O GODNOŚCI CHRZEŚCIJAŃSTWA

tekst pobrany ze strony

www.filozofiarosyjska.uz.zgora.pl

PROF. MIKOŁAJ BIERDIAJEW

O GODNO

CI CHRZE

CIJA

STWA

NIEGODNO

CI CHRZE

CIJAN

Z rosyjskiego przeło

ył

Bartłomiej Brzezi

ski

Oryginał:

Seria:

ХРИСТ

АНСТВО

АТЕИЗМЪ

СОВРЕМЕННОСТЬ

Проф

Бердяевъ

достоинств

€

христ

анства

недостоинств

€

христ

анъ

YMCA PRESS, PARIS

Издательство

ДОБРО

Варшава

1928

Mikołaj Bierdiajew

O GODNO

CI CHRZE

CIJA

STWA I NIEGODNO

CI CHRZE

CIJAN

U Boccaccio jest opowiadanie o

ydzie, którego chciał

nawróci

na chrze

cija

stwo przyjaciel - chrze

cijanin.

skłaniał si

ku przyj

ciu chrze

cija

stwa, ale

eby podj

ąć

ostateczn

decyzj

chciał pojecha

do Rzymu i tam przyjrze

jak prowadz

papie

i kardynałowie, zobaczy

ycie ludzi

stoj

cych na czele Ko

cioła. Chrze

cijanin, nawracaj

yda na

chrze

cija

stwo, wystraszył si

i stwierdził,

e wszystkie jego

wysiłki poszły na marne, poniewa

yd nie zapragnie oczywi

cie

ochrzci

po tym, jak zobaczy wszystkie skandale i

stwa,

które popełnia si

w Rzymie.

yd pojechał i zobaczył obłud

demoralizacj

, rozwi

zło

ść

, ob

arstwo i chciwo

ść

zysku, które w

tym czasie dominowały na papieskim dworze po

ród rzymskiego

duchowie

stwa.

Wynik

tego

egzaminu

okazał

jednak

nieoczekiwany.

yd wrócił, a przyjaciel jego - chrze

cijanin,

ze strachem zapytał o wra

enia z Rzymu. Otrzymał najbardziej

nieoczekiwan

i gł

bok

w swojej wymowie odpowied

. Je

li wiara

chrze

cija

ska była w stanie przetrwa

wszystkie skandale i

podło

ci, które on zobaczył w Rzymie, je

li pomimo tego

wszystkiego umocniła si

i rozprzestrzeniła, oznacza to,

jest

wiara

prawdziwa.

Ostatecznie,

został

chrze

cijaninem.

Czego by nie miał na my

li sam Boccaccio, w opowiadaniu

tym ukazany jest rzeczywisty sposób obrony chrze

cija

stwa.

Najmocniejszy kontrargument przeciwko chrze

cija

stwu to sami

chrze

cijanie. Chrze

cijanie wodz

na pokuszenie tych, którzy

chc

powróci

do wiary chrze

cija

skiej. Ten argument przeciwko

chrze

cija

stwu jest nadu

ywany szczególnie w naszych czasach.

W naszym wieku, pełnym niedowiarstwa, wieku szerz

cej si

niewiary, chrze

cija

stwo os

dza si

na podstawie chrze

cijan.

W dawnych wiekach, wiekach wiary, o chrze

cija

stwie s

dzono

przede wszystkim na podstawie jego wiecznej prawdy, jego nauki

przykaza

Lecz

nasz

wiek

jest

zanadto

pochłoni

człowiekiem i tym co ludzkie.

li chrze

cijanie przesłonili

sob

chrze

cija

stwo. Szpetne czyny chrze

cijan, ich wypaczenie

chrze

cija

stwa i przemoc, wzbudzaj

ksze zainteresowanie

samo chrze

cija

stwo, bardziej rzucaj

w oczy ni

wielka prawda chrze

cija

stwa. W naszym stuleciu, wielu ludzi

zaczyna os

dza

tak

e i samo chrze

cija

stwo na podstawie

chrze

cijan,

nieprawdziwych,

powierzchownych,

zwyrodniałych

chrze

cijan.

Chrze

cija

stwo

jest

religi

miło

ci, ale os

dza si

je na podstawie gniewu i nienawi

chrze

cijan. Chrze

cija

stwo jest religi

wolno

ci, ale os

dza

je na podstawie przemocy i gwałtów, których dokonali w

historii

chrze

cijanie.

Chrze

cijanie

kompromituj

chrze

cija

stwo, daj

skusi

niskim pop

dom.

sto wskazuje si

na to,

e przedstawiciele innych

religii - buddy

ci, mahometanie,

ydzi - s

lepsi ni

chrze

cijanie, lepiej wypełniaj

przykazania swoich religii.

Wskazuje si

tak

e na całkowicie niewierz

cych, nawet ateistów

i materialistów, którzy cz

sto bywaj

lepsi od chrze

cijan, s

kszymi idealistami w

yciu, bardziej zdolnymi do ofiar.

Wszak

jednak

cała

niegodno

ść

cała

nikczemno

ść

wielu

chrze

cijan tkwi wła

nie w tym,

e nie wypełniaj

oni przykaza

chrze

cija

stwa, zdradzaj

je i wypaczaj

. O nikczemno

chrze

cijan

wydaje

podstawie

wzniosło

chrze

cija

stwa,

podstawie

jej

niezgodno

wzniosło

Jak

dza

chrze

cija

stwo

niegodno

ci chrze

cijan, je

li samych chrze

cijan pot

pia si

za zachowania niestosowne do wzniosło

ci chrze

cija

stwa! W

takiego rodzaju s

dach wyst

puje jawna sprzeczno

ść

. Je

wyznawcy innych religii nierzadko bywaj

lepsi od chrze

cijan,

lepiej wypełniaj

przykazania swojej religii, to s

tacy

wła

nie dlatego,

e przykazania innych religii łatwiej wypełni

wobec wyj

tkowej wzniosło

ci chrze

cija

stwa. Łatwiej by

mahometaninem ni

chrze

cijaninem. I je

li chrze

cijanin b

dzie

taki jak mahometanin, którego stawia si

mu za przykład, to

dzie on bardzo złym chrze

cijaninem, nie wypełniaj

cym

przykaza

Chrystusa. Najtrudniej wcieli

ycie religi

miło

ci, lecz z tego powodu sama religia miło

ci nie jest mniej

wzniosła i prawdziwa. Chrze

cija

stwo nie jest winne temu,

nie urzeczywistniana jest i nie wprowadzana w

ycie jego

prawda. Chrystus nie jest winny temu,

e łamane s

Jego

przykazania. Wierz

ydzi, oddani swojej wierze, lubi

wskazywa

na to,

e ogromna przewaga

ydowskiej religii tkwi w

realizowalno

ci jej przykaza

. Religia

ydowska jest bardziej

dostosowana

natury

ludzkiej,

bardziej

liwa

urzeczywistnienia,

bardziej

odpowiada

celom

ziemskiej

egzystencji i wymaga mniejszych ofiar. Religia chrze

cija

ska

jest religi

najtrudniejsz

, najtrudniejsz

do wcielenia w

ycie, najbardziej sprzeciwiaj

naturze ludzkiej i

wymagaj

ofiar ponad siły. Przedstawiciele religii

ydowskiej

uwa

chrze

cija

stwo za religi

marzycielsk

, nie nadaj

ycia i dlatego szkodliw

. Cz

sto mierzymy zalety

moralne ludzi ich wiar

i ideałem. Je

li materialista ze swoim

wiatopogl

dem okazuje si

dobrym człowiekiem, oddanym

swojej idei, zdolnym dla niej ponosi

ofiary, to tak

e zadziwia

on swoj

wzniosło

i stawiany jest za przykład. Lecz

chrze

cijaninowi niezmiernie trudno jest stan

ąć

na wysoko

swojej wiary, swojego ideału, albowiem powinien on kocha

swoich wrogów, nie

ść

swój krzy

, musi heroicznie sprzeciwia

pokusom

wiata, do czego nie jest zmuszony ani wierz

yd,

ani

mahometanin

czy

materialista.

