A

B

C

U

n

ii

E

u

ro

p

e

js

k

ie

j

A

B

C

U

n

ii

E

u

ro

p

e

js

k

ie

j

ETAPY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

ETAPY INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Przebieg procesu integracji europejskiej

mo¿na zamkn¹æ w kilku etapach:
1. strefa wolnego handlu
2. unia celna
3. wspólny rynek
4. unia gospodarcza
5. pe³na (choæ z pewnymi modyfikacjami)
integracja gospodarcza

Niektóre etapy procesu integracyjnego

po³¹czono w jedn¹ ca³oœæ (np. utworzenie strefy
wolnego handlu i unii celnej), inne - wzbogaco-
no (np. uniê gospodarcz¹ poszerzono o uniê
walutow¹). Generalnie, Europa zmierza w kie-
runku œcis³ej integracji gospodarczej, w po³¹-
czeniu z przynajmniej czêœciow¹ integracj¹ po-
lityczn¹ (w sferze polityki zagranicznej, bezpie-
czeñstwa i obrony oraz w dziedzinie wymiaru
sprawiedliwoœci i spraw wewnêtrznych).

l etap: Wspólny rynek (Common Market)

Wspólny rynek pañstw cz³onkowskich

Wspólnot Europejskich powsta³ na mocy Trak-
tatu o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gos-
podarczej (EWG), podpisanego w Rzymie 25
marca 1957 r. przez Belgiê, Francjê, Holandiê,
Luksemburg, Niemcy i W³ochy. Traktat ten
wszed³ w ¿ycie 1 stycznia 1958 r.

Artyku³ 7 Traktatu o EWG stanowi, ¿e

wspólny rynek zostanie stworzony stopniowo, w
okresie przejœciowym trwaj¹cym 12 lat, podzie-

Przebieg procesu integracji europejskiej

mo¿na zamkn¹æ w kilku etapach:
1. strefa wolnego handlu
2. unia celna
3. wspólny rynek
4. unia gospodarcza
5. pe³na (choæ z pewnymi modyfikacjami)
integracja gospodarcza

Niektóre etapy procesu integracyjnego

po³¹czono w jedn¹ ca³oœæ (np. utworzenie strefy
wolnego handlu i unii celnej), inne - wzbogaco-
no (np. uniê gospodarcz¹ poszerzono o uniê
walutow¹). Generalnie, Europa zmierza w kie-
runku œcis³ej integracji gospodarczej, w po³¹-
czeniu z przynajmniej czêœciow¹ integracj¹ po-
lityczn¹ (w sferze polityki zagranicznej, bezpie-
czeñstwa i obrony oraz w dziedzinie wymiaru
sprawiedliwoœci i spraw wewnêtrznych).

l etap: Wspólny rynek (Common Market)

Etapy integracji

Europejskiej

Etapy integracji

Europejskiej

lonym na 3 etapy, ka¿dy d³ugoœci 4 lat. Ograni-
czenia iloœciowe w handlu pomiêdzy pañstwa-
mi cz³onkowskimi zosta³y zasadniczo zniesione
w 1961 r. Proces redukcji ce³ w obrocie wewnê-
trznym i dochodzenia do wspólnej taryfy zew-
nêtrznej rozpocz¹³ siê 1 stycznia 1959 r. i trwa³
do 1 lipca 1968 r. Wówczas szeœæ pañstw
cz³onkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospo-
darczej utworzy³o uniê celn¹.

Wspólna polityka handlowa wobec

krajów trzecich zaczê³a byæ realizowana po
up³ywie 12-letniego okresu przejœciowego, a
wiêc od 1 stycznia 1970 r. Obejmuje ona m.in.
ustalanie wspólnej taryfy celnej, zawieranie
umów celnych i handlowych, ujednolicenie na-
rzêdzi polityki eksportowej i œrodków ochron-
nych. Organem uprawnionym do realizacji
wspólnej polityki handlowej, z upowa¿nienia
Rady, jest Komisja Europejska. Komisja nego-
cjuje - w imieniu pañstw cz³onkowskich - wszel-
kie traktaty i porozumienia handlowe, w tym
równie¿ w ramach Uk³adu Ogólnego o C³ach
i Handlu (GATT), obecnie - Œwiatowej Orga-
nizacji Handlu (WTO).

