Patologia społeczna z elementami kryminologii

Ćwiczenia z 7 października 2011r.

Ludzie z wyższym wykształceniem, lepiej wyedukowani rzadziej popełniają przestępstwa –

recydywę. Zatem edukacja ma istotny wpływ na resocjalizacje. Wcześniej za resocjalizacje uważano
pracę (np. uwzględniono to w poprzednim kodeksie karnym wykonawczym.

Zakłady więzienne różnią się (w porównaniu męskiego i żeńskiego). Męskie są oparte na

przemocy. U kobiet tworzą się pewnego rodzaju więzi, struktura pseudo-rodzinna. Obie jednak
działają na seksualności.

Małkowski był pionierem w dziedzinie resocjalizacji. Opisał życie w zakładach dla małoletnich,

podczas gdy badania większości naukowców opierały się na zakładach dla dorosłych.

William Bratton był szefem nowojorskiej policji, który wprowadził program „zero tolerancji”.

Giligan uważał, że człowiek wstydzi się krzywd doznanych w dzieciństwie czy tez ogólnie

rozumianej przeszłości, a potem to rekompensuje również stosując przemoc – bo chce udowodnić, że
również jest do tego zdolny.

Wykład z 7 października 2011r.

Przestępstwo to naruszenie normy społecznej.

Spiktualizm – pogląd mówiący, że zachowania patologiczne wynikają z zawładnięcia przez

złego ducha. W okresie średniowiecza, ten pogląd był powszechnie uznawany. Dziś pozostałością po
tym jest funkcja egzorcysty.

Średniowiecze

Ludzi dzielono na dobrych i złych. Wierzono w absolutne dobro i absolutne zło. Ci czyniący zło,

musieli być pod wpływem szatana. Feudalizm znalazł rozwiązanie na te problemy.



Pojedynek – uważano, że Bóg stoi po stronie dobrego, nie pozwoli by zadziała mu się krzywda



Sąd Boży – poddawano próbie złoczyńcę, Bóg opiekuje się niewinnym



Przysięga przez osoby bogobojne – osoby takie przysięgały, że dany człowiek jest niewinny,
to rozsądzało sprawę, gdyż człowiek bogobojny nie może skłamać, krzywoprzysiężyć

 Prawa nie były spisane – wyroki były podejmowane przez osoby mające takie uprawnienia
 Nie było zasady „domniemania niewinności”. Proces polegał na tym, żeby doprowadzić

podejrzanego do przyznania się do winy (np. poprzez tortury), to wystarczało do skazania
osobnika na śmierć.
Tortury różniły się zależnie od regionu. Np. we Francji istniały próby ognia, przypalanie, nawet po
śmierci skazanych zwłoki palono na stosie. Powszechnie stosowane kary śmierci (w 90%
przypadkach) to np. łamanie kołem (jeśli dany osobnik miał silne stawy, to duszono),
ćwiertowanie przy użyciu koni, palenie na stosie (Francja, Anglia). Tortury były upubliczniane,
były ówczesną rozrywką dla mas.
W Anglii wieszano co 6 tygodni na szubienicach. Śmiercią karano bardzo często, nawet przy mało
istotnych przestępstwach ( za kłusownictwo w lasach królewskich, zniszczenie budynku urzędu) w
Anglii.
W armii brytyjskiej karano biciem kijem. Im dłużej i więcej żołnierz wytrzymał baty, tym miał
większy powód do dumy.

 Duża korupcja, sądy były bardzo przekupne.

Znani myśliciele, filozofowie dostrzegli patologie wydziału sprawiedliwości i sądów, w oświeceniu

zaczęli protestować. Jednakże próby zmian doprowadziłyby do konfliktu z Kościołem.

Cesare Beccario stworzył rozprawę „O przestępstwach i karach”, to sztandarowy utwór,

rozpoczynający w prawie „szkołę klasyczną”. Tekst został rozpowszechniony w całej Europie,
przetłumaczony na różne języki (również na polski). Wpłynęło to m.in.: na konstytucję USA, prawo
francuskie (rewolucja francuska była również w dziedzinie prawa). 1764r.

Ćwiczenia z 14 października 2011

Jedynym czysto socjalnym krajem jest Szwecja. Dużo osób to wykorzystuje, Rosjanie, Polacy, popełniają

małe przestępstwa, by trafić do więzienia, gdzie mają możliwość płatnej pracy.

Pierwsze badania przeprowadzone były przez samych więźniów, którzy uważali, że w ich życiu dzieje
się przełomowy moment, czuli potrzebę spisania tego. Grypsterzy – „zdradzają” tajemnice
wewnętrzne więzienia, jednak nie jest zbytnio wiarygodne, gdyż są ściśle chronione, a opowiadanie o
tym wiąże się z dotkliwą sankcją.

Wykład z 14 października 2011

1. Szukanie zła (szatana) w człowieku (spirytualizm).
2. Szkoła klasyczna. Człowiek kieruje się w swoim postępowaniu – szukaniu przyjemności (gdyż

człowiek to istota hedonistyczna) unikaniem kary. Ma wolną wolę. Z własnej świadomości
wynika chęć do przestępstwa.

3. Szukano zła w cechach fizycznych. Psychopatologia. Uwarunkowania psychospołeczne.
4. Powstanie w XX w. socjologii.
5. Lata 60. i 70. XX w. – czasy hipisów, pojawiło się pojęcie poprawności politycznej. Był to okres

ataku na władzę, na kapitalizm. Powstawała genetyka, powrócono do uwzględniania różnic
biologicznych. Stąd powstała socjobiologia. Dalej przekształcona w socjologię ewolucyjną.
Wrócono do psychospołecznych uwarunkowań, czyli problem tkwi w genach.

