PROMIENIOWANIE ULTRAFIOLETOWE-UV

(NADFIOLETOWE, NADFIOŁKOWE, ULTRA – VIOLET)

Promieniowanie UV zajmuje miejsce pomiędzy fioletem
światła widzialnego a promieniowaniem Rentgena.

Ze względu na zróżnicowany efekt biologiczny w prom. UV
wyróżnia się 3 obszary:

1.

UV – A o długości fali od 400 – 315 nm

2.

UV – B o długości fali od 315 – 280 nm

3.

UV – C o długości fali od 280 – 200 nm

Promieniowanie UV wywiera na organizm człowieka działanie

fotochemiczne o charakterze:



Fotosyntezy,



Utleniania,



Redukcji,



Fotolizy,



Fotoizomeryzacji.

Promieniowanie

UV SCHUMANNA

,

o długości fali of 100 do 200 nm nie ma
większego znaczenia dla biologii i medycyny,
ponieważ jest pochłaniane przez powietrze i
parę wodną, a może rozchodzić się może
tylko w próżni.

Natomiast promieniowanie o długości

fali poniżej 290 nm nie dociera do
powierzchni Ziemi.

PROMIENIOWANIE UV – A (400 – 315

PROMIENIOWANIE UV – A (400 – 315

nm)

nm)



Stanowi ono ponad 95% energii całkowitego prom. UV.



Przenika przez szkło okienne.



Spośród wszystkich rodzajów prom. UV dociera najgłębiej – do

warstwy rozrodczej naskórka (gdzie powstaje barwnik skóry i w
okolice naczyń krwionośnych).



Cechuje si tym, że prawie wcale nie wywołuje odczynu

rumieniowego skóry, ale w odpowiednio dużych dawkach
powoduje natychmiastową lub pośrednią pigmentację skóry,
która występuje po krótkim okresie utajenia. (utlenianie
melaniny – ciemnienie skóry)



Barwnik skóry posiada zdolność pochłaniania prom.

słonecznego, w związku z czym zbrązowienie pod wpływem
UV – A chroni skórę przed tymi promieniami w ok.. 10 %, zaś
całkowita opalenizna spowodowana działaniem UV – B chroni ją
10 razy lepiej ( opalenizna stanowi barierę utrudniającą wnikanie
prom. słonecznych do ustroju, a tym samym wspomaga

mechanizmy termoregulacji

utrzymujące w pewnych granicach

stałą temperaturę ciała.



Szczególną cechą prom. UV – A jest wywoływanie

fotodermatoz przy przyjmowaniu określonych leków.

PROMIENIOWANIE UV – B (315 – 280

PROMIENIOWANIE UV – B (315 – 280

nm)

nm)



Nazywane jest promieniami

DORNO.



Nie przenika przez szkło okienne, ale tylko przez szkło kwarcowe.



Nawet w niewielkich dawkach wywołuje silny

odczyn rumieniowy

występujący po okresie utajenia ( zależnym od dawki).



Uwalnia

histaminę

, która powoduje rozszerzanie naczyń

krwionośnych (głównie włosowatych).



Powstający

rumień fotochemiczny

jest poprzedzony

krótkotrwałym rumieniem cieplnym, wywołanym przez

równoczesne działanie prom. IR .



Prom. UV – B nie wnika głębiej niż do naskórka.



Jego przedawkowanie powoduje oparzenia słoneczne.



Wywołuje melanogenezę, czyli tworzenie barwnika skóry,

wskutek powstawania melaniny i nowych melanocytów (bierze tu

udział hormon szyszynki –melatonina, która zmniejsza tworzenie

się malaniny w skórze).



Zapoczątkowuje syntezę vit. D3 – pod ich wpływem z substancji

występujących w warstwie podstawowej skóry i naskórka

powstaje prowitamina, która przenoszona jest z krwią do

wątroby, a dalej do nerek, gdzie przechodzi w czynną vit. D3

(cholekalcyferol)

Witamina D3

Ma działanie przeciwkrzywicze, potrzebna jest do

sprawnego działania narządu wzroku, wywiera wpływ na
czynności zewnątrz- i wewnątrz-wydzielnicze
gruczołów płciowych, odpowiednie stężenie vit. D3 zwiększa
wytwarzanie barwnika w skórze, ale tym samym ogranicza jej
wnikanie (D3) poprzez pigmentację i zgrubienie naskórka.



Z chwilą, gdy w organiźmie powstanie wystarczająca ilość

vit. D3, dalsze działanie prom. słonecznych powoduje, że
zamiast niej powstają związki biologicznie nieczynne.



