Technologie informacyjne
- usługi w sieciach
informatycznych
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
2 / 29
Sieci komputerowe – wprowadzenie
Sie
ć
komputerowa
- grupa komputerów lub innych urz
ą
dze
ń
poł
ą
czonych ze sob
ą
w celu wymiany danych lub współdzielenia ró
ż
nych zasobów, na przykład:
korzystania ze wspólnych urz
ą
dze
ń
, np. drukarek, skanerów,
korzystania ze wspólnego oprogramowania,
korzystania z centralnej bazy danych,
przesyłania informacji mi
ę
dzy komputerami (komunikaty, listy, pliki).
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
3 / 29
Architektura oprogramowania sieciowego
Rozró
ż
nia si
ę
trzy podstawowe rodzaje architektur oprogramowania
sieciowego:
klient-serwer
(system u
ż
ytkownik) - system, w którym serwer
ś
wiadczy usługi
doł
ą
czonym stacjom roboczym. W systemie tym programy wykonywane s
ą
w
cało
ś
ci lub cz
ęś
ciowo na stacjach roboczych.
host-terminal
(system baza) - do komputera głównego (hosta) doł
ą
czone
zostaj
ą
terminale lub komputery emuluj
ą
ce terminale. W systemie tym programy
wykonywane s
ą
na ho
ś
cie.
peer-to-peer
- ka
ż
dy komputer w sieci ma takie same prawa i zadania. Ka
ż
dy
pełni funkcj
ę
klienta i serwera.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
4 / 29
Internet
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
5 / 29
Typy sieci –
Internet
Internet
(łac. inter mi
ę
dzy, ang. net sie
ć
, dosłownie mi
ę
dzysie
ć
) - ogólno
ś
wiatowa
sie
ć
komputerowa logicznie poł
ą
czona w jednorodn
ą
sie
ć
adresow
ą
opart
ą
na
protokole IP (ang. Internet Protocol).
Aby pracowa
ć
w Internecie, komputer musi by
ć
w stanie komunikowa
ć
si
ę
z innymi
systemami przez
protokoły z rodziny TCP/IP
, a tak
ż
e posiada
ć
oprogramowanie
klienckie pozwalaj
ą
ce na praktyczne wykorzystanie usług oferowanych przez
innych u
ż
ytkowników.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
6 / 29
Typy sieci –
Internet
Aby pracowa
ć
w Internecie, komputer musi by
ć
w stanie komunikowa
ć
si
ę
z innymi
systemami przez
protokoły z rodziny TCP/IP
, a tak
ż
e posiada
ć
oprogramowanie
klienckie pozwalaj
ą
ce na praktyczne wykorzystanie usług oferowanych przez
innych u
ż
ytkowników.
Przył
ą
czenie komputera do Internetu mo
ż
liwe jest z wykorzystaniem wielu
technologii, które pozwalaj
ą
urz
ą
dzeniu komunikowa
ć
si
ę
z poblisk
ą
bramk
ą
posiadaj
ą
c
ą
stałe poł
ą
czenie z innymi systemami w Internecie. Typowe
rozwi
ą
zania wykorzystuj
ą
linie telefoniczne (modemy, cyfrowe linie ISDN,
modemy ADSL), inne technologie przewodowe (transmisja przez sieci
energetyczne, telewizj
ę
kablow
ą
) oraz bezprzewodowe (GPRS, ł
ą
cza
satelitarne, Wi-Fi).
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
7 / 29
Model TCP/IP
Protokoły TCP i IP ł
ą
cznie zarz
ą
dzaj
ą
przepływem danych przez sie
ć
w obydwu
kierunkach. Warstwami dla modelu TCP/IP s
ą
:
warstwa
aplikacji
- obejmuje protokoły
HTTP
,
SMTP
,
FTP
,
NFS
,
NIS
,
LPD
,
Telnet
. Protokoły warstwy aplikacji zawieraj
ą
si
ę
jako dane w protokołach
warstwy transportowej.
warstwa
transportowa
– obejmuje protokoły
UDP
i
TCP
. Pierwszy dostarcza
pakiety prawie bez sprawdzania poprawno
ś
ci transmisji, drugi natomiast
gwarantuje bezstratne ich dostarczenie. Ramki warstwy transportowej
zawieraj
ą
si
ę
jako dane w protokole
IP
z warstwy sieciowej.
warstwa
sieciowa
( Internetu ) – zawiera protokoły
ICMP
,
IP
,
IGMP
,
RIP
,
OSPF
i
EGP
. Protokół
IP
odpowiada za odnalezienie adresata danych w sieci.