Esej Cesare Beccari’ego „O przestępstwach i karach” z 1764 miał niewątpliwy wpływ na świat.
Przetłumaczony na m.in.: polski w 1773 r., angielski w 1767r. Miał wpływ na konstytucje 3-maja.
Doprowadził do rewolucji w prawie karnym. Jego treść to 11 postulatów:

1. Umowa społeczna (znana z oświecenia) położyła kres wojny między klasami. To zrzeknięcie

się części praw dla zachowania ogólnego bezpieczeństwa na rzecz suwerena. Dla dobra
wspólnego. Społeczeństwo kontraktowe.

2. Zakres prawa powinien być ograniczony. Prawo zbyt restrykcyjne zwiększa przestępczość,

nawet gry argumentuje się to wzmocnieniem moralności.

3. Domniemanie niewinności. Człowiek z założenia jest niewinny i trzeba mu udowodnić winę.
4. Kodeks karny powinien mieć formę pisemną, (w średniowieczu powoływano się na ducha

prawa) i z góry definiować przestępstwa i kary, by ludzie wiedzieli za co są karania i jakie są
granice ich wolności.

5. Kara powinna być oparta na rekompensacie, zadośćuczynieniu – adekwatna do przestępstwa,

chociaż ówcześni myśliciele byli przeciwko karze śmierci.

6. Surowość kary powinna być ograniczona, adekwatna, zapobiegać przestępstwom i odstraszać

potencjalnych przestępców.

7. Kara powinna korespondować z powagą przestępstwa. Dostosowana do przestępstwa, a nie

do przestępcy. Wykluczało to branie pod uwagę okoliczności łagodzących np., wieku,
niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej. Była absolutna równość przed sądem.

8. Kara musi być nieunikniona, szybko wymierzana.

9. Kara powinna być wymierzana dla przykładu, ale nie z myślą o zreformowaniu przestępcy

(przeciwieństwo resocjalizacji)

10. Przestępca powinien być traktowany, że wiedział o konsekwencjach swojego czynu, było to

jego świadome, celowe działanie.

11. Celem wymiaru sprawiedliwości jest zapobieganie przestępstwom niż karanie za to.

Ćwiczenia z 21 października 2011 r.

Małkowski – prowadził dom dziecka dla sierot wojennych, napisał prace na temat życia w

zakładach izolowanych dla nieletnich. Popierał zasadę „ do ut est” – rób to, co uczyniłem tobie.

Dyrektor Jadlewski tegoż zakładu, uważał, że w zakładach poprawczych jest lider, który

skupia wokół siebie popleczników, i razem terroryzują resztę zakładu. Działa na zasadzie szkółki dla
przyszłych przestępców.

Wracając do Małkowskiego, prowadził badania na podopiecznych z zakładu „Z”.

Wychowankowie dzielili się tam na frajerów i ludzi. Frajerzy, to podkategoria, niewolnicy,
wykorzystywani przez ludzi, także seksualnie. Małkowski spisał zasady tzw. Grypsterki, która składa
się z: rytuałów, bluzgów, przyjęcia nowego członka, zastawki, donoszenia, podział wychowanków na
ludzi i frajerów.

Do zakładów trafiają ludzie – młodociani do 21 r.ż., po tym czasie taki człowiek, nie ważne co

uczynił, musi zostać wypuszczony. Zatem grypsterka dotyczy tylko do czasu opuszczenia zakładu.

a) Rytuały – zachowania, reguły obowiązujące w danym zakładzie
b) Kapowanie, donoszenie, ludzie mogą pomagać zeksom (wychowawcą) kontrolować

grupę, poprzez donoszenie na frajerów, nie wolno jednak na innych ludzi donosić(bo
zostanie dany kapuś zbity i zgwałcony - stanie się frajerem), frajerzy również nie mogą na
nikogo donosić

c) Podział na ludzi i frajerów
d) Bluzgi, dzielą się: bluzgać na siebie (np. siedzę na krześle, zamiast siedzę pod krzesłem,

jednak nieświadome, nie usłyszane przez innych, unieważnia bluzg) bluzgać komuś
(obowiązkiem jest wtedy odrzucić bluzg, bo jeśli przywrze to grozi to zfrajerowaniem)

e) Zastawki, przyciśnięcie do muru, w takim wypadku człowiek jest zmuszony powiedzieć

prawdę

f) Reguły obowiązujące podczas dołączenia nowego członka, który przez pewien czas

chroniony jest klauzulą bezpieczeństwa, startuje z pozycji człowieka, jeśli przejdzie okres
próbny zostaje człowiekiem pełnoprawnie

Rytuały:



Człowiek: nie może bronić frajera, nie może okazywać mu sympatii, nie może się
z nim przywitać, ani dotknąć, nie może prać czyichś skarpetek, nie może
korzystać z naczyń frajera, nie może używać ręcznika frajera ani spać w jego
łóżku, nie może brać niezapakowanej żywności z rąk frajera



Frajer: nie może zbić człowieka, nie może poskarżyć się wychowawcy, nie może
bluzgać, nie może ubliżać człowiekowi, musi oddawać ludziom jedzenie, ubrania,
pieniądze, nie ma prawa się bronić. Frajer na zawsze pozostaje frajerem.

