Jadwiga Piątek

Interwencja w sytuacjach

traumatycznych

Wydarzenie traumatyczne –

ewolucja pojęcia

DSM-III, 1980 r.: dający się wyodrębnić

stresor, który wywołałby znaczące

symptomy dystresu u prawie każdego

człowieka.

DSM-III-R, 1987 r.: zdarzenie znajdujące się

poza zakresem normalnych ludzkich

przeżyć, które byłoby istotnie zakłócające

dla prawie wszystkich ludzi.

Wydarzenie traumatyczne,

DSM-IV-R, 2000 r.

1.

Bezpośrednie i osobiste doświadczenie zdarzenia,

które wiąże się ze śmiercią albo z poważnymi

obrażeniami, lub z groźbą śmierci albo poważnych
obrażeń, lub z innym zagrożeniem dla integralności

fizycznej danej osoby; z byciem świadkiem śmierci,

obrażeń albo zagrożenia integralności fizycznej
innej osoby, lub z wiadomością o nagłej lub

gwałtownej śmierci albo o poważnych obrażeniach

lub o zagrożeniu śmiercią, albo poważnymi
obrażeniami, których doświadczył członek rodziny

lub inna bliska osoba.

Wydarzenie traumatyczne,

DSM-IV-R, 2000 r., c.d.

2. Reakcja danej osoby na to zdarzenie musi się

wiązać z silnym strachem, poczuciem bezradności

lub grozy (w przypadku dzieci musi się wiązać z

dezorganizacją zachowania lub pobudzeniem).

ICD-10: ekspozycja na wyjątkowo zagrażający lub

katastroficzny stresor, krótkotrwały lub długotrwały.

Wydarzenie traumatyczne, DSM-V, 2013

r.

Ekspozycja na śmierć lub zagrożenie życia na jeden z poniższych

sposobów:

1. bezpośrednie uczestniczenie w wydarzeniu traumatycznym,
2. bycie świadkiem wydarzenia traumatycznego doznawanego

przez inne osoby,

3. wiadomość o doświadczaniu wydarzenia traumatycznego przez

bliskiego członka rodziny lub bliskiego przyjaciela. Wydarzenie
musi być związane z przemocą lub być nagłe i niespodziewane,

4. doświadczanie powtarzających się lub ekstremalna ekspozycja

na awersyjne elementy wydarzenia traumatycznego (np..
pierwsi ratownicy zbierający szczątki ludzkie, policjanci

stykający się w sposób powtarzający się z detalami przemocy
wobec dzieci.



Kryterium 4 nie stosuje się do ekspozycji przez media, chyba,
że jest związana z pracą.

Rodzaje wydarzeń traumatycznych

1. Wynikające z działania sił przyrody, np.

powodzie, huragany, tsunami

2. Związane z działaniem człowieka:
- technologiczne,
- komunikacyjne
- zamierzone działania (wojna, napad,

zabójstwo, itp.)

3. Ataki terrorystyczne

Rodzaje wydarzeń traumatycznych,

L. Terr

Typ I: pojedyncze wydarzenie traumatyczne

Typ II: wielokrotne wydarzenia traumatyczne

typ A: poszczególne wydarzenia są możliwe

do wyodrębnienia

typ B: poszczególne wydarzenia nie są

możliwe do wyodrębnienia

Typ III ( Solomon i Heide, 1999): wielokrotne

doświadczanie aktów przemocy, które

rozpoczęło się we wczesnym dzieciństwie i

trwało przez dłuższy czas.

Rozpowszechnienie wydarzeń

traumatycznych (WT)



50-80 % populacji - co najmniej 1 WT



Kobiety – więcej WT w dzieciństwie i

młodości, więcej WT interpersonalnej

przemocy



Mężczyźni – większe narażenie na WT



USA (raport Kesslera, 1993 r.)

51,2 % kobiet i 60,7 % mężczyzn co najmniej 1

WT



Najczęściej: obserwowanie śmierci lub

zranienia, klęska żywiołowa i pożar,

wypadek

Rozpowszechnienie WT, c.d.



Dania, krajowa próba młodzieży, 13-15 lat ,

2002 r.

17 % - co najmniej 1 WT, 23 % - 2 WT



Szwecja, 2003 r., dorośli – 80,8 % co najmniej

1 WT



Australia, 2002 r., krajowy sondaż – 57 % co

najmniej 1 WT



Polska, 2005 r., studenci – 75,6 % co najmniej

1 WT, a 16,5 % - 4 lub więcej WT

Skutki wydarzeń traumatycznych



Stres potraumatyczny



Ostra reakcja na stres (ASR)_



Zespół ostrego stresu (ASD)



Zaburzenie po stresie traumatycznym (PTSD)



Zaburzenia lękowe



Zaburzenia depresyjne



Uzależnienia



Potraumatyczne zaburzenia osobowości (Trwała zmiana

osobowości po katastrofach, DESNOS, Złożone PTSD)



Zaburzenia dysocjacyjne



Reakcje somatomorficzne



Dolegliwości somatyczne



TYPOWY WZORZEC REAKCJI
POTRAUMATYCZNEJ ZAWIERA

USTĄPIENIE OBJAWÓW PTSD. TYPOWA
REAKCJA NA TRAUMĘ NORMALIZUJE
SIĘ W CIĄGU MIESIĄCA U WIĘKSZOŚCI

OSÓB.

