PROMIENIOWANIE ULTRAFIOLETOWE-UV

(NADFIOLETOWE, NADFIOŁKOWE, ULTRA – VIOLET)

Promieniowanie UV zajmuje miejsce pomiędzy fioletem światła
widzialnego a promieniowaniem Rentgena.

Ze względu na zróżnicowany efekt biologiczny w prom. UV wyróżnia
się 3 obszary:

1.

UV – A o długości fali od 400 – 315 nm

2.

UV – B o długości fali od 315 – 280 nm

3.

UV – C o długości fali od 280 – 200 nm

Promieniowanie UV wywiera na organizm człowieka działanie

fotochemiczne o charakterze:



Fotosyntezy,



Utleniania,



Redukcji,



Fotolizy,



Fotoizomeryzacji.

Promieniowanie

UV SCHUMANNA

,

o długości fali of 100 do 200 nm nie ma większego
znaczenia dla biologii i medycyny, ponieważ jest
pochłaniane przez powietrze i parę wodną, a może
rozchodzić się może tylko w próżni.

Natomiast promieniowanie o długości fali

poniżej 290 nm nie dociera do powierzchni Ziemi.

PROMIENIOWANIE UV – A (400 – 315 nm)

PROMIENIOWANIE UV – A (400 – 315 nm)



Stanowi ono ponad 95% energii całkowitego prom. UV.



Przenika przez szkło okienne.



Spośród wszystkich rodzajów prom. UV dociera najgłębiej – do warstwy

rozrodczej naskórka (gdzie powstaje barwnik skóry i w okolice naczyń
krwionośnych).



Cechuje si tym, że prawie wcale nie wywołuje odczynu rumieniowego

skóry, ale w odpowiednio dużych dawkach powoduje natychmiastową lub
pośrednią pigmentację skóry, która występuje po krótkim okresie
utajenia. (utlenianie melaniny – ciemnienie skóry)



Barwnik skóry posiada zdolność pochłaniania prom. słonecznego,

w związku z czym zbrązowienie pod wpływem UV – A chroni skórę przed
tymi promieniami w ok.. 10 %, zaś całkowita opalenizna spowodowana
działaniem UV – B chroni ją 10 razy lepiej ( opalenizna stanowi barierę
utrudniającą wnikanie prom. słonecznych do ustroju, a tym samym
wspomaga

mechanizmy termoregulacji

utrzymujące w pewnych

granicach stałą temperaturę ciała.



Szczególną cechą prom. UV – A jest wywoływanie fotodermatoz przy

przyjmowaniu określonych leków.

PROMIENIOWANIE UV – B (315 – 280 nm)

PROMIENIOWANIE UV – B (315 – 280 nm)



Nazywane jest promieniami

DORNO.



Nie przenika przez szkło okienne, ale tylko przez szkło kwarcowe.



Nawet w niewielkich dawkach wywołuje silny

odczyn rumieniowy

występujący po okresie utajenia ( zależnym od dawki).



Uwalnia

histaminę

, która powoduje rozszerzanie naczyń

krwionośnych (głównie włosowatych).



Powstający

rumień fotochemiczny

jest poprzedzony krótkotrwałym

rumieniem cieplnym, wywołanym przez równoczesne działanie

prom. IR .



Prom. UV – B nie wnika głębiej niż do naskórka.



Jego przedawkowanie powoduje oparzenia słoneczne.



Wywołuje melanogenezę, czyli tworzenie barwnika skóry, wskutek

powstawania melaniny i nowych melanocytów (bierze tu udział

hormon szyszynki –melatonina, która zmniejsza tworzenie się

malaniny w skórze).



Zapoczątkowuje syntezę vit. D3 – pod ich wpływem z substancji

występujących w warstwie podstawowej skóry i naskórka powstaje

prowitamina, która przenoszona jest z krwią do wątroby, a dalej do

nerek, gdzie przechodzi w czynną vit. D3 (cholekalcyferol)

Witamina D3

Ma działanie przeciwkrzywicze, potrzebna jest do sprawnego

działania narządu wzroku, wywiera wpływ na czynności zewnątrz-
i wewnątrz-wydzielnicze gruczołów płciowych, odpowiednie
stężenie vit. D3 zwiększa wytwarzanie barwnika w skórze, ale tym
samym ogranicza jej wnikanie (D3) poprzez pigmentację i zgrubienie
naskórka.