Chrze

cija

stwo

ukierunkowuje nasze

ycie po linii najwi

kszego sprzeciwu,

ycie chrze

cijanina jest samo-ukrzy

owaniem.

sto mówi si

e chrze

cija

stwo poniosło fiasko, nie

zostało urzeczywistnione w

yciu historycznym. I to wła

nie

uwa

ane jest za argument przeciwko chrze

cija

stwu. Nie tylko

chrze

cijanie kompromituj

chrze

cija

stwo, kompromituje je

historia chrze

cija

stwa, historia Ko

cioła. Trzeba powiedzie

prawd

e czytanie ksi

ąż

ek o historii Ko

cioła mo

e by

dla

ludzi małej wiary wielk

pokus

, ksi

ąż

ki te mówi

o walce

ludzkich nami

tno

ci i interesów w chrze

cija

skim

wiecie, o

wypaczeniu

zafałszowaniu

chrze

cija

skiej

prawdy

wiadomo

ci grzesznej ludzko

ci, nierzadko przedstawiaj

one

histori

cielnego

ycia bardzo podobnie do historii pa

stw,

stosunków dyplomatycznych, wojen itp. Zewn

trzna historia

ycia

cielnego bardziej rzuca si

nam w oczy i łatwo j

przedstawi

i wyja

, mo

na o niej opowiada

w formie

dost

pnej dla wszystkich. Wewn

trzne natomiast, duchowe

ycie

cioła, zwrócenie si

ludzi ku Bogu, osi

gni

cie

ci,

nie rzuca si

tak w oczy i trudniej o nim opowiedzie

pozostaje ono jakby ukryte za zewn

trzn

, tłumi

je histori

Ludzie łatwiej zauwa

to co złe, ni

to co dobre, s

bardziej uczuleni na zewn

trzn

stron

ycia, ni

ycie

wewn

trzne. Łatwo dowiadujemy si

o ludziach na podstawie

zewn

trznej strony - jak zajmuj

oni handlem lub polityk

jak zachowuj

yciu rodzinnym czy społecznym. Ale czy

o my

limy o tym jak ludzie modl

do Boga, na czym upływa

ich wewn

trzne, duchowe

ycie, ich duchowa walka ze swoj

grzeszn

natur

, jak traktuj

oni

wiat bo

y? Cz

sto nie wiemy

o tym nic, wi

cej nawet, nie podejrzewamy istnienia duchowego

ycia u ludzi, z którymi si

spotykamy lub wiemy tylko o

ludziach nam bliskich, których kochamy i którym po

camy

szczególn

uwag

. W zewn

trznym

yciu, jawnym dla wszystkich,

łatwo uzewn

trzniamy czyny pod wpływem grzesznych nami

tno

ci.

A jakie za tym zewn

trznym

yciem kryj

zmagania ducha,

wzloty ku Bogu, milcz

ce wysiłki aby wcieli

ycie prawd

Chrystusa, nie wiemy lub nie chcemy wiedzie

. Przykazano nam

nie os

dza

bli

nich, lecz my nieustannie os

dzamy ich po ich

zewn

trznych uczynkach, po wyrazie twarzy, nie zagł

biaj

c si

w ich wewn

trzne

ycie. O chrze

cija

skiej ludzko

ci tak

e nie

wolno wydawa

dów na podstawie zewn

trznych czynów, ludzkich

grzechów

nami

tno

ci,

zniekształcaj

cych

obraz

chrze

cija

stwa.

Zawsze

musimy

pami

narodom

chrze

cija

skim

ich

historii

przypadło

przezwyci

ęż

trudno

ci, z jakim bolesnym wysiłkiem trzeba im było zwyci

ęż

swoj

star

, grzeszn

natur

, swoje odwieczne poga

stwo, swoje

staro

ytne

barbarzy

stwo,

pół

zwierz

instynkty.

Chrze

cija

stwu przyszło przekształca

materi

, która stawiała

straszliwy

opór

chrze

cija

skiemu

duchowi.

Trzeba

było

wychowywa

religii

miło

tych,

których

przepełniały

instynkty przemocy i okrucie

stwa. Chrystus przyszedł aby

uratowa

chorych, a nie zdrowych, grzeszników, a nie pobo

nych.

A rodzaj ludzki, który przyj

ł chrze

cija

stwo, jest rodzajem

chorym i grzesznym. Ko

ciół Chrystusowy wcale nie jest powołany

do zewn

trznej organizacji

ycia i zewn

trznego, gwałtownego i

wymuszonego zwyci

stwa nad złem. Wszystkiego oczekuje on od

wewn

trznego,

duchowego

przeistoczenia,

współdziałania

ludzkiej wolno

ci i bo

ej łaski. Chrze

cija

stwo ze swej natury

nie mo

e przemoc

unicestwi

radykalnego zła ludzkiej natury,

uznaje ono wolno

ść

człowieka.

Zwłaszcza socjali

ci - materiali

ci lubi

rozprawia

tym,

e chrze

cija

stwo poniosło fiasko, nie urzeczywistniło

Królestwa Bo

ego na ziemi. Oto niedługo minie ju

dwa tysi

lat, jak na

wiat przyszedł Odkupiciel i Zbawiciel

wiata, zło

nadal istnieje na tym

wiecie, a nawet jeszcze si

spot

gowało,

wiat wije si

w m

kach, cierpienia zwi

zane z

yciem ani troch

nie zmniejszyły si

od tego,

e dokonało si

zbawienie. Socjali

ci - materiali

ci obiecuj

bez Boga i bez

Chrystusa

wcieli

ycie

to,

czego

nie

udało

urzeczywistni

chrze

cija

stwu - braterstwo ludzi, prawd

yciu społecznym, pokój, Królestwo Bo

e na ziemi (tak

e ludzie

nie wierz

cy w Boga lubi

niekiedy u

ywa

wyra

enia <<Królestwo

ziemi>>!).

Jedyna

próba

realizacji

socjalizmu

materialistycznego,

któr

znamy

próba

rosyjska,

nie

potwierdza tej pretensji. Nie ten fakt jednak zasadniczo

rozstrzyga

powy

szy

problem.

Składana

przez

socjalizm

materialistyczny obietnica urzeczywistnienia prawdy na ziemi,

usuni

cia

zła

cierpienia,

opiera

tym,

urzeczywistnienie to dokona si

nie poprzez ludzk

wolno

ść

, a

poprzez gwałt na ludzkiej wolno

ci, urzeczywistni si

ona drog

zewn

trznej, przymusowej organizacji społecznej, która musi

uniemo

liwi

zewn

trzne zło, drog

społecznego zmuszania ludzi

do cnotliwo

ci, do dobra i prawdy. Tym wła

nie ogromnie ró

od chrze

cija

stwa. Tak zwane <<fiasko chrze

cija

stwa w

historii>> jest niepowodzeniem zwi

zanym z ludzk

wolno

, ze

sprzeciwieniem si

ludzkiej wolno

ci prawdzie Chrystusowej,

oporem złej woli, której zewn

trznego pogwałcenia i zmuszenia

do dobra religia chrze

cija

ska nie uwa

a za mo

liwe, nie chce

ze wzgl

du na to,

e sama chrze

cija

ska prawda zakłada wolno

ść

i oczekuje wewn

trznego, duchowego zwyci

stwa na złem. Pa

stwo

e zewn

trznie i przemoc

wyznaczy

granic

przejawiania si

złej woli i do tego jest ono powołane, ale t

drog

nie

zwyci

ęż

y si

wewn

trznego zła i grzechu. Dla socjalizmu

materialistycznego podobny problem nie istnieje, dla niego nie

istnieje sam problem zła i grzechu, problem wewn

trznego,

duchowego

ycia, dla niego istnieje jedynie problem cierpienia

niesprawiedliwo

społecznej,

problem

zewn

trznej,

społecznej organizacji

ycia.

Bóg nie chce zmusza

, nie chce zewn

trznego triumfu

prawdy,

chce

wolno

człowieka.

Dlatego

byłoby

powiedzie

e Bóg toleruje zło, nie unicestwia go sił

, a

jedynie posługuje si

złem dla celów dobra. Wła

ciwie, prawda

Chrystusa nie mo

e by

urzeczywistniona przemoc

. Komunizm chce

urzeczywistni

swoj

prawd

drog

przemocy, neguje wolno

ść

ducha poniewa

neguje ducha i dlatego łatwiej mu urzeczywistni

prawd

. Oto dlaczego bezpodstawny jest argument przeciwko

chrze

cija

stwu oparty na fiasku chrze

cija

stwa w historii.

Nie mo

na zmusi

do Królestwa Bo

ego, nie mo

na urzeczywistni

go bez duchowego przeistoczenia, które zawsze zakłada wolno

ść

ducha. Chrze

cija

stwo jest religi

krzy

a, uznaje ono sens

cierpienia. Chrystus wzywa nas, aby

my wzi

li swój krzy

nie

li go, nie

li ci

ęż

ar i brzemi

grzesznego

wiata. Dla

chrze

cija

skiej

wiadomo

ci urzeczywistnienie Królestwa Bo

ego

na ziemi, ziemskiego szcz

ęś

cia i ziemskiej sprawiedliwo

ci bez

krzy

a i cierpienia jest kłamstwem, jest jednym z kusze

odrzuconych przez Chrystusa na pustyni, gdy pokazano Mu

Królestwa całego

wiata i kazano si

pokłoni

. Chrze

cija

stwo

nie obiecuje przecie

wcale swego pełnego urzeczywistnienia i

triumfu na ziemi. Nawet Chrystus pow

tpiewa, czy znajdzie na

ziemi wiar

, gdy przyjdzie przy ko

cu czasu, przepowiadaj

wyczerpanie si

miło

ci. L. Tołstoj mniemał,

e łatwo jest

wcieli

ycie przykazania Chrystusa,

e wystarczy do tego

jedynie u

wiadomi

sobie ich prawdziwo

ść

. Lecz był to bł

d jego

zbyt rozs

dkowej

wiadomo

ci, dla której zarówno tajemnica

wolno

ci, jak i tajemnica łaski były ukryte za zasłon

, był to

optymizm sprzeczny z gł

bok

powag

i tragizmem

ycia. Apostoł

Paweł mówi: <<Nie czyni

bowiem dobra, którego chc

, ale czyni

to zło, którego nie chc

. Je

eli za

czyni

to, czego nie chc

nie ja to czyni

, ale grzech, który we mnie mieszka.>> (Rz

7, 19-20)

Oto

wiadectwo jednego z najwi

kszych chrze

cijan,

który odkrywa przed nami gł

biny ludzkiego serca. Na podstawie

tego

rozumiemy,

<<fiasko

chrze

cija

stwa>>

jest

niepowodzeniem ludzkim, a nie niepowodzeniem Boskim.

