i obiekty (przedmioty) z nim związane.

Obejmuje ono straty materialne spowodowane kradzieżami lub zniszczeniami

dokonanymi w lesie i najbliższym otoczeniu oraz szkody niewymierne o charakterze
przyrodniczym.

W zakresie formalno − prawnym szkodnictwo leśne polega na popełnianiu przestępstw

i wykroczeń na szkodę zarządcy (właściciela) lasu. Ochrona wartości materialnych
zagrożonych tym szkodnictwem posiada cechy ochrony mienia i tak jest prawnie w Polsce
kwalifikowana.

Cechą charakterystyczną popełnianych czynów z zakresu szkodnictwa leśnego jest ich

większa szkodliwość dla całości lasu niż bezpośrednia korzyść materialna uzyskana przez
sprawcę. Szkodnictwo leśne stanowi istotny problem dla Lasów Państwowych.
Rodzaje szkodnictwa leśnego

Szkodnictwo leśne obejmuje wszelkiego rodzaju czyny niedozwolone polegające bądź na

bezprawnym korzystaniu z lasów i produktów leśnych (np. wyrąb i zabór drzewa, przejazd
lub przechód albo przegon zwierząt gospodarskich w miejscach zabronionych), bądź na
naruszeniu przepisów dotyczących ochrony lasów lub z tą ochroną związanych. Wyróżnia się
następujące rodzaje szkodnictwa leśnego: bezprawne korzystanie z lasu, nielegalne wyręby
w lasach niepaństwowych, kłusownictwo, kradzież albo zniszczenie mienia nadleśnictwa,
kradzież drewna z lasu państwowego. W praktyce ochroną lasów przed szkodnictwem
obejmuje się także: ochronę przeciwpożarową obszarów leśnych i ochrona przed szkodliwym
korzystaniem z lasów w celach rekreacyjnych.

Wyrąb drzewa w lesie w celu przywłaszczenia jest szczególną postacią kradzieży drzewa

rosnącego w lesie. Ustawodawca traktuje usiłowanie kradzieży takiego drzewa jako
dokonanie czynu karalnego, akcentując tym dużą szkodliwość zamachów na substancję leśną.
Karalne jest nie tylko wyrąbanie drzewa (w celu kradzieży), ale sama czynność polegająca na
wyrębie. Dokonanie wykroczenia następuje już z chwilą rozpoczęcia wyrębu (sprawca
uderzył siekierą w drzewo z zamiarem jego wyrąbania, rozpoczął piłowanie itp.). Czynność
wyrębu musi być podjęta w celu przywłaszczenia drzewa. Jeżeli sprawca działa w innym
celu, może odpowiadać za umyślne uszkodzenie mienia. Kto w celu przywłaszczenia
dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie albo kradnie lub przywłaszcza sobie z lasu drewno
wyrąbane lub powalone, jeśli wartość drzewa nieprzekracza 75 zł , podlega karze aresztu,
ograniczenia wolności albo grzywny. W razie popełnienia tego wykroczenia orzeka się
nawiązkę w wysokości podwójnej wartości wyrąbanego lub przywłaszczonego drzewa,
a ponadto jeśli przywłaszczone lub ukradzione drzewo nie zostało odebrane, orzeka się
obowiązek zwrotu jego wartości. Jeżeli wartość drzewa przekracza 75 zł orzeka się karę
pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Sąd zobowiązany jest orzec nawiązkę
w wysokości podwójnej wartości skradzionego drzewa.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Kradzieżą jest zabór mienia w celu przywłaszczenia. Przywłaszczenie polega na

postąpieniu z cudzą rzeczą jak z własną. Różni się od kradzieży tym, że nie występuje tu
zabór rzeczy z posiadania innej osoby (w chwili czynu mienie jest już w posiadaniu sprawcy).

Przedmiotem kradzieży innego mienia Lasów Państwowych niż drewno i zwierzyna

najczęściej są:
–

sadzonki drzew,

–

siatka ogrodzeniowa

–

różnego rodzaju elementy terenowej infrastruktury technicznej, a w ostatnich latach
szczególnie różnego rodzaju elementy metalowe urządzeń,

–

elementy zagospodarowania turystycznego.
Wyrąb, niszczenie, uszkadzanie lub karczowanie w lesie nie należącym do sprawcy albo

zabór z takiego lasu mienia stanowi wykroczenie bez względu na wartość mienia. Tak więc
pozyskanie np. tzw. stroiszu w cudzym lesie stanowi zawsze wykroczenie.

Do zachowań niedozwolonych należą również:

–

paserstwo polegające na nabywaniu lub pomaganiu w zbyciu gałęzi, korzeni, krzewów,
pniaków, karalne jest niezależnie od tego, czy paser działał w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, czy kierował się innymi względami. Paserstwo polegające na przyjmowaniu
lub pomaganiu do ukrycia tych przedmiotów karalne jest tylko wówczas, gdy paser
czynił to w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. W obu przypadkach warunkiem
odpowiedzialności jest wiedza pasera o tym, że przedmioty te pochodzą z wykroczenia
(paserstwo umyślne),

–

kto pasie zwierzęta gospodarskie na nie należących do niego gruntach leśnych lub
rolnych albo przez takie grunty w miejscach, w których jest to zabronione, przechodzi,
przejeżdża lub przegania zwierzę gospodarskie podlega karze grzywny albo karze
nagany,

–

karze podlega również ten, kto przejeżdża lub przegania zwierzęta gospodarskie przez
wodę zamkniętą i zarybioną,

–

kto niszczy lub użytkuje kosodrzewinę znajdującą się na siedliskach naturalnych
w górach lub na torfowiskach, podlega karze grzywny albo karze nagany. Kosodrzewina
objęta jest ochroną gatunkową. Rozporządzenie w sprawie ochrony gatunkowej roślin
zabrania w umyślnego niszczenia, zrywania, ścinania w całości lub w części oraz
pozyskiwania i wyrywania z naturalnych stanowisk. W wypadku więc umyślnego
zniszczenia lub użytkowania kosodrzewiny sprawca będzie odpowiadał na podstawie art.
58 ustawy o ochronie przyrody. Na podstawie tego przepisu będzie również odpowiadał
ten, kto pozyskuje, niszczy lub uszkadza nieumyślnie kosodrzewinę w parku narodowym,
jeżeli obowiązuje tam tego rodzaju zakaz (dotyczący ogólnie drzew i innych roślin),

–

kto w nie należącym do niego lesie:
–

wydobywa żywicę lub sok brzozowy, obrywa szyszki, zdziera korę, nacina drzewa
lub w inny sposób je uszkadza,

–

zbiera mech lub ściółkę,

–

zbiera gałęzie, korę, wióry, trawę, wrzos, szyszki lub zioła albo zdziera darń,

–

zbiera grzyby lub owoce leśne w miejscach, w których jest to zabronione albo
sposobem niedozwolonym, podlega karze grzywny albo karze nagany.

