Nietsche

Z wykształcenia – filolog klasyczny
Niemiec polskiego pochodzenia „jestem na to dość Polakiem, by całą muzykę świata oddać
za Szopena”
Pisał przeważnie wolne aforyzmy (dwie książki)
Trzy główne okresy:
Kult sztuki, - pod wpływem Wagnera
nauki, - pod wpływem Darwina
życia (siły i indywidualności) – własne przemyślenia

Najwięcej wykorzystał prac Darwina i Spencera
A punkt wyjścia znalazł też u Szopenhauera przezwyciężając jego pesymizm a zachowując
irracjonalizm i woluntaryzm
Podobieństwa są też u Heraklita i sofistów

Relatywistyczna teoria poznania
Wszystkie czynności i wytwory ludzi uwarunkowane są potrzebami życiowymi
Poznanie także służy zadaniom praktycznym

Prawdą jest dla nas to i tylko to, czego wymaga od nas życie, dlatego jest subiektywna i
względna.
Obiektywna i bezwzględna prawda jest złudzeniem
Twierdził ze umysł nie ujmuje wiernie rzeczywistości a wręcz zawsze ją fałszuje
Bo rzeczywistość jest nieustanną zmiennością
Nasza prawda jest zawsze utrwalona uporządkowana i uproszczona (jest prawda tylko dla
nas)
Urządziliśmy sobie świat tak byśmy mogli w nim żyć, wprowadziliśmy ciała linie ale nie są
one przez to dowiedzione życie nie jest także argumentem bo miedzy warunkami życia też
może być błąd
Każde nasze pojecie deformuje rzeczywistość chociażby przez to że ją uogólnia

Relatywistyczna teoria wartości
Jeśli coś uważamy za dobro, za wartość to jest to tym bardziej względne i subiektywne
zwłaszcza wartości moralne.
Moralność każdy ma taką, jaka mu do jego celów życiowych jest potrzebna
(moralność panów i moralność niewolników) – nasza epoka jest epoką moralności
niewolników.
Nietsche chciał zajmować czyste, bezstronne, naukowe stanowisko wobec moralności. Choć
potem utożsamiał się z rasą i moralnością panów.

Krytyka moralności współczesnej
Moralność opiera się na trzech założeniach:
- równości – wszyscy są równi, mają równe prawa i obowiązki
- wolności – każdy powinien być wolny byle nie stawał na drodze ku wolności innych
- wartości moralnej – wartość moralna jest bezwzględna wskazując że jest potrzebna do życia
lub zdrowia nie musimy jej uzasadniać
Zasady moralności
- sprawiedliwości
- użyteczności

- altruizmu i miłości bliźniego
- litości
- prymatu dóbr duchowych
- prymatu ogółu (dobro ogółu)
- intencji
- wychowania
- nagrody i kary

Moralność ta wywodzi się od Sokratesa i platona, przejęło ją chrześcijaństwo – platonizm dla
ludu” wraz z jego zgubną ideą dobra.

Przewartościowanie wszystkich wartości
Jego moralność (moralność panów) była przeciwna moralności dziś panującej
Założenia:
- wartość życia - jedyna wartość bezwzględna
- wolność silnego – wolność ma tylko ten kto ma siłę by sobie ją zapewnić
- nierówność – miedzy ludźmi są lepsi i gorsi

Podstawowym jego przekonaniem było to iż życie jako fakt biologiczny jest osnową
ludzkiego istnienia, życie duchowe tylko jego odroślą
Min stąd wypłynął jego naturalizm i relatywizm epistemologiczny i etyczny i koncepcja
nowej moralności, przewartościowanie wszystkich wartości, wyjście poza dobro i zło, walka
z dekadencją.