Z chwilą, gdy w organiźmie powstanie wystarczająca ilość vit. D3,

dalsze działanie prom. słonecznych powoduje, że zamiast niej
powstają związki biologicznie nieczynne.



Optymalny poziom vit. D3 występuje po ok. 25 min.

nasłoneczniania.



vit. D3 dostarczana jest do organizmu z pożywieniem.



Promieniowanie UV – B i UV – C powoduje powstawanie w skórze

nadwodorotlenków sterydowych zaliczanych do silnie działających
związków rakotwórczych. Promieniowanie o długości fali mniejszej niż
320 nm wywiera szczególne działanie rakotwórcze.

PROMIENIOWANIE UV – C (280 – 200 nm)

PROMIENIOWANIE UV – C (280 – 200 nm)



Promieniowanie to nie dociera do powierzchni

Promieniowanie to nie dociera do powierzchni

ziemi.

ziemi.



Wywiera najsilniejsze działanie fotochemiczne

Wywiera najsilniejsze działanie fotochemiczne



Jest najbardziej szkodliwe biologicznie.

Jest najbardziej szkodliwe biologicznie.



Wytwarzane jest przez specjalne lampy

Wytwarzane jest przez specjalne lampy

stosowane wyłącznie do wyjaławiania

stosowane wyłącznie do wyjaławiania

pomieszczeń zabiegowych, różnego rodzaju

pomieszczeń zabiegowych, różnego rodzaju

sprzętu i wody w basenach kąpielowych

sprzętu i wody w basenach kąpielowych

Promieniowanie nadfioletowe

Promieniowanie nadfioletowe



Jest niewidzialne dla człowieka.



Nie wywiera działania cieplnego.



Ma silne działanie destrukcyjne, zwłaszcza prom.

UV – C i UV – B, które mogą powodować zmiany
struktury kwasów nukleinowych w jądrach komórkowych
i denaturować białka, a tym samym zabijać komórki,
wirusy i bakterie. Mogą również modyfikować kod
genetyczny, co wywołuje mutacje (np. w ciąży) oraz
rozkładać aminokwasy i zmieniać strukturę białek.
Należy brać to pod uwagę podczas przyjmowania
niektórych

leków

i

równoczesnym

stosowaniu

naświetlań, ponieważ mogą występować niepożądane
reakcje ogólne.

NAŚWIETLANIA OGÓLNE PROMIENIAMI UV

POWODUJĄ:



Poprawę samopoczucia i reaktywności organizmu,



Zwiększają zawartość wapnia i fosforanów w surowicy

krwi,



Zmniejszenie lepkości krwi i poprawiają zaopatrzenie

tkanek w tlen



Zwiększenie zdolności fagocytarnych białych krwinek,



Wywieranie działania przeciwbólowego.

PRZENIKANIE I POCHŁANIANIE

Głębokość przenikania prom. UV przez skórę zależy

od długości fali:



Prom. UV – C pochłaniane jest w całości przez warstwę

rogową naskórka i nie dociera do naczyń krwionośnych.



Prom. UV – A przenika do skóry właściwej, ale w

mniejszym stopniu niż prom. UV – B.

Ogólnie należy stwierdzić, że większa część prom.

nadfioletowych zostaje zaabsorbowanych w górnych
warstwach rogowych naskórka, a najwyżej 10 % osiąga
komórki warstwy podstawowej.

DZIAŁANIE BAKTERIOBÓJCZE

Prom. UV najsilniej działa na:



Maczugowce błonicy,



Pałeczki okrężnicy,



Gronkowce,



Pałeczki duru brzusznego,



Prątki gruźlicy.

Działanie bakteriobójcze ogranicza się do bezpośredniego

działania na bakterie znajdujące się na skórze, ewentualnie
w powietrzu lub w wodzie.

Bakterie znajdujące się wewnątrz tkanek nie zostają

uszkodzone.

Działanie bakteriobójcze polega na uszkodzeniu struktury

białek bakterii ( oddziaływanie na kwas DNA bakterii prowadzące
do ich rozpadu i zaburzające ich rozmnażanie).

FOTOUTLENIACZE

1. LEKI:

o

Sulfonamidy

o

Niektóre antybiotyki,

o

Leki przeciwgruźlicze

o

Leki przeciwcukrzycowe

o

Leki uspokajające

o

Pochodne fenotiazyny,

o

Barbiturany,

o

Złoto

o

Salicylany,

o

Preparaty dziurawca.

