14

REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006

KINEZYTERAPIA

P

ionizacja stanowi jeden z etapów
powrotu pacjenta do zdrowia, po-

przedzając właściwą naukę chodzenia.
Ma ona zarówno znaczenie lecznicze, jak
i profilaktyczne. Polega na stopniowym
przystosowaniu pacjenta do pozycji piono-
wej. Zdolność adaptacji do pozycji stojącej
uzależniona jest m.in. od czasu przebywa-
nia pacjenta w pozycji poziomej, wieku,
wydolności organizmu, chorób towarzy-
szących oraz stanu psychicznego chorego.
Wymaga indywidualnej pracy z pacjentem
(w oparciu o pełną metodykę). Rozpoczyna
się zwykle od uniesienia głowy, następnie
pozycji półsiedzącej o różnym kącie na-
chylenia tułowia, stopniowo przechodzi
się do siadu płaskiego (podpartego, potem
bez podparcia). Następny etap to siad ze
spuszczonymi nogami (w podparciu i bez)
oraz kolejno stanie przy łóżku – z podpar-
ciem i bez podparcia.
Niejednokrotnie konieczne jest korzystanie
ze sprzętu do pionizacji. Wtedy zwykle
zaczynamy od pochylenia stołu (łóżka)
pionizacyjnego pod kątem około 30 stopni,
stopniowo zwiększając stopień pochylenia,
w zależności od stopnia stabilności kręgo-
słupa oraz samopoczucia chorego. Zwięk-
szanie kąta pochylenia leżyska wymaga
zabezpieczenia chorego pasami stabiliza-
cyjnymi na wysokości stawów kolanowych
i miednicy (stawów biodrowych) oraz
trzeciego zabezpieczenia na wysokości
klatki piersiowej (na tyle luźno, aby nie
upośledzać czynności oddechowych cho-
rego). Stopy pacjenta przylegają płasko do
podnóżka. Gdy osiągniemy kąt pionizacji
około 70-80 stopni (a chory zaadaptował się
do tej pozycji – toleruje ją przez godzinę),
możemy przejść do przystosowywania
pacjenta do pozycji siedzącej.
Ogromnie ważny jest aspekt monitorowania
parametrów takich jak tętno i ciśnienie tętni-
cze oraz uważna obserwacja reakcji chorego
podczas pionizacji. Przystosowanie układu
krążenia następuje na drodze odruchowej
(receptory łuku aorty, zatok szyjnych, PP
itp.), podczas długotrwałego unieruchomie-
nia dochodzi do upośledzenia tej reakcji
odruchowej, przez co nagła zmiana pozycji
wiąże się z wieloma objawami (spadkiem
ciśnienia tętniczego, zaburzeniami świa-
domości, widzenia, złym samopoczuciem,

Pionizacja stanowi jeden z podstawowych etapów rehabilitacji, poprzedzaj

ąc wáaĞciwą naukĊ chodzenia. Dotyczy chorych

z wielu dziedzin: neurologii, traumatologii narz

ądu ruchu i ortopedii. Stanowi waĪny element rehabilitacji pacjentów leĪących.

Opiera si

Ċ na jasno okreĞlonej metodyce. Niejednokrotnie wymaga skorzystania ze sprzĊtu pionizacyjnego, który dobie-

ramy indywidualnie, w zale

ĪnoĞci od stopnia niepeánosprawnoĞci pacjenta. W pracy autorzy dokonali systematycznego

przegl

ądu metod i urządzeĔ stosowanych w pionizacji, zwracając szczególną uwagĊ na ich wáaĞciwy dobór.

nudnościami itp.). W razie zaobserwowania
objawów hipotonii ortostatycznej (wynikają-
cej z przemieszczenia się krwi do niżej leżą-
cych części ciała), należy powrócić do kąta
pochylenia leżyska, przy którym objawy te
nie występowały (niekiedy sytuacji tej może
zapobiegać założenie choremu pończoch
elastycznych lub owinięcie kończyn dolnych
bandażem elastycznym).
Różnorodność zaopatrzenia rehabilita-
cyjnego nastręcza często wielu trudności,
jeżeli chodzi o dobór sprzętu odpowiada-
jącego naszym potrzebom. Decyzję o za-
kupie pionizatorów powinno poprzedzać
określenie zakresu funkcji, do jakich
będziemy stosować urządzenie, oraz dla
jakich pacjentów przeznaczony ma być
sprzęt przez nas zakupiony

.