Rozpowszechnienie PTSD



Populacja ogólna – 7-8 %



Kobiety – 10-12 %



Mężczyźni – 4-6 %



Rodzaj zdarzenia: gwałt – 60%, uchodźcy –

40%, wypadki drogowe – 45%, katastrofy

naturalne – 20%



Koszty PTSD: 3,6 dnia absencji/miesiąc,

wzrost korzystania ze służby zdrowia, 17%

samobójstw popełniają osoby z PTSD, inne

problemy psychopatologiczne

ASR (Acute Stress Reaction)-ostra

reakcja na stres



zgeneralizowany lęk



wycofanie, izolowanie się



zawężenie uwagi, dekoncentracja



widoczna dezorientacja, zmieszanie

(poszukiwanie informacji)



gniew, agresja



rozpacz, poczucie beznadziejności



nadmierna aktywność (nadmierna czujność,

natrętne myśli)



żal po stracie

ASD (Acute Stress Disorder) – zespół

ostrego stresu

Objawy jak w PTSD oraz objawy dysocjacyjne:



poczucie odrętwienia, wyobcowania

emocjonalnego



zredukowana świadomość otoczenia



derealizacja, poczucie nierzeczywistości, „jak ze
snu”, zniekształcenie perspektywy czasowej



depersonalizacja, poczucie obcości własnego

ciała lub widzenia swojego ciała z perspektywy
innej osoby



amnezja dysocjacyjna, niezdolność przypomnienia
sobie krytycznych aspektów wydarzenia

Co pomaga w traumie (Hobfoll)



Poczucie bezpieczeństwa



Uspokajanie



Poczucie samoskuteczności



Połączenie z innymi



Nadzieja

Trauma i wsparcie społeczne



W kryzysie i po traumie rośnie potrzeba
uzyskiwania wsparcia społecznego, a

szczególnie wsparcie emocjonalnego w
postaci: zainteresowania, życzliwości,
zrozumienia, współczucia, akceptacji

przeżyć, solidaryzowania się,
okazywania chęci pomocy, wspólnoty
doświadczeń.

Trauma i informacja



Po traumie ludzie potrzebują
informacji: co się stało, co im jest, co

się dzieje z innymi, co będzie dalej, czy
ich bliscy już wiedzą i czy tu będą,
kiedy będą, itp., czy jest już

bezpiecznie, czy nic im nie grozi, czy
ktoś im pomoże i w czym, itp..

Wczesna interwencja wymaga

praktycznej

pomocy i rzeczywistego wsparcia
dostarczonego w empatyczny

sposób

Fazy reakcji społeczności na

katastrofę



Faza heroiczna



Faza „miodowego miesiąca”



Faza utraty złudzeń



Faza rekonstrukcji

Interwencja w czasie traumy i tuż po

niej

Pierwsza pomoc psychologiczna (PFA, Bryant)

1.Kontakt i zaangażowanie się, przyłączenie się w

nieinwazyjny sposób

2. Bezpieczeństwo i komfort

3. Stabilizacja
4. Gromadzenie informacji

5. Praktyczne towarzyszenie
6. Połączenie z naturalnym systemem wsparcia

7. Informacja o radzeniu sobie

8. Współpraca z innymi serwisami

Elementy odzyskiwania równowagi

po traumie (Kubacka-Jasiecka, 2010

r

.)



Dostępność interwentów dla osób
poszkodowanych



Dostarczanie informacji o reakcjach na traumę



Pomaganie i towarzyszenie w przeżywaniu żałoby



Pomoc w dokonywaniu niezbędnych formalności



Kierowanie osób potrzebujących do specjalistów



Pomoc w radzeniu sobie ze stresem



Pomoc w odreagowywaniu

Elementy odzyskiwania równowagi

po traumie (Kubacka-Jasiecka

), c.d.



Ponawianie prób wyciszania się, uspokajania i

odzyskiwania kontroli (ograniczanie

perspektywy myślenia, planowanie rutynowych
zajęć, konfrontowanie się ze szczątkowymi

problemami)



Zachęcanie do ekspresji „historii kryzysowych”



Upowszechnianie informacji o dostępnej

pomocy i osobach



Edukacja, doradztwo, przekazywanie informacji

Cele interwencji po traumie

(Kubacka-Jasiecka, 2010 r.)



Empatyczne wysłuchanie dramatycznych

„historii kryzysowych”



Pomoc w zaakceptowaniu tragicznej

rzeczywistości



Pomoc w skontaktowaniu się z osobami

wspierającymi, by rozpocząć proces

rekonstrukcji dotychczasowego życia

Składniki skutecznej terapii traumy

– wyniki badań (Briere i Scott)



Pełne szacunku, pozytywne nastawienie



Psychoedukacja na temat traumy i jej skutków



Jakaś forma redukcji stresu lub trening regulacji

afektu



Interwencje poznawcze skierowane p-ko
szkodliwym lub paraliżującym przekonaniom



Możliwość stworzenia spójnej narracji



Przetwarzanie pamięciowe, zwykle

samoekspozycja na wspomnienia traumy pod

kierunkiem terapeuty



Przetwarzanie problemów w relacjach w

kontekście pozytywnej relacji z terapeutą



Zwiększanie samoświadomości i samoakceptacji