III

swojej

historii,

ludzko

ść

chrze

cija

ska

dokonała

potrójnej

zdrady

chrze

cija

stwa.

Najpierw

wypaczała

ona

chrze

cija

stwo i

le wcielała je w

ycie, nast

pnie całkowicie

oderwała si

od chrze

cija

stwa, a na koniec, co było

najwi

ksz

nikczemno

, zacz

ła przeklina

chrze

cija

stwo za

zło, które sama czyniła w chrze

cija

skiej historii. Gdy kto

krytykuje

chrze

cija

stwo,

krytyce

poddaje

grzechy

ułomno

ci chrze

cija

skiej ludzko

ci, krytykuje wypaczenie i

niewypełnienie przez człowieka Chrystusowej prawdy. Oto wła

nie

przez te ludzkie grzechy, ułomno

ci i wypaczenia oderwał si

ten

kto

chrze

cija

stwa.

Ten

człowiek

wypacza

chrze

cija

stwo,

nast

pnie

powstaje

przeciwko

temu

wypaczeniu, tak jak przeciwko samemu chrze

cija

stwu. W słowach

Chrystusa, w Chrystusowych przykazaniach, w Pi

mie

tym i

tej Tradycji, w nauce Ko

cioła, w

yciu

tych, nie

znajdziecie

tego

wszystkiego,

przeciwko

czemu

protestuj

krytycy chrze

cija

stwa. Porównywa

na idealn

zasad

idealn

zasad

, realny fakt z realnym faktem. Mo

na bra

obron

równie

i komunizm, wskazuj

c na to,

e w praktyce

został on

le wcielony w

ycie i wypaczony, podobnie jak i

chrze

cija

stwo w praktyce urzeczywistniało si

bardzo

le i

wypaczało. Komuni

ci przelewaj

krew, u

ywaj

przemocy, kłami

dla

realizacji

swoich

celów.

Lecz

tak

chrze

cijanie

przelewali wiele krwi, stosowali przemoc i kłamali dla

urzeczywistnienia swoich celów. Zrównywanie na tej podstawie

komunizmu z chrze

cija

stwem byłoby oczywistym bł

dem. W

Ewangelii, w przykazaniach Chrystusa, w nauce Ko

cioła, w

obrazach

tych,

idealnych

formach

urzeczywistnienia

Wszystkie pojawiaj

ce si

w tek

cie cytaty z Biblii, pochodz

z Pisma

tego

Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysi

clecia, wydanie czwarte, Wydawnictwo

Pallottinum, Pozna

-Warszawa 1986 - przyp. tłumacza.

chrze

cija

stwa

znajdziecie

dobr

nowin

nadej

ciu

Królestwa Bo

ego, wezwanie do miło

ci, do łagodno

ci, do

cania si

, do słu

enia bli

niemu, do czysto

ci serca, nie

znajdziecie natomiast wezwania do przemocy, do zło

ci, do

zemsty, do nienawi

ci, do chciwo

ci. U Marksa, inspiratora

komunizmu, w samej jego teorii, w jego ideologii, znale

źć

wezwanie do przemocy, do gniewnej nienawi

ci jednej klasy do

drugiej, do zemsty, do przepełnionej ch

zysku walki o

własne interesy, a nie znajdzie si

niczego o miło

ci,

ceniu, łagodno

ci, duchowej czysto

ci. W biegu historii,

chrze

cijanie stosowali przemoc i zło

cili si

, zarówno m

cili

, jak i przejawiali ch

ęć

osobistego zysku. Nierzadko

zasłaniali si

oni imieniem Chrystusa, ale nigdy w takiej

sytuacji

nie

wypełniali

przykaza

Chrystusa.

Przeciwnicy

chrze

cija

stwa lubi

wskazywa

na to,

e chrze

cijanie tak

sto uciekali si

do krwawej przemocy w celu obrony i

krzewienia wiary chrze

cija

skiej. Jest to fakt sam w sobie

bezsporny, ale dowodzi on tylko tego,

e chrze

cijanie pełni

byli nami

tno

ci,

e ich natura nie została roz

wietlona,

swoj

grzeszno

wypaczali oni najbardziej prawy i

uczynek i nie rozumieli w jakim

duchu. Gdy Piotr, chc

obroni

Jezusa, wyci

ł miecz swój i uderzywszy sług

najwy

szego kapłana odci

ł mu ucho, Jezus powiedział: <<Schowaj

miecz swój do pochwy, bo wszyscy, którzy za miecz chwytaj

, od

miecza gin

>>. (Mt 26, 51-52)

Boska prawda chrze

cija

stwa przyjmowana jest przez ludzi,

zniekształca si

w grzesznej naturze człowieka, w jego

ograniczonej

wiadomo

ci.

Chrze

cija

skie

objawienie

chrze

cija

skie

ycie

religijne,

jak

zreszt

wszelkie

objawienia i wszelkie

ycie religijne, zakładaj

nie tylko

istnienie Boga, ale i istnienie człowieka. I oto człowiek,

jakkolwiek roz

wietlany jest

wiatło

łaski pochodz

cej od

Boga, to sam

wiatło

ść

żą

przyjmuje stosownie do struktury

swojego duchowego wzroku, nakłada na Boskie objawienie granice

swojej natury, swojej

wiadomo

ci. Bóg objawiał si

narodowi

ydowskiemu, o tym opowiada Biblia. Lecz gniew, zawzi

ść

zazdro

ść

, m

ciwo

ść

, które przejawia Bóg - Jahwe w Biblii, nie

okazuj

przymiotami Boga uchwyconymi przez pryzmat Jego

wewn

trznej natury, a okazuj

jedynie obrazem Boga

zniekształconym w

wiadomo

ci narodu

ydowskiego, narodu,

któremu, na podstawie percepcji Boga s

c, tak bliski był

gniew, zawzi

ść

, zazdro

ść

, m

ciwo

ść

. Prawda chrze

cija

ska

została nie tylko w ograniczony sposób przyj

ta przez ludzi,

ale tak

e wypaczona. Wypaczana była przez ludzi tak

e i nauka o

Bogu, którego nierzadko wyobra

ali sobie jako wschodniego

despot

, autokratycznego monarch

oraz nauka o odkupieniu,

które wyobra

ano sobie jako orzeczenie w procesie s

dowym,

wytoczonym przez obra

onego i rozgniewanego Boga przeciwko

człowiekowi za naruszenie Jego woli. To wypaczone, w ludzki

sposób

ograniczone

rozumienie

dogmatów

chrze

cija

skich,

doprowadziło do oderwania si

od chrze

cija

stwa. Wypaczono

tak

samo

poj

cie

cioła.

ciół

rozumiano

powierzchownie,

uto

samiano

hierarchi

obrz

dem,

grzechami chrze

cijan-parafian, widziano w nim przede wszystkim

instytucj

. Gł

bsze i bardziej wewn

trzne pojmowanie Ko

cioła,

jako duchowego organizmu, jako mistycznego ciała Chrystusa

(okre

lenie Apostoła Pawła), odsuwało si

na drugi plan,

dost

pne było dla niewielu. Liturgi

, sakrament, pojmowano jako

zewn

trzny obrz

d i traktowano je jak obrz

dy. Gł

boki,

tajemniczy

sens

liturgii

pozostawał

dla

powierzchownych

chrze

cijan

ukryty.

Dlatego

wła

nie

łatwo

odchodzili

cioła,

daj

zwie

ść

ułomno

ciom

duchowie

stwa,

niedoci

gni

ciom instytucji ko

cielnych, zbyt podobnych do

instytucji pa

stwowych, powierzchownym stosunkiem parafian do

wiary, obłudnej pobo

ci na pokaz.

Zawsze trzeba pami

e w Ko

ciele jest boska i jest

ludzka strona,

ycie Ko

cioła to

ycie bogoczłowiecze,

współdziałanie

Bóstwa

człowiecze

stwa.

Boski

fundament

cioła - wieczny i nieomylny,

ty i czysty, nie mo

e by

wypaczony, a bramy piekielne go nie zmog

. Boska strona

cioła - sam Chrystus, Głowa Ko

cioła, ewangeliczna nauka

moralna, dogmaty Ko

cioła, sakramenty, działanie łaski Ducha

w. w Ko

ciele, s

podstawowym

ródłem naszej wiary. Lecz

ludzka strona Ko

cioła jest omylna i niestała, w niej, w samej

cielnej społeczno

ci, mog

zaistnie

wypaczenia, choroby,

upadek, ozi

bło

ść

, tak jak i mo

e zaistnie

twórczy ruch,

rozwój,

ubogacenie,

odrodzenie.

Grzechy

cielnej

społeczno

ci, hierarchii ko

cielnej, nie s

grzechami Ko

cioła

ujmowanego w jego boskiej istocie i ani troch

nie umniejszaj

ci samego Ko

cioła. Chrze

cija

stwo przeciwstawia si

ludzkiej naturze, domaga si

roz

wietlenia i przeobra

enia,

ludzka natura tak

e sprzeciwia si

chrze

cija

stwu, usiłuje je

wypaczy

. Zachodzi nieustanna walka pomi

dzy tym co boskie i

tym co ludzkie, w której raz boskie roz

wietla ludzkie, raz

ludzkie wypacza boskie. Chrze

cija

stwo wywy

sza człowieka,

stawia go w centrum

wiata. Syn Bo

y stał si

człowiekiem,

uczłowieczył si

i w ten sposób u

cił ludzk

natur

Chrze

cija

stwo wskazuje człowiekowi najwy

szy cel

ycia, mówi

najwy

szym

pochodzeniu

człowieka

najwy

szym

jego

przeznaczeniu. Lecz chrze

cija

stwo w odró

nieniu od wielu

innych nauk nie schlebia ludzkiej naturze w jej grzesznym,

upadłym stanie, ono wymaga od człowieka heroicznego samo-

przezwyci

ęż

enia.