–

kto na nie należącym do niego gruncie leśnym lub rolnym:
–

wydobywa piasek, żwir, glinę lub torf,

–

niszczy lub uszkadza urządzenia służące do utrzymania zwierząt lub ptaków,

–

kopie dół lub rów, podlega karze grzywny albo karze nagany.

Tej samej karze podlega, kto wyrzuca na nie należący do niego grunt rolny kamienie,
śmieci, padlinę lub inne nieczystości.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

–

kto na gruncie leśnym lub rolnym niszczy lub uszkadza urządzenia melioracyjne, podlega
karze grzywny,

–

kto, nie będąc do tego uprawniony albo bez zgody właściciela lub posiadacza lasu,
wjeżdża pojazdem silnikowym, zaprzęgowym lub motorowerem do nie należącego do
niego lasu w miejscu, w którym jest to niedozwolone, albo pozostawia taki pojazd w lesie
w miejscu do tego nie przeznaczonym, podlega karze grzywny albo karze nagany. Ruch
pojazdem silnikowym, zaprzęgowym i motorowerem w lesie (a więc i wjazd do lasu)
dozwolony jest jedynie drogami publicznymi, natomiast drogami leśnymi dozwolony jest
tylko wtedy, gdy są one oznakowane drogowskazami dopuszczającymi ruch po tych
drogach. Nie dotyczy to inwalidów poruszających się pojazdami przystosowanymi do ich
potrzeb osób wykonujących czynności służbowe lub gospodarcze (m.in. właścicieli lasów
i osób użytkujących grunty rolne położone wśród lasów. Za zgodą właściciela lub
posiadacza lasu, różne osoby mogą wjeżdżać do lasu w miejscu, w którym jest to
niedozwolone,

–

jeżeli czyn sprawcy polega na zakopywaniu, zatapianiu, odprowadzaniu do gruntu
w lasach lub w inny sposób składowaniu w lesie odpadów, sprawca podlega karze aresztu
albo grzywny,

–

działanie kłusownicze może być dwojakie:
–

zmierzanie do wejścia w posiadanie zwierzyny w sposób nie będący polowaniem,
a zatem za pomocą środków i sposobów wymienionych wart. 53 pkt. 5 ustawy
łowieckiej, tj. broni i amunicji innej niż myśliwska, środków i materiałów
wybuchowych, trucizn, karmy o właściwościach odurzających, sztucznego światła,
lepów, wnyków, sieci, dołów, samostrzałów, rozkopywania nor; szczególnym
przypadkiem tak rozumianego kłusownictwa jest tzw. wnykarstwo, czyli
pozyskiwanie zwierzyny za pomocą wnyków, sideł itp., − zmierzanie do wejścia
w posiadanie zwierzyny za pomocą wszelkich innych i sposobów poza strzelaniem
z myśliwskiej broni palnej i łowieniu sposobami dozwolonymi,

–

polowanie z naruszeniem dopuszczalności polowania, w tym przede wszystkim:
a)

bez uprawnień do polowania, w czym mieści się także polowanie członków
PZŁ bez zezwolenia na odstrzał lub kilkakrotnie na to samo zezwolenie, oraz
polowanie cudzoziemców na prywatne zaproszenie polskiego myśliwego,

b)

polowanie na przelotne ptactwo łowne na wybrzeżu morskim,

c)

polowanie z chartami lub ich mieszańcami,

d)

polowanie w czasie ochronnym.

Kłusownikiem w znaczeniu prawnym może być również członek PZŁ mający

uprawnienia do polowania, jeżeli stosuje niedozwolone środki wchodzenia w posiadanie
zwierzyny lub poluje z naruszeniem warunków dopuszczalności polowania.

Straty spowodowane szkodnictwem leśnym

Roczna wartość wyrządzanych na terenie PGL LP szkód z tytułu szkodnictwa leśnego na

przestrzeni ostatnich pięciu lat wahała się w granicach 6,2−7,4mln. zł.

Rok 2006 przyniósł stratę sięgającą 6438 tys. zł; oznacza to znaczny, bo aż 13,2

procentowy spadek wartości szkód w porównaniu z rokiem 2005. Liczba przypadków
szkodnictwa leśnego nieznacznie jednak wzrosła i wyniosła 14435.

Straty z tytułu szkodnictwa leśnego w latach 2001−2005 w Lasach Państwowych

(DGLP).

Struktura udziału wartości poszczególnych grup szkodnictwa leśnego w szkodach ogółem

(bez windykacji) przedstawiała się następująco:
–

54,6% stanowią szkody z tytułu kradzieży drewna z lasu państwowego,

–

26,0% przypada na kłusownictwo,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

–

15,9% są to kradzieże lub zniszczenie mienia nadleśnictwa,

–

3,5% stanowią szkody z tytułu bezprawnego korzystania z lasu.
Najważniejszą grupę szkodnictwa leśnego w Lasach Państwowych stanowią kradzieże

drewna. W roku 2006 ujawniono 8888 przypadków kradzieży drewna użytkowego (17,9 tys.
m

3

) i opalowego (7,1 tys. m

3

). Wartość strat ogółem wyniosła 3513 tys. zł, windykacja

należności ogółem − 72% wartości skradzionego drewna. W porównaniu z rokiem 2005
nastąpił wyraźny spadek wartości skradzionego drewna (o 15,3%) przy jednoczesnym spadku
liczby przypadków (o 6,0%) i ogólnej masy skradzionego drewna (o 10,3%).

Rok 2006 był pierwszym od wielu lat, w którym to wartość szkód z tytułu kłusownictwa

była wyższa w stosunku do szkód powodowanych przez kradzieże i niszczenie mienia
nadleśnictw. W 2006 r. odnotowano 624 przypadki ewidentnego kłusownictwa. Ujęto
sprawców 322 wykroczeń, co oznacza wzrost wykrywalności aż o 74,9% w porównaniu
z rokiem poprzednim. Straty spowodowane z tego tytułu wyniosły 1677 tys. zł, a odzyskano
w drodze windykacji należności i odszkodowań 265 tys. zł (15,8%). Oznacza to wzrost liczby
zarejestrowanych przypadków o 13,9% przy jednoczesnym wzroście strat o 27,3%. Średnia
wartość szkody wyniosła 2,7 tys. zł. Do najczęściej skłusowanych gatunków należały: sarna,
jeleń, dzik, łoś, lis, daniel, zając oraz ryby. Leśnicy zdjęli w sumie aż kilkanaście tysięcy
wnyków. Obserwuje się rosnącą liczbę przypadków użycia broni palnej przez kłusowników,
w tym zabijania zwierzyny i pozostawiania jej w lesie. Analiza wykrytych przypadków tej
grupy szkodnictwa dowodzi, że coraz częstszą jego przyczyną jest ubożenie ludności
wiejskiej i kłusowanie w celu zaspokojenia własnych, egzystencjalnych potrzeb. Największe
nasilenie kłusownictwa odnotowano na terenie Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych
w Warszawie (141 przypadków), Szczecinie (56) i Szczecinku (51), najmniejsze − w Łodzi
(3) i Krakowie (10).