Ramki tych protokołów s
ą
transportowane przez protokoły z warstwy ł
ą
cza.
warstwa
ł
ą
cza
( dost
ę
pu do sieci ) - zawiera protokoły
ARP
i
RARP
obsługuj
ą
ce
niskopoziomow
ą
transmisj
ę
pakietów.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
8 / 29
Usługi sieciowe
W oparciu o protokół TCP/IP mog
ą
by
ć
realizowane ró
ż
ne usługi sieciowe.
Najpopularniejsze z nich to:
poczta elektroniczna e-mail,
transmisja danych, FTP, SCP
usługi terminalowe Telnet, SSH,
serwisy informacyjne, WWW
handel elektroniczny (sklepy internetowe, systemy aukcyjne),
usługi bankowe,
rozmowy w czasie rzeczywistym IRC, Gadu-Gadu, Skype, Tlen.
usługi telekonferencyjne,
usługi multimedialne (radio i telewizja internetowa),
synchronizacja czasu.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
9 / 29
Sie
ć
Internet –
adres IP
Ka
ż
dy komputer w sieci Internet ma przypisany własny
adres IP
, który jest ci
ą
giem
czterech liczb z zakresu 0 – 255. Adres IP zapisujemy w formie czterech liczb
rozdzielonych kropkami np. 156.17.193.13. Numeryczny adres IP komputera
mo
ż
na u
ż
y
ć
do wskazania komputera np.
http://156.17.193.13
jest adresem serwera www Politechniki Wrocławskiej.
Obecnie w Internecie u
ż
ywane s
ą
32 bitowe adresy IP protokołu w wersji
czwartej - IPv4. Zapotrzebowanie na adresy IPv4 stało si
ę
na tyle du
ż
e,
ż
e pula
nieprzydzielonych adresów zaczyna si
ę
wyczerpywa
ć
, z tego powodu powstała
nowa, szósta wersja protokołu – IPv6, która wykorzystuje adresy 128 bitowe.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
10 / 29
Sie
ć
Internet –
adres IP
Wyró
ż
niamy:
adresy IP publiczne
– adresy, którymi mo
ż
na si
ę
posługiwa
ć
w Internecie.
Publiczne adresy IP przydziela dostawca usług internetowych.
adresy IP prywatne
– pule adresów IP wyselekcjonowane do u
ż
ywania w
sieciach lokalnych z dost
ę
pem do Internetu realizowanym przez dodatkowe
urz
ą
dzenie tłumacz
ą
ce adresy (bramka, ruter) .
Komputery posługuj
ą
ce si
ę
adresami IP z puli prywatnej nie mog
ą
by
ć
bezpo
ś
rednio podł
ą
czone do Internetu.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
11 / 29
Sie
ć
Internet –
adres IP
Prywatne adresy IP mog
ą
nale
ż
e
ć
do jednej z trzech klas:
Klasa A:
10.0.0.0 – 10.255.255.255
Klasa B:
172.16.0.0 – 172.31.255.255
Klasa C:
192.168.0.0 – 192.168.255.255
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
12 / 29
Sie
ć
Internet –
adres domenowy
Poniewa
ż
zapami
ę
tywanie adresów IP jest trudne dla człowieka, komputery
dost
ę
pne w sieci s
ą
okre
ś
lane łatwymi do zapami
ę
tania mnemonicznymi nazwami
zwi
ą
zanymi z ich u
ż
ytkownikami, np.:
klon.iiar.pwr.wroc.pl
Polska
Wrocław
Politechnika Wrocławska
Instytut Informatyki,
Automatyki i Robotyki
nazwa komputera
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
13 / 29
Sie
ć
Internet –
adres domenowy
Ostatnim członem adresu domenowego jest tzw.
TLD
(ang.
T
op
L
evel
D
omain),
który jest dwuliterowym symbolem kraju lub trzyliterowym skrótem nazwy
zastosowa
ń
np.:
pl
– Polska
uk
– Wielka Brytania
com
– zastosowania komercyjne
edu
– sektor edukacji
gov
– instytucje rz
ą
dowe
int
– organizacje mi
ę
dzynarodowe
mil
– instytucje wojskowe
net
– organizacje zajmuj
ą
ce si
ę
sieciami komputerowymi
org
– inne organizacje.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
14 / 29
Sie
ć
Internet –
usługa DNS
DNS
(ang.
