Made by J0RD4N 1/4

MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY CZYNNIKÓW PRODUKCJI

GŁÓWNE KIERUNKI MIGRACJI

– początki wielkich przepływów siły roboczej.

Początek wielkim ruchom ludności w czasach nowożytnych dała tzw. emigracja między

kontynentalna (zamorska). W wyniku trwającego kilkaset lat procesu osiedlania się ludności
europejskiej i po części azjatyckiej w obu Amerykach, Australii, południowej Afryce i na Syberii,
w regionach tych nastąpiła zasadnicza zmiana struktury ludności

Rdzenni mieszkańcy zostali najczęściej zepchnięci na margines życia gospodarczego (np. w

Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Brazylii), a niekiedy nawet poddani całkowitej (np. Tasmania)
lub częściowej eksterminacji (np. w Argentynie, Nowej Zelandii).

GŁÓWNE KIERUNKI MIGRACJI

– początek XIX w.

Zakończenie zagospodarowywania kontynentów pozaeuropejskich, rewolucja przemysłowa

i rozwój transportu otwierają w pierwszej połowie XIX w. okres masowej migracji o skali
nieporównywalnej z poprzednimi.

Podaż wolnej, a przez to gotowej do emigracji siły roboczej tworzyli przede wszystkim

zrujnowani chłopi, a także rzemieślnicy, którzy utracili pracę w wyniku rozwoju produkcji
maszynowej.

Szacuje się, że w latach 1820-1914 wyemigrowało z Europy około 50 min ludzi.

Początkowo większość emigrantów wywodziło się z Wielkiej Brytanii, Irlandii, Niemiec i krajów
skandynawskich. Na przełomie XIX i XX w. zaczęli natomiast dominować emigranci z Włoch,
Portugalii oraz Europy Środkowej, w tym z ziem polskich. Ocenia się, że do wybuchu I wojny
światowej do samych tylko Stanów Zjednoczonych wyemigrowało z ziem polskich 2,2 min osób, a
kilkaset tysięcy Polaków trafiło w tym czasie do Kanady, Brazylii i Argentyny.

GŁÓWNE KIERUNKI MIGRACJI

– przełom XIX i XX w.

Masowa migracja Europejczyków na inne kontynenty trwała także w następnych

dziesięcioleciach.

Od chwili zakończenia I wojny światowej do wielkiego kryzysu ekonomicznego lat

trzydziestych ruchy migracyjne objęły 16 min osób. Około 60% tej wielkości zaabsorbowały Stany
Zjednoczone, 20% trafiło do dominiów brytyjskich (Australia, Nowa Zelandia, Kanada i RPA), a
pozostałe 20% znalazło miejsce osiedlenia w Ameryce Łacińskiej.

Także w tej fali emigracji międzykontynentalnej brali udział Polacy. Do samych tylko

Stanów Zjednoczonych wyjechało w tym okresie z Polski około 270 tys. osób.

W XIX w. masowy udział w emigracji, oprócz Europejczyków, brali też Azjaci, głównie

Chińczycy i Hindusi. Pierwsi z nich emigrowali przede wszystkim do innych państw azjatyckich,
jak również do Stanów Zjednoczonych (zwłaszcza na wybrzeże zachodnie). Z kolei Hindusi
osiedlali się masowo w południowej i zachodniej Afryce.

GŁÓWNE KIERUNKI MIGRACJI

– początek XX w.

Bezpośrednio po II wojnie światowej nastąpiło ponowne ożywienie ruchów migracyjnych.

Krajami przyjmującymi duże liczby imigrantów były nadal przede wszystkim Stany Zjednoczone,
Kanada i Australia. Pojawiło się także nowe zjawisko powrotu do metropolii kolonialnych (Anglii,
Francji, Belgii), czasami po kilku pokoleniach, osadników z niektórych kolonii uzyskujących
niepodległość (np. z Indii czy krajów afrykańskich).

Z zakończeniem II wojny światowej wiąże się też masowy napływ ludności żydowskiej do

powstającego państwa Izrael.

Spośród licznych przykładów migracji wewnątrz-kontynentalnej najbardziej interesująca, z

Made by J0RD4N 2/4

naszego punktu widzenia, jest migracja zarobkowa o zasięgu europejskim. Na szerszą skalę została
ona zapoczątkowana w xix w., gdy obejmowała przede wszystkim wyjazdy z biedniejszych i słabiej
uprzemysłowionych regionów Europy Środkowej i Wschodniej do ośrodków przemysłowych (np. z
ziem polskich do Zagłębia Ruhry). Migracje te miały także miejsce w okresie międzywojennym,
choć odbywały się już na mniejszą skalę.