Ludzka natura, pora

ona grzechem pierworodnym, jest bardzo

mało pojemna, niewiele mo

e obj

ąć

. Z trudem obejmuje ona bosk

prawd

chrze

cija

stwa, z trudem pojmuje bogoczłowiecz

prawd

oznajmion

w postaci Chrystusa - Bogoczłowieka. Chrystus uczy

kocha

Boga i kocha

bli

niego, człowieka. Miło

ść

do Boga i

miło

ść

do człowieka, do

ywej istoty ludzkiej, s

ze sob

nierozerwalnie zwi

zane - poprzez Boga, poprzez Jedynego Ojca,

kochamy bli

nich, naszych braci, a poprzez miło

ść

do braci, do

bli

nich, rozpoczyna si

dla nas miło

ść

do Boga. <<Je

eli

miłujemy si

wzajemnie, Bóg trwa w nas i miło

ść

ku Niemu jest w

nas doskonała>>. (1 J 4, 12) Chrystus był Synem Bo

ym i synem

człowieczym i on ukazał nam doskonałe zjednoczenie Boga i

człowieka, ujawnił człowiecze

stwo Boga i bosko

ść

człowieka.

Jednak człowiek naturalny, przyrodniczy, z trudem pojmuje ow

pełni

bogo-człowieczej miło

ci. Przyjmuje on Prawd

w ratach,

to zwracaj

c si

, to odwracaj

c. To on zwraca si

ku Bogu i

odwraca si

od człowieka, jest gotowy kocha

Boga, ale do

człowieka

odnosi

niech

oboj

tno

okrucie

stwem. Tak było w

redniowieczu. To on zwraca si

człowiekowi, gotowy jest kocha

człowieka i słu

mu, lecz

odwraca si

od Boga i nienawidzi samej idei Boga jako

szkodliwej i przeciwnej szcz

ęś

ciu ludzi. Tak było w czasach

nowo

ytnych, w czasach humanizmu, w czasach humanistycznego

socjalizmu.

Rozerwawszy

bogoczłowiecz

prawd

oderwawszy

miło

ść

do człowieka od miło

ci do Boga, ludzie atakuj

chrze

cija

stwo, obwiniaj

c chrze

cija

stwo za to, czym sami

zawinili.

Nietolerancja, fanatyzm i okrucie

stwo, które nierzadko

przejawiali

historii

chrze

cijanie,

były

nast

pstwem

niezdolno

ci ludzkiej natury do obj

cia pełni chrze

cija

skiej

prawdy o miło

ci i wolno

ci. Człowiek przyswoił sobie cz

ęść

chrze

cija

skiej prawdy i nie sprostał jej umysłowo, pełnia

prawdy natomiast, pełnia

wiatło

ci, okazała si

dost

pna

jedynie nielicznym. Człowiek posiada zdolno

ść

do wypaczania

wszystkiego, najwy

szej prawdy i czynienia z niej narz

dzia

swoich nami

tno

ci. Tak

e apostołowie, przebywaj

cy blisko

samego Boskiego Nauczyciela, znajduj

cy si

w promieniach

wiatła

bij

cych

Jego

Osoby,

oni

tak

wypaczali

chrze

cija

stwo,

prawd

Chrystusow

pojmowali

zanadto

nami

tnie,

zanadto

ludzku,

wszystkiego

wnosili

ograniczono

ść

swego

ydowskiego

wiatopogl

du.

Gdy

kto

atakuj

chrze

cija

stwo

redniowiecza,

zarzuca

chrze

cija

skiej wierze stosy inkwizycji, gwałt dokonywany na

sumieniu, fanatyzm i nietolerancj

, bezlitosny stosunek do

człowieka, to bł

dnie stawia problem i zwyczajnie nie rozumie z

wystarczaj

wyrazisto

czym

mówi.

Ataki

redniowieczne chrze

cija

stwo, opieraj

ce si

na konstatowaniu

niew

tpliwych faktów, cho

niekiedy konstatowaniu przesadzonym,

wcale nie s

atakami na chrze

cija

stwo, s

natomiast atakami

redniowiecznych

ludzi,

chrze

cijan,

nie

chrze

cija

stwo. Ostatecznie wi

c, ludzie atakuj

tak

e samych

siebie.

redniowiecznemu katolicyzmowi wła

ciwa była pozornie

teokratyczna zasada, zgodnie z któr

ciół pomy

lany był

nazbyt podobnie do pa

stwa, a papie

om przypisana była władza

nad

wiatem. Lecz to nie Ko

ciół katolicki winien był

redniowiecznego okrucie

stwa i nietolerancji, a barbarzy

ska

natura

człowieka.

wiat

redniowieczny

był

wiatem

barbarzy

skim, pełnym okrutnych i krwawych instynktów. Ko

ciół

usiłował zorganizowa

ten barbarzy

ski

wiat, skłonny do

anarchii, złagodzi

jego okrutne instynkty, schrystianizowa

go. Lecz Ko

ciołowi udawało si

to zawsze zaledwie cz

ęś

ciowo,

albowiem opór nieroz

wietlonej ludzkiej natury był zbyt wielki.

wiat

redniowieczny formalnie uchodził za chrze

cija

ski, w

gruncie rzeczy jednak był półchrze

cija

ski - półpoga

ski. Nie

było temu winne chrze

cija

stwo, które nie mogło przecie

przemoc

uczyni

wiata

chrze

cija

skim.

Sama

hierarchia

cielna w swej masie była grzeszna, wnosiła w

ycie Ko

cioła

ludzkie nami

tno

ci, była

żą

dna władzy i nierzadko wypaczała

Chrystusow

Prawd

. Lecz ponownie, wszak

e nie sama Chrystusowa

Prawda była temu winna, była to wina chrze

cijan, a nie

chrze

cija

stwa.

Boski

fundament

cioła

pozostawał

nienaruszony, niewypaczony przez ludzi i roz

wietlaj

cy ludzi.

Ewangeliczny głos Chrystusa brzmiał z dawn

czysto

. Bez

cioła, bez chrze

cija

stwa, barbarzy

ski i okrutny

wiat

redniowieczny zadławił by si

krwi

, duchowa kultura zgin

ła

by ostatecznie. Wszelako kultura antyczna, grecko-rzymska, z

najwy

szymi

swymi

osi

gni

ciami,

została

zachowana

przez

ciół

przekazana

nowym

czasom.

Jedynymi

uczonymi,

filozofami, lud

mi kultury

redniowiecza byli mnisi. Dzi

chrze

cija

stwu mógł ukształtowa

tak

e typ rycerza, w

którym

barbarzy

stwo

brutalno

ść

zostały

złagodzone

uszlachetnione. Lecz i tak, samo naturalne barbarzy

stwo

człowieka

redniowiecza, było niekiedy lepsze od mechaniczno

współczesnego człowieka cywilizowanego.

Taka jest prawda o Ko

ciele katolickim, bez wzgl

du na to,

e z prawosławnego punktu widzenia zarówno w samej organizacji,

jak i w nauce teologicznej dopuszczono do bł

dów i wypacze

Cerkiew prawosławna nie zaznała przecie

inkwizycji, nie

zaznała takiej przemocy w sprawach wiary i sumienia, nie był

jej wła

ciwy fanatyzm. Przemoc u nas pochodziła głównie od

władzy pa

stwowej. Historyczny grzech Cerkwi prawosławnej (jej

ludzkiej

strony)

stanowiło

natomiast

zbyt

wielkie

podporz

dkowanie si

władzy pa

stwowej. Ludzkie grzechy i

wypaczenia istniały zarówno w Ko

ciele katolickim, jak i

prawosławnym. Lecz ułomno

ci chrze

cija

stwa w

wiecie były

zawsze ułomno

ciami chrze

cijan, ułomno

ciami ludzkimi, a nie

Boskimi, fiasko chrze

cija

stwa było fiaskiem ludzkim, a nie

Boskim. Je

li nie urzeczywistnicie prawdy i wypaczycie prawd

to winni jeste

cie wy, a nie prawda.

Ludzie domagaj

wolno

ci, nie chc

, aby zmuszano ich

do dobra. A za nast

pstwa nieogarnionej wolno

ci danej im przez

Boga, wini

oni Boga. Lecz kto winny jest temu,

e ludzkie

ycie przepełnione jest złem? Czy to chrze

cija

stwo zawiniło,

czy zawinił Chrystus? Chrystus nigdy nie nauczał o tym, za co

krytykuje si

, nie lubi i odrzuca chrze

cija

stwo. Je

li ludzie

wzorowali by si

na tym, czego naucza Chrystus, to nie byłoby w

chrze

cija

skim

wiecie tego, za co wyst

puje si

przeciwko

chrze

cija

stwu. Jest gdzie

u Wellsa dialog mi

dzy lud

mi i

Bogiem. Ludzie skar

żą

Bogu,

ycie pełne jest zła i

cierpie

, wojen, przemocy itd.,

e staje si

ono nie do

zniesienia. Bóg odpowiada ludziom: je

li si

to wam nie podoba,

nie czy

cie tego. Ta zadziwiaj

ca sw

prostot

rozmowa jest

bardzo pouczaj

ca. Chrze

cija

stwo istnieje w

wiecie pomimo

ogromnego oporu sił zła, działa ono w mrocznym

ywiole. Nie

tylko

ludzkie

zło,

ale

zło

nadludzkie

stawia

opór

chrze

cija

stwu.