D
omain
N
ame
S
ystem) to system serwerów oraz protokół
komunikacyjny
zapewniaj
ą
cy
zamian
ę
adresów
domenowych
znanych
u
ż
ytkownikom Internetu na adresy IP zrozumiałe dla urz
ą
dze
ń
tworz
ą
cych sie
ć
komputerow
ą
.
Dzi
ę
ki wykorzystaniu DNS nazwa mnemoniczna, np.
pwr.wroc.pl
zostanie
zamieniona na odpowiadaj
ą
cy jej adres IP, czyli:
156.17.193.13
.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
15 / 29
Sie
ć
Internet –
adres URL
URL
(ang.
U
niform
R
esource
L
ocator) oznacza ujednolicony format adresowania
zasobów (informacji, danych, usług), stosowany w Internecie i w sieciach lokalnych.
URL składa si
ę
z cz
ęś
ci okre
ś
laj
ą
cej rodzaj zasobu/usługi, dwukropka i cz
ęś
ci
zale
ż
nej od rodzaju zasobu. Popularne rodzaje zasobów to:
ftp
http
https
telnet
news
mailto
file
URL najcz
ęś
ciej kojarzony jest z adresami stron WWW, ale ten format adresowania
słu
ż
y do identyfikowania wszelkich zasobów dost
ę
pnych w Internecie. Wi
ę
kszo
ść
przegl
ą
darek internetowych umo
ż
liwia dost
ę
p nie tylko do stron WWW, ale tak
ż
e
do innych zasobów w Internecie, po wpisaniu do przegl
ą
darki poprawnego adresu
URL danego zasobu.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
16 / 29
Sie
ć
Internet –
adres URL
Przykład 1: adres pliku na lokalnym dysku komputera:
file:///C:///pawel/Pulpit/index.txt
file
– protokół dost
ę
pu do pliku,
/C:/pawel/Pulpit/index.txt
–
ś
cie
ż
ka dost
ę
pu do pliku.
Przykład 2: adres strony www:
http://www.wikipedia.com/wiki/URL
http
– protokół dost
ę
pu do zasobu,
www.wikipedia.com
– adres serwera,
wiki/URL
–
ś
cie
ż
ka dost
ę
pu do zasobu.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
17 / 29
Sie
ć
Internet –
adres URL
Przykład 3: usługa wysyłki listu za pomoc
ą
poczty elektronicznej:
mailto://pawel.rogali
ń
ski@pwr.wroc.pl
mailto
– protokół dost
ę
pu do usługi,
pawel.rogali
ń
ski@pwr.wroc.pl
– adres e-mail,
Przykład 4: dost
ę
p do serwera plików za pomoc
ą
usługi ftp:
ftp://pawel@ftp.iiar.pwr.wroc.pl
ftp
– protokół dost
ę
pu do usługi,
pawel
– nazwa u
ż
ytkownika,
ftp.iiar.pwr.wroc.pl
– nazwa serwera ftp.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
18 / 29
Usługi internetowe –
poczta elektroniczna
Poczta elektroniczna
, e-poczta (ang. e-mail ) to jedna z usług internetowych
słu
żą
ca do przesyłania wiadomo
ś
ci tekstowych (listów elektronicznych).
SMTP
(ang.
S
imple
M
ail
T
ransfer
P
rolocol ) – to protokół transmisji u
ż
ywany do
przesyłania wiadomo
ś
ci poczty elektronicznej pomi
ę
dzy serwerami
pocztowymi.
POP3
(ang.
P
ost
O
ffice
P
rotocol version
3
) – to protokół internetowy z warstwy
aplikacji pozwalaj
ą
cy na pobieranie i kasowanie poczty elektronicznej ze
zdalnego serwera do lokalnego komputera poprzez poł
ą
czenie TCP/IP.
IMAP
( ang.
I
nternet
M
essage
A
ccess
P
rotocol ) – to internetowy protokół pocztowy,
który pozwala na zarz
ą
dzanie wieloma folderami pocztowymi oraz
pobieranie i operowanie na listach znajduj
ą
cych si
ę
na zdalnym serwerze.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
19 / 29
Usługi internetowe –
poczta elektroniczna
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
20 / 29
Usługi internetowe –
poczta elektroniczna
Oprogramowanie:
Programy serwerowe (ang.