GŁÓWNE KIERUNKI MIGRACJI

– II połowa XX w.

Ponowny wzrost emigracji do Europy Zachodniej nastąpił w latach pięćdziesiątych XX w.

Przeżywając okres szybkiego rozwoju gospodarczego, a niekiedy także odczuwając straty
demograficzne spowodowane wojną najbardziej rozwinięte kraje tego regionu (Niemcy,
Szwajcaria, Francja i kraje Beneluksu) zdecydowały się otworzyć swe granice dla pracowników z
krajów południowe) Europy. W zamyśle miała to być migracja ekonomiczna o charakterze
czasowym, co znajduje odbicie w niemieckim określeniu uczestnika tej fali migracji — gastarbeiter,
czyli robotnik gość.

Początkowo emigranci pochodzili przede wszystkim z Włoch, Hiszpanii i Jugosławii. W

następnych latach, w związku z poprawą sytuacji gospodarczej w Hiszpanii i Włoszech, nastąpił
powrót znacznej części emigrantów pochodzących z tych krajów, a ich miejsce na rynku pracy
najwyżej rozwiniętych krajów Europy Zachodniej zajęli przybysze z Portugalii, Turcji i krajów
północno-afrykańskich.

Wraz z załamaniem się koniunktury gospodarczej w drugiej połowie lat siedemdziesiątych

XX w., popyt krajów Europy Zachodniej na obcą siłę roboczą uległ ograniczeniu, co znalazło
odbicie we wprowadzeniu utrudnień w imigracji zarobkowej.

Począwszy jednak od lat siedemdziesiątych, Europa Zachodnia staje się celem licznych

uchodźców politycznych z Europy Środkowej: i Wschodniej oraz krajów rozwijających się.

Nie ulega wątpliwości, że dla znacznej części z nich głównym, choć ukrywanym motywem

migracji były względy ekonomiczne.

GŁÓWNE KIERUNKI MIGRACJI

– koniec XX w.

O skali zjawiska migracji do krajów europejskich może świadczyć fakt, że w 200GY. w

krajach Europy Zachodniej mieszkało łącznie około 20 min imigrantów.

W wielu krajach Europy Zachodniej imigranci stanowią znaczącą część zarówno całkowitej

liczby ludności, jak i ogólnego zatrudnienia. Na przykład w Niemczech w 2003 r. mieszkało 7,3
min cudzoziemców, co stanowiło 8,9% ogólnej liczby ludności. Ich udział w zatrudnieniu ogółem
sięgał 8,3%.

W niektórych krajach Europy Zachodniej udział cudzoziemców w całkowitej liczbie

ludności jest znacznie większy i np. w Luksemburgu przekracza 30%, a w Szwajcarii 20%.

Made by J0RD4N 3/4

POZAEUROPEJSKIE MIGRACJE

wewnątrz-kontynentalne

Emigracja zarobkowa w granicach jednego kontynentu nie ogranicza się do Europy. Warto

tu wspomnieć o dwóch takich rejonach. Stany Zjednoczone, będące nadal głównym krajem
imigranckim świata, są od kilku dziesięcioleci krajem osiedlenia dla Meksykanów.

W ciągu ostatnich dwudziestu lat ukształtował się także azjatycki obszar emigracji. Jako

importerzy siły roboczej stępują tam najbogatsze kraje rejonu Zatoki Perskiej, przede wszystkim
Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie. Korzystając z ogromnych wpływów z eksploatacji złóż
ropy naftowej, zatrudniają imigrantów z krajów Bliskiego Wschodu i południowej Azji, zwłaszcza
Egipcjan i Palestyńczyków.

Przyśpieszenie procesy migracji siły roboczej wynika z działania kilku czynników:

 Globalizacja procesu gospodarowania sprawiła, że w latach dziewięćdziesiątych poprzedniego

stulecia nastąpiło wyraźne, utrzymujące się także później, przyspieszenie procesu
międzynarodowej migracji siły roboczej. Migranci pochodzą przede wszystkim z krajów
rozwijających się, a kierują się prawie wyłącznie do państw najwyżej rozwiniętych

 Obniżenie kosztów transportu, wiąże się bezpośrednio z postępem technicznym leżącym u

podstaw całego procesu globalizacji.