Przeciwko

Chrystusowi

Jego

ciołowi

wyst

puj

moce piekielne. Te moce piekielne działaj

nie tylko

poza Ko

ciołem i chrze

cija

stwem, ale tak

e wewn

trz Ko

cioła

i chrze

cija

stwa, aby zdemoralizowa

ciół i wypaczy

chrze

cija

stwo.

tym

miejscu

zaistniała

podło

ść

opuszczenia i zaniedbania, lecz od tego nie jest ono mniej

te, a jeszcze bardziej si

ca. Je

li ludzie posiadali

by duchowy wzrok, to z pewno

zobaczyli by,

e wypaczaj

chrze

cija

stwo,

sprzeniewierzaj

chrze

cija

stwu

przeklinaj

chrze

cija

stwo

zło,

które

nie

chrze

cija

stwo ponosi win

, ukrzy

owuj

Chrystusa. Chrystus

wiecznie przelewa swoj

krew za grzechy

wiata, za grzechy

tych, którzy Go odrzucaj

i ukrzy

owuj

. O prawdzie nie nale

wydawa

dów na podstawie ludzi i to na dodatek ludzi

najgorszych. Trzeba spojrze

prosto w twarz Prawdzie i zobaczy

bij

ce od niej

wiatło. W przypadku za

ludzkich odzwierciedle

o Prawdzie s

dzi

nale

y po tym, co najlepsze, a nie najgorsze,

o chrze

cija

stwie nale

y wydawa

dy na podstawie apostołów i

czenników, ascetów i

tych, a nie w oparciu o ogromn

rzesz

pół-chrze

cijan, pół-pogan, którzy robi

wszystko,

eby

wypaczy

obraz chrze

cija

stwa w

wiecie.

Chrze

cija

skiej ludzko

ci na

wiecie zostały zesłane dwie

wielkie próby - próba prze

ladowania i próba triumfu. Pierwsz

prób

, prób

prze

ladowania, chrze

cijanie przetrwali i wydali

postaci m

czenników i bohaterów. Chrze

cijanie przetrwali j

samym pocz

tku istnienia chrze

cija

stwa, kiedy to nara

eni

byli na prze

ladowania ze strony imperium rzymskiego, musz

przetrzymywa

tak

e w naszych czasach, gdy komunistyczna

władza w Rosji nara

a chrze

cijan na prze

ladowania. Lecz o

wiele trudniej przetrwa

prób

triumfu. Wtedy, gdy cesarz

Konstantyn skłonił si

przed Krzy

em, a chrze

cija

stwo stało

religi

panuj

, pa

stwow

, rozpocz

ł si

długi okres

próby triumfu. Jednak t

prób

chrze

cijanie znie

li nie tak

dobrze jak prób

prze

ladowa

. Chrze

cijanie nierzadko sami

przeobra

ali si

z prze

ladowanych w prze

ladowców, dawali si

skusi

królestwom tego

wiata, panowaniu nad

wiatem. Wtedy

wła

nie wnie

li chrze

cijanie do chrze

cija

stwa te wypaczenia,

które stały si

przedmiotem oskar

enia przeciwko niemu. Lecz

ponownie, chrze

cija

stwo nie jest winne temu,

e ludzie nie

zdołali ponie

ść

rado

ci jego triumfu w

wiat i triumf ten

zmienili w wypaczenie rzeczywistego wizerunku chrze

cija

stwa.

Jeszcze raz został ukrzy

owany Chrystus przez tych, którzy

uwa

ali si

za Jego sługi na ziemi i nie rozumieli w jakim

duchu.

Ludzie

naszych

czasów,

którzy

daleko

odeszli

chrze

cija

stwa, cz

sto uwa

e Ko

ciół chrze

cija

ski

powinien składa

z ludzi doskonałych, ze

tych, i

oskar

ciół o to,

e jest w nim tylu ludzi grzesznych,

niedoskonałych,

tylu

złych

chrze

cijan.

Jest

wszak

zwyczajowy argument przeciwko chrze

cija

stwu, wszyscy ten

argument stosuj

. Wynika to jednak z niezrozumienia natury

cioła, z zapomnienia Jego istoty. Ko

ciół istnieje bowiem

przede wszystkim dla grzeszników, dla niedoskonałych, dla

upadaj

cych. Ko

ciół zawsze zst

puje w grzeszny

wiat i działa

ród

ywiołów

wiata, pogr

ąż

onych w grzechu. Ko

ciół jest

niebia

ski ze swego pochodzenia i wieczny ze swej podstawy,

lecz działa on na ziemi i w czasie, nie pozostaje na

wysoko

ciach, zdala od grzesznego

wiata, wij

cego si

kach, powinien on przede wszystkim pomóc temu

wiatu, ocali

dla

wiecznego

ycia,

unosi

nieba.

Istota

chrze

cija

stwa tkwi w zjednoczeniu wieczno

ci z czasem, nieba

z ziemi

, boskiego z ludzkim, a nie w oderwaniu si

od czasu,

od ziemi, od tego co ludzkie. To co czasowe, ludzkie, powinno

zosta

nie

zanegowane

odrzucone,

roz

wietlone

przeobra

one. W pierwszych wiekach chrze

cija

stwa istniał w

ciele

ruch

sekciarski

tak

zwany

montanizm,

który

twierdził,

e Ko

ciół składa si

wył

cznie z doskonałych i

tych, wi

c domagał si

wyp

dzenia z Ko

cioła grzeszników i

niedoskonałych. Dla montanistów Ko

ciół był wspólnot

ludzi,

którzy otrzymali szczególne dary Ducha

w. W ten sposób, du

ęść

grzesznej ludzko

ci chrze

cija

skiej znajdowała si

poza

ciołem. Prawdziwa

wiadomo

ść

cielna os

dziła montanizm i

ugruntowała rozumienie ko

cioła jako Ko

cioła wybawiaj

cego

grzeszników.

ci s

warowni

i podpor

cioła, ale nie

tylko z nich składa si

ciół, nale

y do niego ludzko

ść

wszystkich stopniach drogi do doskonało

ci, ludzko

ść

zbawiaj

od grzechów. Ko

ciół na ziemi jest Ko

ciołem wojuj

cym,

walcz

cym ze złem i grzechem, lecz jeszcze nie uwielbionym i

wysławianym.

Sam

Chrystus

przebywał

ród

celników

grzeszników i był za to pot

piany przez faryzeuszy. Ko

ciół

Chrystusowy powinien by

podobny Chrystusowi, nie mo

e on tylko

obcowa

z czystymi i doskonałymi, przede wszystkim powinien on

obcowa

upadaj

cymi.

Chrze

cija

stwo

uznaj

jedynie

czystych i doskonałych byłoby chrze

cija

stwem faryzeuszowskim.

Współczucie,

wyrozumiało

ść

miłosierdzie

dla

bli

nich

wszystkimi ich grzechami i niedoskonało

ciami, s

dziełem

chrze

cija

skiej

miło

ci,

warunkiem

chrze

cija

skiej

doskonało

ci.

dzanie

cioła

ziemski

brud,

który

przylgn

ł do Ko

cioła w czasie jego historycznej drogi, jest

faryzeuszowstwem. Ale bodaj czy sami os

dzaj

cy s

tak

czy

ci i doskonali?

Montanizm stanowi przykład fałszywego maksymalizmu w

chrze

cija

stwie. Jednak

e, takiego typu maksymalizm ujawnia

swoj

niechrze

cija

natur

, jest on zawsze brakiem miło

i duchow

pych

, jest fałszyw

moralno

. Fałsz maksymalizmu

tkwi w tym,

e kto

stawia najwy

sze wymagania nie sobie, a

innym ludziom. Kto

oskar

a innych ludzi o to,

e nie

urzeczywistnili

oni

najwy

szej

czysto

ci,

doskonało

ci,

sam

natomiast

tej

najwy

szej

czysto

ci,

doskonało

ci,

ci nie my

li urzeczywistnia

. Ci za

którzy rzeczywi

cie osi

gali najwy

doskonało

ść

zwykle

nie

oskar

ali

innych.

starcy

bardzo

tolerancyjni dla innych ludzi. Najwy

sze wymagania nale

stawia

przede wszystkim sobie, a nie innym. Najwy

sze

wymagania wobec innych s

zwykle hipokryzj

i faryzeuszowstwem.

Chrze

cija

stwo jest religi

miło

ci i ł

czy ono w sobie

surowo

ść

, srogo

ść

, najwy

sze wymagania przede wszystkim wobec

siebie, z tolerancj

, miłosierdziem i łagodno

w stosunku do

bli

nich. Ci za

, którzy os

dzaj

chrze

cija

stwo w oparciu o

grzechy chrze

cijan, wcale nie chcieli by sami urzeczywistnia

najwy

szych wymaga

chrze

cija

stwa, nawet nie próbuj

tego

robi

. Dla współczesnych ludzi oskar

enia te s

jedynie

pretekstem do wyra

ania ich wrogo

ci do chrze

cija

stwa i do

usprawiedliwiania ich sprzeniewierzenia si

chrze

cija

stwu.