W artykule 3 Traktatu o utworzeniu Euro-

pejskiej Wspólnoty Gospodarczej przewidzia-
no m.in., poza utworzeniem unii celnej: znie-
sienie przeszkód w swobodnym przep³ywie
osób, us³ug i kapita³u; prowadzenie wspólnej
polityki rolnej; wspóln¹ politykê transportow¹;
ochronê wolnej konkurencji; zbli¿enie regulacji
prawnych w pañstwach cz³onkowskich w stop-
niu umo¿liwiaj¹cym w³aœciwe funkcjonowanie
wspólnego rynku; ustanowienie Europejskiego
Funduszu Socjalnego (European Social Fund)
- w celu rozwi¹zywania problemów zatrudnie-
nia i wzrostu standardu ¿yciowego w pañ-
stwach cz³onkowskich oraz utworzenie Europej-
skiego Banku Inwestycyjnego (European

uniê celn¹.

Wspólna polityka handlowa

Unia Europejska

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

Etapy integracji Europejskiej

Etapy integracji Europejskiej

lnvestment Bank) - podstawowego instrumentu
finansowego Wspólnoty, który poprzez mobiliza-
cjê zewnêtrznych œrodków finansowych u³atwia jej
rozwój gospodarczy.

Zapisy te daleko wykraczaj¹ poza ustalenia

tworz¹ce wspólny rynek. Wspólna Polityka Rolna
by³a wdra¿ana stopniowo, poprzez organizacjê
poszczególnych rynków produktów rolnych i stwo-
rzenie systemu podtrzymywania dochodów rolni-
ków, a do jej rzeczywistego ujednolicenia dosz³o
dopiero z pocz¹tkiem 1969 r. W latach 70. kraje
cz³onkowskie Europejskiej Wspólnoty Gospodar-
czej podjê³y wspó³pracê w jeszcze innych dziedzi-
nach, m.in. w sferze polityki energetycznej, prze-
mys³owej, regionalnej, fiskalnej i walutowej.

Wa¿nym wydarzeniem w ramach wspó³pra-

cy walutowej, które rozpoczê³o proces dochodze-
nia do Unii Gospodarczej i Walutowej (Economic
and Monetary Union - EMU), by³o utworzenie 13
marca 1979 r. Europejskiego Systemu Walutowe-
go (European Monetary System - EMS). Wprowa-
dzi³ on europejsk¹ jednostkê walutow¹ ECU, me-
chanizm wymiany i interwencji w sferze kursów
walutowych, a tak¿e rozmaite mechanizmy kredy-
towe na rzecz banków centralnych pañstw ucze-
stnicz¹cych w systemie.

II etap. Jednolity (wewnêtrzny) rynek
[The Single (internal) market]

Postanowienia Traktatu o EWG okaza³y siê

niewystarczaj¹ce do stworzenia prawdziwie wew-
nêtrznego rynku. Traktat ten skupi³ siê bowiem na
unii celnej, ustalaj¹c konkretny harmonogram do-
chodzenia do niej, podczas gdy inne sprawy
decyduj¹ce czêsto o swobodzie konkurencji i nie-
zak³óconym przep³ywie towarów, us³ug, kapita³u
i si³y roboczej zosta³y w nim potraktowane doœæ
ogólnikowo. Bariery o charakterze technicznym
(ró¿norodne normy, standardy i przepisy prawne),
fiskalnym (zró¿nicowane systemy podatkowe)
i fizycznym (kontrole graniczne) nadal istnia³y, a
nawet uleg³y wzmocnieniu w niektórych, szczegól-
nie „wra¿liwych” dziedzinach.

W tej sytuacji Komisja WE, z inicjatywy jej

ówczesnego przewodnicz¹cego Jacques’a
Delorsa, przedstawi³a w 1985 r. tzw. Bia³¹ ksiêgê

Europejskiego Systemu Walutowe-

go (

)

II etap. Jednolity (wewnêtrzny) rynek
[

]

European Monetary System - EMS

The Single (internal) market

zawieraj¹c¹ program utworzenia rynku wewnê-
trznego. Przyjêcie tego programu po³¹czono ze
zmian¹ traktatów za³o¿ycielskich Wspólnot Euro-
pejskich, co nast¹pi³o przez podpisanie 17 lutego
1986 r. w Luksemburgu Jednolitego Aktu Euro-
pejskiego (Single European Act). Wszed³ on w
¿ycie 1 lipca 1987 r.

