Pierwsza pomoc przedlekarska oraz zasady postępowania
z poszkodowanym narażonym na działanie materiałów
trujących.

mł. bryg. lek. med. Jacek Nitecki

Podstawowe definicje i pojęcia.

Choroby powstałe wskutek działania czynników chemicznych nazywamy zatruciami,

a substancje chemiczne, które je wywołują truciznami lub jadami.
Przez pojęcie „substancji niebezpiecznej” rozumie się materiał, który ze względu na swoje
właściwości chemiczne, biologiczne, promieniotwórcze może w razie nieprawidłowego
obchodzenia się z nim lub celowego jego użycia (terroryzm) spowodować zagrożenie życia
i zdrowia ludzi lub skażenie środowiska naturalnego.

Substancją niebezpieczną może być surowiec, półprodukt, produkt, odpad a także

substancja powstała w wyniku samej awarii (np. pożaru). Szczególnie niebezpieczne są
substancje, które po uwolnieniu do środowiska mogą spowodować zagrożenia na skalę
masową. Najpoważniejszym źródłem zagrożeń jest przemysł (ok.75%) Uwolnienie może
nastąpić również podczas transportu (ok. 25%).

Za truciznę należy uważać każdą substancję, która wprowadzona do organizmu

jakąkolwiek

drogą,

w

stosunkowo

małej

ilości,

wskutek

swych

właściwości

fizykochemicznych może wywołać zmiany struktury lub zaburzenia czynności organizmu,
których wynikiem jest choroba lub śmierć.

Ogólne zasady postępowania przy wypadku

Co może zasugerować nam że doszło do skażenia chemicznego:

1. Wybuchy, pożary, pęknięcia rurociągów;
2. Wypadki w rolnictwie z urządzeniami do magazynowania nawozów;
3. Wypadki komunikacyjne przy transporcie substancji niebezpiecznych pomarańczowe

tablice na pojeździe;

4. Chmury i para w sytuacjach nieuzasadnionych warunkami atmosferycznymi;
5. Obecność licznych martwych ptaków i ryb;
6. Dziwne” i podobne objawy u wielu osób;
7. Przypadki nagłych utrat przytomności wśród ludzi;
8. Obecność dziwnego zapachu.

Etapy oceny miejsca zdarzenia:

1. Bezpieczeństwo własne – w „normalnym wypadku” rękawiczki jednorazowe

w większości przypadków są wystarczające - tutaj to za mało;

2. Bezpieczeństwo miejsca zdarzenia – czy w przypadku podejrzenia że mamy

do czynienia ze skażeniem chemicznym możemy bezpiecznie udzielić pomocy
nie mając specjalistycznego sprzętu – oczywiście nie!

3. Wstępna selekcja poszkodowanych i ich liczba – w zgłoszeniu do służb ratowniczych

chociaż określmy przybliżoną liczbę poszkodowanych;

4. Niezbędny sprzęt i ew. potrzeba dodatkowych środków – oczywiście zawsze będzie

potrzebny;

5. Mechanizm powstania urazu – w wypadku chemicznym możemy mieć do czynienia

z zatrutymi, poszkodowanymi z urazami lub mającymi to i to.

Definicje toksykologiczne (wybór)

1. LCL

0

– najniższe stężenie substancji w powietrzu powodujące śmierć ludzi i zwierząt

(ppm, ppm/min, mg/m3, mg/m3/min)

2. LC

50

– medialne stężenie substancji w powietrzu występujące przez dłuższy czas

w wyniku którego spowodowana jest śmierć 50% populacji zwierząt badanych

3. TCL

0

- najniższe stężenie substancji w powietrzu które w określonym czasie

wywołuje działanie toksyczne u człowieka, lub ma działanie rakotwórcze
lub szkodliwe dla rozwoju płodu

4. NDS – najwyższe dopuszczalne stężenie wartość średnia ważona stężenia, którego

oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego dobowego przeciętnego wymiaru
czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez jego okres aktywności zawodowej
nie powinno powodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.

5. NDSCh - najwyższe dopuszczalne stężenie wartość średnia ważona stężenia, którego

oddziaływanie na pracownika w ciągu 8 godzinnego dobowego przeciętnego wymiaru
czasu pracy, określonego w Kodeksie pracy, przez jego okres aktywności zawodowej
nie powinno powodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie
zdrowia jego przyszłych pokoleń.