Zfrajerowanie:
- za donoszenie
- za zostanie zgwałconym
- za zgwałcenie człowieka lub zmuszenie do czegokolwiek innego człowieka

- wzięcie niezapakowanego jedzenia z rak frajera, lub czegokolwiek, co mogło mieć kontakt z jego
ustami
- bluzgając sobie, nie odpowiadając za bluzgi
- paląc papierosa podniesionego z podłogi
- piecie wody przy otwartych drzwiach od wc, lub gdy ktoś w niej siedzi
- skrywanie zastawek
- jedząc z naczyń frajera
- odmawiając nauki grypsterki
- sprzedając grypsterkę policji

Proces przywrócenia statusu człowieka (prostowanie – np. za karę dostawał po 10 pasów od każdego
zebranego człowieka). To przywrócenie zależy od poziomu sympatii do danej osoby.

Nowy:
Gdy nie zna grypsterki, startuje jako człowiek – jest pod 2 tygodniową ochroną, by w tym czasie
przyswoić zasady grypsterki, ma anioła stróża, który go uczy jak ma się zachować – może tez go
podpuszczać.
Po okresie próbnym ludzie decydują, czy nowy nadaje się na człowieka czy nie – jeśli przyswoił
zasady grypsterki to w porządku.
Może nastąpić tzw. Kocówka, czy test sprawdzający, czy nowy na pewno dobrze przyswoił sobie
zasady zakładu i czy jest im lojalny.

Wykład z 21 października 2011 r.

Szkoła klasyczna stanowi podstawę prawa karnego.
Szkoła pozytywistyczna (XIX w. włoska) uznawała, że badania mogą zmniejszyć przestępczość.
Głoszono empiryzm.
Przedstawiciele:

 Cesare Lombroso – uważa się go za twórcę kryminologii, utożsamiany z teorią „urodzonego

przestępcy” (posiada cechy fizyczne, po których można go rozpoznać). Skłaniał się podejścia
wieloczynnikowego, które miało wpływ na przestępcę np. cechy fizyczne, środowisko itp. Jest
ono stosowane do dziś w kryminologii klinicznej.
Uważał, że przestępcą jest osobnik atawistyczny, który nie rozwinął się za bardzo od czasów
małpy (czaszka przypomina kształtem małpią) – jednakże, trzeba wziąć pod uwagę, ze
Lomborso badał przestępców schwytanych na północy, byli to głównie ludzie z biednego
południa, byli zniekształceni przez warunki w jakich żyli, ciężką pracę…

Kościół wspierał teorię kreacjonizmu, czyli człowiek został stworzony przez Boga. W XIX w. natomiast
Darwin opublikował swoją teorię ewolucji - darwinizm, na której bazował Lombroso. Bał się konfliktu
z kościołem.

Fizjonomia – rysy twarzy określają przestępcę
Franz Gall był twórcą franologii – kształt głowy wyjaśnia osobowościowe cechy jednostki (badał
czaszki)

Lombroso wyodrębnił 4 typy przestępców (kategorie) :
- urodzony przestępca – cechy atawistyczne (46%)
- obłąkani przestępcy (alkoholicy, debile, umysłowo chorzy)
- okazjonalni przestępcy – sposobność ich nakłoniła do popełnienia przestępstwa
- przestępcy z afektu – z gniewu, miłości, honoru

 Enrico Ferri – marksista, uważał, że to państwo powinno zapobiegać przestępczości,

zapewnić społeczeństwu wystarczająco wiele dobra, by nie było zmuszone popełniać
przestępstwa by godnie żyć, jego socjalizm doprowadził od faszyzmu Mussoliniego,
przeprowadzał badania środowiska klasy pracującej

 Raffaele Garofalo – był z wykształcenia prawnikiem, wskazywał na praktyczne rozwiązania

instytucji prawa, stworzył koncepcję naturalnego przestępcy, czyli urażenia dwóch
instrumentów natury ludzkiej – uczciwości i uczucia. Nawiązywał do Darwina. Przestępstwa
są przeciwko prawom natury (społeczeństwu), uzasadniając to tym, że niektóre przestępstwa
są karane w każdym społeczeństwie – dlatego to jest naturalne.
Zwolennik przymusowej represji: bezterminowych wyroków, izolacja przestępcy ponad
resocjalizacje, społeczny darwinizm - należy wyeliminować osobników na wartych
reprodukcji, czyli eugenika

Ćwiczenia z 28 października 2011 r.

Kamiński – był w stanie wojennym wielokrotnie aresztowany, w czasie odsiadek obserwował
zachowania środowiska więziennego.
Siles i Messenger (?) rozumieli umieszczenie w zakładzie jako deprywację, którą można składa się:

1. Odrzucenie przez społeczeństwo (odizolowanie), wykluczenie - obniża ich wartość
2. Pozbawienie własności, ujednolicenie (symboliczna pauperyzacja) – obniżenie statusu

społecznego

3. Izolacja genderowa (płciowa) – co prowadzi do zaburzenia tożsamości seksualnej,

powszechny homoseksualizm

4. Symboliczna infantylizacja (narzucenie reguł, norm, schematów)
5. Poczucie ciągłego niebezpieczeństwa (więzienia są pełne niebezpiecznych ludzi)

Wszystko to prowadzi do wytworzenia przez społeczność więzienną obronnego systemu
porządkującego ich życie.

Subkultura weszła spoza więzienia z subkultury przestępczej (nastąpiło przeniesienia norm) oraz z
środowiska, z którego skazani pochodzą.