MTA
–
M
ail
T
ransfer
A
gent ):
Sendmail
,
Postfix
,
Exim
,
Mdaemon
i
qmail
.
Programy do odbioru i wysyłania poczty (ang.
MUA
-
M
ail
U
ser
A
gent):
tekstowe:
elm
,
elmo
,
mutt
,
pine
graficzne:
Apple
,
Balsa
,
Eudora
,
Evolution
,
KMail
,
Microsoft
Outlook
,
Windows
,
Mozilla
Suite
/
SeaMonkey
,
Mozilla
Thunderbird
,
Netscape
Messenger
,
Opera
,
Pegasus
,
Sylpheed
,
The
Bat!
Obecnie, prawie ka
ż
dy dostawca usług poczty elektronicznej oferuje dost
ę
p do
skrzynki e-mail poprzez www, tzw.
Webmail
.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
21 / 29
Usługi internetowe –
poczta elektroniczna
Spam – niechciane wiadomo
ś
ci elektroniczne.
Istot
ą
spamu jest rozsyłanie du
ż
ej ilo
ś
ci informacji o jednakowej tre
ś
ci do
nieznanych sobie osób. Nie ma znaczenia, jaka jest tre
ść
tych wiadomo
ś
ci. Aby
okre
ś
li
ć
wiadomo
ść
mianem spamu, musi ona spełni
ć
trzy nast
ę
puj
ą
ce warunki
jednocze
ś
nie:
1. Tre
ść
wiadomo
ś
ci jest niezale
ż
na od to
ż
samo
ś
ci odbiorcy.
2. Odbiorca nie wyraził uprzedniej, zamierzonej zgody na otrzymanie tej
wiadomo
ś
ci.
3. Tre
ść
wiadomo
ś
ci daje podstaw
ę
do przypuszcze
ń
, i
ż
nadawca wskutek jej
wysłania mo
ż
e odnie
ść
zyski nieproporcjonalne w stosunku do korzy
ś
ci
odbiorcy.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
22 / 29
Usługi internetowe –
serwisy WWW
WWW
(ang.
W
orld
W
ide
W
eb ) – hipertekstowy, multimedialny, sieciowy (TCP/IP)
system informacyjny.
Dost
ę
p do tak udost
ę
pnianej informacji umo
ż
liwia specjalny program komputerowy
(tzw. przegl
ą
darka internetowa), który ł
ą
czy si
ę
z serwerem internetowym, sk
ą
d
pobiera pewien zbiór informacji okre
ś
lany jako strona internetowa. Strona
internetowa mo
ż
e zosta
ć
wy
ś
wietlona, przeczytana przez program czytaj
ą
cy,
zapisana w lokalnym systemie plików czy wydrukowana.
WWW jest cz
ę
sto bł
ę
dnie uto
ż
samiane z całym Internetem, w rzeczywisto
ś
ci
stanowi tylko jedn
ą
z jego najpopularniejszych usług.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
23 / 29
Usługi internetowe –
serwisy WWW
HTTP
(ang. Hypertext Transfer Protocol) – protokół przesyłania dokumentów
hipertekstowych.
HTTPS
(ang.
H
yper
T
ext
T
ransfer
P
rotocol
S
ecure) – to szyfrowana wersja
protokołu HTTP. Zamiast u
ż
ywa
ć
w komunikacji klient-serwer niezaszyfrowanego
tekstu, szyfruje go za pomoc
ą
technologii SSL. Zapobiega to przechwytywaniu i
zmienianiu przesyłanych danych.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
24 / 29
Usługi internetowe –
serwisy WWW
Zawarto
ść
strony internetowej jest hipertekstem, co znaczy,
ż
e u
ż
ytkownik
ogl
ą
daj
ą
c stron
ę
internetow
ą
mo
ż
e pod
ąż
a
ć
za hiperł
ą
czami, które przenosz
ą
go
do innych stron internetowych w ramach tego samego serwera internetowego lub
innych dost
ę
pnych w ramach sieci.
HTML
(ang.
