System finansowy - mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi
podmiotami gospodarczymi. Jego głównym zadaniem jest współuczestniczenie w tworzeniu
pieniądza oraz umożliwienie jego przemieszczania się między niefinansowymi podmiotami
gospodarczymi (gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, Państwo).

W skład systemu gospodarczego wchodzą:
1. Instrumenty finansowe
2. Instytucje finansowe
3. Rynki finansowe
4. Zasady funkcjonowania

Instrumenty finansowe

I. Klasyfikacja instrumentów finansowych

a) aspekt własnościowy
1. Instrumenty o charakterze własnościowym – instrumenty potwierdzające udział ich posiadacza w
majątku bądź elemencie majątku.
2. Instrumenty wierzycielskie – instrumenty potwierdzające istnienie zobowiązania ich wystawcy
wobec ich posiadacza

b) ze względu na kryterium czasu
*
1. Instrumenty krótkoterminowe – o terminie wykupu (wymagalności, zapadalności) lub ważności do
jednego roku
2. Instrumenty średnioterminowe – o terminie wykupu od 1 roku do 3-5 lat.
3. Instrumenty długoterminowe – o terminie wykupu odpowiednio powyżej 3 lub powyżej 5 lat.

**
1. pieniężne – o terminie wykupu do roku
2. kapitałowe – o terminie wykupu powyżej 1 roku

c) ze względu na rodzaj dochodu

1. Instrumenty o stałym dochodzie – przynoszące stały (zawsze występujący) dochód (obligacje)
2. Instrumenty o zmiennym dochodzie – przynoszące zmienny dochód (wysoki, niski, brak dochodu)
(akcje)

d) ze względu na sposób ustalania cen
1. Instrumenty podstawowe (pierwotne, bazowe) - akcje, obligacje, wysokość stopy procentowej,
wartość indeksu giełdowego
2. Instrumenty pochodne (derywaty(wy)) – ich wartość uzależniona jest od wartości innych
instrumentów finansowych, zwanych instrumentami bazowymi. (opcje, kontrakty terminowe)

Weksel – dokument sporządzony zgodnie z przepisami prawa i zawierający bezwarunkowe
zobowiązanie wystawcy weksla do zapłacenia określonej kwoty w ustalonym terminie posiadaczowi
weksla.

Rodzaje weksli:
1. Weksel własny – weksel, w którym wystawca sam zobowiązuje się zwrócić posiadaczowi weksla
określoną kwotę w określonym terminie.

2. Weksel trasowany – weksel, w którym wystawca (trasant) poleca osobie trzeciej (trasat) zapłacenie
określonej sumy w wyznaczonym terminie na rzecz remitenta.

Funkcje weksla:
1. f. płatnicza – polega na wykorzystaniu weksla jako środka płatniczego – weksel staje się
substytutem pieniądza
2. f. obiegowa – wiążąca się z możliwością przenoszenia praw z weksla na inne osoby
3. f. gwarancyjna – polega na zabezpieczeniu płatności weksla przez wszystkie osoby na nim
podpisane
4. f. refinansowa – wiąże się z możliwością oddania weksla do dyskonta w banku

Dyskonto weksla – oddanie weksla do banku

)

365

*

1

(

t

d

S

K

−

=

K – kwota, którą uzyskamy oddając weksel
S – suma wekslowa – wartość nominalna weksla. Kwota na jaką weksel został wystawiony
d – stop dyskontowa
t – czas w dniach do wykupu weksla

II sposób – mniej czasu, wynik dokładniejszy

O

S

K

t

d

S

O

−

=

=

365

*

*

Zad. 1 Jaką kwotę uzyskamy oddając do dyskonta weksel o wartości 22 000 i terminie wykupu 17 dni,
jeżeli bank stosuje stopę dyskontową równą 20%.

07

,

21795

93

,

204

22000

93

,

204

365

17

*

2

,

0

*

22000

=

−

=

=

=

K

O

Stopa zwrotu z inwestycji

t

wk

wk

ws

365

*

−

ws – wartość sprzedaży
wk – wartość kupna
t - czas pomiędzy momentem kupna i sprzedaży

Rentowność weksla – rzeczywisty koszt kredytu wekslowego

%

34

,

21

2134

,

0

19

,

350516

45

,

74799

17

365

*

07

,

21795

07

,

21795

22000

≅

≅

=

−

=

R

wynik musi być wyższy od stopy dyskontowej

Akcja – papier wartościowy o charakterze własnościowym potwierdzający udział jej posiadacza
majątku spółki

Rodzaje akcji:
I Podział:
a) akcje zwykłe
b) akcje uprzywilejowane – dające dodatkowe prawa swym posiadaczom (np. wyższe prawo głosu,
określona dywidenda)

II Podział
a) akcje imienne – wystawione na nazwisko akcjonariusza, wpisane do księgi akcyjnej
b) akcje na okaziciela – obrót nimi jest nieograniczony – muszą być spełnione

ograniczenia

rynkowe

Wartość akcji:
1. wartość nominalna – wartość kapitału akcyjnego spółki przypadającego na jedną akcję
2. cena emisyjna – cena, w jakiej akcja sprzedawana jest przez emitenta
3. cena rynkowa – cena ustalana poprzez popyt i podaż
4. wartość księgowa – wartość aktywów netto spółki przypadających na jedną akcję

Obligacje – jest to papier wartościowy o charakterze wierzycielskim, w którym emitent zobowiązuje
się zwrócić posiadaczowi obligacji jej wartość nominalną w oznaczonym terminie i zapłacić
ewentualne odsetki.