6. NDSP - najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe wartość stężenia, która

ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku
pracy przekroczona w żadnym momencie.

7. Próg wyczuwalności węchowej – najniższe stężenie substancji w powietrzu

przy którym, zmysł węchu rozpoznaje jej obecność (oczywiście mało miarodajne)

LC 50

LCL 0

TLC 0

NDSP

NDSCh

NDS

Ryc.1 Przykładowy rozkład stężeń substancji toksycznej w atmosferze

Klasy toksyczności

Określają przybliżoną ilość gramów substancji jaka po spożyciu przez 70 kg człowieka
wywoła śmierć.

Klasa toksyczności

Ilość gramów

I

4

II

30

III

500

IV

1000

V

powyżej 1000

Ratownictwo medyczne w wypadkach z substancjami chemicznymi

Działania ratownicze w takich sytuacjach wymagają przestrzegania rygorystycznych

zasad bezpieczeństwa. Należy uświadomić sobie, że może wtedy wystąpić kontakt
z substancją, która nawet w małych stężeniach jest niebezpieczna dla zdrowia i życia, oraz że
istnieje możliwość przenoszenia skażenia nie tylko przez środowisko (wiatr, rzeki),
ale również przez skażonych ludzi.

Prowadzenie działań ratowniczych wymaga posiadania odpowiednio wyszkolonych

ratowników oraz posługiwania się wysokospecjalistycznym sprzętem. Obecnie w naszym
kraju najbardziej mobilną służbą, wyposażoną w sprzęt konieczny do realizacji ratownictwa
chemicznego na miejscu zdarzenia, są jednostki Państwowej Straży Pożarnej.

Działania PSP muszą być jednak wspierane przez zespoły Ratownictwa Medycznego,

Ośrodki Informacji Toksykologicznej, jak również całe systemy reagowania kryzysowego.

W pierwszej fazie akcji do podstawowych działań ratowniczych należy:

zidentyfikowanie trucizny, wyznaczenie strefy niebezpiecznej i zmniejszenie uwalniania TSP
do środowiska oraz udzielanie pomocy poszkodowanym. Nie trudno sobie wyobrazić, że bez
wysokospecjalistycznego sprzętu nie ma możliwości realizacji tych zadań. W identyfikacji
trucizny, poza różnego rodzaju urządzeniami pomiarowymi, pomocne są pomarańczowe
tablice z numerem ONZ, oznaczającym konkretną przewożoną substancję, jak również jej
właściwości fizykochemiczne. Tablice takie obowiązkowo umieszczane są na pojazdach
przewożących TSP. Informację o rodzaju substancji zawierają również dokumenty
przewozowe. Należy jednak pamiętać, że niekiedy substancja wykazana w dokumentacji nie
odpowiada zawartości zbiornika.

Na tym etapie działań istotny jest przekaz informacji

pomiędzy sztabem dowodzącym akcją a Ośrodkiem Informacji Toksykologicznej, w którym
można uzyskać informacje nie tylko o wpływie danej substancji na nasz organizm czy
o zasadach leczenia danego zatrucia, ale również o konieczności i sposobach prowadzenia
dekontaminacji oraz wymaganym dla ratowników sprzęcie ochronnym. Są to informacje
bardzo potrzebne w organizacji akcji.

Ośrodek Informacji Toksykologicznej w Krakowie
Klinika Toksykologii CMUJ w Krakowie
os. Złotej Jesieni 1
WSS im L.Rydygiera
([phone] – całodobowy tel. informacyjny