Wartości wyznawane przez subkulturę więzienną:

 Bądź lojalny wobec innych więźniów, nie szkodź im, nie donoś na nich
 Zakaz eksploatacji – nie wykorzystuj zajmowanego stanowiska
 Bądź twardy, nie narzekaj, nie okazuj słabości
 Unikaj konfliktów
 Pogarda dla władz (służby więziennej), nie wolno okazywać im szacunku, ufać im

Wykład z 28 października 2011 r.

Szkoła pozytywistyczna

 Charles Goring – przeprowadził badania nad cechami fizycznymi przestępców. Wyszło mu, że

przestępcy są ciężsi i mniejsi. Obalił teorię związku cech somatycznych z przestępczością.

 Ernest Kretschmer – był dyrektorem zakładu psychiatrycznego. Wyodrębnił typy fizyczne

budowy ciała i połączył je z cechami temperamentu. Wyróżnił:

 Leptosomatyk (asternik) – bardzo szczupły, wysoki – introwertyk, skłonność do

schizofrenii

 Pyknik – otyły, niskie, krótkie kończyny – psychoza maniakalno-depresyjna
 Atletyk – mocny, silny, umięśniony – lepki psychicznie, wraca do tematu, nie może się

odczepić od jednej myśli – skłonność do schizofrenii

 Dysplastyk – odbiegający od normy, asymetryczny

 Mohr i Gundlach – (1929-30) wykazali, że pyknicy są częściej skazywani za fałszerstwa,

przemoc fizyczną i seksualną, a atletycy za włamania i kradzieże

 Ernest Hruton(?) – (1939) uważał, że przestępcy są upośledzeni, jeśli chodzi o budowę ciała
 Koncepcja Williama Sheldona – przeprowadził badania na nieletnich i stworzył indeks

przestępczości. Zrobił go na podstawie skali, pomiarów części ciała:

 Endomorfia (związane z pyknikami)
 Ektomorfia (asternicy)
 Mezomorfia (atletycy)

 William Sheldon i Eleonora Glych – udowodnili, że w 60% osobnicy typu mezomorficznego to

potencjalni przestępcy

Łączono zażywanie narkotyków z przestępczością. Np. halucygeny wywołują agresję, crack ma
właściwości pobudzające (stosowane przez kierowców jeżdżących długi dystans).

cechy

Szkoła klasyczna

Szkoła pozytywistyczna

Definicja
przestępstwa

Definicja prawna – naruszenie
prawa

Naturalne przestępstwa – czyn
sprzeczny z uczuciami: uczciwości
(mienia, własności) i współczucia
(krzywda)

Kara w relacji do
przestępstwa

Kara adekwatna do przestępstwa

Kara adekwatna do przestępcy
(zakłada okoliczności łagodzące)

Sposób

wyjaśniania

przestępstwa

Doktryna wolnej woli

Doktryna

determinizmu

(za

wszystkim stoją różne czynniki,
przyczyny)

Stosunek

do

kary

śmierci

Kara

śmierci

jest

zgodna

z

doktryną,

chociaż

żaden

z

prekursorów nie był za nią

Kara nie powinna być stosowana
(zgodnie z moralnością)

Metoda badań

Podejście spekulacyjne

Metoda empiryczna

Wyrok, kara

Wyrok terminowy

Wyrok bezterminowy, negowano
wydawanie wyroków przez sędziów
(powinny być przez ekspertów,
którzy ocenialiby wpływ kary na
przestępcy, wypuszczali gdy zacząłby
się zmieniać)

Ćwiczenia z 4 listopada 2011r.

W więzieniach stosuje się podział na młodocianych (do 24 roku życia), skazanych pierwszy raz oraz
recydywistów.
Wprowadzono program indywidulanego oddziaływania, w ramach którego była:



Edukacja – obligatoryjnie zdobycie przynajmniej podstawowego wykształcenia. Średnie i
wyższe są ograniczone – dłuższe wyroki. Zdobycie wykształcenia, może być sygnałem dla
wymiaru sprawiedliwości, chęci zmiany i może złagodzić karę.



Praca



Kontakty z bliskimi



Kulturalne wydarzenia



Radzenia sobie z uzależnieniami (nałogami), programy odwykowe



Działania społeczne (wolontariat)



Kształtowanie cech odpowiedniego stylu życia



Kształtowanie postaw społeczno-moralnych



Kształtowanie cech osobowościowych
Programowe oddziaływanie, to program indywidulany, dobrowolnej współpracy więźnia, by
pomóc mu w przejściu z więziennego do normalnego stylu życia. Program jest obowiązkowy
dla młodocianych, dorośli mogli skorzystać z niego z własnej woli.

Wykład z 4 listopada 2011r.

W latach 30 popularna stała się koncepcja szukania przyczyn przestępczości w środowisku.

Największy jej wpływ była w USA. Zainteresowano się miastami – jako źródłem, zarzewiem
generującym patologie i przestępczość.
Badania przeprowadzono w nowo powstałym ośrodku socjologicznym – w Chicago.

Szkoła chicagowska = szkoła ekologiczna

Gwałtowny rozwój miast zwrócił uwagę badaczy na przestępczość w nich rosnącą. Powstawały
slumsy, getta etniczne skupiające najuboższą ludność szukającą w mieście „wybawienia”.

Na rozwój miast wpływ miały:

o Migracje ludności (emigranci z innych państw, migracje do miast ludności wiejskiej nie

posiadającej żadnego dobytku -> eksploatowanie człowieka do pracy ponad siły, dzielnice
robotnicze

Dezorganizacja społeczna – złe funkcjonowanie wszystkich instytucji społecznych, począwszy od

rodziny, szkoły, kościoła.