Kolejną grupę, dotkliwą w bilansie strat z tytułu szkodnictwa leśnego, stanowią kradzieże

lub zniszczenia mienia w zarządzie nadleśnictw. W 2006 r. ujawniono 1337 przypadków
przestępstw i wykroczeń, a więc aż o 408 mniej niż rok wcześniej, na łączną kwotę 1,0mln. zł
(spadek o 46,0%). Wykrywalność w tej grupie szkodnictwa była bardzo niska i wyniosła
13,7%, a poziom windykacji i odszkodowań kształtował się na poziomie 12%. Do najczęściej
kradzionych składników mienia należały siatka ogrodzeniowa i sadzonki (szczególnie
gatunków iglastych) ze szkółek oraz miejsc przechowywania w trakcie prac zalesieniowych.
Zaobserwowano także wiele przypadków zniszczenia i kradzieży rogatek (szlabanów),
metalowych tablic informacyjnych oraz urządzeń łowieckich. W rejonach o dużym nasileniu
ruchu turystycznego niszczono wyposażenie parkingów leśnych i miejsc biwakowych (wiaty,
ławy, place zabaw dla dzieci). Poważnym problemem były również kradzieże elementów
z metali kolorowych deszczowni w szkółkach leśnych oraz dewastacje niezamieszkanych
osad leśnych, połączone z kradzieżą ich wyposażenia. Największą liczbę przypadków
kradzieży i zniszczenia mienia zarejestrowano na terenie regionalnych dyrekcji Lasów
Państwowych w Szczecinku (153) i Szczecinie (139), najmniejszą zaś w Warszawie (29).
Krakowie (38), Olsztynie (39) i Białymstoku (39).

Konsekwencją wzrastającej penetracji lasów przez ludność są wykroczenia (rzadziej

czyny przestępcze) związane z rekreacją na terenach leśnych oraz z korzystaniem z płodów
runa leśnego i innych surowców pochodzenia naturalnego. W 2006 r. ujawniono 3586
przypadków łamania przepisów obowiązującego prawa. Straty w tym dziale szkodnictwa
leśnego wyniosły 226,6 tys. zł, czyli blisko czterokrotnie więcej niż rok wcześniej. Średnia
wartość jednostkowa szkody w całych Lasach Państwowych wynosiła 63,19 zł. Windykacja
należności od sprawców czynów przestępczych w tej grupie szkodnictwa leśnego to niespełna
15% poniesionych strat; mimo wykrycia sprawców ponad 82% wykroczeń, tylko część
wykroczeń leśnych objęta była postępowaniem mandatowym przez nakładanie grzywien
przez Służę Leśną. Największą liczbę przypadków bezprawnego korzystania z lasu

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

zarejestrowano na terenie RDLP Poznań (995) i Zielona Góra (667), najmniejszą zaś w RDLP
Krosno (15), Białystok (24) i Olsztyn (25).

Należy jednak odnotować korzystne efekty pracy strażników leśnych i terenowych

pracowników Służby Leśnej w dziele zwalczania szkodnictwa leśnego w 2006 r., takie jak
np.:
–

zmniejszenie się ogólnej wielkości strat z tytułu szkodnictwa leśnego o 981 tys. zł
w stosunku do roku 2005, czyli o 13,3%,

–

zmniejszanie się liczby przypadków kradzieży drewna oraz kradzieży lub niszczenia
nadleśnictw.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy szkodnictwem leśnym?
2. Jakie znasz rodzaje szkodnictwa leśnego?
3. Jakie szkody powodują poszczególne rodzaje szkodnictwa leśnego?
4. Jakim karom podlega się po popełnieniu poszczególnych przestępstw i wykroczeń?
5. Na czym polega szkoda wyrządzona poprzez kradzież drewna w LP?
6. Na czym polega bezprawne korzystanie z lasu?
7. Na czym polega kłusownictwo?
8. Co wchodzi w zakres niszczenia i pozyskiwania mienia (innego niż drewno) należącego

do LP?

9. Na czym polega paserstwo w szkodnictwie leśnym?
10. Jakie są straty spowodowane szkodnictwem leśnym?
11. Jakie są wielkości mandatów wystawianych za kradzież drewna i zniszczenie mienia?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podczas oględzin terenowych znajdź i rozpoznaj rodzaje szkodnictwa leśnego

występujące w najbliższym terenie leśnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczeń,
2) dokonać oględzin wybranego terenu leśnego postępując według zaleceń zamieszczonych

w instrukcji,

3) odszukać i nazwać występujące tam rodzaje szkodnictwa leśnego,
4) wypełnić arkusz roboczy,
5) zaprezentować wykonane zadanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zdjęcia i przezrocza prezentujące przykłady szkodnictwa leśnego,

–

filmy dydaktyczne prezentujące przykłady szkodnictwa leśnego,

–

instrukcja dla ucznia,

–

długopis,

–

arkusz roboczy,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4.1.2. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie szkodnictwa leśnego?





2) wymienić rodzaje szkodnictwa leśnego?





3) wymienić szkody, jakie powodują poszczególne rodzaje

szkodnictwa leśnego?





4) wymienić kary, jakim podlega się po popełnieniu poszczególnych

przestępstw i wykroczeń?





5) omówić, na czym polega szkoda wyrządzona poprzez kradzież drewna

w LP?





6) omówić, na czym polega bezprawne korzystanie z lasu?





7) omówić, na czym polega kłusownictwo?





8) wymienić, co wchodzi w zakres niszczenia i pozyskiwania mienia

(innego niż drewno) należącego do LP?





9) omówić, na czym polega paserstwo w szkodnictwie leśnym?





10) wymienić straty spowodowane szkodnictwem leśnym?





11) określić wielkości mandatów wystawianych za kradzież

drewna i zniszczenie mienia?





,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

4.2. Służba Leśna

4.2.1. Materiał nauczania

Prawa i obowiązki pracowników Służby Leśnej i innych przyrodniczych służb
ochronnych w zakresie ochrony lasów przed szkodnictwem leśnym
1. Ochrona lasów przed szkodnictwem leśnym jest obowiązkiem pracowników Lasów

Państwowych. Są oni zobowiązani do niezwłocznego reagowania na wszelkie przejawy
szkodnictwa leśnego, zgodnie z posiadanymi uprawnieniami. Zwalczanie szkodnictwa
leśnego przypisane zostało pracownikom Służby Leśnej, którym z tego tytułu przysługuje
ochrona prawna przewidziana w przepisach prawa karnego dla funkcjonariuszy
publicznych − art. 46 ust. 1 ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. Nr 101,
poz. 444).

2. Ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń w zakresie szkodnictwa leśnego oraz

wykonywanie innych zadań w zakresie ochrony mienia należy przede wszystkim do
strażników leśnych.