Sprzęt do pio-

nizacji możemy podzielić w oparciu o jego
funkcję na: statyczny, dynamiczny.
Gdy naszym celem jest jedynie bierna pio-
nizacja pacjenta i utrzymanie tej postawy,
korzystamy z pionizatorów statycznych
(łóżka pionizacyjne, parapiony czy para-
podia statyczne). Jeśli oprócz pionizacji
zależy nam również na możliwości poru-
szania się chorego z niedowładem kończyn
dolnych, zastosowanie mają pionizatory
dynamiczne. W niniejszym opracowaniu
zajmiemy się przeglądem różnorodnych
rozwiązań technicznych w urządzeniach
pionizacyjnych.

Pionizatory statyczne

Stoły pionizacyjne

Stosowane są u chorych z największymi
dysfunkcjami, przeważnie na początku
procesu pionizacji. Charakteryzują się
„lekką” lub bardzo stabilną konstrukcją
krzyżakową (duża, stabilna konstrukcja
prostokątna). Regulacja wysokości może
być ręczna, elektryczna (sterowanie z pi-
lota ręcznego) lub hydrauliczna. Zakres
regulacji wysokości wynosi przeważnie od
50 do 200 cm, stoły są zazwyczaj przysto-
sowane do obciążeń rzędu 150 kg. Zakres
kąta pionizacji wynosi od 30 do 90 stopni.
Większość modeli daje możliwość szybkie-
go opuszczania leżyska.

Pionizator statyczny (typu parapion)

Umożliwia pionizację osób z niedowładami
kończyn dolnych oraz tułowia, zamiast le-

żyska wyposażony jest w stabilizatory stóp
i kolan oraz peloty biodrową i piersiową.
Wyposażenie standardowe to stolik z re-
gulacją wysokości, 4 skrętne koła – każde
z nich posiada hamulec oraz tylne uchwy-
ty ułatwiające manewrowanie. Może być
używany zarówno w rehabilitacji domo-
wej, jak i na oddziałach szpitalnych czy
też w domach opieki społecznej.

Pionizator statyczno-dynamiczny (typu

paramobil) łączy w sobie funkcje pioniza-

tora statycznego oraz dynamicznego.

Pionizatory dynamiczne

Pionizatory dynamiczne cechuje przewa-
ga funkcji nauki chodu nad pionizacją,
stanowią one doskonałą pomoc dla osób
wcześniej pionizowanych przy pomocy
pionizatorów statycznych. Umożliwiają
pionizację osób z niedowładami kończyn
dolnych oraz tułowia; pomagają w rehabi-
litacji, umożliwiając pacjentowi przyjęcie
pozycji stojącej i samodzielne chodzenie.
Charakteryzują się dość stabilną konstruk-
cją, posiadają podwieszaną uprząż mied-
niczną zabezpieczającą pacjenta przed
upadkiem, separator kończyn dolnych (uży-
wany w przypadku krzyżowania stóp przez
pacjenta), składaną konstrukcję nośną z ko-
łami jezdnymi wyposażonymi w hamulce
oraz obejmę piersiową i biodrową.

Parapodium dynamiczne

Jest urządzeniem z pogranicza aparatu
i ortezy, napędzanym siłą wynikającą
z przemieszczania środka ciężkości.
Wyposażone jest w mechanizm, który
dzięki przemieszczeniom osi i ciężaru ciała
pozwala poruszać się temu urządzeniu
wraz z użytkownikiem. Ma zastosowanie
we wszelkich zaburzeniach związanych
z niemożnością pionizacji i poruszania
się. Jest urządzeniem rehabilitacyjnym
oraz użytkowym, szczególnie przydatnym
w paraplegiach, przepuklinach oponowo-
-rdzeniowych oraz mózgowym porażeniu
dziecięcym.

Parapodium siadające

Jest to urządzenie medyczne z pogra-
nicza aparatu i ortezy, napędzane siłą
wynikającą z przemieszczania środka

Urządzenia do pionizacji

15

REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2006

KINEZYTERAPIA

ciężkości. Specjalny system umożliwia
płynne przechodzenie z pozycji stojącej do
siedzącej i z pozycji siedzącej do stojącej
(siłowniki gazowe). Przeznaczone jest dla
wszystkich pacjentów w zaawansowanym
procesie pionizacji, zwłaszcza chorych
z paraplegią. Nie nadaje się do stosowania
w mózgowym porażeniu dziecięcym oraz
przy utrwalonych przykurczach.