Organizacja działań ratowniczych na miejscu zdarzenia

W akcji ratownictwa chemicznego niezwykle istotnym zadaniem jest wyznaczenie

stref skażenia. Strefa skażenia, określana często jako gorąca (ang. hot zone), znajduje się
najbliżej źródła emisji trucizny. W tym obszarze mogą działać ratownicy specjalnie
przeszkoleni i odpowiednio zabezpieczeni w indywidualne środki ochrony przed skażeniami.
Stopień ochrony ratowników zależny jest od rodzaju zagrożenia. Często są to ubrania
izolujące zarówno drogi oddechowe jak i skórę ratowników. Jednym z zadań działających w
tej strefie rot strażackich jest ewakuacja ofiar. Drugą strefą, zwaną strefą względnie
niebezpieczną lub ciepłą (ang. warm zone), jest obszar, w którym występujące zagrożenie jest
mniejsze. Przebywać w niej będą poszkodowani ewakuowani ze strefy zagrożenia oraz
ratownicy dokonujący wstępnej segregacji oraz dekontaminacji poszkodowanych. Ratownicy
działają tu w ubraniach ochronnych o niższym poziomie zabezpieczenia.
Trzecia strefa - bezpieczna lub zimna (ang. cold zone)- to miejsce, w którym działają służby
ratownicze w rutynowo stosowanych ubraniach ochronnych. Tutaj organizowana i udzielana
jest pomoc medyczna, kontynuowana segregacja, wstępne leczenie i przygotowanie
do transportu.
Wszystkie opisane strefy powinny być od zewnątrz odgrodzone dodatkowo kordonem
zabezpieczanym przez policję i inne służby porządkowe, aby zapewnić ratownikom
bezpieczeństwo

i

swobodę

działania,

jak

również

ograniczyć

niekontrolowane

przemieszczanie się ludzi z lub do stref.

RATOWNICTWO LUDZI Z OBSZARU SKAŻENIA CHEMICZNEGO W SKALI MASOWEJ

Główne źródło zagrożenia

Odległość bezpieczeństwa

SRChem

GBA

SRT

SOp

(80)

Namiot
dekontaminacyjny

Pluton ratownictwa
chemicznego (16)

Rota transportowa

Rota ratownicza

Strefa skażenia

Strefa działań ratowniczych

Strefa czysta

Ratownictwo
medyczne

Kierunek wiatru

Strategia postępowania z poszkodowanymi narażonymi na TSP

Leczenie ostrych zatruć opiera się na następującym schemacie:
1. Przerwanie trwającego narażenia
2. Usunięcie niezresorbowanej trucizny z dróg wchłaniania
3. Utrzymanie podstawowych czynności życiowych
4. Przyspieszanie wydalania trucizny z ustroju
5. Stosowanie odtrutek
Należy podkreślić, że pierwsze 3 fazy powinny być realizowane bezpośrednio na miejscu

zdarzenia. Przerwanie narażenia realizowane jest przez szybką ewakuację ze strefy
niebezpiecznej, a usunięcie niezresorbowanej trucizny z dróg wchłaniania odbywa się między
innymi w trakcie dekontaminacji poszkodowanych. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa,
mimo że powinna być wykonywana jak najszybciej, Obecnie z powodu braku wyposażenia
oraz przeszkolenia personelu medycznego w zakresie posługiwania się środkami ochrony
przeciwchemicznej, zaawansowane zabiegi medyczne niekiedy mogą być wykonywane
dopiero po dekontaminacji poszkodowanych, co ma szczególne znaczenie w przypadku
trucizn mogących przenosić się z osób skażonych na innych ludzi.

Dekontaminacja

Termin dekontaminacja wywodzi się od łacińskiego słowa „ contaminatio",

co oznacza splamienie, skażenie, a z przedrostkiem „de” - odplamianie, odkażanie. Jest to
zespół czynności wykonywanych przez służby i jednostki ratownicze bezpośrednio na terenie
akcji ratownictwa chemicznego oraz poza terenem akcji, zmierzających do zneutralizowania
szkodliwego oddziaływania niebezpiecznych substancji chemicznych na środowisko,
obiekty, ludzi i sprzęt.

W ramach dekontaminacji stosowane są następujące techniki dekontaminacyjne:

chemiczna neutralizacja, sorpcja i rozcieńczanie. Neutralizacja chemiczna to najogólniej
rzecz biorąc proces zobojętnienia. Najczęściej w układach chemicznych spotykamy
neutralizację w postaci reakcji wzajemnego oddziaływania zasady i kwasu, w wyniku której
powstaje obojętna sól i woda. Najczęściej stosowanymi neutralizatorami chemicznymi są
następujące związki chemiczne: podchloryn sodowy NaOCl, węglan sodowy Na