Zasłaniaj

oni fałszyw

moralno

Pod tym wzgl

dem chrze

cija

stwo bardzo ró

ni si

tołstoizmu, który jest abstrakcyjnym moralizatorstwem. L.

Tołstoj

radykalnie

bezlito

nie

krytykuje

tak

zwane

historyczne

chrze

cija

stwo,

jego

krytyka

sto

bywa

rzeczywi

cie słuszna. L. Tołstoj głosi,

e chrze

cija

stwo

wyznawano jako oderwan

nauk

i nie wcielono w

ycie, nie

wypełniano

przykaza

Chrystusa.

Dla

niego

samego,

chrze

cija

stwo wyczerpywało si

w moralnej nauce Chrystusa, w

przykazaniach Chrystusa, cała za

tajemnicza, mistyczna warstwa

chrze

cija

stwa była dla niego niezrozumiała i mierziła go.

lał on,

e wszystko zale

y od prawdziwej

wiadomo

ci oraz,

e łatwo urzeczywistni

to, co u

wiadomione. Je

li u

wiadomi

sobie prawdziwe prawo

ycia, prawo Pana

ycia, tzn. Boga, to na

mocy tego, łatwo ju

dzie je wcieli

ycie. L. Tołstoj nie

uznawał wolno

ci człowieka i nie miał poczucia zła, ukrytego w

gł

bi ludzkiej natury. Zło było dla niego zawsze skutkiem

fałszywej

wiadomo

ci, bł

dnego rozumienia

ycia. Widział on

ródło zła w

wiadomo

ci, a nie w woli, nie w wolno

ci.

Dlatego, do zwyci

stwa nad złem nie potrzebował on Boskiej

pomocy, łaski, potrzebował jedynie przemiany

wiadomo

ci. Dla

L. Tołstoja, Jezus Chrystus nie był Odkupicielem i Zbawicielem,

był on wielkim nauczycielem

ycia, głosicielem

yciowych zasad,

moralnych przykaza

. L. Tołstojowi wydawało si

e łatwo jest

wcieli

chrze

cija

stwo w

ycie,

e łatwiej jest

zgodnie z

prawem miło

ci, ni

z prawem nienawi

ci, jak

yje

wiat,

jest to proste, korzystne i rozumne. Mówi on,

e Chrystus

nauczał

eby

nie

popełnia

głupstw.

Chrze

cija

stwo

nie

urzeczywistniało si

yciu, przykazania Chrystusa nie były

wypełniane dlatego,

e na przeszkodzie stała fałszywa nauka

teologiczna, ukierunkowuj

ca cał

uwag

na samego Chrystusa,

pokładaj

ca wszystko w dokonanym przez Niego zbawieniu, w Bo

łasce.

Tołstoj

grubia

sko

atakuje

tak

cielne

chrze

cija

stwo. Ma racj

, gdy

żą

da powa

nego stosunku do

chrze

cija

stwa,

gdy

nawołuje

wcielenia

ycie

Chrystusowych przykaza

, lecz jest w strasznym bł

dzie, gdy

li,

e mo

na tego dokona

łatwo,

e potrzebna jest do tego

jedynie prawdziwa

wiadomo

ść

oraz,

e mo

na tego dokona

bez

Chrystusa-Zbawiciela, bez łaski Ducha

w. L. Tołstoj łatwo

wymaga od ludzi maksymalizmu w urzeczywistnianiu Boskich

przykaza

i wpada w fałszywy maksymalizm moralny. Jemu samemu

nie tak łatwo było urzeczywistni

yciu nauk

, któr

wyznawał, nie mógł tego dokona

do samej

mierci, dlatego te

przed sam

mierci

uciekł od swojej rodziny, na zaledwie

kilka dni stał si

tułaczem. Nauka L. Tołstoja i jego droga

yciowa s

dla tematu naszych rozwa

bardzo pouczaj

ce. L.

Tołstoj oskar

ał całe chrze

cija

stwo, które istniało do jego

czasów

uwa

ał

prawdziwe

tylko

swoje

własne

chrze

cija

stwo. Oskar

ał du

żą

ęść

ludzi o niemoralno

ść

, o

to,

e nie wyrzekaj

oni swojej własno

ci, nie zajmuj

prac

fizyczn

, jedz

so, pal

itp. Jednak nie był on w

stanie urzeczywistni

moralnego maksymalizmu w swoim

yciu.

Miło

ść

zmieniła si

dla niego w pozbawione łaski prawo i

ródło

oskar

ania. L. Tołstoj miał du

o krytycznej racji, powiedział

on tak

e du

o prawdziwych rzeczy o grzechach chrze

cija

skiego

wiata,

grzechach

chrze

cijan.

Słusznie

demaskował

niechrze

cija

ski charakter społecze

stwa i kultury. Lecz

samego chrze

cija

stwa nie dostrzegł on z powodu chrze

cijan,

przeoczył je z powodu grzechów, niedoskonało

ci, wypacze

chrze

cijan.

Pycha

rozumu

przeszkodziła

sta

chrze

cijaninem wewn

trznie, nie przyj

ł on Chrystusa do swego

trza, Chrystus pozostał dla niego zewn

trznie pojmowanym

nauczycielem

ycia. L. Tołstoj był człowiekiem genialnym i

wielkie było w nim poszukiwanie Boskiej Prawdy. Jednak ogromna

rzesza ludzi, nie posiadaj

cych ani jego geniuszu, ani jego

pragnienia Boskiej Prawdy, os

dza wraz z chrze

cijanami i samo

chrze

cija

stwo, nie próbuj

c w

yciu urzeczywistni

adnej

doskonało

ci, nie bierze sobie do serca pytania o sens i

uzasadnienie

ycia.

Fałszem jest my

lenie,

e łatwo jest wcieli

ycie

przykazania Chrystusa oraz,

e chrze

cija

stwo nie jest religi

prawdziw

poniewa

chrze

cijanie

urzeczywistniali

przykazania swojej religii. Jednak nie mniejszym, a jeszcze

kszym fałszem jest my

lenie,

e nie trzeba nawet próbowa

wciela

chrze

cija

stwa w cał

pełni

ycia,

e nie trzeba

ąż

do doskonało

ci, podobnej doskonało

ci Ojca Niebieskiego,

poniewa

i tak wszystko jedno, grzech pierworodny nie pozwoli

na urzeczywistnienie doskonało

ci. W ka

dym momencie swojego

ycia chrze

cijanin powinien d

ąż

do doskonało

ci, podobnej do

doskonało

ci Ojca Niebieskiego, do Królestwa Bo

ego. Całe

ycie

chrze

cijanina powinno sta

pod tym znakiem. Szukajcie przede

wszystkim Królestwa Bo

ego, a wszystko inne zostanie wam

dodane. Nie mo

na obezwładnia

woli doskonało

ci, woli prawdy

ej, woli Królestwa Bo

ego, na podstawie tego,

e natura

ludzka jest grzeszna oraz,

e i tak wszystko jedno, doskonało

ść

na ziemi jest nieosi

galna. Człowiek powinien urzeczywistnia

żą

prawd

niezale

nie od tego, czy urzeczywistni si

ona w

pełni

ycia. Przypu

ść

my,

e bardzo nieliczni na ziemi wcielaj

ycie

Chrystusow

prawd

przypu

ść

my,

człowiek

urzeczywistnia j

tylko w jednej godzinie swego

ycia, na

podstawie tego nie powinna ona by

mniej urzeczywistniana.

li nieustanne stawianie ludziom zarzutów o to,

e nie

urzeczywistniaj

oni

chrze

cija

stwa

yciu,

zarzutów

przechodz

cych

negacj

samego

chrze

cija

stwa,

jest

hipokryzj

, to niemniejsz

hipokryzj

jest równie

odmowa

urzeczywistniania Chrystusowej prawdy na podstawie tego,

e i

tak wszystko jedno, jest ona przecie

nieziszczalna. Prawdziw

drog

jest zarówno wysiłek wcielania w

ycie Chrystusowej

prawdy, jak i poszukiwanie Królestwa Bo

ego w poł

czeniu z

nieos

dzaniem innych ludzi, swoich bli

nich.

Chrze

cija

stwo wst

piło w zupełnie now

epok

, w której

nie mo

na ju

dzie podchodzi

powierzchownie do swojej wiary

i poprzesta

na rytualnej pobo

ci, w której chrze

cijanie

musieli powa

nie podej

ść

do urzeczywistnienia swojego

chrze

cija

stwa w całej pełni

ycia, b

musieli broni

swojej

wiary osobi

cie, własnym

yciem, swoj

wierno

Chrystusowi i

Jego

przykazaniom,

miło

przeciwstawiaj

zło

wiata. W naszej, prawosławnej Cerkwi, dokonuje si

teraz dobór

najlepszych, najbardziej szczerych, najbardziej płomiennych,

najbardziej ofiarnych, najbardziej wiernych Chrystusowi oraz

oddalenie

tych,

którzy

byli

jedynie

powierzchownymi

prawosławnymi, pospolitymi prawosławnymi, nie rozumiej

cymi

swojej wiary i tego, do czego ona zobowi

zuje. Mo

na byłoby

powiedzie

e ko

czasy pomieszania chrze

cija

stwa z

poga

stwem i nadchodz

czasy bardziej czystego chrze

cija

stwa.

