Historia, Henri Bergson, Henri Bergson (ur


Henri Bergson (ur. 18 października 1859 w Paryżu, zm. 4 stycznia 1941 tamże) - pisarz i filozof francuski. Henri Bergson został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1927. Przyjmowany za głównego twórcę intuicjonizmu. Pochodził z żydowskiej rodziny - ojciec był żydowskim imigrantem z Polski (pierwotnie nazywał się Berekson - kuzyn Michała Bergsona), a matka pochodziła z żydowskiego rodu z Anglii i Irlandii. W 1868 osiedlili się w Wielkiej Brytanii. Twórca nurtu uznającego, że świat poznajemy za pomocą intuicji a nie intelektu. Wspierał antyracjonalistyczne poglądy artystów przełomu wieków XIX i XX.

Spis treści

[ukryj]

0x01 graphic
Poglądy [edytuj]

Intelekt [edytuj]

Bergson głosił, że główną rolę w procesie życiowym odgrywa nie rozum, ale irracjonalizm - pęd życiowy. Twórca kieruje się intuicją. Wg Bergsona świat podlega ciągłemu rozwojowi a życie człowieka jest strumieniem przeżyć i czynów. Najwyższą wartość stanowi wolność. Jednym z najważniejszych wątków filozofii Bergsona jest krytyka poznania intelektualnego. Pojęcie poznania intelektualnego obejmowało u niego zarówno poznanie za pomocą zmysłów, jak i poznanie za pomocą rozumu. Poznanie intelektualne Bergson nazywał też "poznaniem przez analizę".

Według Bergsona analityczny umysł nie dostarcza prawdziwej wiedzy o rzeczywistości. Uzyskane na tej drodze poznanie służy praktycznym celom życia a nie prawdzie. Zdaniem Bergsona intelekt poznaje w rzeczach tylko to, co jest ważne dla działania i ludzkiej praktycznej orientacji w świecie, natomiast w żadnym stopniu nie poznaje istoty rzeczy. Poznanie intelektualne jest takim poznaniem, które deformuje rzeczywistość i przekształca ją w coś, czym ona naprawdę nie jest. Zafałszowania dokonane przez intelekt to np. usztywnienie i unieruchomienie rzeczy, rozkład rzeczy na części i konstrukcja z nich nowych całości, które są już tylko jego tworami, uproszczenie rzeczy i pozbawia je ich swoistości i indywidualności, kwantyfikacja rzeczy, mechanizacja rzeczy (pominięcie tego, co jest w nich żywe i twórcze). Intelekt czyni ze świata mechanizm, rugując z niego twórczość i wolność. Umysł ludzki stara się zastąpić konkretną, niepowtarzalną, dynamiczną, swoistą i tajemniczą rzeczywistość przez ogólność i statyczność, niszcząc przez to ruch i życie. Stworzył koncepcję élan vital, siły motorycznej, będącej przyczyną wszelkiej aktywności organizmów żywych.

Religia [edytuj]

Bergson rozróżniał dwa źródła religii: statyczny i dynamiczny. Religia statyczna jest wynikiem działania psychologicznych reakcji i mechanizmów obronnych. Kształtuje ją obawa i obrona przed dezintegracją społeczeństwa ukształtowanego m.in. przez nakazy i zakazy religijne, myśli o śmierci stwarzające domysły dotyczące życia po niej, a także lęk przed przyszłością, który podsuwa idee bóstw opiekuńczych.
Religia dynamiczna wykracza poza potrzeby tymczasowe, przemijające. W niej człowiek wierzący w sposób
mistyczny i transcendentny zmierza ku bogu.