2

CO

3

,

wodorotlenek sodu NaOH, tlenek wapnia CaO oraz detergenty. Główną zaletą chemicznej
neutralizacji jest to, że związek chemiczny po dekontaminacji jest mniej agresywny
i niebezpieczny niż przy dekontaminacji prowadzonej inną techniką. Jej wadą jest
konieczność posiadania precyzyjnej informacji odnośnie właściwego neutralizatora. W
każdym przypadku o wyborze metody i zakresu dekontaminacji będą decydowały: rodzaj
niebezpiecznego związku chemicznego oraz dostępny na terenie akcji ratowniczej środek
dekontaminacyjny. Sorpcja polega na zastosowaniu czynnika wiążącego substancją
niebezpieczną, co ułatwia jej usunięcie z powierzchni, zebranie do odpowiednich
pojemników i przekazanie do neutralizacji. Dekontaminacja poprzez rozcieńczanie, polega na
zmniejszeniu stężenia substancji niebezpiecznej poprzez jej rozproszenie w rozcieńczalniku,
którym najczęściej jest woda.

Dekontaminacja ludzi

Główne cele dekontaminacji ludzi to:

1. usunięcie czynnika szkodliwego ze skóry i odzieży poszkodowanego
2. ochrona personelu medycznego przed wtórnym skażeniem od poszkodowanego
3. ograniczenie rozprzestrzenienia skażenia

4. stworzenie komfortu psychicznego poszkodowanym przez poczucie zmniejszenia

zagrożenia

Punkty dekontaminacji dla dużej ilości osób poszkodowanych powinny być

zlokalizowane w pobliżu miejsca pracy służb ratowniczych likwidujących skutki awarii
chemicznej w strefie bezpiecznej. Punkty dekontaminacji poszkodowanych budowane
są niezależnie od stanowisk dekontaminacji ratowników i sprzętu ratowniczego.
Dekontaminacja ludzi prowadzona jest głównie przez jednostki Państwowej Straży Pożarnej
i polega na rozcieńczaniu substancji chemicznej na ciele człowieka za pomocą wody, czasem
z dodatkiem detergentów. Towarzyszy jej także chemiczna neutralizacja ubrań oraz wody
użytej do dekontaminacji.

Do dekontaminacji stosowane są następujące środki:

− woda - usuwa i rozcieńcza czynnik szkodliwy,
− woda z mydłem - dodanie mydła przyspiesza rozkład związków chemicznych oraz ułatwia

usuwanie substancji rozpuszczalnych w tłuszczach,

− woda z podchlorynem sodowym - bardzo szybko doprowadza do hydrolizy

i zobojętnienia większości substancji chemicznych. Jednak użycie tego środka wymaga
utrzymania stałego stężenia roztworu, co jest trudne w warunkach polowych. Tego środka
nie można również stosować na spojówki i otwarte rany.
Z wymienionych środków należy zastosować taki, który jest najłatwiej dostępny.

Procedura dekontaminacji powinna się opierać na następujących zasadach:

− dekontaminowanie poszkodowanych należy wykonać tak szybko, jak to jest możliwe,
− rozbieranie poszkodowanych jest pierwszym etapem procesu dekontaminacji;
− woda jest najlepszym środkiem do dekontaminacji.

Jeżeli służby ratownicze nie dysponują namiotem dekontaminacyjnym lub kabinami

dekontaminacyjnymi, a temperatura powietrza wynosi powyżej 20

o

C, do zbudowania

prowizorycznego stanowiska dekontaminacji można wykorzystać typowy sprzęt pożarniczy
znajdujący się w wyposażeniu jednostek straży pożarnej.

Punkty dekontaminacji winny spełniać pewne wymagania. Ciągi dekontaminacyjne

dla kobiet i mężczyzn powinny być oddzielne, a dla poszkodowanych na noszach należy
starać się o przygotowanie oddzielnych ciągów „dekontaminacji poziomej”. Bardzo ważne
jest jak najszybsze zapewnienie pomocy medycznej, oraz komfortu cieplnego
poszkodowanym.

Należy również zorganizować odbiór odpadów podekontaminacyjnych,

zabezpieczenie dokumentów i przedmiotów wartościowych

.