Rodzaje obligacji:
I podział:
a) emitent (np. skarb państwa, gmina, przedsiębiorstwo)

II podział – ze względu na rodzaj dochodu
a) obligacje ze stałym oprocentowaniem
b) obligacje ze zmiennym oprocentowaniem (ustala się je na stałe, ale co roku)
c) obligacje dochodowe – obligacje, od których odsetki wypłacane są w momencie osiągnięcia przez
spółkę zysku. Jeżeli spółka nie osiąga zysku – nie wypłaca odsetek.
d) obligacje zerokuponowe

Wartości obligacji:
1. Wartość nominalna – odzwierciedla wielkość zobowiązania emitenta wobec posiadacza obligacji
2. Cena emisyjna – cena, po jakiej obligacja jest sprzedawana przez emitenta
3. Wartość rynkowa – ustalana poprzez relację podaży i popytu.

Relacja – cena emisyjna

 wartość nominalna

1. Cena emisyjna = wartość nominalna
2. Cena emisyjna < wartość nominalna (emitenci sprzedają, aby zachęcić do kupna) – obligacja
sprzedawana z dyskontem
2. Cena emisyjna > wartość nominalna (przy wysokim oprocentowaniu, zwolnienie z podatku, itp.) –
obligacja sprzedawana z premią

Wycena obligacji:

n

n

n

n

YWN

W

YTM

K

YTM

K

YTM

K

Co

)

1

(

)

1

(

...

)

1

(

)

1

(

2

2

1

1

+

+

+

+

+

+

+

+

=

Co – cena obligacji
K1, K2, … - kupony (odsetki od obligacji)
Wn – wartość nominalna
n – czas w latach do wykupu
YTM – wymagana stopa zwrotu inwestora

Zad. 2 Obliczyć cenę 4-letniej obligacji o wartości 7 000zł i oprocentowaniu 6%, jeżeli wymagana
stopa zwrotu inwestora wynosi 10%.

44

,

6112

)

1

,

0

1

(

7000

)

1

,

0

1

(

420

)

1

,

0

1

(

420

)

1

,

0

1

(

420

)

1

,

0

1

(

420

4

4

3

2

1

=

+

+

+

+

+

+

+

+

+

=

Co

Maksymalna cena jaką ma zapłacić inwestor

Obligacja zerokuponowa jest to obligacja sprzedawana z dyskontem

Zad. 3 Obliczyć cenę obligacji 43-letniej o wartości 8 000zł i oprocentowaniu 5%, jeżeli wymagana
stopa zwrotu inwestora wynosi 6%.

8000 * 5% = 400

43

43

2

1

)

06

,

0

1

(

8000

)

06

,

0

1

(

420

...

)

06

,

0

1

(

400

)

06

,

0

1

(

400

+

+

+

+

+

+

+

+

=

Co

52

,

6775

04

,

653

48

,

6122

3062

,

15

*

400

)

06

,

1

(

*

06

,

0

1

)

06

,

1

(

*

400

8

,

652

0816

,

0

*

8000

*

8000

0345

,

653

2505

,

12

8000

8000

43

43

=

+

=

=

−

=

=

=

=

=

=

=

PVA

PV

PV

FV

FV

Instytucje finansowe – podmioty, których przedmiotem działalności jest emitowanie i obrót
instrumentów finansowych

Podział:
1. instytucje emitujące instrumenty finansowe
a) instytucje emitujące pieniądze – banki
b) instytucje emitujące instrumenty finansowe – fundusze inwestycyjne
2. instytucje, które nie emitują instrumentów finansowych
a) domy maklerskie,

(???)

Rynki finansowe – rynki, na których przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe

1. Przedmiot obrotu

a) rynek pieniężny – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty pieniężne, czyli
instrumenty krótkoterminowe
b) rynek kapitałowy – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty kapitałowe, czyli
instrumenty średnio i długoterminowe
c) rynek walutowy – rynek, na którym dokonuje się transakcji kupna i sprzedaży walut różnych
państw.