Henri Bergson (...)poszukiwał podstawy dla nowej metafizyki. Jako punkt wyjścia przyjął przy tym wyniki nauk szczegółowych, przekroczył je jednak, aby sięgnąć do intuicji.
W swej głównej pracy Ewolucja twórcza (1907) rozwinął, nawiązując do teorii ewolucji, rozległą filozofię życia. Życie jest ciągłym procesem twórczym, napędzanym przez elan vital (życiowy pęd), który ciągle się rozwija i różnicuje w nowe formy.
Intelekt, stanowiący podstawę nauk przyrodniczych, nie jest w stanie ująć tego, co żywe, ponieważ jego statyczny, abstrahujący i wyodrębniający sposób podejścia nie może uwzględnić dynamiki i wyjątkowości życia. Wynika to również z przestrzennego i ilościowego pojęcia czasu w naukach przyrodniczych. Pozostaje ono w sprzeczności z trwaniem (duree), stanowiącym podstawę prądu życia, jako bezpośrednio twórczym strumieniem, który przechowuje w sobie to, co było wcześniej, i przenosi do tego, co nadchodzi.
Trwanie daje się uchwycić w przeżyciu wewnętrznym, zgodnym z czystą jakością i intensywnością stanów świadomości. Elan vital różnicuje się na trzy formy życia: rośliny, zwierzęta i ludzi, które powstają w wyniku przenikania się materii..
Właściwy zwierzętom instynkt i ludzki intelekt stanowią sposoby instrumentalnego działania, przy czym instynkt pozostaje bliżej życia i pozwala się wyrazić jego pierwotnej połaci, nie jest jednak zdolny sam siebie ująć refleksyjnie. Intelekt nastawia się na to, co statyczne i materialne, i w istocie jest zadomowiony jedynie w obszarze sprawności technicznej.
Udział w twórczym impulsie życia jest możliwy tylko przez zagłębienie się świadomości w intuicji, która łączy instynkt i intelekt.
W swej pracy Dwa źródła moralności i religii (1932) BERGSON dokonał podziału na otwarte i zamknięte formy moralności i społeczeństwa.
Społeczeństwo zamknięte narzuca jednostce całość zachowań, w których obrębie moralność funkcjonuje jako system bezosobowych norm. podyktowanych wymaganiami wspólnoty.
Natomiast moralność otwarta odwołuje się do wolności, miłości i żywych przykładów. Podobnie panująca w statycznej religii sztywność służy zachowaniu dotychczasowego społeczeństwa. Działa ona jako obrona przed strachem i niepewnością, podczas gdy idiotę religii dynamicznej stanowi mistyka, której celem jest osiągnięcie jedności ze Stwórcą.
((P. Kunzman, F.-P. Burkard, F. Wiedemann, Atlas Filozofii, Warszawa 1999, s. 193)

HENRI BERGSON (1859-1941; Śmiech: Esej o komizmie):

- "nie ma komizmu poza obrębem rzeczy czysto ludzkich"; przedmiotem śmiechu mogą być wyłącznie ludzkie cechy (antropomorfizm);

- śmiech jest "zawsze pewnym upokorzeniem dla tych, których bierze sobie za przedmiot", jego celem jest "poniżenie i sprawienie przykrości osobie, do której się odnosi"; stąd wymaga nieczułości, nieobecności uczuć typu wzruszenie, sympatia, "chwilowego znieczulenia serca", dystansu a przemawia wyłącznie do intelektu;

- źródłem komizmu jest każda sztywność (umysłu, charakteru, ciała), każda rutyna, skostnienie, powtarzalność, stereotypowość, automatyzm czy mechanizm narzucony życiu i hamujący rozwój - a zatem wszystko to, co przeciwstawia się twórczości, spontaniczności i wolności świata duchowego (witalizmowi Bergsona); komiczne znaczy pozbawione zdolności elastycznego dostosowania się do okoliczności;

- "śmiech potrzebuje echa"; jest zjawiskiem społecznym - zawsze ma charakter grupowy, przez co wytwarza szczególną więź społeczną (poczucie wspólnoty);

- komizm ma znaczenie społeczne, odpowiada określonym wymaganiom życia zbiorowego; otoczenie społeczne pozwala zrozumieć istotę i funkcje śmiechu;

- śmiech jest sposobem społecznego skarcenia, napiętnowania nietypowości, odmienności (np. ekscentryków, dziwaków), przez co pełni on funkcję korektora niepożądanych cech i prowadzi do naprawy społeczeństwa.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Historia, nietche bergson egzystencjalizm
Historia nietche bergson egzystencjalizm
Bergson, Henryk Bergson ur
Historia filozofii, Henri Bergson, Historia filozofii
Bergson Henri, Bergson Henri - Ewolucja twórcza
Bergson Henri Filozofia wsp c3 b3 c5 82czesna
Muldoon, Mark S Henri Bergson And Postmodernism
8 Intuicjonizm i wplyw filozofii Henri Bergsona na tworczosc lesmiana
8 Intuicjonizm i wplyw filozofii Henri Bergsona na tworczosc lesmiana
1896 Bergson, Henri Matter and Memory
Henri Bergson Śmiech
Essay Henri Bergson dualism considered from the perspective of Paul Churchland eliminative material
14 Henri Bergson – Postrzeżenie zmiany

więcej podobnych podstron