GCBA

Namiot medyczny

Punkt przygotowania poszkodowanych

Schemat dekontaminacji poszkodowanych w namiocie

dekontaminacyjnym

Przygotowanie roztworu wody i

detergentu

GCBA

GCBA

GBA

GBA

Zabezpieczenie logistyczne

dekontaminacji

2

1

3

4

6

6

1. Nagrzewnica powietrza
2. Pompa odsysająca
3. Zbiornik wody brudnej
4. Nagrzewnica wody
5. Pompa wody zasilającej
6. Kontenery na odzież skażoną
7. Agregat prądotwórczy

7

6

Przebieg dekontaminacji ludzi z wykorzystaniem namiotu

W namiocie są dwie kabiny dekontaminacyjne dające możliwość albo oddzielnej

dekontaminacji kobiet i mężczyzn, albo w jednej - osób poruszających się o własnych siłach,
a w drugiej - osób na noszach. Namiot wykonany jest z tkaniny nieprzemakalnej. Jego
konstrukcję nośną stanowią „rękawy” pneumatyczne napełniane powietrzem z butli.
Wnętrze namiotu podzielone jest na sześć komór, oddzielonych od siebie parawanami
umocowanymi do konstrukcji namiotu.

Komory, w których następuje mycie poszkodowanych są wyposażone w przegrody

wypełniane powietrzem tworzące zbiornik, z którego woda odprowadzana jest na zewnątrz
przy użyciu pompy. Komory te wyposażone są także w dysze wodne umieszczone na
elastycznej listwie i przymocowane do konstrukcji nośnej. Doprowadzone są również dwie
linie wężowe do mycia ręcznego. Namiot posiada oświetlenie elektryczne oraz rękaw,
do którego dołączana jest nagrzewnica powietrza. Do wyposażenia namiotu należy też
nagrzewnica wody, hydrofor i zbiornik na wodę podekontaminacyjną.

Ewakuacja poszkodowanych

Ewakuację poszkodowanych z miejsca skażenia organizuje i realizuje pluton

ratownictwa chemicznego prowadzący działania ratownicze w oparciu o obowiązujące
procedury. Rota ratownicza pracująca w pełnym zabezpieczeniu przeciwchemicznym
wyprowadza lub wynosi poszkodowanych ze strefy skażenia do granicy strefy. Wszystkie
przebywające w strefie zagrożenia ofiary wymagają natychmiastowej pomocy, przede
wszystkim ewakuacji w miejsce bezpieczne, jednak na tym etapie dokonywana jest już
wstępna segregacja, z uwagi na dysproporcje między technicznymi możliwościami a ilością
poszkodowanych. W pierwszej kolejności ratownicy pomagają opuścić strefę skażenia
osobom chodzącym, których ilość najczęściej nie jest duża, z uwagi na samodzielną ich
ucieczkę. Następnie ewakuowane są osoby, u których widoczne są oznaki zachowanych
czynności życiowych. Uwaga! Typowe badanie obecności oddechu czy tętna przez
ratowników w ubraniach gazoszczelnych jest niemożliwe, można jedynie ocenić
wykonywanie ruchów przez poszkodowanych, na co ratujący muszą zwrócić szczególną
uwagę. Dopiero w następnej kolejności ewakuowane są pozostałe ofiary. Najpierw te, które
znajdują się w największej odległości od źródła emisji, a w końcu będące w strefie
najwyższego stężenia. Likwidacja źródła emisji jest prowadzona równolegle z ewakuacją
poszkodowanych. Z granicy strefy rota transportowa przeprowadza lub przenosi
poszkodowanych do strefy dekontaminacji. Rota transportowa pracuje w obniżonym stopniu
ochrony (aparaty oddechowe, buty, rękawice).

Przygotowanie do dekontaminacji

W punkcie przygotowania następuje zdejmowanie odzieży z poszkodowanych, która

często przesiąknięta jest substancją niebezpieczną i to nawet wtedy, gdy jest nią gaz.
Zdejmowane są najpierw części odzieży będącej w pobliżu twarzy, następnie na kończynach
górnych, a na końcu z kończyn dolnych. Należy pamiętać o usunięciu soczewek
kontaktowych.