3. Uprawnienia strażnika leśnego w zakresie zwalczania szkodnictwa leśnego w lasach,

przysługują: nadleśniczemu, zastępcy nadleśniczego, inżynierowi nadzoru, leśniczemu
i podleśniczemu. Są to uprawnienia do:
–

legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, jak
również świadków przestępstwa lub wykroczenia, w cel ustalenia ich tożsamości,

–

nakładania grzywien, w drodze mandatu karnego, w sprawach i w zakresie
określonych odrębnymi przepisami,

–

zatrzymywania i dokonywania kontroli środków transportu na obszarach leśnych
oraz w ich bezpośrednim sąsiedztwie, w celu sprawdzenia ładunku oraz przeglądania
zawartości bagaży, w razie zaistnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu
zabronionego pod groźbą kary,

–

przeszukiwania pomieszczeń i innych miejsc, w przypadkach uzasadnionego
podejrzenia o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, na zasadach określonych
w kodeksie postępowania karnego i kodeksie postępowania w sprawach
o wykroczenia,

–

ujęcia na gorącym uczynku sprawcy przestępstwa lub wykroczenia albo pościgu
podjętym bezpośrednio po ich popełnieniu oraz jego doprowadzenia do Policji,

–

odbierania

na

protokół

zatrzymania

rzeczy,

przedmiotów

pochodzących

z przestępstwa lub wykroczenia oraz narzędzi i środków służących do ich
popełnienia,

–

prowadzenia dochodzeń oraz wnoszenia i popierania aktów oskarżenia
w postępowaniu uproszczonym, jeżeli przedmiotem przestępstwa jest drewno
pochodzące z lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, w trybie i na zasadach
określonych w kodeksie postępowania karnego,

–

prowadzenia postępowania w sprawach o wykroczenia oraz udziału w rozprawach
przed sądami w charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenia środków
zaskarżania od rozstrzygnięć w sprawach o wykroczenia na zasadach określonych
w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia,

–

żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, zwracania się o taką pomoc
do jednostek gospodarczych, organizacji społecznych, jak również w nagłych
przypadkach do każdego obywatela o udzielenie doraźnej pomocy, na zasadach
określonych w ustawie o Policji.

4. W trakcie wykonywania obowiązków służbowych na gruntach stanowiących własność

Skarbu Państwa, zarządzanych przez Lasy Państwowe, strażnikom leśnym oraz innym

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

przyrodniczym służbom ochronnym w zakresie ochrony lasów przed szkodnictwem
leśnym, przysługują uprawnienia określone odrębnymi przepisami odnoszącymi się do:
a) Państwowej Straży Łowieckiej − w zakresie zwalczania kłusownictwa,
b) Państwowej Straży Rybackiej – w zakresie kontroli legalności dokonywania

połowu.

5. Ponadto tylko strażnikom leśnym przysługują uprawnienia do:

a) dokonywania kontroli podmiotów gospodarczych zajmujących się obrotem

i przetwarzaniem drewna i innych produktów leśnych, w celu sprawdzenia
legalności pochodzenia surowców drzewnych i innych produktów leśnych,

b) noszenia broni palnej bojowej lub gazowej oraz ręcznego miotacza gazowego.

6. Pracownicy Służby Leśnej korzystający z przysługujących im uprawnień strażnika

leśnego są zobowiązani postępować w sposób zgodny z zapisami niniejszej Instrukcji
oraz z przepisami określającymi funkcjonowanie Straży Leśnej.

7. Pracownicy Służby Leśnej, są zobowiązani do prowadzenia działań o charakterze

prewencyjnym w celu zapobiegania powstawaniu szkód w lasach. Do działań tych
należy realizacja programów edukacyjnych Lasów Państwowych oraz współpraca
z lokalnymi mediami, samorządami i szkołami w zakresie propagowania wiedzy
przyrodniczo-leśnej. Stosować należy również formy prewencji polegające na
patrolowaniu terenów powierzonych ochronie, organizowaniu sezonowych akcji we
współpracy z Policją i innymi organami i organizacjami.

Organizacja Straży Leśnej

Z ogółu pracowników PGL LP wyodrębnia się Służbę Leśną, a spośród Służby Leśnej

wyodrębnia się Straż Leśną zajmującą ściganiem przestępstw i wykroczeń w zakresie
szkodnictwa leśnego i ochrony przyrody oraz wykonywaniem innych zadań w zakresie
ochrony mienia. Straż Leśna składa się ze strażników leśnych zaliczanych do Służby Leśnej.
Wobec tego między pojęciami Służba Leśna i Straż Leśna zachodzi stosunek nadrzędności
i podrzędności: każdy strażnik leśny jest pracownikiem Służby Leśnej, ale nie odwrotnie nie
wszyscy pracownicy Służby Leśnej są strażnikami leśnymi. Strażą Leśną kieruje Główny
Inspektor Straży Leśnej podporządkowany DGLP.

Organizacja Straży Leśnej jest dwuszczeblowa:

–

posterunki w nadleśnictwach podporządkowane nadleśniczym,

–

grupy interwencyjne w regionalnych dyrekcjach podporządkowane dyrektorom RDLP.
Dyrektor Generalny określa:

–

organizacje i zakres działania posterunków i grup interwencyjnych,

–

szczególne zasady szkolenia strażników leśnych.
Straż Leśna może być określona jako odpowiednio zorganizowany ogół pracowników

Służby Leśnej, będących strażnikami leśnymi w rozumieniu art. 47 ust. 1 ustawy o lasach,
tj. pracownikami wykonującymi zadania polegające na zwalczaniu przestępstw i wykroczeń
w zakresie szkodnictwa leśnego i ochrony przyrody oraz wykonującymi inne zadania
w zakresie ochrony mienia. Straż Leśna jest formacją uzbrojoną, wyposażoną z rozległe
kompetencje o charakterze policyjnym.

Tryb oraz zasady postępowania jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych
w sprawach karnych i w sprawach o wykroczenia
1. Postępowanie karne, czyli postępowanie w sprawach o przestępstwa z art. 278, 290, 291

i 292 kodeksu karnego, w których przedmiotem jest drewno pochodzące z lasów
stanowiących własność Skarbu Państwa, prowadzi się w Lasach Państwowych na
podstawie:
a) ustawy o lasach,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

b) kodeksu karnego,
c) kodeksu postępowania karnego.

2. Postępowanie w sprawach o wykroczenia w Lasach Państwowych obejmuje:

a) postępowanie zwyczajne oraz w przypadkach szczególnych i wyjątkowych

postępowanie przyspieszone,

b) postępowanie nakazowe,
c) postępowanie mandatowe.

3. Przedmiotem postępowania, o którym mowa w punkcie 2 lit. a, b, c, są wykroczenia

określone w kodeksie wykroczeń (głównie w rozdziale szkodnictwo leśne, polne
i ogrodowe) oraz w ustawach, w których przewidziano odpowiedzialność za popełnione
wykroczenia, jak np. Prawo łowieckie.