2. WODA KOLOŃSKA I SZARE MYDŁO

3. ZWIĄZKI ZAWARTE W MARCHWI, PIETRUSZCE

I OWOCACH CYTRUSOWYCH.

TYPY SKÓRY

TYPY SKÓRY

–

–

podział pod względem wrażliwości

podział pod względem wrażliwości

na promienie słoneczne

na promienie słoneczne

CECHY OSOBNICZE

CECHY OSOBNICZE



TYP I -

TYP I -

Biała skóra,

Biała skóra,

niebieskie oczy, piegi.

niebieskie oczy, piegi.



TYP II -

TYP II -

Biała skóra, rude

Biała skóra, rude

lub blond włosy, niebieskie

lub blond włosy, niebieskie

lub brązowe oczy.

lub brązowe oczy.



TYP III –

TYP III –

Przeciętni

Przeciętni

przedstawiciele rasy

przedstawiciele rasy

kaukaskiej

kaukaskiej

REAKCJE SKÓRY

REAKCJE SKÓRY



TYP I -

TYP I -

Duża wrażliwość

Duża wrażliwość

oparzeniowa i łatwe

oparzeniowa i łatwe

łuszczenie skóry, słabe

łuszczenie skóry, słabe

brązowienie.

brązowienie.



TYP II -

TYP II -

Szybko po

Szybko po

powstaje bolesny rumień

powstaje bolesny rumień

skóry, która słabo brązowieje.

skóry, która słabo brązowieje.



TYP III –

TYP III –

Średnia

Średnia

wrażliwość oparzeniowa i

wrażliwość oparzeniowa i

średnie brązowienie skóry.

średnie brązowienie skóry.

CECHY OSOBNICZE

CECHY OSOBNICZE



TYP IV –

TYP IV –

Biała lub

Biała lub

jasnobrązowa skóra,

jasnobrązowa skóra,

ciemnobrązowe włosy

ciemnobrązowe włosy

i ciemne oczy (typ

i ciemne oczy (typ

śródziemnomorski, wschodni).

śródziemnomorski, wschodni).



TYP V –

TYP V –

Brązowa skóra (np.

Brązowa skóra (np.

Indianie z Ameryki Płn.,

Indianie z Ameryki Płn.,

Hiszpanie).

Hiszpanie).



TYP VI –

TYP VI –

Czarna skóra

Czarna skóra

(Afryka, Ameryka Płd.,

(Afryka, Ameryka Płd.,

Australia, Indie Płd.).

Australia, Indie Płd.).

REAKCJE SKÓRY

REAKCJE SKÓRY



TYP IV –

TYP IV –

Rzadko powstają

Rzadko powstają

oparzenia skóry, szybko

oparzenia skóry, szybko

opalają się przy niewielkim

opalają się przy niewielkim

nasłonecznieniu.

nasłonecznieniu.



TYP V –

TYP V –

Rzadko powstają

Rzadko powstają

oparzenia skóry. Szybko

oparzenia skóry. Szybko

i intensywnie opalają się

i intensywnie opalają się

już przy małym

już przy małym

nasłonecznieniu.

nasłonecznieniu.



TYP VI –

TYP VI –

W normalnych

W normalnych

warunkach, nigdy nie

warunkach, nigdy nie

powstają oparzenia skóry.

powstają oparzenia skóry.

POWSTAWANIE ODCZYNU

POWSTAWANIE ODCZYNU

FOTOCHEMICZNEGO

FOTOCHEMICZNEGO

Odczyn pojawiający się na skórze po zadziałaniu

Odczyn pojawiający się na skórze po zadziałaniu

promieni UV to

promieni UV to

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

.

.

Powstawanie tego odczynu jest silnie związane

Powstawanie tego odczynu jest silnie związane

z uwalnianiem hormonów tkankowych (jak

z uwalnianiem hormonów tkankowych (jak

histamina i acetylocholina) w trakcie

histamina i acetylocholina) w trakcie

ekspozycji ciała na prom. UV. Hormony tkankowe

ekspozycji ciała na prom. UV. Hormony tkankowe

powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych co z kolei

powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych co z kolei

wywołuje zwiększenie przepuszczalności ścian naczyń

wywołuje zwiększenie przepuszczalności ścian naczyń

włosowatych skóry właściwej, w wyniku tego następuje

włosowatych skóry właściwej, w wyniku tego następuje

przejście osocza do przestrzeni

przejście osocza do przestrzeni

międzykomórkowej naskórka i skóry właściwej, efektem

międzykomórkowej naskórka i skóry właściwej, efektem

czego jest mikroobrzęk. Jeżeli znacznie przedawkujemy

czego jest mikroobrzęk. Jeżeli znacznie przedawkujemy

prom. UV to doprowadzimy do nieodwracalnego

prom. UV to doprowadzimy do nieodwracalnego

uszkodzenia naskórka i skóry właściwej

uszkodzenia naskórka i skóry właściwej

→ efekt →

→ efekt →

martwica.

martwica.