H
yper
T
ext
M
arkup
L
anguage) – j
ę
zyk wykorzystywany do tworzenia
stron internetowych, który pozwala opisa
ć
struktur
ę
informacji zawartych w
dokumencie nadaj
ą
c znaczenie poszczególnym fragmentom tekstu (formuj
ą
c linki,
nagłówki, akapity, listy, itp.) oraz osadzi
ć
w tek
ś
cie dodatkowe obiekty np.
statyczne grafiki, interaktywne formularze, dynamiczne animacje.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
25 / 29
Usługi internetowe –
serwisy WWW
Obecnie w oparciu o serwisy WWW realizowanie s
ą
ró
ż
norodne usługi m. in.:
dyskusje internetowe (grupy dyskusyjne, fora dyskusyjne)
rozmowy tekstowe w czasie rzeczywistym (IRC)
radio internetowe
telewizja internetowa
sklepy internetowe
aukcje internetowe
giełda internetowa
bankowo
ść
elektroniczna
portale edukacyjne
gry online
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
26 / 29
Usługi internetowe –
transfer plików
FTP
(ang.
F
ile
T
ransfer
P
rotocol ) – usługa sieciowa umo
ż
liwiaj
ą
ca kopiowanie
plików pomi
ę
dzy komputerami w sieci. Dost
ę
pno
ść
poszczególnych plików lub ich
grup regulowana jest z pomoc
ą
systemu uprawnie
ń
, podobnie jak przy zdalnym
logowaniu.
Klient FTP
– specjalny program komputerowy
korzystaj
ą
cy z protokołu FTP do
ł
ą
czenia si
ę
z serwerem FTP w celu wysłania plików np.:
programy ftp dostarczane z systemami operacyjnymi
Windows
,
Linux
i
Unix
nowoczesne przegl
ą
darki internetowe
mened
ż
er plików np. TotalCommander
Serwer FTP
– program umo
ż
liwiaj
ą
cy wymian
ę
plików z odległymi komputerami za
po
ś
rednictwem protokołu FTP
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
27 / 29
Usługi internetowe –
transfer plików
SCP
(ang.
S
ecure
c
o
p
y) – bezpieczny transfer plików pomi
ę
dzy lokalnym a
zdalnym lub mi
ę
dzy zdalnymi komputerami, u
ż
ywaj
ą
cy protokołu SSH.
NFS
(ang.
N
etwork
F
ile
S
ystem) – sieciowy system plików opracowany przez firm
ę
Sun Microsystems w celu zarz
ą
dzania plikami zdalnymi. W
ś
rodowisku sieciowym
pliki katalogi zdalne s
ą
reprezentowane przez unikaln
ą
nazw
ę
i atrybuty w taki sam
sposób, jak pliki i katalogi lokalne.
NFS jest szeroko stosowany w stacjach roboczych UNIX.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
28 / 29
Usługi internetowe –
zdalny dost
ę
p do serwera
Telnet
- umo
ż
liwia zdalne logowanie czyli mo
ż
liwo
ść
pracy na odległej maszynie w
taki sam sposób, jakby siedziało si
ę
wprost przed jej klawiatur
ą
i monitorem.
Wzajemna odległo
ść
maszyn nie ma
ż
adnego znaczenia. U
ż
ytkownik musi jednak
posiada
ć
stosowne uprawnienia, aby załogowanie było mo
ż
liwe.
Telnet umo
ż
liwia prac
ę
wył
ą
cznie w trybie tekstowym
Zdalny pulpit
(ang. Remote Desktop) – program komputerowy umo
ż
liwiaj
ą
cy
korzystanie z danych, aplikacji oraz zasobów sieciowych dost
ę
pnych na odległym
komputerze.
Zdalny pulpit dost
ę
pny jest m. in. w systemie operacyjnym Windows XP/Vista.
Technologie informacyjne – usługi w sieciach
Autor: Paweł Rogali
ń
ski – Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr
29 / 29
Usługi internetowe –
komunikacja
Komunikator internetowy
(ang. Instant Messenger,) – program komputerowy
pozwalaj
ą
cy na przesyłanie natychmiastowych komunikatów pomi
ę
dzy dwoma lub
wi
ę
cej komputerami, poprzez sie
ć
komputerow
ą
, zazwyczaj Internet.
Współczesne komunikatory umo
ż
liwiaj
ą
przesyłanie komunikatów tekstowych,
głosu i obrazu
Popularne komunikatory internetowe:
Gadu-Gadu
Tlen
Skype