 Utrzymywanie czy nawet pogłębianie się różnic w poziomie płac między krajami biednymi i

bogatymi, jest z kolei powszechnie uważany za jeden z negatywnych następstw globalizacji. Dla
zilustrowania tych różnic posłużmy się przykładem. Zarobki Informatyka w Indiach, Rosji i na
Filipinach są w przybliżeniu dziesięciokrotnie, a w Chinach aż dwudziestokrotnie niższe niż w
Stanach Zjednoczonych

 Starzenie się społeczeństw wielu krajów rozwiniętych, a w szczególności krajów UE i Japonii.
 Wojny i napięta sytuacja polityczna utrzymująca się w wielu krajach i regionach. Można tu

wymienić np. Indonezję, Afganistan, Bliski Wschód, Kaukaz, obszar byłej Jugosławii, a także
Ruandę i Burundi lub Kolumbię. Liberalizacja polityki wyjazdowej prowadzonej przez Chińską
Republikę Ludową. Jednym ze skutków tego zjawiska było pojawienie się stosunkowo licznych
grup imigrantów chińskich w zupełnie nowych miejscach osiedlenia (np. w Budapeszcie).

Korzyści z migracji siły roboczej dla kraju jej pochodzenia:

 Zmniejszenie podaży siły roboczej na wewnętrznym rynku pracy , powoduje zmniejszenie

bezrobocia i wzrost poziomu płac oraz zmniejszenie mobilności i chęci podejmowania pracy w
trudnych warunkach (niekorzystne dla przedsiębiorstw).

Made by J0RD4N 4/4

 Transfer części zarobków do kraju macierzystego emigrantów daje wzrost poziomu życia rodzin

emigrantów i poprawę bilansu płatniczego kraju ich pochodzenia Podwyższenie przez
powracających emigrantów kwalifikacji i inwestowanie przez nich zgromadzonego kapitału w
kraju macierzystym.

Straty z migracji siły roboczej dla kraju jej pochodzenia:

 Emigracja ludzi młodych, którzy skorzystali z jednej strony nieodpłatnie ze świadczeń w kraju

rodzinnym .(przedszkole, szkoła, studia), a z drugiej strony nie pracując w kraju na tyle długo
aby przez płacone podatki zwrócić koszty tych świadczeń.

 Starty są jeszcze większe , gdy na emigrację udają się osoby o najwyższych kwalifikacjach (tzw.

brain drain - drenaż mózgów), które za granicą mają możliwość uzyskania znacznie wyższych
płac a niekiedy także realizowanie swoich ambicji zawodowych. W charakterze importerów
występują USA, Wielka Brytania i Francja. Eksporterami większości specjalistów są natomiast
kraje azjatyckie, Ameryki Łacińskiej, Europy Środkowej i Wschodniej.

Korzyści kraju przyjmującego emigrantów:

 Powiększenie podaży siły roboczej powodując przyśpieszenie wzrostu gospodarczego w kraju

cierpiącym na jej deficyt, przyczynia się do spadku poziomu płac, wzrostu dyscypliny pracy i
wymagań pracodawcy jak i zwiększenie trudności z jej otrzymaniem (niekorzystne dla już
pracujących).

 Napływ do kraju ludzi głównie młodych, którzy skorzystali nieodpłatnie między innymi innym z

oświaty w kraju pochodzenia będą płacić podatki i składki na ubezpieczenia społeczne czy
zdrowotne a z których będą korzystać w stosunkowo odległy czasie.

 Możliwość korzystania przez kraj przyjmujący z unikatowych kwalifikacji emigrantów

wzbogacając ofertę rynkową (chińskie czy wietnamskie restauracje w Polsce) czy też podnosząc
poziom rozgrywek sportowych (udział zagranicznych sportowców).

Straty kraju przyjmującego emigrantów:

 Koszty dostosowania imigrantów do nowych warunków (finansowanie kursów językowych lub

wiedzy obywatelskiej)

 Koszty nauki szkolnej dzieci imigrantów w przypadku restrykcyjnej polityki nadawania

obywatelstwa (np. Niemcy)

 Koszty społeczne wynikające z dostosowania się imigrantów do życia w nowych warunkach

(powstawanie w nowych dzielnicach gett narodowych, wzrost przestępczości

 Trudności w akceptacji przez własne społeczeństwo imigrantów, wzrost ksenofobi, jak również

możliwość wystąpienia zamieszek na tle etnicznym.