Bergson

Jeden z najwybitniejszych filozofów francuskich
Wydał 4 książki
Zwolennik Spencera i mechanistycznego rozumienia świata. Przemiana w jego sposobie
myślenia nastąpiła w latach 1881-1883

Jego intuicjonizm był w opozycji zarówno do irracjonalizmu jak i empiryzmu
Przekształcił poglądy Spencera i spirytualistów francuskich! Naczelnym pojęciem jego nie
było już pojęcie duszy, lecz życia, od spirytualizmu przeszedł do witalizmu

Wystąpił zarówno przeciw nauce, jak i przeciw poznaniu potocznemu. Uważał, że w gruncie
rzeczy mają podobne naturę i podobne wady.
Intelekt występuje zarówno w postaci potocznej jak i naukowej. W obu postaciach służy
celom praktycznym życia i do celów tych dostosowany a będąc dostosowany do celów
praktycznych nie poznaje rzeczy bezinteresownie i bezstronnie
Poznaje w nich tylko to co jest dla życia i działania ważne a przeto poznaje je tylko
częściowo, niezupełnie. Co więcej poznaje je fałszywie: przekształca, deformuje, rzeczy.
Stosuje ogólne i trwałe pojecia choć w rzeczywistości istnieją tylko jednostkowe zmienne
rzeczy. Deformuje rzeczy tak aby je uczynić bardziej wygodnymi narzędziami działania.

Intelekt ujmując rzeczy, wprowadza do nich deformacje idące aż w sześciu kierunkach
Wyraźnie występują one w poznaniu potocznym a jeszcze wyraźniej w nauce.
Intelekt robi z rzeczami:
- unieruchamia – to co jest w nich zmienne, ruchome bo to co jest zmienne i ruchome jest
dlań nieuchwytne

- rozkłada rzeczy na części bo to co jest złożone jest dlań nieuchwytne
- upraszcza i ujednostajnia rzeczy mają bardzo wiele własności i umysł nie może objąć
wszystkich część ich pomija i ujmuje tylko niektóre
- kwalifikuje rzeczy, czyli ujmuje je ilościowo, nauka pomija jakości i zostaje przy ilościach
- umysł także mechanizuje rzeczy, co jest żywe samorzutne i twórcze tego nie może uchwycić
i pomija
umysł relatywizuje – każdą rzecz w nauce określa się w stosunku do innych, w zależności od
innych a przez to traktuje się je zależnie, względnie
Intelekt nie jest zdolny do pojmowania rzeczywistości jest sztywny i ma swe formy stałe,
dlatego min intelektualna wiedza nie jest nigdy odzwierciedleniem rzeczywistości może być
jedynie jej znakiem lub symbolem

Był przeciwnikiem intelektualizmu, – jeśli w ogóle posiadamy wiedzę to nie dzięki
intelektowi!
Był przeciwnikiem racjonalizmu, – jeśli istnieje kryterium prawdy to w każdym razie nie jest
nią racjonalność
Był przeciwnikiem scjentyzmu, – bo nauka operuje właśnie intelektem i racjonalnymi
kryteriami

Szukał poznania innego, lepszego praktycznie nie uwarunkowanego!
Według Bergsona nie jesteśmy zmuszeni do opierania swojej wiedzy na intelekcie i mamy
inne możliwości możemy również posługiwać się intuicją!

Bergson poprzez poznanie bezpośrednie (intuicję) obejmuje najbardziej złożoną konkretną
rzeczywistość – rozumiał przez nią min. Bezpośrednią znajomość rzeczy i wydrzeń
Intuicja jest zdolnością niezwyczajną nie tak zrozumiałą jak zdolność postrzegania i myślenia
Tłumaczył ją jako rodzaj instynktu

Instynkt i intelekt są przeciwieństwami instynkt działa nieświadomie a intelekt świadomie,
instynkt czerpie swą siłę z organizmu, intelekt jest od organizmu względnie niezależny
Intuicja jest uświadomionym instynktem.

Tezy Bergsona:
- poznanie intuicyjne jest różne od intelektualnego
- poznanie intuicyjne jest doskonalsze od intelektualnego
- poznanie intuicyjne jest jedynym prawdziwym poznaniem

Bergsonizm powstał praktycznie z 10 antytez jakości i ilości, zmiennego trwania i
jednorodnej przestrzeni, życia i mechanizmu, pamięci i materii, wolności i konieczności,
czynników osobistych i społecznych, żywej świadomości i schematycznej mowy, intuicji i
intelektu, poznania i działania, metafizyki i nauki,
Nie tylko bronił odrębności ale też większej realności jakości trwania życia wolności wyższej
wartości czynników osobistych czystego poznania intuicji. Są to naczelne hasła jego filozofii
ż

ycie i intuicja

Egzystencjalizm

Kierkegard
Heidegger
Sartre
Najgłębsza rzeczywistość wymyka się z definicji pojęciowej, może być przeżyta ale nie może
być przedmiotem wiedzy intersubiektywnej
Przedmiotem filozofii jest egzystencja mieli na myśli iż jest nim byt ludzki