Najwa¿niejsze postanowienie Jednolitego

Aktu Europejskiego dotyczy utworzenia, do koñca
1992 r., jednolitego (wewnêtrznego) rynku. Zgod-
nie z Bia³¹ ksiêg¹ Komisji Wspólnot Europejskich
program budowy tego rynku zak³ada³ przyjêcie i
wdro¿enie 282 aktów prawnych. W odniesieniu
do wiêkszoœci kwestii dotycz¹cych rynku wewnê-
trznego wprowadzono zmianê procedury podej-
mowania decyzji przez Radê, rezygnuj¹c z zasa-
dy jednomyœlnoœci na rzecz kwalifikowanej wiêk-
szoœci g³osów. Jednolity Akt Europejski wzmocni³
rolê Parlamentu Europejskiego poprzez wprowa-
dzenie tzw. procedury wspó³pracy, daj¹cej Parla-
mentowi mo¿liwoœæ wywierania wiêkszego wp³y-
wu na decyzje Rady. Kompetencje Wspólnot Euro-
pejskich zosta³y w Jednolitym Akcie Europejskim
rozszerzone na sferê ochrony œrodowiska oraz po-
litykê w zakresie badañ i rozwoju. Zajêto siê tak¿e
problematyk¹ spójnoœci gospodarczej i spo³ecznej
w ramach Wspólnot, tworz¹c mechanizmy pomo-
cy dla krajów cz³onkowskich o ni¿szym poziomie
rozwoju gospodarczego (powo³ano do ¿ycia Fun-
dusz Spójnoœci [Cohesion Fund] przeznaczony dla
Grecji, Hiszpanii, Irlandii i Portugalii).

Program budowy jednolitego (wewnêtrzne-

go) rynku zosta³ w istotnej mierze zrealizowany
zgodnie z ustalonym terminem, czyli do koñca
1992 r. Do dziœ brak jest jednak niektórych, prze-
widzianych w nim regulacji, a poszczególne pañ-
stwa oci¹gaj¹ siê z wprowadzeniem do swej naro-
dowej legislacji niektórych ustaleñ prawa wspól-
notowego.

III etap. Unia Europejska (European Union)

Cel przejœcia do wy¿szego etapu integracji

i utworzenia Unii Europejskiej zosta³ ju¿ nakre-
œlony w Jednolitym Akcie Europejskim. Stosowna
decyzja zapad³a podczas szczytu w Maastricht w
grudniu 1991 r. Traktat o Unii Europejskiej zosta³
podpisany równie¿ w Maastricht, 7 lutego 1992 r.,

Jednolitego Aktu Euro-

pejskiego (

)

III etap. Unia Europejska (European Union)

Single European Act

a wszed³ w ¿ycie - po ratyfikacji przez parlamenty
narodowe i Parlament Europejski - 1 listopada
1993 r.

Unia Europejska opiera siê na trzech fila-

rach. Filar l, którego podstaw¹ jest Traktat o WE,
obejmuje dotychczasowa problematykê Wspólnot
Europejskich uzupe³niona o nowe dziedziny, jak
np. Unia Gospodarcza i Walutowa, sieci transeu-
ropejskie, ochrona konsumentów i zdrowia, edu-
kacja i kultura oraz obywatelstwo Unii. Utworzony
przez Traktat o Unii Europejskiej filar II - to posta-
nowienia z zakresu Wspólnej Polityki Zagranicz-
nej i Bezpieczeñstwa, a filar III - wspó³praca w
dziedzinie wymiaru sprawiedliwoœci i spraw wew-
nêtrznych. Filar l podlega tzw. kompetencji
wspólnotowej, natomiast pozosta³e dwa filary po-
zostaj¹ w sferze wspó³pracy miêdzyrz¹dowej.
Nowa, oparta na trzech filarach struktura jest wy-
razem pog³êbiaj¹cych siê tendencji integracyj-
nych, wykraczaj¹cych poza zdominowan¹ zaga-
dnieniami gospodarczymi wspó³pracê w ramach
dotychczasowych Wspólnot Europejskich.

Traktat o Unii Europejskiej (nazywany popu-

larnie traktatem z Maastricht) rozszerzy³ ponadto
zakres procedury g³osowania wiêkszoœciowego
na sprawy zwi¹zane z ochron¹ konsumentów, po-
moc¹ dla krajów rozwijaj¹cych siê, transeuropej-
skimi sieciami infrastrukturalnymi oraz wybranymi
kwestiami z dziedziny edukacji, ochrony zdrowia,
polityki transportowej i ochrony œrodowiska natu-
ralnego. Pañstwa cz³onkowskie, z wyj¹tkiem Wiel-
kiej Brytanii, zobowi¹za³y siê w traktacie do reali-
zacji polityki spo³ecznej, zgodnie z zasadami
Europejskiej Karty Socjalnej (European Social
Charter) przyjêtej 9 grudnia 1989 r.