Dzieci były wypychane na ulicę, bo w małych „mieszkaniach” wszyscy członkowie rodziny się nie

mieścili, zazwyczaj oboje rodziców pracowało – nie było warunków do kontroli rodzicielskiej, dzieci
były pozostawione same sobie.

 Robert E. Park – z zawodu dziennikarz, uważał, że zjawisko slumsów jest typowe dla

każdego systemu miejskiego. Postulował o socjologię empiryczną, wejście w środowisko,
obserwacja zjawisk. Wyodrębnił fazy, elementy zjawiska slumsów: 1) inwazja – fala
emigracyjna, 2) konflikt – z miejscowymi, 3) akomodacja, 4) asymilacja.

Model rozwoju miast

 Ernest Burgess – twórca koncepcji sfer, która zakłada rywalizacje o przestrzeń między

sferami

 Clifford Shaw i Henry McKey – badacze przestępczości w slumsach (głównie młodzieży);

propagowali pojęcia dezorganizacji społecznej, transmisji kulturowej przestępczości
(kreowanie wzoru przestępczości przekazywanego w środowisku), ważność kontroli
sąsiedzkiej, bo młodzież jest pozostawiona samej sobie

Ćwiczenia z 18 listopada 2011 r.

Referat z samymi danymi procentowymi

Węzeł komunikacyjno-
handlowo-przemysłowo-
administracyjny

Przejściowa –
ludność napływowa

Ustabilizowanych
robotników -
wykwalifikowani

Rezydencjalna –burżuazja,
klasa średnia

Commuter –
mieszkający poza
miastem,
dojeżdżający do
pracy

Wykład z 18 listopada 2011 r.

Szkoła chicagowska głosiła, że odpowiedzialność za przestępczość ponoszą źle działające instytucje
(dezorganizacja społeczna). Najwięcej przestępstw jest popełnianych tam, gdzie znajduje się
największe skupisko ludzi. Slumsy są źródłem przestępczości. Transmisja kulturowa przestępczości.

Teoria napięcia strukturalnego – łączy przestępczość z struktura społeczną, która stanowi barierę w
osiąganiu celów kulturowych – american dream.

 Edwin Sutherland - twórca teorii dezorganizacji (Differential Association), według której

uczymy się od ludzi, z którymi łączy nas więź intymna. Twórca pojęcia przestępczości ludzi w
białych kołnierzykach – ludzi na wysokich stanowiskach. Jego tezy:

1. Zachowanie przestępcze jest wyuczone
2. Jest wyuczone w wyniku interakcji w procesie komunikowania się
3. Uczenie się zachodzi w grupie o intymnej więzi osobowej
4. Uczenie się obejmuje – a) techniki popełniania przestępstw, b) specyficzne

ukierunkowanie motywacji, dążeń, racjonalizacji postaw

5. Dążenia wyuczone jako część definicji sprzyjających bądź niesprzyjających

przestrzegania prawa

6. Osobnik został przestępcą, bo wyuczył się więcej definicji sprzyjających łamaniu

prawa niż niesprzyjających

7. Zróżnicowane asocjacje mogą różnić się co do trwałości, priorytetów i

intensywności częstości

8. Proces uczenia się poprzez asocjacje z wzorami przestępczymi i

antyprzestępczymi obejmuje proces jak każdy inny

9. Zachowanie przestępcze nie może być wyjaśnione przez ogólne wartości i

potrzeby

Ćwiczenia z 25 listopada 2011 r.

Wykład z 25 listopada 2011 r.

 Robert K. Merton – socjolog, twórca teorii napięcia strukturalnego („Social structure and

anomie” – czyli krytyki oddziaływań struktury społecznej
Cele kulturalne

Instytucyjne środki
(zawód,
wykształcenie)

Adaptacja rozwiązań konfliktu

(akceptacja)



konformizm



(nie akceptacja)

innowacja





rytualizm





retretyzm, wycofanie

/
(zastąpienie celu
innym np. dobro
społeczne)

/
(zastąpienie środka
innym)

bunt

 Albert Cohen – w 1955 roku wydał książkę („

Delinquent Boys: Culture of the Gang

”) o

kulturze gangu, stanowi to przykład innowacji, czyli celem jest zdobycie statusu
społecznego, lecz osiągniętego innymi środkami, uważał, że działalność gangow jest
złośliwa, non utylitarna, negatywistyczna

dewiacje

 Richard Cloward i Lloyd Ohlin – „Przestępczość i możliwości”, głosili, że młodzież ze

slumsów ma ograniczoną możliwość osiągnięcia zadowalającego statusu, slumsy nie są
jednolicie zorganizowane. (Jack Roller – jako prototyp prawdziwego, typowego złodzieja).
Uważali, że są trzy typy gangów z zależności od stopnia zorganizowania ich przez świat
przestępczy:
- gangi chuligańskie – agresywne, walczą o „swój” rejon miasta
- gangi złodziejskie - związane ze środowiskiem przestępczym
- gangi narkotyczne – wszyscy pozostali

Ćwiczenia z 2 grudnia 2011 r.

Przemoc wobec kobiet:
- fizyczna (wywołująca uszczerbek na zdrowiu)
- emocjonalna (znęcania się psychiczne)
- werbalna (atakowanie poprzez uprzedmiotowienie, wywyższanie się)
-seksualna (połączenie powyższych, wszystko na co kobieta nie wyraża zgody)

Stereotypowa rola mężczyzny to kontrola nad kobietą. Stosuje wobec niej przemoc w „momencie
złudnego zagrożenia” jego pozycji.