Optymalny poziom vit. D3 występuje po ok. 25 min.

nasłoneczniania.



vit. D3 dostarczana jest do organizmu z pożywieniem.



Promieniowanie UV – B i UV – C powoduje powstawanie w

skórze nadwodorotlenków sterydowych zaliczanych do silnie
działających związków rakotwórczych. Promieniowanie o
długości fali mniejszej niż 320 nm wywiera szczególne
działanie rakotwórcze.

PROMIENIOWANIE UV – C (280 –

PROMIENIOWANIE UV – C (280 –

200 nm)

200 nm)



Promieniowanie to nie dociera do powierzchni

Promieniowanie to nie dociera do powierzchni

ziemi.

ziemi.



Wywiera najsilniejsze działanie fotochemiczne

Wywiera najsilniejsze działanie fotochemiczne



Jest najbardziej szkodliwe biologicznie.

Jest najbardziej szkodliwe biologicznie.



Wytwarzane jest przez specjalne lampy

Wytwarzane jest przez specjalne lampy

stosowane wyłącznie do wyjaławiania

stosowane wyłącznie do wyjaławiania

pomieszczeń zabiegowych, różnego rodzaju

pomieszczeń zabiegowych, różnego rodzaju

sprzętu i wody w basenach kąpielowych

sprzętu i wody w basenach kąpielowych

Promieniowanie nadfioletowe

Promieniowanie nadfioletowe



Jest niewidzialne dla człowieka.



Nie wywiera działania cieplnego.



Ma silne działanie destrukcyjne, zwłaszcza

prom. UV – C i UV – B, które mogą
powodować

zmiany

struktury

kwasów

nukleinowych

w

jądrach

komórkowych

i

denaturować białka, a tym samym zabijać
komórki, wirusy i bakterie. Mogą również
modyfikować kod genetyczny, co wywołuje
mutacje (np. w ciąży) oraz rozkładać aminokwasy
i zmieniać strukturę białek. Należy brać to pod
uwagę podczas przyjmowania niektórych leków i
równoczesnym stosowaniu naświetlań, ponieważ
mogą występować niepożądane reakcje ogólne.

NAŚWIETLANIA OGÓLNE PROMIENIAMI

UV POWODUJĄ:



Poprawę samopoczucia i reaktywności organizmu,



Zwiększają zawartość wapnia i fosforanów w

surowicy krwi,



Zmniejszenie lepkości krwi i poprawiają

zaopatrzenie tkanek w tlen



Zwiększenie zdolności fagocytarnych białych

krwinek,



Wywieranie działania przeciwbólowego.

PRZENIKANIE I POCHŁANIANIE

Głębokość przenikania prom. UV przez skórę zależy

od długości fali:



Prom. UV – C pochłaniane jest w całości przez

warstwę rogową naskórka i nie dociera do naczyń
krwionośnych.



Prom. UV – A przenika do skóry właściwej, ale w

mniejszym stopniu niż prom. UV – B.

Ogólnie należy stwierdzić, że większa część

prom. nadfioletowych zostaje zaabsorbowanych w
górnych warstwach rogowych naskórka, a najwyżej
10 % osiąga komórki warstwy podstawowej.

DZIAŁANIE BAKTERIOBÓJCZE

Prom. UV najsilniej działa na:



Maczugowce błonicy,



Pałeczki okrężnicy,



Gronkowce,



Pałeczki duru brzusznego,



Prątki gruźlicy.

Działanie bakteriobójcze ogranicza się do

bezpośredniego działania na bakterie znajdujące się na
skórze, ewentualnie w powietrzu lub w wodzie.

Bakterie znajdujące się wewnątrz tkanek nie zostają

uszkodzone.

Działanie bakteriobójcze polega na uszkodzeniu

struktury białek bakterii ( oddziaływanie na kwas DNA
bakterii prowadzące do ich rozpadu i zaburzające ich
rozmnażanie).

FOTOUTLENIACZE

1. LEKI:

o

Sulfonamidy

o

Niektóre antybiotyki,

o

Leki przeciwgruźlicze

o

Leki przeciwcukrzycowe

o

Leki uspokajające

o

Pochodne fenotiazyny,

o

Barbiturany,

o

Złoto

o

Salicylany,

o

Preparaty dziurawca.

2. WODA KOLOŃSKA I SZARE MYDŁO

3. ZWIĄZKI ZAWARTE W MARCHWI, PIETRUSZCE

I OWOCACH CYTRUSOWYCH.