Istotne motywy:
- humanizmu – że istnienie ludzkie jest właściwym tematem filozofii
- infinityzmu – że człowiek skończony styka się wciąż w istnieniu swym z nieskończonością
- tragizmu – że istnienie ludzkie jest wypełnione troską i grozą śmierci
- pesymizmu – że człowieka otacza nicość, że nie ma nic na czym mógłby się oprzeć

Według egzystencjalistów esencja nie stanowi o egzystencji nie wyprzedza egzystencji bo nie
ma w ogóle żadnej esencji.
Istota czyli esencja ma w rzeczach stanowić czynnik powszechny stały niezmienny określony
raz na zawsze i jeśli nie ma istoty czyli nie wyprzedza ona istnienia rzeczy to nie ma w nich
nic powszechnego stałego określonego przesądzającego ich los

Nikt człowieka wedle żadnej idei nie zrobił znalazł się na świecie nic z góry własności jego
nie przesądza a jaki będzie to zależy od tego co z siebie zrobi może być tym czy innym,
wszystkim albo niczym

Istnienie ludzkie jest faktem pierwotnym, jest bytem istot świadomych, mających pewien
stosunek do swego istnienia
Jest bytem istot dbających o własny byt i poniekąd o nim stanowiących, byt jego nie jest
izolowany lecz jest zespolony ze światem!
Człowiek nie tylko istnieje w świecie ale go także poznaje, świadomość bytu nie tylko
własnego ale i cudzego jest właśnie cechą ludzkiego istnienia
(byt dla siebie i w sobie)
torska – cechą egzystencji ludzkiej,
trwoga

ś

mierć nie jest przejściem do innego istnienia lecz nieodwołalnym końcem istnienia

Ciekawość każe mu wciąż nowe rzeczy włączać do swojego otoczenia z nich wszystkich robi
codzienność i sam zanika w niej. I tylko niezwykły bieg zdarzeń może uczynić że zostanie
wytrącony z tego kręgu codzienności dopiero zaś gdy się to stanie poczuje się jak nie u siebie
wtedy zrozumie swe istnienie Póki zaś żyje w codzienności ona narzuca zewnętrzne obce
formy jego istnieniu, a przez to przekształca je czyni nieprawdziwym. To złudne poczucie
codzienności swojskości usypia jego trwogę i jest złe, bo jest oddawaniem się złudzeniu
ucieczką przed losem!
Tylko kto widzi obecność bytu poznaje go w całej prawdzie!

Nie zostało nic z tego czego ludzkość pragnęła i w co wierzyła! Zostało istnienie ludzkie
krótkie i przypadkowe wyczerpujące się w teraźniejszości, która nie jest epizodem, lecz
wszystkim

Człowiek jest wolny czy tego chce czy nie!
Jest na to skazany. Ale wciąż musi wybierać, decydować
Wybierać trzeba bo trzeba żyć

Wynikało z tej filozofii że wybierać trzeba ale także że nie ma podstaw do wyboru, nie ma
różnicy między dobrem a złem człowiek może wybrać życie hedonisty tak samo jak ascety
każdy taki wybór jest zasadniczo równowartościowy jeśli jest dokonany w imię wolności i
odpowiada konkretnej sytuacji jakiej jednostka jest postawiona

Egzystencjalizm odbijał od innych kierunków filozofii zarówno tematyką jak terminologią
metodą nastrojem, a wspólnie z nimi ograniczał wiedzę do zjawiskowej

Egzystencjalizm w szerszym znaczeniu można określić tylko tezą że istnienie ludzkie nie ma
swej istoty to znaczy że nie jest z góry wyznaczone że człowiek je sam tworzy w tym
znaczeniu i tylko w nim możliwy jest ów drugi chrześcijański egzystencjalizm.