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

charakteryzuje się:

charakteryzuje się:

1.

OKRESEM UTAJENIA

jest to okres od momentu naświetlania prom. UV

do wystąpienia pierwszych objawów rumienia, może

być różny w zależności od intensywności dawki prom.

UV.

Trwa od 1 do 6 godzin.

1.

OKRESEM NARASTANIA RUMIENIA

obejmuje czas od wystąpienia pierwszych objawów

(rozszerzenia naczyń krwionośnych) do osiągnięcia

maksymalnego nasilenia rumienia (szczytowania).

Trwa od 6 do 24 godzin.

1.

OKRES USTĘPOWANIA RUMIENIA (ZANIKU)

Okres ten trwa do chwili całkowitego ustąpienia

rumienia. Po słabych dawkach, utrzymuje się on

do kilku godzin, a po dużych nawet do kilku dni.

DAWKOWANIE LECZNICZE

DAWKOWANIE LECZNICZE

PROMIENIOWANIA UV:

PROMIENIOWANIA UV:



Rumień fotochemiczny jest objawem widocznym i dlatego

Rumień fotochemiczny jest objawem widocznym i dlatego

wykorzystywany jest jako wskaźnik leczniczego dawkowania

wykorzystywany jest jako wskaźnik leczniczego dawkowania

promieniowania UV.

promieniowania UV.



Wygląd zewnętrzny rumienia może być różny: od barwy

Wygląd zewnętrzny rumienia może być różny: od barwy

jasno – różowej do karminowo – czerwonej z sinym

jasno – różowej do karminowo – czerwonej z sinym

odcieniem.

odcieniem.



Po zastosowaniu dużych dawek prom. UV przekraczających

Po zastosowaniu dużych dawek prom. UV przekraczających

tolerancję tkanek może wystąpić silny odczyn rumieniowy

tolerancję tkanek może wystąpić silny odczyn rumieniowy

o charakterze zapalnym z naciekiem limfatycznym

o charakterze zapalnym z naciekiem limfatycznym

i obrzękiem skóry.

i obrzękiem skóry.



Jeżeli znacznie przedawkujemy prom. UV to doprowadzimy

Jeżeli znacznie przedawkujemy prom. UV to doprowadzimy

do nieodwracalnego uszkodzenia naskórka, skóry właściwej

do nieodwracalnego uszkodzenia naskórka, skóry właściwej

z martwicą włącznie.

z martwicą włącznie.



Powierzchnia rumienia jest ściśle ograniczona do miejsca

Powierzchnia rumienia jest ściśle ograniczona do miejsca

zabiegu.

zabiegu.



Po ustąpieniu odczynu pojawia się pigmentacja skóry.

Po ustąpieniu odczynu pojawia się pigmentacja skóry.

Dawkowanie promieniowania UV ułatwia

podział

odczynu rumieniowego skóry

odczynu rumieniowego skóry

podany

przez

Konarską

Konarską

.

.

MED

MED

– Minimal Erythema Dosis

– Minimal Erythema Dosis

=

=

dawka progowa

dawka progowa

promieni nadfioletowych

promieni nadfioletowych

=

=

biodoza promieni

biodoza promieni

nadfioletowych

nadfioletowych

→

→

jest to jednostka dawkowania

jest to jednostka dawkowania

biologicznego promieniowania nadfioletowego.

biologicznego promieniowania nadfioletowego.

1 biodoza

1 biodoza

-

-

to czas naświetlania danym źródłem

to czas naświetlania danym źródłem

promieni UV, z określonej odległości, potrzebny

promieni UV, z określonej odległości, potrzebny

do uzyskania odczynu progowego u danego

do uzyskania odczynu progowego u danego

chorego. Określa ona

chorego. Określa ona

indywidualną wrażliwość

indywidualną wrażliwość

na promieniowanie UV.

na promieniowanie UV.

STOPNIE ODCZYNU FOTOCHEMICZNEGO

STOPNIE ODCZYNU FOTOCHEMICZNEGO