TYPY SKÓRY

TYPY SKÓRY

–

–

podział pod względem wrażliwości

podział pod względem wrażliwości

na promienie słoneczne

na promienie słoneczne

CECHY OSOBNICZE

CECHY OSOBNICZE



TYP I -

TYP I -

Biała skóra,

Biała skóra,

niebieskie oczy, piegi.

niebieskie oczy, piegi.



TYP II -

TYP II -

Biała skóra, rude lub

Biała skóra, rude lub

blond włosy, niebieskie lub

blond włosy, niebieskie lub

brązowe oczy.

brązowe oczy.



TYP III –

TYP III –

Przeciętni

Przeciętni

przedstawiciele rasy

przedstawiciele rasy

kaukaskiej

kaukaskiej

REAKCJE SKÓRY

REAKCJE SKÓRY



TYP I -

TYP I -

Duża wrażliwość

Duża wrażliwość

oparzeniowa i łatwe

oparzeniowa i łatwe

łuszczenie skóry, słabe

łuszczenie skóry, słabe

brązowienie.

brązowienie.



TYP II -

TYP II -

Szybko po powstaje

Szybko po powstaje

bolesny rumień skóry, która

bolesny rumień skóry, która

słabo brązowieje.

słabo brązowieje.



TYP III –

TYP III –

Średnia wrażliwość

Średnia wrażliwość

oparzeniowa i średnie

oparzeniowa i średnie

brązowienie skóry.

brązowienie skóry.

CECHY OSOBNICZE

CECHY OSOBNICZE



TYP IV –

TYP IV –

Biała lub

Biała lub

jasnobrązowa skóra,

jasnobrązowa skóra,

ciemnobrązowe włosy

ciemnobrązowe włosy

i ciemne oczy (typ

i ciemne oczy (typ

śródziemnomorski, wschodni).

śródziemnomorski, wschodni).



TYP V –

TYP V –

Brązowa skóra (np.

Brązowa skóra (np.

Indianie z Ameryki Płn.,

Indianie z Ameryki Płn.,

Hiszpanie).

Hiszpanie).



TYP VI –

TYP VI –

Czarna skóra

Czarna skóra

(Afryka, Ameryka Płd., Australia,

(Afryka, Ameryka Płd., Australia,

Indie Płd.).

Indie Płd.).

REAKCJE SKÓRY

REAKCJE SKÓRY



TYP IV –

TYP IV –

Rzadko powstają

Rzadko powstają

oparzenia skóry, szybko

oparzenia skóry, szybko

opalają się przy niewielkim

opalają się przy niewielkim

nasłonecznieniu.

nasłonecznieniu.



TYP V –

TYP V –

Rzadko powstają

Rzadko powstają

oparzenia skóry. Szybko

oparzenia skóry. Szybko

i intensywnie opalają się już

i intensywnie opalają się już

przy małym nasłonecznieniu.

przy małym nasłonecznieniu.



TYP VI –

TYP VI –

W normalnych

W normalnych

warunkach, nigdy nie

warunkach, nigdy nie

powstają oparzenia skóry.

powstają oparzenia skóry.

POWSTAWANIE ODCZYNU

POWSTAWANIE ODCZYNU

FOTOCHEMICZNEGO

FOTOCHEMICZNEGO

Odczyn pojawiający się na skórze po zadziałaniu promieni

Odczyn pojawiający się na skórze po zadziałaniu promieni

UV to

UV to

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

.

.

Powstawanie tego odczynu jest silnie związane

Powstawanie tego odczynu jest silnie związane

z uwalnianiem hormonów tkankowych (jak histamina

z uwalnianiem hormonów tkankowych (jak histamina

i acetylocholina) w trakcie ekspozycji ciała na

i acetylocholina) w trakcie ekspozycji ciała na

prom. UV. Hormony tkankowe powodują rozszerzenie

prom. UV. Hormony tkankowe powodują rozszerzenie

naczyń krwionośnych co z kolei wywołuje zwiększenie

naczyń krwionośnych co z kolei wywołuje zwiększenie

przepuszczalności ścian naczyń włosowatych skóry

przepuszczalności ścian naczyń włosowatych skóry

właściwej, w wyniku tego następuje przejście osocza

właściwej, w wyniku tego następuje przejście osocza

do przestrzeni międzykomórkowej naskórka i skóry

do przestrzeni międzykomórkowej naskórka i skóry

właściwej, efektem czego jest mikroobrzęk. Jeżeli

właściwej, efektem czego jest mikroobrzęk. Jeżeli

znacznie przedawkujemy prom. UV to doprowadzimy do

znacznie przedawkujemy prom. UV to doprowadzimy do

nieodwracalnego uszkodzenia naskórka i skóry właściwej

nieodwracalnego uszkodzenia naskórka i skóry właściwej

→ efekt → martwica.