Traktat z Maastricht nakreœli³ œcie¿kê dojœcia

pañstw cz³onkowskich Wspólnoty Europejskiej do
Unii Gospodarczej i Walutowej. Postanowiono, ¿e
nast¹pi to w trzech etapach, w ci¹gu 8-10 lat.
Pierwszy etap, który rozpocz¹³ siê wraz z wejœ-
ciem traktatu w ¿ycie, obejmowa³ kroki dostoso-
wawcze i liberalizacyjne, wzmocnienie koordyna-
cji polityki gospodarczej (szczególnie pieniê¿nej)
oraz dokonanie przez Radê oceny postêpu posz-
czególnych pañstw w zakresie zbie¿noœci gospo-
darczo-finansowej. Etap drugi rozpocz¹³ siê 1 sty-
cznia 1994 r. Z t¹ chwil¹ utworzony zosta³ Euro-

pejski Instytut Walutowy, stanowi¹cy zal¹¿ek przy-
sz³ego Europejskiego Banku Centralnego. Pañ-
stwa cz³onkowskie zosta³y zobowi¹zane na dru-
gim etapie do zapewnienia bankom centralnym
pe³nej niezale¿noœci w ich dzia³aniach statuto-
wych. Wprowadzono wielostronn¹ procedurê na-
dzoru realizacji ogólnych wytycznych Rady w
kwestii polityki makroekonomicznej, a w szczegól-
noœci przestrzegania dyscypliny finansowej, która
mia³a sprzyjaæ ustabilizowaniu cen i obni¿ce stóp
procentowych. W traktacie ustalono te¿ warunki
uczestnictwa krajów w trzecim etapie Unii Gos-
podarczej i Walutowej. Kraje te musz¹ spe³niaæ
tzw. kryteria zbie¿noœci (konwergencji) dotycz¹ce
rozmiarów d³ugu publicznego, deficytu bud¿eto-
wego, poziomu inflacji, d³ugoterminowych stóp
procentowych oraz uczestnictwa w mechanizmie
kursowym Europejskiego Systemu Walutowego.
Na podstawie raportów Komisji i Europejskiego
Instytutu Walutowego Rada Unii mia³a sprawdziæ
przed koñcem 1996 r., które z krajów spe³niaj¹
kryteria konwergencji i ewentualnie zadecydowaæ
o przejœciu do trzeciego etapu Unii Gospodarczej i
Walutowej, przy czym dla podjêcia tej decyzji ta-
kich krajów musia³o byæ co najmniej siedem. Trzeci
(koñcowy) etap mia³ siê rozpocz¹æ najwczeœniej
1 stycznia 1997 r., a najpóŸniej 1 stycznia 1999 r.
Ostatecznie na szczycie UE w Madrycie w grudniu
1995 r. potwierdzono wolê przejœcia do trzeciego
etapu EMU z pocz¹tkiem 1999 r., natomiast
decyzjê w sprawie, jakie pañstwa wejd¹ do
finalnego stadium Unii przesuniêto na pocz¹tek
1998 r. Wielka Brytania zastrzeg³a sobie w
traktacie z Maastricht prawo nieuczestniczenia w
trzecim etapie EMU. Równie¿ Danii zagwaranto-
wano swobodê decyzji w tej sprawie.

IV etap. Unia Gospodarcza i Walutowa
(Economic and Monetary Union)

3 maja 1998 r. Rada UE uzna³a, ¿e jedenaœ-

cie pañstw cz³onkowskich Wspólnoty (Austria, Bel-
gia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Ir-
landia, Luksemburg, Portugalia, Niemcy i W³ochy)
spe³nia warunki przyst¹pienia do Unii Walutowej i
podjê³a decyzjê o ustanowieniu z dniem 1 czer-
wca 1998 r. Europejskiego Banku Centralnego. Do
koñca 1998 r. przyjêto legislacjê konieczn¹ dla
realizacji trzeciego etapu EMU. Z dniem 1 stycznia
1999 r. nieodwo³alnie usztywniono, wzglêdem

IV etap. Unia Gospodarcza i Walutowa
(

)

Europejskiego Banku Centralnego

Economic and Monetary Union

Etapy integracji Europejskiej

Etapy integracji Europejskiej

siebie oraz wzglêdem wspólnego pieni¹dza -
euro, kursy centralne walut nale¿¹cych do strefy
euro. W trzyletnim okresie przejœciowym euro by³o
stosowane w rozliczeniach bezgotówkowych, na-
tomiast fizycznie znalaz³o siê w obiegu pocz¹wszy
od 1 stycznia 2002 r. Przez dwa miesi¹ce funkcjo-
nowa³o obok wa¿nych w tym czasie walut narod-
owych. 1 marca 2002 r. euro sta³o siê jedyn¹ wa¿-
n¹ jednostk¹ pieniê¿n¹ na terenie Unii Gospodar-
czej i Walutowej. Z t¹ dat¹ rozpoczê³a siê rzeczy-
wista unia walutowa pañstw uczestnicz¹cych w
strefie euro.