Ubrania pakowane są do oznakowanych foliowych worków i zawiązywane a następnie

wkładane do drugiego worka i składowane w kontenerze. Przedmioty wartościowe
np. dokumenty, zegarki, biżuteria pakowane są do oddzielnego worka foliowego. Następnie
na nadgarstek lewej ręki zakłada się opaskę z numerem identyfikacyjnym, którym oznacza się
także worki z przedmiotami wartościowymi i odzieżą. Jeżeli skóra poszkodowanego
zanieczyszczona jest substancją w postaci stałej np. proszkiem, to należy usunąć go w sposób
mechaniczny tak jednak, aby nie spowodować przekrwienia skóry. Po przygotowaniu

następuje przeniesienie poszkodowanego do kabiny dekontaminacyjnej, gdzie odbierany
on jest przez rotę zajmującą się myciem.

Technika dekontaminacji

W kabinie znajdującej się w centralnej części namiotu następuje mycie ciepłą wodą

trwające od 3 do 5 min. Czas ten uzależniony jest w znacznym stopniu od ilości
poszkodowanych i możliwości prowadzenia dekontaminacji. Czasami może być skrócony
do 1 min. na osobę. Mycie rozpoczyna się od głowy i włosów, a kończy na stopach. Ratownik
myjący poszkodowanego posługuje się rozproszonym strumieniem wody pod niskim
ciśnieniem. Szczególnie dokładnie należy umyć spojówki, pachy, pachwiny, okolice odbytu
jak również ewentualne obszary uszkodzonej skóry. Ratownicy pracują w obniżonym stopniu
ochrony tzn. w aparatach powietrznych, umundurowaniu specjalnym, rękawicach gumowych
lub lateksowych (2 pary), butach gumowych. Po umyciu przekazują poszkodowanego rocie
znajdującej się w strefie opieki medycznej.

Woda podekontaminacyjna przepompowywana jest do przenośnych zbiorników

brezentowych a następnie, po zakończeniu działań chemicznie neutralizowana. Odzież
zgromadzona w kontenerach podlega dekontaminacji w roztworze np. „Para Safe” lub
przeznaczona jest do spalenia w zależności od zastosowanego środka i stopnia splamienia.
Przedmioty wartościowe zostają zabezpieczone a w późniejszym czasie poddane
oczyszczeniu.

Opieka medyczna

W strefie opieki medycznej kontynuowana jest procedura segregacji poszkodowanych

- triage, jak również stosowane są czynności mające na celu utrzymanie podstawowych
funkcji życiowych. Poszkodowany przygotowywany jest do dalszego transportu. Ratownicy
pracują w niej bez ochrony chemicznej.

Zabezpieczenie medyczne

Przy podejmowaniu dekontaminacji wymagana jest ścisła współpraca z służbami

medycznymi. Potrzeba tej współpracy wynika z konieczności szybkiego uruchomienia
procedur medycznych, w tym m.in. segregacji poszkodowanych, zabezpieczenia ich
czynności życiowych, transportu chorych, zapewnienia im odzieży zastępczej oraz przyjęcia
poszkodowanych do przygotowanych zakładów opieki zdrowotnej. Zwykle też konieczna jest
współpraca z regionalnym Ośrodkiem Informacji Toksykologicznej.

Należy podkreślić, że w przypadku wypadku chemicznego część osób może

samodzielnie, bez przejścia dekontaminacji na miejscu akcji, dotrzeć do placówek służby
zdrowia wprowadzając skażenie do ich wnętrza. Dlatego szpital musi być o tym wcześniej
uprzedzony przez CPR lub dowódcę akcji. Wówczas konieczne jest przygotowanie punktów
dekontaminacji bezpośrednio przed szpitalnym oddziałem ratunkowym lub izbą przyjęć.
Personel pracujący w zespołach ratownictwa medycznego powinien być znać zasady
transportu osób po zdarzeniach chemicznych oraz sposoby odkażania sprzętu. Ambulanse
przewożące skażonych pacjentów bez uprzedniej dekontaminacji na miejscu zdarzenia
powinny być oznaczone, zwykle przez zaklejenie na krzyż symbolu ratownictwa
medycznego.

Podstawowym wnioskiem wypływającym z prezentowanej procedury jest to,

że wymaga ona zaangażowania wielu służb ratowniczych. Jest to problem, którego
rozwiązanie może nastąpić wyłącznie przez wspólne ćwiczenia, integrację sprzętu,
doposażenie jednostek Ratownictwa Medycznego w sprzęt ochrony przeciwchemicznej jak
i dopracowanie procedur stosowanych w tego rodzaju wypadkach.