4. Postępowanie, o którym mowa w punkcie 2 lit. a, b, prowadzi się na podstawie:

a) ustawy o lasach,
b) kodeksu wykroczeń,
c) kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

5. Postępowanie, o którym mowa w punkcie 2 lit. c, prowadzi się na podstawie:

a) przepisów z punktu 4 lit. a, b, c,
b) rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie nakładania grzywien w drodze

i w zakresie mandatu karnego,

c)

rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie zakresu wykroczeń, za które
uprawnieni pracownicy Lasów Państwowych, parków narodowych oraz strażnicy
łowieccy są upoważnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego.

Zakres uprawnień mandatowych strażników leśnych oraz pracowników Służby Leśnej,

którym przysługują uprawnienia strażnika leśnego, wyznacza się w trzech punktach:

Punkt l obejmuje wykroczenia z następujących przepisów kodeksu wykroczeń:

–

niszczenie lub uszkadzanie urządzeń służących do ochrony brzegów wód, w tym
roślinności ochronnej,

–

naruszenie przepisów przeciwpożarowych, niewykonywanie zabiegów profilaktycznych
i ochronnych, pozostawianie dziecka w wieku do lat 7 w okolicznościach
umożliwiających wzniecenie pożaru,

–

wyrąb, niszczenie, uszkadzanie, zabór gałęzi, korzeni, krzewów, pniaków w lesie,

–

paserstwo w odniesieniu do bezprawnie pozyskanych z lasu gałęzi, korzeni, krzewów,
pniaków,

–

niszczenie lub użytkowanie kosodrzewiny,

–

drobne szkodnictwo leśne,

–

inne szkodnictwo leśne,

–

uszkadzanie urządzeń melioracyjnych,

–

niszczenie zasiewów, sadzonek, traw,

–

niewykonywanie zabiegów zwalczających organizmy szkodliwe,

–

wjazd pojazdem do lasu,

–

zanieczyszczanie lasu (ale bez zakopywania, zatapiania składowania odpadów),

–

niszczenie grzybów, legowisk, nor, mrowisk, zabijanie, płoszenie, chwytanie zwierząt,
puszczanie luzem psów w lesie.
Punkt 2 obejmuje wykroczenia z następujących przepisów ustawy z 16 października 1991 r.

o ochronie przyrody:
–

wypalanie roślinności,

–

niszczenie roślinności służącej wiązaniu gleby albo roślin i zwierząt przyczyniających się
do oczyszczania środowiska,

–

wykonywanie robót ziemnych i innych w sposób powodujący uszkodzenie drzew lub
krzewów.
Punkt 3 obejmuje wykroczenia z art. 51 Prawa łowieckiego.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Rodzaje mandatów

Kodeks przewiduje trzy rodzaje mandatów:

1. mandat gotówkowy wydawany ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio

funkcjonariuszowi, który ją nałożył ; takim może być nałożona grzywna jedynie wobec
osoby czasowo przebywającej w Polsce lub nie mającej stałego miejsca zamieszkania
albo pobytu; mandat staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny,

2. mandat kredytowany wydawany ukaranemu za potwierdzeniem odbioru, będący

podstawową formą mandatu stosowaną wobec osób innych niż te, którym wymierza się
gotówkowy; mandat kredytowany staje się prawomocny z chwilą pokwitowania odbioru,
a wobec tego jako przyjęty podlega egzekucji administracyjnej w razie nie zapłacenia go
w terminie 7 dni,

3. mandat zaoczny nakładany w razie stwierdzenia wykroczenia pod nieobecność sprawcy;

ponieważ nie zostaje on przyjęty, przeto w razie nie zapłacenia w terminie 7 dni kieruje
się wniosek o ukaranie do sądu.
W postępowaniu mandatowym nakłada się grzywnę w wysokości od 20zł do 500zł,

z tym, że gdy czyn wyczerpuje znamiona wykroczeń określonych w dwu lub więcej
przepisach ustawy , górna granica mandatu wynosi 1000zł.

Od mandatu nie ma odwołania. Jedynie w sytuacji, kiedy mandatem nałożono grzywnę

za czyn nie będący wykroczeniem, przewiduje możliwość uchylenia mandatu przez sąd.
Wtedy sąd nakazuje zwrot uiszczonej kwoty.

Należy przyjąć następujący katalog czynności procesowych strażnika leśnego jeżeli

przedmiotem przestępstwa jest drzewo pochodzące z lasu stanowiącego własność Skarbu
Państwa a będącego w zarządzie Lasów Państwowych:
–

jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa polegającego na
dokonaniu wyrębu drzewa w celu jego przywłaszczenia lub kradzieży drewna
wyrąbanego, strażnik leśny wydaje z urzędu (ujawnienie czynu na skutek własnych
działań straży leśnej) lub na skutek zawiadomienia o przestępstwie (zawiadomienie
złożone przez leśniczego, nadleśniczego, osobę trzecią) postanowienie o wszczęciu
dochodzenia (zał.1). Odpis postanowienia przesyła się prokuratorowi,

–

jeżeli po otrzymaniu zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa jego fakt budzi pewne
wątpliwości strażnik leśny może przesłuchać jako świadka osobę zawiadamiającą lub
dokonać sprawdzenia faktów w tym zakresie (czynności sprawdzające), a następnie albo
wydać postanowienie o wszczęciu dochodzenia lub też o odmowie wszczęcia
dochodzenia. Obie decyzje muszą być wydane w terminie 30 dni od otrzymania
zawiadomienia.

Postanowienie

o

odmowie

wszczęcia

dochodzenia

wymaga

zatwierdzenia przez prokuratora,

–

w celu zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa, których później nie będzie
można odtworzyć dokonać oględzin miejsca wyrębu drzewa, miejsca kradzieży drzewa
wyrąbanego (zał.2), miejsca odnalezienia drzewa będącego przedmiotem przestępstwa
oraz wykonać inne czynności zmierzające do zabezpieczenia dowodów rzeczowych
(np. odciąć krążki od pni pozostałych po skradzionym drzewie (zał.3),

–

zażądać od uprawnionego przedstawiciela jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych
wyceny wartości skradzionego drzewa lub też, jeżeli okaże się to konieczne wydać
postanowienie o powołaniu biegłego celem ustalenia tej wartości,

–

ustalić i przesłuchać ewentualnych świadków, których zeznania mogą mieć doniosłe
znaczenie dla okoliczności sprawy (zał.4),

–

w celu znalezienia rzeczy a w szczególności skradzionego drewna dokonać przeszukania
pomieszczeń i innych miejsc jeżeli istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że
skradzione drewno tam się znajduje (zał.5),

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

–

uzyskać inne dowody osobowe lub osobowo-rzeczowe jeżeli będą one miały doniosłe
znaczenie dla okoliczności sprawy (konfrontacja, okazanie),

–

jeżeli postępowanie nie dostarczyło podstaw do wniesienia oskarżenia (brak osoby
sprawcy) lub zachodzą przesłanki określane w art. 17 k.p.k., strażnik leśny wydaje
postanowienie o umorzeniu dochodzenia. Postanowienie to zatwierdza prokurator,

–

jeżeli w trakcie prowadzonego przez strażnika leśnego postępowania ustali on sprawcę
czynu co do którego wszczęto postępowanie, to w postępowaniu tym należy również
ustalić tożsamość oskarżonego, jego wiek, stosunki rodzinne i majątkowe, wykształcenie,
zawód i źródło dochodu a jeżeli podejrzany był już prawomocnie skazany strażnik
dołącza do akt odpisy i wyciągi,

–

przesłuchanie osoby podejrzanej strażnik rozpoczyna od powiadomienia jej o treści
zarzutu wpisanego do protokołu przesłuchania. Dochodzenie powinno być ukończone
w ciągu miesiąca, prokurator może je przedłużyć na wniosek strażnika do 2 miesięcy,

–

prowadzący dochodzenie strażnik, po jego zakończeniu sporządza sam akt oskarżenia
(najpóźniej w ciągu 14 dni od ukończenia dochodzenia) i wraz z odpisami i aktami
sprawy, przesyła je do sądu, powiadamiając o tym oskarżonego,

–

po wniesieniu aktu oskarżenia strażnik sam popiera akt oskarżenia przed sądem.