Chrze

cija

stwo zostało bardzo wypaczone przez to,

e było

religi

panuj

, pa

stwow

, a Ko

ciół dał si

skusi

mieczom

cesarza, do którego uciekał si

w celu zadania gwałtu tym,

których wiara była inna, niezgodna z wiar

panuj

. Dlatego w

wiadomo

ci wielu ludzi chrze

cija

stwo przestało by

religi

Krzy

a, z chrze

cija

stwem wi

zał si

wizerunek prze

ladowcy, a

nie prze

ladowanego. Chrze

cija

stwo przyjmowane było przez

zbyt wielu jako u

cenie poga

skiego

ycia bez prawdziwego

roz

wietlenia i przeobra

enia. Teraz nadchodz

jednak czasy, w

których chrze

cija

stwo ponownie stało si

prze

ladowanym i

dlatego wymaga si

od chrze

cijan wi

cej heroizmu i ofiarnej

miło

ci, wi

kszej jedno

ci i

wiadomo

ci w wyznawaniu swojej

wiary. Nadchodz

czasy, w których chrze

cijanie przestan

pokuszeniem na drodze do chrze

cija

stwa.

VII

Wiara chrze

cija

ska wzywa nas do poszukiwania i osi

gania

Królestwa Bo

ego i boskiej doskonało

ci ponad wszystko. Jednak

wierze chrze

cija

skiej obce s

marzycielstwo i utopizm, obcy

jest fałszywy maksymalizm. Chrze

cija

stwo jest realistyczne, a

ci ojcowie zawsze nawoływali do duchowej trze

ci.

Chrze

cija

ska

wiadomo

ść

dostrzega wszystkie trudno

ci stoj

na drodze do doskonałego

ycia, wie ona,

e Królestwo Bo

czy.

Chrze

cija

stwo

wzywa

nas

przede

wszystkim

przechodzenia zawsze od tego co wewn

trzne, do tego co

zewn

trzne, a nie od zewn

trznego do wewn

trznego.

adnymi

powierzchownymi, pełnymi przemocy sposobami nie mo

na osi

ąć

doskonałego

ycia osobistego i społecznego. Konieczne jest

wewn

trzne

duchowe

odrodzenie.

Wewn

trzne

duchowe

przeistoczenie jest przecie

dziełem wolno

ci i łaski, nigdy

konieczno

przymusu.

Doskonałych

chrze

cijan

doskonałego

chrze

cija

skiego

społecze

stwa

nie

ukształtowa

adnymi

rodkami

przymusu.

Konieczna

jest

prawdziwa, rzeczywista przemiana dusz ludzi i dusz narodów. Z

tego,

e ludzie nosz

miano chrze

cijan, nawet z tego,

wyznaj

oni chrze

cija

wiar

, nie wynika jeszcze,

osi

li doskonałe

ycie. Urzeczywistnienie chrze

cija

skiej

doskonało

ci w

yciu jest zadaniem wiekuistym i trudnym. Tylko

nieliczni

pustelnicy

wznosz

yny

doskonałego

chrze

cija

skiego

ycia. Odrzucenie chrze

cija

stwa, oparte na

niedoskonało

ci i złych cechach chrze

cijan, jest w gruncie

rzeczy nie

wiadomo

i niezrozumieniem grzechu pierworodnego.

Dla tych, którzy u

wiadamiaj

sobie grzech pierworodny, staje

zrozumiałe to,

e niegodno

ść

chrze

cijan mo

e jedynie

potwierdzi

nie

obali

godno

ść

chrze

cija

stwa.

Chrze

cija

stwo jest religi

odkupienia i zbawienia od grzechu,

chrze

cija

stwo głosi prawd

o tym,

wiat pogr

ąż

ony jest w

złu, a człowiek jest grzeszny. Ró

ne inne nauki mniemaj

na osi

ąć

doskonałe

ycie bez prawdziwego, rzeczywistego

zwyci

stwa nad złem. Lecz chrze

cija

stwo nie mniema tego,

chrze

cija

stwo wymaga rzeczywistego, duchowego zwyci

stwa nad

złem, duchowego przeistoczenia i odrodzenia, jest ono bardziej

radykalne ni

inne nauki i wi

cej wymaga.

Najbardziej negatywn

stron

chrze

cija

stwa w historii

było to,

e zbyt liczni nosili zewn

trzne chrze

cija

skie

szyldy oraz insygnia i nosili ich zbyt wiele, nie byli jednak

rzeczywi

cie chrze

cija

scy. Nie ma niczego szkaradniejszego od

kłamstwa, obłudy i hipokryzji. To wła

nie wywoływało protest i

wyst

pienie

przeciwko

sobie.

stwo

nazywało

chrze

cija

skim i nosiło symbole i insygnia chrze

cija

stwa,

jednak rzeczywi

cie chrze

cija

skim nie było. To samo mo

byłoby

powiedzie

chrze

cija

skim

trybie

ycia,

chrze

cija

skiej nauce i sztuce, o chrze

cija

skiej gospodarce

i prawie, o całej kulturze chrze

cija

skiej. Wszystko zwane

było chrze

cija

skim, lecz nazwa ta nie była zgodna z

rzeczywistym przeobra

eniem i roz

wietleniem. Przy pomocy

chrze

cija

stwa usprawiedliwiano nawet wyzysk człowieka przez

człowieka w

yciu społecznym, broniono mo

nych i silnych tego

wiata. Stary, poga

ski człowiek, w którym kotłowały si

grzeszne nami

tno

ci,

ył w chrze

cija

skim

wiecie i wezwany

został

chrze

cija

skiego

formowania

ycia.

ciół

oddziaływał na niego wewn

trznie, ale nie mógł przemoc

zwyci

ęż

jego starej, grzesznej natury. Jest to proces

wewn

trzny, tajemny i nie rzucaj

cy si

w oczy. Królestwo Bo

nadchodzi w niewidoczny sposób. W chrze

cija

skim

wiecie

nagromadziło si

wiele obłudy i kłamstwa, wiele umowno

ci i

retoryki. Nie mogło to nie spowodowa

wyst

pienia przeciwko

sobie. Wyst

pienie przeciwko chrze

cija

stwu i oderwanie si

chrze

cija

stwa

bywało

nierzadko

jedynie

prawdziwym

pragnieniem,

eby

wszystko

powierzchowne,

zewn

trzne,

przechodziło w to, co gł

bokie, wewn

trzne. Je

li we wn

trzu

nie ma chrze

cija

stwa, to i na zewn

trz nie powinno go by

eli pa

stwo, społecze

stwo, kultura, nie s

wewn

trznie

chrze

cija

skie,

nie

trzeba

ich

równie

nazywa

chrze

cija

skimi, nie trzeba udawa

i kłama

. Ten protest miał

tak

e swoj

dobr

stron

- niech

ęć

do kłamstwa, umiłowanie

prawdy. Jednak na równi z prawdziwo

i szczero

, w

prote

cie przeciwko kłamstwu i obłudzie ujawnia si

tak

e nowe

kłamstwo, nowa obłuda. Na podstawie tego,

e ludzie i

społecze

stwo byli nierzeczywi

cie, nieprawdziwie, nieszczerze,

obłudnie i powierzchownie chrze

cija

scy, zacz

to twierdzi

samo chrze

cija

stwo jest nieprawd

i kłamstwem, a zło ludzi

zacz

to uwa

za zło samego chrze

cija

stwa. Przy tym ci,

którzy tak twierdzili, zacz

li rzecz jasna uwa

za wielce

wzniosłych,

bardziej

doskonałych

wyznaj

cych

bardziej

prawdziwy

wiatopogl

d. W miejsce chrze

cija

skiej hipokryzji

wytworzyła

hipokryzja

antychrze

cija

ska.

Przeciwnicy

chrze

cija

stwa my

e s

lepsi od chrze

cijan,

e s

bardziej o

wieceni i lepiej znaj

prawd

. W rzeczywisto

natomiast, dali si

oni skusi

wiatu ludzi, którzy wyrzekli

Prawdy,

gdy

byli

bardziej

oszołomieni

ludzkimi

wypaczeniami

Prawdy

sam

Prawd

Gorsi

oni

chrze

cijan dlatego,

e utracili poczucie grzechu. Nietzsche

był strasznie niech

tny chrze

cija

stwu poniewa

spotykał

jedynie zwyrodniałych, powierzchownych chrze

cijan, z samym za

chrze

cija

stwem nie spotkał si

i nie rozumiał go.

wiat chrze

cija

ski prze

ywa kryzys, który wstrz

sa nim

do samych podstaw. Chrze

cija

stwo powierzchowne, nieszczere,

obłudnie retoryczne, nie mo

e dłu

ej istnie

, ko

czy si

jego

epoka. Poł

czenie obrz

dowej wiary z poga

skim fałszem

ycia

jest ju

niemo

liwe. Nadchodzi epoka autentycznego realizmu,

kiedy to odsłaniaj

pierwotne realno

ycia i opadaj

zewn

trzne zasłony, kiedy to ludzka dusza otwarcie staje twarz

w twarz z tajemnicami

ycia i

mierci. Umowno

ść

zewn

trznego

biegu

ycia, formy polityczne i pa

stwowe, umowna powierzchowna

moralno

ść

, abstrakcyjne teorie ideologiczne, trac

swoje

poprzednie znaczenie. Dusza ludzka pragnie przenikn

ąć

do gł

samego

ycia,

chce

pozna

to,

najistotniejsze

najpotrzebniejsze, chce

prawd

i otwarto

. W naszych

czasach, pod wpływem wszystkich prze

ytych wstrz

sów, rodz

dusze, które pragn

przede wszystkim niczym nieprzesłoni

tej i

niewypaczonej

prawdy.