Sinclair stworzył dla tego program "Manalive" – do którego trafiają sprawcy przemocy domowej, a
także dobrowolnie zgłaszają się mężczyźni, którzy chcą nauczyć się panować nad swoim gniewem,
oraz więźniowie. Terapie prowadzi zawsze osoba, która w przeszłości stosowała przemoc.

Wykład z 2 grudnia 2011 r.

Koncepcja kontroli społecznej.
Prowadzony jest pewien spór czy konformizm jest naturalny, czy jest wyuczonym procesem.
Przedstawiciele teorii kontroli społecznej przyjmują, że konformizm jest nienaturalny, wyuczony,
bardziej spodziewane jest zachowanie nonkonformistyczne (w formie przestępczości), co oznacza, że
kontrola społeczne nie była skuteczna.
Nonkonformizm jest zgodny z naturą człowieka, ładem społecznym.



Émile Durkheim – twórca pojęcia kontroli społecznej, wywiódł je z „solidarności społecznej”.
U podstaw kontroli leżą więzi społeczne (czyli solidarność – siły łączące jednostki
powodujące, że liczą się one z innymi). Socjolog żył w latach XIX w, kiedy można była
zauważyć erozję więzi społecznych – z uwagi na rewolucję przemysłową, co oddziaływało na
rozluźnienie więzi w samej rodzinie, były głównie nuklearne, znaczący był podział pracy,
szybszy styl życia -> indywidualizm, pieniądz się liczy.
Durkheim nazwał zaistniałe zjawisko – anomii społecznej, co oznacza brak norm, załamania
solidarności, destrukcja więzi, pozostawienie jednostki samej sobie

Podstawą moralności jest solidarność, poczucie wspólnoty.

Funkcję społeczne służące podtrzymaniu solidarności: regulacyjna (suma sił łączące jednostki do
norm) i integracyjna (stan spoistości, na podstawie wspólnoty, wiary w wspólną sprawę). Na kontrolę
społeczna składa się solidarność i wspólny cel.

Homo duplex – podwójny człowiek (istota o podwójnym życiu wewnętrznym: indywidualnym i
poczucia zbiorowości, nabytej i dzielonej z innymi ludźmi)

Teoria samobójstw, Durkheim wyróżnił ich 4 typy:



Anomiczne – związane z anomią społeczną, gdy człowiek zdaje sobie sprawę, że nie jest w
stanie osiągnąć tego wszystkiego, co zamierzał, nie jest w stanie sprostać swojej ambicji np.
fala samobójstw milionerów, w latach 30, gdy trwał kryzys, gdy byli pewni swojego
bankructwa



Egoistyczne – wynikają z rozpadu więzi z innymi ludźmi np. rodziną, skupienie się na swoim
tragicznym położeniu (np. po stracie ukochanej osoby), nie liczenie się z emocjami reszty
rodziny pozostającej przy życiu



Altruistyczne – gdy są zbyt silne więzi wśród ludźmi np. członkami rodziny, popełnienie
samobójstwa ma być formą poświęcenia dla reszty rodziny, np. chory, stary członek rodziny,
świadomy swojego ciężaru dla rodziny (w kulturze eskimoskiej jest zwyczaj, że gdy ojciec
rodziny zauważa swoją nieprzydatność dla rodziny, daje synowi znać by czynił swój
obowiązek – musi zabić ojca)



Fatalistyczne – wynikające z poczucia beznadziejności, gdy człowiek znajdzie się w opresji, z
której nie da rady wyjść np. w obozach koncentracyjnych ludzie wieszali się na płotach pod
napięciem

 Albert Reiss – rozróżniał kontrolę personalną (autokontrolę, możliwość jednostki do

kontrolowania swojego zachowania) i kontrolę społeczną (możliwość instytucji społecznych
do kontrolowania przestrzegania norm przez społeczeństwo)

 Graham Sykes i David Matz – twórcy teorii neutralizacji (uważali, że nie ma subkultur

dewiacyjnych), by popełnić przestępstwo trzeba zneutralizować wyuczone normy społeczne ,
wtedy jesteśmy wolni od więzów norm
Wyróżnili 5 mechanizmów neutralizacji:

 Zaprzeczenie własnej odpowiedzialności (wariackie papiery, tłumaczenie się

niezrównoważeniem psychicznym)

 Zaprzeczenie spowodowania szkody (np. są na tyle bogaci, że nie odczują szkody)
 Zaprzeczenie wyrządzenia krzywdy ofierze (np. zgwałcił, bo sama tego chciała)
 Potępienie potępiających (politycy to najwięksi złodzieje)
 Odwołanie się do zasad większej lojalności (dla głodnego dziecka, dla paczki kumpli)

Ćwiczenia z 9 grudnia 2011r.

Wstyd i przemoc – Giligana.

Wykład 9 grudnia 2011r.

Koncepcja kontroli społecznej zakłada, że człowiek jest z natury nonkonformistyczny.

 F. Ivan Nye – wyróżnił:



Teorię kontroli bezpośredniej – nakładana na jednostkę poprzez bezpośrednia
ograniczenia przez znaczące osoby (rodzice i nauczyciele), poparte karami



Teorię kontroli zinternalizowaną – jednostka sama kontroluje swoje zachowanie
(dzięki swojemu super ego lub sumieniu)



Teorię kontroli pośredniej – wytworzona w wyniku życia społecznego, potrzeby i
chęci przystosowania się do zbiorowości



Teorię kontroli zapewnienie alternatywnych środków do zaspakajania potrzeb –
potrzeba zapewniania podstawowych potrzeb

Lata 60 to okres zarzewienia się ruchów społecznych walczących o równouprawnienie np. czarnych
czy feministyczny.