Ustalenie masy i wartości wyrządzonej szkody

Masa drewna skradzionego „z pnia”ustalana jest w oparciu o tablice służące do

określania pierśnicy i miąższości drzewa na podstawie średnicy pniaka według
A. Bruchwalda. Masa drewna, skradzionego z zapasu wyrobów gotowych, określana jest
w oparciu o tablice miąższości lub o dokumenty przychodu drewna. Masę drewna
skradzionego podaje się w m³.

Jeżeli drzewo zostało przez sprawcę ścięte , a drewno nie zostało przez niego zabrane,

ustalenie masy odbywa się na podstawie bezpośrednich pomiarów odnalezionego drewna
z zastosowaniem obowiązującej klasyfikacji jakościowo wymiarowej.

Jeżeli drewno zostało przez sprawcę pocięte w sposób odbiegający od obowiązujących

zasad, należy dokonać dwukrotnego oszacowania masy zagarniętego drewna. Pierwszy
pomiar dokonuje się przyjmując założenie, że drewno nie zostało jeszcze przez sprawcę
pocięte. Drugi pomiar dokonuje się według sortymentów uzyskanych przez sprawcę.
Pierwszy pomiar służy do ustalenia faktycznych strat nadleśnictwa, drugi do wyliczenia
wartości drewna zabezpieczonego. W przypadku odebrania takiego drewna, jego wartość
należy zaliczyć na rzecz odszkodowania przysługującego nadleśnictwu.

Korzystając z tablic, służących do określania pierśnicy i miąższości drzewa na podstawie

średnicy pniaka, należy w szczególności ustalić na gruncie: gatunek drzewa, średnicę pniaka
(grubość jego podstawy) bez kory (jako średnią z dwóch pomiarów: najkrótszego
i najdłuższego – z pominięciem nabiegów korzeniowych) oraz zlokalizować drzewo stojące,
którego pierśnica zbliżona jest do wyliczonej z tablic, w celu: ustalenia wysokości, odczytania
miąższości, a także dokonania sortymentacji i klasyfikacji przedmiotowej drewna.

Wysokość nielegalnie pozyskanego drzewa można również ustalić na podstawie śladów

pozostawionych na gruncie przez ścięte i obalone drzewo.

Wartość skradzionego drewna oraz choinek określa się na podstawie cennika

obowiązującego w nadleśnictwie w czasie popełnienia przestępstwa lub wykroczenia.

W każdym przypadku ustalania wartość wyrządzonej szkody, wynikającej z kradzieży

drewna, ustala się biorąc pod uwagę sortymenty, które można byłoby uzyskać z danego
drzewa, przy zastosowaniu obowiązujących zasad sortymentacji.

Wartość skłusowanej zwierzyny określa się w oparciu o przepisy rozporządzenia ministra

właściwego do spraw środowiska w sprawie wysokości ekwiwalentu za zwierzynę
bezprawnie pozyskaną.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Wartość szkody lub skradzionego pozostałego mienia jednostek PGL LP, ustala się

według cen obowiązujących w okresie jej wyrządzenia albo dokonania kradzieży.
W niektórych przypadkach wartość szkody np. w uprawie, należy wyliczyć według wartości
odtworzonej, czyli kosztów, jakie należałoby ponieść na przywrócenie stanu poprzedniego.

Zasady oznaczania surowca drzewnego nielegalnie ściętego na terenie Lasów
Państwowych oraz pniaków

Do oznaczania surowca drzewnego nielegalnie ściętego i pniaków na terenie Lasów

Państwowych i wszelkiego kwestionowanego drewna stosuje się odrębny znak zwany
cechówką defraudacyjną.

Cechówka defraudacyjna posiada metalowa tarczę w kształcie prostokąta z literą „D” na

początku kodu cyfrowego jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych.

Wzór i wymiary cechówki defraudacyjnej określa odrębne zarządzenie Dyrektora

Generalnego lasów Państwowych.

Zapis kodu cyfrowego składa się z czterech cyfr, z których pierwsze dwie oznaczają

numer RDLP, dwie następne – numer nadleśnictwa w danej RDLP.

Oznaczenie cyfrowe (kod) cechówek defraudacyjnych dla biur RDLP składa się

z czterech znaków, litery „D” i trzy cyfrowego kodu.

Jakość wykonania znaków na metalowej tarczy cechówki defraudacyjnej powinny

gwarantować wyraźne i czytelne oznaczenie surowca drzewnego.

Dla podkreślenia czytelności cechy odbitej na drewnie można stosować czerwoną farbę

do smarowania metalowej tarczy cechówki.

Druki procesowe i zasady ich wypełniania

Druki procesowe dotyczące szkodnictwa leśnego

1. Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego – instytucji naukowej lub

Specjalistycznej.

2. Protokół przesłuchania podejrzanego.
3. Protokół ustnego zawiadomienia o przestępstwie.
4. Protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie.
5. Protokół oględzin miejsca popełnienia przestępstwa ( pni − drewna) w lesie.
6. Protokół oględzin drewna.
7. Protokół konfrontacji.
8. Protokół okazania.
9. Protokół przeszukania.
10. Protokół zatrzymania rzeczy.
11. Protokół przesłuchania świadka.
12. Protokół zaznajomienia zatrzymanego z materiałami ukończonego dochodzenia.
13. Postanowienie o wszczęciu dochodzenia.
14. Postanowienie o umorzeniu dochodzenia.
15. Postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia.
16. Nakaz przeszukania − zatrzymania rzeczy.
17. Akt oskarżenia.
18. Wniosek o zatwierdzenie przeszukania − zatrzymania.
19. Wykaz dowodów rzeczowych.