→ efekt → martwica.

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

RUMIEŃ FOTOCHEMICZNY

charakteryzuje się:

charakteryzuje się:

1.

OKRESEM UTAJENIA

jest to okres od momentu naświetlania prom.

UV do wystąpienia pierwszych objawów rumienia,

może być różny w zależności od intensywności dawki

prom. UV.
Trwa od 1 do 6 godzin.

2.

OKRESEM NARASTANIA RUMIENIA

obejmuje czas od wystąpienia pierwszych objawów

(rozszerzenia naczyń krwionośnych) do osiągnięcia

maksymalnego nasilenia rumienia (szczytowania).
Trwa od 6 do 24 godzin.

3.

OKRES USTĘPOWANIA RUMIENIA (ZANIKU)

Okres ten trwa do chwili całkowitego ustąpienia

rumienia. Po słabych dawkach, utrzymuje się on

do kilku godzin, a po dużych nawet do kilku dni.

DAWKOWANIE LECZNICZE

DAWKOWANIE LECZNICZE

PROMIENIOWANIA UV:

PROMIENIOWANIA UV:



Rumień fotochemiczny jest objawem widocznym i dlatego

Rumień fotochemiczny jest objawem widocznym i dlatego

wykorzystywany jest jako wskaźnik leczniczego dawkowania

wykorzystywany jest jako wskaźnik leczniczego dawkowania

promieniowania UV.

promieniowania UV.



Wygląd zewnętrzny rumienia może być różny: od barwy

Wygląd zewnętrzny rumienia może być różny: od barwy

jasno – różowej do karminowo – czerwonej z sinym

jasno – różowej do karminowo – czerwonej z sinym

odcieniem.

odcieniem.



Po zastosowaniu dużych dawek prom. UV przekraczających

Po zastosowaniu dużych dawek prom. UV przekraczających

tolerancję tkanek może wystąpić silny odczyn rumieniowy

tolerancję tkanek może wystąpić silny odczyn rumieniowy

o charakterze zapalnym z naciekiem limfatycznym

o charakterze zapalnym z naciekiem limfatycznym

i obrzękiem skóry.

i obrzękiem skóry.



Jeżeli znacznie przedawkujemy prom. UV to doprowadzimy

Jeżeli znacznie przedawkujemy prom. UV to doprowadzimy

do nieodwracalnego uszkodzenia naskórka, skóry właściwej

do nieodwracalnego uszkodzenia naskórka, skóry właściwej

z martwicą włącznie.

z martwicą włącznie.



Powierzchnia rumienia jest ściśle ograniczona do miejsca

Powierzchnia rumienia jest ściśle ograniczona do miejsca

zabiegu.

zabiegu.



Po ustąpieniu odczynu pojawia się pigmentacja skóry.

Po ustąpieniu odczynu pojawia się pigmentacja skóry.

Dawkowanie promieniowania UV ułatwia

podział

odczynu rumieniowego skóry

odczynu rumieniowego skóry

podany

przez

Konarską

Konarską

.

.

MED

MED

– Minimal Erythema Dosis

– Minimal Erythema Dosis

=

=

dawka progowa

dawka progowa

promieni nadfioletowych

promieni nadfioletowych

=

=

biodoza promieni

biodoza promieni

nadfioletowych

nadfioletowych

→

→

jest to jednostka dawkowania

jest to jednostka dawkowania

biologicznego promieniowania nadfioletowego.

biologicznego promieniowania nadfioletowego.

1 biodoza

1 biodoza

-

-

to czas naświetlania danym źródłem

to czas naświetlania danym źródłem

promieni UV, z określonej odległości, potrzebny

promieni UV, z określonej odległości, potrzebny

do uzyskania odczynu progowego u

do uzyskania odczynu progowego u

danego chorego. Określa ona

danego chorego. Określa ona

indywidualną

indywidualną

wrażliwość

wrażliwość

na promieniowanie UV.

na promieniowanie UV.

STOPNIE ODCZYNU FOTOCHEMICZNEGO

STOPNIE ODCZYNU FOTOCHEMICZNEGO