 Walter Reckless – stworzył “Containment Theory”, czyli teorię powstrzymywania, znaczy, że

jednostka musi przebić się przez ograniczenia konformizmu (zerwać wieź społeczną i jej
normy) musi przekroczyć dwa kręgi kontroli – zewnętrze i wewnętrzne czynniki kontrolujące:

 Zewnętrze wiążą jednostkę z grupą np. rozsądne zasady, znaczące role i działalność,

kilka komplementarnych wzmacniających czynników (akceptacja, poczucie
przynależności do grupy)

 Wewnętrze są znacznie ważniejsze np. self-concept, pozytywne wyobrażenie o sobie,

określenie praworządnych celów w życiu, rozsądny poziom aspiracji, uodpornienie
się na frustrację, trzymanie się norm i zasad, akceptacja i ochrona wartości

 Travis Hirschi – zdefiniował cztery typy więzi społecznych (uznał, że są one istotą kontroli

społecznej), mają charakter socjologiczny – muszą być stale wzmacniane interakcjami z
ludźmi:

 Attachment – przywiązanie, trwała intymna relacja z najbliższymi osobami, i troska

ich opinie

 Involvement – uwikłanie, zainteresowania się innymi rzeczami niż działania

przestępcze

 Commitment – zaangażowanie, stopień w jakim własny interes jest w ład społeczny,

konformizm (state in conformism)

 Belief – przekonania, wartości

Ćwiczenia z 16 grudnia 2011 r.

Wstyd i przemoc Giligana.

Przemoc sama się utrwala. By się z niej wyleczyć należy przejąć odpowiedzialność za swoje czyny – w
więzieniach należy zapewnić warunki by się wyuczonej przemocy oduczyć. Program zakłada m. in:
opanowywanie emocji, uczenie się kontrolowania uczuć. Uważał, że więzienia zawierają w sobie
szkoły przemocy – która jest tam stosowana przez samych strażników i współwięźniów (obawa przed
gwałtami).

Przykład Lloyda – więźnia skazanego za małe przestępstwo bez użycia przemocy, który był izolowany
w ciemnej celi, nie miał kontaktu z innymi, za złe sprawowanie zabierano mu nawet materac i dostęp
do ustępu. Gdy wyszedł z więzienia w kilka dni później zabił studenta i próbował drugiego. Był to
pewien rodzaju sygnał odreagowania upokorzenia stosowanego na nim.

Cechy genetyczne natury ludzkiej według Mościskiera:



Agresja



Egoizm



Dążenia do dominacji



Złośliwość



Oszustwo



Altruizm (krewniaczy i odwzajemniony)

Wykład z 16 grudnia 2011 r.

 Travis Hirschi wraz z

Gottfredsonem stworzyli teorie samokontroli (odmienną od tej

głoszonej przez Hirschi’ego wcześniej) opublikowaną w 1990 roku. Zakładała, że sprawcy nie

biorą pod uwagę długoterminowych konsekwencji swoich działań – są nastawieni
natychmiastową przyjemność. Przestępstwo nie wymaga specjalnych umiejętności, nie ma
potrzeby uczenia się. Samokontrola jest internalizowana we wczesnym dzieciństwie. Teoria
uwzględnia naturę przestępstw.

W latach 60 powstała nowa teoria – lebeling – teoria naznaczenia.
W sytuacji gdy naruszono prawo, konieczne jest aresztowanie sprawcy – istnieje wiara w to, że
interwencja państwa zmniejszy przestępczość. Jednakże przedstawiciele labelingu są przekonani,
że interwencja sprowadza się etykietowania społeczeństwa (kategoryzowania na przestępców),
co jedynie wzmacnia patologię.

 Fowl (?) – był zdania, że reakcję na popełnienie zabójstwa przez policjanta i na policjancie

różnią się, mimo, że obie kategorie są uważane, za godne potępienia, to jedno i to samo
zachowanie jest odmiennie odbierane przez społeczeństwo (usprawiedliwianie policjanta a
potępienie) – wysunięte na podstawie tego termin: społeczna konstrukcja przestępstwa, czyli
negatywna reakcja na dane zachowanie przestępcze

 Howard Becker – przeprowadzał badania jaki skutek odniosła kampania przeciw legalizacji

narkotyków

 Anthony Platt – analizował proces zapoczątkowany także kampanią, dostrzegania środowiska

nieletnich, którzy zaczęli być traktowani jako osobna kategoria („powstają” nowe
przestępstwa – np. wagarowanie, ze względu na ich status społeczny). Ruch był
ukierunkowany na „uratowanie młodzieży” i wpojenie jej wartości

 Stephen Pfoht – badał wyrządzenie krzywd dziecku (niepodlegające sankcji aż do lat 60),

kampania została zbudowana na podstawie badań radiologicznych

 Tierney – skupiła się nagłośnionej przez media sprawie przemocy domowej

Te wszystkie zauważane przez socjologów zmiany świadczą o tym, że desygnacją nie ma charakteru
stałego – zachodzą w ramach przemian kulturowo-społecznych, wraz z pojawieniem się wpływowych
osób, które chcą i są w stanie zmienić rzeczywistość.