Człowiek

czył

kłamstwem,

umowno

, zewn

trznymi znakami i formami, podmieniaj

cymi

wła

ciw

realno

ść

ycia. Ludzka dusza chciałaby wi

c ujrze

Prawd

chrze

cija

stwa bez po

rednictwa fałszu, który wnie

li w

nie chrze

cijanie, chciałaby poł

czy

z samym Chrystusem.

Przez chrze

cijan zapomniano o Chrystusie, przestano na Niego

spogl

Chrze

cija

skie

odrodzenie

dzie

przede

wszystkim zwróceniem si

ku Chrystusowi, ku samej Chrystusowej

Prawdzie, wolnej od ludzkich wypacze

i adaptacji.

wiadomo

ść

nieustanno

ci grzechu pierworodnego nie powinna osłabia

człowieku

wiadomo

jego

odpowiedzialno

dzieło

Chrystusa w

wiecie i parali

owa

energii w słu

eniu temu

dziełu. Realne urzeczywistnienie chrze

cija

stwa, Chrystusowej

Prawdy i Chrystusowych przykaza

, jawi si

niekiedy ludziom

jako zadanie ponad siły, zadanie beznadziejne. Lecz przecie

samo chrze

cija

stwo uczy nas tego,

e ludzkimi jedynie siłami

nie mo

e ono zosta

urzeczywistnione w

yciu. Niemo

liwe dla

człowieka jest mo

liwym dla Boga. Wierz

cy w Chrystusa wie,

nie jest osamotniony,

e jest z nim Sam Chrystus oraz,

Chrystusow

Prawd

powołany jest on wciela

ycie razem z

samym Chrystusem, swoim Zbawicielem.

NOTA BIOGRAFICZNA

Mikołaj Aleksandrowicz Bierdiajew urodził si

6 marca 1874

roku w Kijowie, w rodzinie arystokratycznej. Sze

ść

lat sp

dził

na nauce w Kijowskim Korpusie Kadetów, nast

pnie studiował na

Uniwersytecie

Kijowskim

(Wydział

Przyrodniczy).

czasie

studiów narodziło si

jego zainteresowanie koncepcjami Marksa.

W 1898 r. został wyrzucony z uniwersytetu za socjalistyczn

propagand

i zesłany na trzy lata do Wołogdy. Interwencja jego

matki - ksi

ęż

niczki Kudaszewej - na dworze carskim przyczyniła

do łagodnego potraktowania zesłanego przez władze. W tym

okresie

zacz

intensywniej

zajmowa

filozofi

szczególnie teori

społeczn

marksizmu. Fascynacja marksizmem

nie trwała jednak długo, gdy

wkrótce pogl

dy Bierdiajewa

zacz

ły ewoluowa

w stron

idealizmu. W 1903 r. wraz z S.

Bułgakowem i S. Frankiem opublikował zbiór artykułów "Problemy

idealizmu". Utrzymywał bliskie kontakty z uczestnikami spotka

nazywanych

"zebraniami

filozoficzno-religijnymi":

Mere

kowskim, W. Rozanowem, W. Iwanowem, L. Szestowem, S.

Frankiem, A. Błokiem i innymi. W 1905 r. wszedł do redakcji

czasopisma "Woprosy

izni" (ukazywało si

tylko przez rok),

poza

nim

redaktorami

byli:

Bułgakow

Frank.

wiadczenia

rewolucji

1905

przyczyniły

opublikowania przez dawnych "legalnych marksistów", w

ród

których znajdował si

Mikołaj Bierdiajew, zbioru zatytułowanego

"Viechi" ("Drogowskazy") (wyd. ros. 1909; wyd. pol. 1986).

Zbiór stanowił krytyk

rosyjskiej inteligencji. Lata 1910-1918

to okres niezwykle twórczy w

yciu Bierdiajewa. Wiele w tym

okresie publikował, zajmował si

działalno

organizatorsk

prowadził wykłady otwarte. Był, mi

dzy innymi, inicjatorem

powołania do

ycia Wolnej Akademii Kultury Duchowej w Moskwie

(wykładał w niej filozofi

), która działała do 1922 r. W tym

samym roku, po swych moskiewskich i kijowskich wyst

pieniach, w

których

ostrej

krytyce

poddał

podstawy

wiatopogl

materialistycznego,

został

zmuszony

opuszczenia

Rosji

Sowieckiej. Pocz

tkowo osiedlił si

w Berlinie, gdzie utworzył

Rosyjski Instytut Naukowy oraz Akademi

Religijno-Filozoficzn

Tam te

powstało jedno z najbardziej znanych jego dzieł: "Nowe

redniowiecze". W 1924 r. przeniósł si

do Pary

a, gdzie

przebywał do

mierci. W latach 1925-1940 był redaktorem

naczelnym czasopisma "Put'" i kierownikiem wydawnictwa "YMCA-

Press". We Francji poznał i współpracował twórczo z wieloma

intelektualistami: J. Maritainem, G. Marcelem, E. Mounierem, A.

Gidem, K. Barthem, A. Malraux, L. Szestowem, S. Bułgakowem i

innymi. W 1947 r. Uniwersytet Cambridge nadał mu tytuł doktora

honoris causa w zakresie teologii. Mikołaj Bierdiajew zmarł 24

marca 1948 r. w Clamart na przedmie

ciach Pary

Do najwa

niejszych prac Mikołaja Bierdiajewa nale

żą

"Mirosoziercanije Dostojevskogo" (Praga 1923), "Smysł istorii.

Opyt

fiłosofii

czełovieczeskoj

sud'by"

(Berlin

1923),

"Fiłosofija

svobodnowo

ducha"

(Pary

1927),

"Marksizm

religija" (Warszawa 1929), "O naznaczenii czełovieka. Opyt

paradoksalnoj

etiki"

(Pary

1931),

"Nowe

redniowiecze"

(Warszawa 1936, Pozna

1984), "Duch i riealnost'. Osnovy

bogoczełovieczeskoj

duchovnosti"

(Pary

1937),

"Problem

komunizmu" (Warszawa 1937), "Rosyjska idea" (Warszawa 1987),

"Samopoznanije. Opyt fiłosofskoj avtobiografii" (Pary

1949),

"Carstvo

ducha

carstvo

Kiesarija"

(Pary

1951),

"Egzistencjalnaja dialektika bo

estviennogo i czełovieczeskogo"

(Pary

1952). Poza wy

ej wymienionymi wi

kszymi dziełami M.

Bierdiajewa, w polskich periodykach ukazały si

dzy innymi:

Rosja i

wiat zachodni, "W drodze" nr 1-4/1982; Filozoficzna

prawda i inteligencka racja, w: "Drogowskazy. Zbiór rozpraw o

inteligencji rosyjskiej", Warszawa 1986; Samopoznanie. Próba

autobiografii filozoficznej, "Literatura na

wiecie" nr

12/1987

(jeden

rozdziałów

ksi

ąż

ki);

Duchy

rosyjskiej

rewolucji, "Aletheia" nr 2-3/1988 (tytuł numeru: "Rosyjska

filozofia religijna"), Warszawa 1989; Dusza rosyjska i polska,

"Pismo literacko-artstyczne" nr 11-12/1988; Rewolucja i

wiat

komunistyczny, "Znak" nr 2-3/1990 (jeden z rozdziałów ksi

ąż

"Samopoznanije. Opyt fiłosofskoj avtobiografii"); Fundamentalna

idea

filozofii

Lwa

Szestowa,

"Gnoza

filozofia

egzystencjalna", Warszawa 1990; Teozofia i antropozofia w

Rosji, "Gnosis" nr 4/1992; Prawda prawosławia, "Znak" nr

2/1993.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
MIKOŁAJ BIERDIAJEW O GODNOŚCI CHRZEŚCIJAŃSTWA I NIEGODNOŚCI CHRZEŚCIJAN
godność człowieka etyka chrześcijańska jako drogowskaz
Nauka rek.ogólna-POZNAJ CHRZEŚCIJANINIE GODNOŚĆ SWOJĄ, Nauki rekolekcyjne
7 Filozofia chrześciajnska
Chrzestna
konferencje bolewski medytacja chrzescijanska jako modlitwa
Komentarz do kodeksu prawa kanonicznego, tom II 1, Księga II Lud Boży , cz 1 Wierni chrześcijanie, P
Zombie w Kosciele Chrzescijanskim
Esej o chrześcijaństwie
Koran i chrześcijanie Wstęp
Dwie matki, LEGENDY CHRZEŚCIJAŃSKIE
Gimnazjum, Chrzest966, MAP
Chrześcijańskie praxis S. Mrożek, Rekolekcjyjne
Kij cały w kwiatach, LEGENDY CHRZEŚCIJAŃSKIE
watykanski I, religioznawstwo, II rok, chrześcijaństwo nowożytne
Opis zawodu Duchowny chrześcijański, Opis-stanowiska-pracy-DOC
VII godnośća
chrześcijaństwo pytania

więcej podobnych podstron