19 czerwca 2000 r. w Santa Maria da Feira

Rada ECOFIN zebrana w nadzwyczajnym
sk³adzie szefów pañstw i rz¹dów przyjê³a raport
Komisji Europejskiej w sprawie spe³nienia kryte-
riów konwergencji przez Grecjê, decyduj¹c zara-
zem o zniesieniu derogacji wobec tego kraju w
dziedzinie EMU i w³¹czeniu Grecji do strefy euro z
pocz¹tkiem 2001 r. Kurs greckiej drachmy wobec
euro zosta³ „usztywniony" na poziomie ówczesne-
go, aktualnego kursu centralnego. Od 1 stycznia
2001 r. do Unii Gospodarczej i Walutowej nale¿y
zatem dwanaœcie pañstw.

Wraz z przejœciem do trzeciego etapu EMU

pañstwa bior¹ce w nim udzia³ przekaza³y kompe-
tencje w zakresie polityki pieniê¿nej (w tym usta-
lanie stopy procentowej) niezale¿nemu od rz¹dów
i instytucji Europejskiemu Bankowi Centralnemu.
Zacieœniono równie¿ koordynacjê i wzmocniono
nadzór nad polityk¹ gospodarcz¹ prowadzon¹
przez poszczególne rz¹dy. Traktat z Maastricht nie
przewiduje zasadniczo prowadzenia wspólnej
polityki gospodarczej przez pañstwa cz³onkow-
skie EMU, jednak dalszy rozwój europejskiej inte-
gracji bêdzie zapewne zmierzaæ w tym kierunku.
Ju¿ obecnie, na mocy Traktatu amsterdamskiego
parafowanego na szczycie w Amsterdamie 17
czerwca 1997 r., a podpisanego 2 paŸdziernika
tego¿ roku (wszed³ w ¿ycie 1 maja 1999 r.),
pañstwa cz³onkowskie Wspólnoty wyraŸnie zacie-
œniaj¹ politykê w dziedzinie zwalczania bezrobo-
cia, ochrony œrodowiska naturalnego oraz ochro-
ny interesów konsumentów i zdrowia publicznego.
Zmierza siê te¿ do dalszej harmonizacji polityki
fiskalnej, szczególnie w sferze podatków poœre-
dnich, podatku dochodowego p³aconego przez
przedsiêbiorstwa oraz podatku od zysków kapi-

euro

ta³owych. Rada Europejska na spotkaniu w Santa
Maia da Feira w dniach 19-20 czerwca 2000 r.
zaakceptowa³a tzw. pakiet podatkowy zapropo-
nowany prze Radê ECOFIN, obejmuj¹cy kwestie
zwi¹zane z opodatkowaniem oszczêdnoœci, tzw.
Kodeksem postêpowania (Code of Conduct) w
dziedzinie podatków oraz opodatkowaniem zys-
ków kapita³owych. Uzgodniono, ¿e przyjêcie sto-
sownych dyrektyw i wdro¿enie ca³ego „pakietu”
nast¹pi przed koñcem 2002 roku.

maj 2002

Wiêcej informacji na stronach:

Historia integracji europejskiej
http://www.europa.eu.int/abc/history/index_en.htm

Dyrekcja Generalna Komisji Europejskiej:
Rynek Wewnêtrzny
http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/
/en/index.htm

Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce:
http://www.europa.delpol.pl

Urz¹d Komitetu Integracji Europejskiej
http://www.ukie.gov.pl

Etapy integracji Europejskiej

Etapy integracji Europejskiej

Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce
ul. Emilii Plater 53, 00-113 Warszawa
tel.: [phone]; fax: [phone]
e-mail: [e-mail]
www.europa.delpol.pl

Punkt Informacyjny Unii Europejskiej
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce

P

U

N

K

T

INFORMACYJNY

E U R O P E J S K I E J

U
N
I

I

P

U

N

K

T