Sprz

Ċt dla dzieci

Większość omawianego wcześniej sprzętu
proponowana jest również w rozmiarach
dla dzieci. Ponadto dla dzieci młodszych
(głównie z MPD) większość producen-
tów proponuje pionizatory o estetyce
zachęcającej do zabawy i rehabilitacji,
przypominające zwierzątka (konik, kotek)
i w barwnej kolorystyce.
Większość pionizatorów przygotowanych
jest w dwóch rozmiarach: dla dzieci
w wieku od 9 miesięcy do 4 lat (rozmiar I),
od 4 do 11 lat (rozmiar II) oraz przezna-
czone zarówno dla dzieci wiotkich, jak
i ze wzmożonym napięciem. Pionizatory
(parapodia statyczne) pozwalają na samo-
dzielne (z nadzorem) stanie w urządzeniu.
W standardowym wyposażeniu znajduje
się regulowany blat stolika oraz skrętne
kółka. Nazwy zwykle określają, dla jakiego
przedziału wiekowego przeznaczone są
urządzenia.

Refundacja NFZ

Pionizatory, jako indywidualne przedmioty
pionizujące (oznaczone kodem 9195.03), są
refundowane przez NFZ raz na 4 lata. Limit
refundacji wynosi do 3000 zł (w wielu przy-
padkach jest to całkowity koszt pionizato-
ra), z przeznaczeniem dla rozległych pora-
żeń i niedowładów kończyn oraz tułowia.
Lekarzami uprawnionymi do wystawiania
zapotrzebowania są ortopeda, neurolog
oraz lekarz rehabilitacji medycznej.
Po otrzymaniu od specjalisty zlecenia na
zaopatrzenie ortopedyczne z podpisanym
(przez ww. specjalistę i/lub rehabilitanta
prowadzącego) oświadczeniem o przeszko-
leniu pacjenta w zakresie korzystania z in-
dywidualnego przedmiotu pionizującego,
chory (lub osoba przez niego upoważniona)
zgłasza się do oddziału wojewódzkiego
NFZ, gdzie potwierdza wniosek.
Następnie udaje się do sklepu ze sprzętem
rehabilitacyjnym realizującym zlecenia NFZ
i albo uzyskuje sprzęt bezpłatnie (jeśli cena
wybranego produktu równa się limitowi),
albo dopłaca różnicę między ww. kwotami.
Istnieje również możliwość dofinansowania
różnicy przez PCPR (po uprzednim złożeniu
wymaganych dokumentów

).

Podsumowanie

Stosowanie sprzętu pionizacyjnego, jak
i jego rodzaj są w znacznym stopniu zależne

od etiologii schorzenia, np. na oddziałach
neurologicznych czy rehabilitacji neuro-
logicznej sprzęt do pionizacji ma przede
wszystkim zastosowanie u chorych z uszko-
dzeniem rdzenia kręgowego (niezależnie od
etiologii – guz, uraz czy udar), z dysfunkcja-
mi pnia mózgu dającymi obustronne niedo-
włady. W większości przypadków „chorzy
neurologiczni” to pacjenci po przebytym
udarze mózgu. Ich pionizacja odbywa się
przede wszystkim „siłami fizjoterapeuty”,
w trakcie zajęć indywidualnych.
Przedstawione w opracowaniu rozwiązania
technologiczne oraz przykłady urządzeń
pionizacyjnych to jedynie próbka sprzętu słu-
żącego pionizacji pacjentów. Tajemnicą nie
powinno być dla nikogo to, że wybór sprzętu
jest w wielu przypadkach podyktowany moż-
liwościami finansowymi. Tak więc decyzja
o zakupie urządzeń rehabilitacyjnych powin-
na być poprzedzona rozważeniem zakresu
uszkodzeń (stopnia ciężkości) u pacjentów,
którymi będziemy się opiekować. Pozwoli
to na optymalne wykorzystanie środków
finansowych, którymi dysponujemy.

‰

L

EK

. M

ARTA

G

IERASIMIUK

,

DR MED

. J

ACEK

Z

ABORSKI

Oddzia

á Neurologii z Pododdziaáem

Rehabilitacji Neurologicznej

Mi

Ċdzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie

Piśmiennictwo u autorów i w „RwP+”

Piśmiennictwo:

1. Dega W., Milanowska K. (red.): Rehabilitacja medyczna. PZWL, Warszawa 1993.
2. Dega W., Senger A. (red.): Ortopedia i rehabilitacja. PZWL, Warszawa 1996.
3. Kwolek A. (red.): Rehabilitacja medyczna. Wyd. Urban & Partner, Wrocław, 2003.
4. Nowotny J. (red.): Podstawy fizjoterapii. Wyd. KASPER, Kraków, 2004.
5. Zembaty A. (red.) : Kinezyterapia. Zarys podstaw teoretycznych i diagnostyka kinezyterapii.

Wyd. „Kasper”, Kraków, 2002.