Zasady wypełniania przykładowych druków procesowych
Dokumentację w postępowaniu karnym w Lasach Państwowych sporządza się

z wykorzystaniem wzorów druków procesowych, przyjętych jako obowiązujące w PGL LP.
W postępowaniu w sprawach o wykroczenia stosuje się wzory druków przyjęte powszechnie
w kraju lub dostosowywane na potrzeby jednostek organizacyjnych LP oraz bloczki
mandatów karnych, według wzorów określonych w odpowiednim rozporządzeniu Rady
Ministrów.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wszystkie dokumenty procesowe podpisuje strażnik leśny prowadzący postępowanie lub

inny pracownik Służby Leśnej wyznaczony odpowiednio przez dyrektora RDLP albo
nadleśniczego do prowadzenia danego postępowania, posiadający uprawnienia strażnika
leśnego.

Dokumenty określające wartość wyrządzonej szkody podpisuje kierownik jednostki

organizacyjnej lub osoba przez niego upoważniona. Prowadzący postępowanie jest
zobowiązany do skompletowania akt podręcznych, które stanowią kopię części akt
przekazywanych do dalszego postępowania. Akta te należy przechowywać w jednostce
pokrzywdzonej, zgodnie z instrukcją kancelaryjną.

Zał. 1. Postanowienie o wszczęciu dochodzenia [2, s. 44]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zał. 2. Protokół oględzin miejsca przestępstwa [2, s. 45]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Zał. 3. Protokół oględzin drewna [2, s. 47]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Zał. 4. Protokół przesłuchania świadka [2, s. 48]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Zał. 5. Protokół przeszukania [2, s. 49]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Zał. 6. Postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia [2,s. 50]

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Zał. 7. Postanowienie o umorzeniu dochodzenia [2, s. 51]

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do ćwiczeń.

1. Jaka jest organizacja Straży Leśnej?
2. Jakie inne służby zajmują się ściganiem przestępstw i wykroczeń w zakresie ochrony

mienia?

3. Jakie są prawa i uprawnienia Straży Leśnej?
4. Co wchodzi w zakres wykroczeń ?
5. Co wchodzi w zakres przestępstwa?
6. Jakie znasz rodzaje mandatów?
7. Na czym polega przeszukiwanie pomieszczeń lub innych miejsc w przypadku

podejrzenia o popełnienie przestępstwa?

8. Na czym polega legitymowanie osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub

wykroczenia?

9. Na czym polega nakładanie lub pobieranie grzywien przez Straż Leśną w drodze

mandatu karnego ?

10. Na czym polega prowadzenie dochodzeń oraz popieranie aktów oskarżenia

w postępowaniu uproszczonym, jeśli przedmiotem przestępstwa jest drewno?

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

11. Na czym polega prowadzenie postępowania w sprawach o wykroczenie oraz udział

w rozprawach w charakterze oskarżyciela publicznego?

12. Na czym polega stosowanie przez Straż Leśną środków przymusu bezpośredniego?
13. Na czym polega tryb postępowania w spawach o wykroczenie lub przestępstwo

z dziedziny szkodnictwa leśnego?

14. Na czym polega ustalenie masy i wartości wyrządzonej szkody?
15. Jakie są zasady oznaczania surowca drzewnego nielegalnie ściętego w LP oraz pniaków?
16. Jakie znasz druki procesowe?
17. Na czym polega wypełnianie druków procesowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie wskazanych pniaków defraudacyjnych określ miąższość i wartość

skradzionego drewna.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczeń,
2) postępując zgodnie z zaleceniami instrukcji określić gatunek skradzionego drewna,

średnicę jego pniaka bez kory,

3) zlokalizować drzewo stojące o zbliżonej pierśnicy i ustalić jego wysokość, odczytać

miąższość i dokonać sortymentacji i klasyfikacji przedmiotowej drewna,

4) określić miąższość skradzionego drewna,
5) określić wartość skradzionego drewna,
6) wypełnić protokół oględzin miejsca popełnienia przestępstwa pni − drewna) w lesie,
7) zaprezentować wykonane zadnie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tablice służące do określania pierśnicy i miąższości drewna na podstawie średnicy pniaka
według A. Bruchwalda,

–

wysokościomierz ,

–

cennik obowiązujący aktualnie w nadleśnictwie,

–

klasyfikacja drewna jakościowo − wymiarowa,

–

protokół oględzin miejsca popełnienia przestępstwa ( pni − drewna) w lesie,

–

długopis,

–

instrukcja do ćwiczeń,

–

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na podstawie otrzymanych danych wypełnij druki procesowe związane ze zwalczaniem

szkodnictwa leśnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać instrukcję do ćwiczeń.
2) wypełnić protokół oględzin drewna postępując zgodnie z zaleceniami zawartymi

w instrukcji do ćwiczenia,

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

3) wypełnić protokół oględzin miejsca popełnienia przestępstwa ( pni − drewna) w lesie,
4) zaprezentować wykonane zadanie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

instrukcja do ćwiczeń,

–

protokół oględzin drewna,

–

protokół oględzin miejsca popełnienia przestępstwa (pni drewna) w lesie,

–

przykładowe protokoły i druki procesowe,

–

długopis.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) omówić, jaka jest organizacja Straży Leśnej?





2) wymienić służby zajmujące się ściganiem przestępstw i wykroczeń w

zakresie ochrony mienia?





3) wymienić prawa i uprawnienia Straży leśnej?





4) wymienić, co wchodzi w zakres wykroczeń?





5) wymienić, co wchodzi w zakres przestępstwa?





6) wymienić rodzaje mandatów?





7) omówić, na czym polega poszukiwanie pomieszczeń lub innych miejsc

w przypadku podejrzenia o popełnienie przestępstwa?





8) omówić, na czym polega legitymowanie osób podejrzanych

o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia





9) omówić, na czym polega nakładanie lub pobieranie grzywien przez

Straż Leśną?





10) omówić, na czym polega prowadzenie dochodzeń oraz popieranie

aktów oskarżenia w postępowaniu uproszczonym, jeśli przedmiotem
przestępstwa jest drewno?





11) omówić, na czym polega prowadzenie postępowania w sprawach o

wykroczenie oraz udział w rozprawach w charakterze oskarżyciela
bezpośredniego?





12) wyjaśnić, na czym polega stosowanie przez Straż Leśną

środków przymusu bezpośredniego?





13) wyjaśnić, na czym polega tryb postępowania w sprawach

o wykroczenie lub przestępstwo z dziedziny szkodnictwa
leśnego?





14) wyjaśnić, na czym polega ustalenie masy i wartości

wyrządzonej szkody?





15) wyjaśnić, jakie są zasady oznaczenia surowca drzewnego

nielegalnie ściętego w LP oraz pniaków?





16) wymienić druki procesowe?





17) wypełnić druki procesowe?





,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. Pytanie 4, 6, 8, 10, 13, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X.W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Strażą Leśną kieruje

a) Główny Inspektor Straży Leśnej podporządkowany Dyrektorowi Generalnemu.
b) nadleśniczy.
c) Dyrektor Generalny Lasów Państwowych.
d) Dyrektor Regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych.

2. Do środków przymusu bezpośredniego stosowanych przez Straż Leśną nie należy użycie

a) siły fizycznej w postaci chwytów obezwładniających, technik obrony i ataku.
b) pałki gumowej służbowej.
c) broni palnej.
d) kajdanek.