Teoria labelizacji:



Społeczne konstrukcje



Ograniczenie negatywnych reakcji społeczeństwa



Kryminogenne działania państwa

 Wiliam Chandler – przeprowadził eksperyment w ramach którego podzielił grupę chłopców

na „świętych”(chłopców z lepszych domów) i „łobuzów” (dzieci robotników) – zauważalna
była różnica w reakcji na ich zachowanie – figle świętych i przestępstwa łobuzów

 Frank Tannenbaum – stwierdził, że interwencja państwa jest kryminogenna, zajmował się

przestępczością nieletnich (zmiana reagowania na nich – jak na jednostkę ludzką).
Opublikował swoje poglądy w 1938 (jeszcze przed rewolucją kulturalną lat 60). Zdefiniował
pojęcie dramatyzacji zła – stworzenie przedstawienia w które wplątany jest nieletni, dziel
dramat

 Edwin Lamert – rozróżniał dewiację pierwotną (racjolizowanie dewiacji przez sprawcę,

odgrywa marginalną rolę w jego życiu) i wtórną (wywoływana przez reakcję innych ludzi,
odgrywa to dużą rolę w życiu, sprawca jest zmuszony albo to zaakceptować albo sprzeciwić
się jeszcze bardziej zagłębiając się w dewiację)

 J. Kitssuss (?) – twierdził, że reakcję społeczeństwa są podstawą do przestępczością ( odniósł

się do teorii samospełniającej się przepowiedni Mertona) – ignorowanie statusu społecznego
o postrzeganie człowieka jedynie przez pryzmat popełnioniego przez niego przestępstwa,
następuje internacjolizowanie publicznego obrazu siebie

 Edwin Shur – uważał, że przestępstwa „bez ofiar” są równie poważne co inne

Skutki reform w ramach teorii:

o Dekryminalizacja (usunięcie niektórych kategorii z Kodeksu Karnego)
o Diversion (alternatywne sposoby postępowania)
o Due process (przyznawanie praw przestępcom)
o Deisntytucjalizacja (nie umieszczanie w więzieniach)

Ćwiczenia z dnia 13 stycznia 2012 r.

Zgodnie z polskim prawem status nieletniego posiada osoba wykazująca się patologicznym

zachowaniem, która nie ukończyła 18 r.ż. Osoba starsza do 21 r.ż. to osoba małoletnia. Natomiast
dzieci do 13 r.ż. nie odpowiada za swoje czyny i nie ponosi odpowiedzialności cywilnej.

Konsocjalizacja to proces przeciwny do socjalizacji, zwiększa prawdopodobieństwo

wystąpienia zachowań przestępczych i agresji.

Gdy dziecko jest wychowywane przez jedno z rodziców można zauważyć:
- rozpieszczenie
- nadmierna ochrona
- protekcyjność.
Występują trzy modele rodziny:

 Antypersonalistyczna
 Propersonalistyczna
 Indywidualistyczna

Można zauważyć trzy sposoby sankcjonowania:

 Opiekuńczy (łagodne)
 Autorytarny (surowe)
 Chaotyczny despotyzm (stosowanie nie konsekwentnych sankcji)

Środki odurzające to środki o charakterze chemicznym, które powodują zmiany strukturalne i

funkcjonalne w organizmie.

Do środków odurzających należą:

 Narkotyki
 Kofeina
 Alkohol
 Nikotyna
Syndrom „ćpuna” charakteryzuje się niezdolnością do pełnienia jakiejkolwiek roli społecznej,

skupienie się wyłącznie na dotarcia do środków.

Wykład z 13 stycznia 2012 r.

Teoria konfliktu
Marksizm – pierwszy podjął się wyjaśnienia konfliktu społecznego.
Na bazie genetyki i teorii ewolucji psychologia ewolucyjna i socjologia ewolucyjna zaczęły wyjaśniać
zjawiska i zachowania społeczne.
W połowie XX w. Marks opracował swoje działo – z pomocą Engelsa. Teoria wartości dodanej.
Tezy marksizmu:

o Kapitalizm leży u podstaw konfliktu, jest źródłem krzywdzącej niesprawiedliwości
o Konflikt interesów będzie się powiększał poprzez nierówności w dystrybucji rzadkich zasobów
o Ci, którzy otrzymają mniej, będą kwestionować obecny porządek i prawomocność władzy,

gdy zorientują się o tej niesprawiedliwości

o Poszkodowani będą się organizować , wywołają otwarty konflikt, w wyniku którego

doprowadzą do równej dystrybucji dóbr

 Karol Marks, F. Engels

 W. Bonger – spisał swoje poglądy w 1916r., a popularność ich nastąpiła w latach 60. Uważał,

że marksizm ma ukrytą tezę o naturze człowieka – jest istotą społeczną. Ubóstwo wynika z
kapitalizmu, popycha to jednostkę do popełniania przestępstw. Poczucie niesprawiedliwości
demoralizuje ludzi. Sam kapitalizm demoralizuje burżuazję – przez poczucie bezkarności.

 Georg Simmel – twórca formalizmu socjologicznego. Uważał, że konflikt jest stanem

naturalnym porządku społecznego i charakteryzuje to każde społeczeństwo.

 R. Darendorf – uważał, że osłabienie interakcji społecznych jest przyczyną nierówności.

Zajmował się przypadkami, gdy władza jest uznawana przez społeczeństwo (prawomocna)
normy kulturalne są niezbędne, przymuszające. Nierówności są konieczne.

 Austin Turk
 William Chamblis New criminology, atakowali głownie państwo
 Richard Quinney
 Sellim – uważał, że istnieją kultury konfliktu, zależy to od społeczeństwa
 George Voldt – konflikt między grupami wzmacnia poszczególne grupy, budzi się w nich duch

zbiorowy. Przestępczość ma charakter polityczny np. ruchy protestacyjne, przestępstwa
„białych kołnierzyków”