3. W postępowaniu mandatowym nakłada się grzywnę w wysokości

a) od 100zł do 200zł.
b) od 200zł do 500zł.
c) od 500zł do 1000zł.
d) od 20zł do 500zł (gdy czyn wyczerpie znamiona wykroczenia do 1000zł).

4. Mandat zaoczny nakłada się

a) w razie stwierdzenia wykroczenia pod nieobecność sprawcy.
b) wobec osoby czasowo przebywającej w Polsce lub bez stałego miejsca zamieszkania.
c) za potwierdzeniem odbioru.
d) po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył.

5. Podczas oględzin pniaków defraudacyjnych wypełnia się

a) protokół oględzin drewna.
b) protokół oględzin miejsca popełnienia przestępstwa (pni − drzewa) w lesie.
c) protokół okazania.
d) protokół o wszczęciu dochodzenia.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

6. Do ustalenia miąższości i wartości drewna nielegalnie pozyskanego i skradzionego

w Lasach Państwowych stosuje się

a) tablice miąższości Radwańskiego i sortymentację jakościowo − wymiarową.
b) tablice oparte na podstawie ściętego pniaka A. Bruchwalda, sortymentację jakościowo

− wymiarową i cennik aktualnie obowiązujący w nadleśnictwie.

c) tablice zasobności i cenni aktualnie obowiązujący w nadleśnictwie.
d) tablice miąższości Radwańskiego i wysokościomierz.

7. Pniaki pokradzieżowe oznacza się poprzez

a) znakowanie cechówką defraudacyjną.
b) malując czerwoną farbą kropkę na pniu.
c) malując czerwoną farbą opaskę na pniu.
d) nie są one oznaczane wcale.

8. Do Służby Leśnej zalicza się

a) wszystkich pracowników PGL LP.
b) tylko Straż Leśną.
c) pracowników zajmujących się sprawami zarządu lasów będących w zarządzie LP,

prowadzących gospodarkę leśną i ochronę lasów, zwalczaniem przestępstw
i wykroczeń.

d) tylko Straż Leśną, straż Łowiecką i Straż ochrony Przyrody.

9. Organem orzekającym w sprawach o wykroczenia jest

a) sąd.
b) prokurator.
c) oskarżyciel publiczny.
d) oskarżyciel niepubliczny.

10. Pojęcie szkodnictwa leśnego obejmuje

a) tylko wykroczenia szkodnictwa leśnego.
b) tylko przestępstwa szkodnictwa leśnego.
c) wykroczenia i przestępstwa szkodnictwa leśnego.
d) wykroczenia, przestępstwa i cały proces karny związany ze szkodnictwem leśnym.

11. Jednostki Straży Leśnej w Lasach Państwowych stanowią

a) posterunki w nadleśnictwach i grupy interwencyjne w RDLP.
b) patrole i grupy bezpośredniego reagowania.
c) Inspektoraty Straży Leśnej.
d) Posterunki Służby Leśnej i Policyjnej.

12. Strażnicy Leśni nie mają prawa do

a)

ujęcia na gorącym uczynku sprawcy przestępstwa lub wykroczenia.

b)

przetrzymywania sprawcy przestępstwa lub wykroczenia.

c)

prowadzenia dochodzenia.

d)

wnoszenia i popierania aktów oskarżenia w postępowaniu uproszczonym jeśli
przedmiotem przestępstwa jest drewno pochodzące z LP.

13. Użycie broni palnej przez Straż Leśną może następować tylko

a) jeżeli środki przymusu bezpośredniego okażą się niewystarczające.
b) w celu podporządkowania sobie osoby biorącej udział w przestępstwie.
c) podczas odbywania przeszukania pomieszczeń lub innych miejsc w celu wykrycia

lub zatrzymania osoby podejrzanej.

d) podczas kontrolowania środków transportu.

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

14. Wjazd pojazdem do lasu w niedozwolone miejsce traktowane jest w kodeksie karnym

jako
a) przewinienie.
b) przestępstwo.
c) wykroczenie.
d) przekroczenie uprawnień.

15. Wyrąb i kradzież drzewa z lasu jest według Kodeksu Karnego traktowane jako

a) przewinienie.
b) wykroczenie.
c) przestępstwo.
d) przekroczenie uprawnień.

16. Kto niszczy lub użytkuje kosodrzewinę znajdującą się na siedliskach naturalnych podlega

karze
a) grzywny.
b) ograniczenia wolności.
c) aresztu.
d) upomnienia.

17. Do działań kłusowniczych nie zalicza się zmierzanie do wejścia w posiadanie zwierzyny

za pomocą
a) wnyków, sieci, lepów itp.
b) środków i materiałów wybuchowych.
c) broni i amunicji myśliwskiej pod warunkiem dopuszczalności polowania.
d) rozkopywania nor.

18. Rodzaje mandatów to

a) gotówkowy, kredytowy, zaoczny.
b) gotówkowy, odroczony, terminowy.
c) terminowy, kredytowy, zaoczny.
d) terminowy, gotówkowy, odroczony.

19. Do nieprokuratorskich oskarżycieli publicznych w sprawach o rozpoznanie w trybie

uproszczonym przestępstwa, którego przedmiotem jest drewno pochodzące z lasu jest
a) prokurator.
b) Strażnik Leśny.
c) Strażnik Ochrony Przyrody.
d) strażnik Państwowej Straży Łowieckiej.

20. Dochodzenie prowadzone przez Straż Leśną jeśli przedmiotem przestępstwa jest drzewo

pochodzące z lasu własności Skarbu Państwa powinno być zakończone
a) w ciągu miesiąca bez możliwości przedłużania.
b) w ciągu miesiąca, z możliwością przedłużenia przez prokuratora do 2 miesięcy na

wniosek Straży Leśnej.

c) do 2 miesięcy, z możliwością przedłużenia przez prokuratora do pół roku na

wniosek Straży Leśnej

d) do momentu ustalenia sprawcy niezależnie od czasu trwania dochodzenia

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko………………………………………………………………………………….

Stosowanie form ochrony przed szkodnictwem leśnym

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

6. LITERATURA

1. Instrukcja ochrony lasu: CILP, Warszawa 2004
2. Komar A., Lewiński J., Stec R., Talik R.: Poradnik dla Państwowej Straży Łowieckiej,

Straży Parków Narodowych, Państwowej Straży Rybackiej i Straży Leśnej. Oficyna
Edytorska.Wydawnictwo Świat. Warszawa 1999

3. Nowak Z.: Szkodnictwo leśne. Poradnik dla Służby Leśnej. Oficyna Edytorska.

Wydawnictwo Świat. Warszawa 2003

4. Radecki W.: Ustawa o lasach. Komentarz. Wydanie II rozszerzone i zaktualizowane.

Difin. Warszawa 2006

5. Raport o stanie lasów w Polsce: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych. Warszawa

2006

6. Tablice służące do określania pierśnicy i miąższości drzewa na podstawie średnicy

pniaka. CILP. Warszawa 2003