2. Ze względu na cel dokonania transakcji
a) rynek pierwotny – rynek, na którym dokonuje się pierwszych transakcji – danym instrumentem
finansowym (cena emisji), celem jest pozyskanie kapitalu.
b) rynek wtórny – rynek, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty już wprowadzone do
obiegu, Emitent już tu nie występuje

Zasady funkcjonowania
1. Zasady sformalizowane: zostały opisane w przepisach (ustawy), nie przestrzeganie może
prowadzić do kary (niezapłacone podatki)
2. Zasady niesformalizowane, których nie przestrzeganie nie prowadzi do kary (np. fair play)

Pieniądz:
1. Miernik wartości: w pieniądzu określa się ich cenę
2. Cyrkulacji: pieniądz bierze udział w kupnie i sprzedaży
3. Gromadzenie oszczędności: w pieniądzu gromadzi się rezerwy (złoto)

System bankowy w Polsce jest systemem 2 szczeblowym
1. Bank centralny
2. Banki komercyjne

Funkcje banku centralnego:
1. jest bankiem Państwa, podstawowym organem wykorzystywanym przez władze w sferze
monetarnej.
2. jest odpowiedzialny za stabilizację pieniądza
3. realizuje rachunki rządu
4. przeprowadza w imieniu rządu transakcje w kraju i zagranicą
5. dysponuje rezerwą złota i dewiz
6. jest bankiem banków
7. jest źródłem kredytów dla banków komercyjnych
8. utrzymuje na rachunkach rezerwy banków komercyjnych
9. wpływa na wielkość akcji kredytowych banków komercyjnych
10. bank centralnym jest bankiem emisyjnym, czyli jako jedyny w Polsce ma prawo emitować
pieniądze gotówkowe.

Podstawowe obszary działalności banku centralnego
1. Polityka refinansowa
2. Polityka otwartego rynku
3. Polityka kursowa
4. Polityka rezerwy obowiązkowej

Polityka refinansowa polega na udzielaniu przez bank centralny, bankom komercyjnym kredytu
refinansowego
- kredyt lombardowy, czyli kredyt udzielany przez bank centralny bankom komercyjnym npod zastaw
papierów wartościowych
- redyskonto weksla

Polityka otwartego rynku polega na kupowaniu lub sprzedawaniu przez bank centralny papierów
wartościowych bankom komercyjnym

Operacje bezwarunkowe to po prostu kupno lub sprzedaż przez bank centralny papierów
wartościowych. Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe, dostarcza jednocześnie na rynek
gotówkę. Jeśli natomiast bank centralny ocenia, że na rynku jest zbyt dużo gotówki, może
sprzedawać papiery wartościowe, absorbując (pochłaniając) w ten sposób nadmiar pieniędzy z
rynku.

Operacje warunkowe - repo polegają na zakupie papierów wartościowych po określonej cenie
przez bank centralny, z jednoczesnym zawarciem umowy ich odkupienia po
upływie określonego czasu przed terminem ich wymagalności po cenie
odpowiednio wyższej. Operacje te pozwalają bankowi centralnemu udzielać
sektorowi bankowemu krótkoterminowych kredytów pod zastaw tych papierów
wart. W celu poprawienia jego płynności.

Operacje reverse repo są odwrotnymi w stosunku do wyżej omówionych. Polegają
na sprzedaży pap. wart. przez bank centralny z równoczesnym zawarciem umowy
ich odsprzedaży w przyszłości. Bank centralny zaciąga w ten sposób
krótkoterminowy kredyt na rynku pieniężnym, niwelując płynność sektora
bankowego.

Polityka kursowa – polega na kupnie lub sprzedaży przez bank centralny walut obcych banków
komercyjnych

Polityka rezerwy obowiązkowej

Oprocentowanie efektywne (ref)

1

)

1

(

−

+

=

a

a

r

ref

r – oprocentowanie nominalne
a – ilość kapitalizacji w ciągu roku

Zad. 1 Która z powyższych lokat jest najkorzystniejsza
a) 14,5% kapitalizacja roczna
b) 14,2% kapitalizacja półroczna
c)14,0% kapitalizacja kwartalna

148

,

0

1

)

4

14

,

0

1

(

147

,

0

1

)

2

142

,

0

1

(

145

,

0

1

)

1

145

,

0

1

(

4

2

1

=

−

+

=

=

−

+

=

=

−

+

=

c

b

a

ref

ref

ref

R

ref

BEF

−

=

1

1-R – poziom rezerwy obowiązkowej
BEF – punkt, w którym zysk wynosi 0

Obliczyć minimalne oprocentowanie kredytu, jeżeli bank przyjmuje lokaty kwartalne na 14%, a
poziom rezerwy obowiązkowej wynosi 6,5%

158

,

0

065

,

0

1

148

,

0

=

−

=

BEF

Banki komercyjne

Bank jest to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw i działająca na podstawie zezwoleń
obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Rodzaje czynności bankowych:
1. Operacje czynne – polegają na udzielaniu kredytów oraz innych czynnościach mających na celu
lokowanie środków (lokata w innym banku, bank inwestuje powiężono kapitał)
2. Operacje bierne – polegają na przyjmowaniu lokat oraz innych czynnościach zmierzających do
pozyskania środków (np. emisje papierów wartościowych, kredyt w innym banku)
3. Operacje pośredniczące – ewidencyjno-rozliczeniowe i wykonywane na zlecenie klientów (np.
wynajem skrytek pocztowych, doradztwo inwestycyjne, bank jako usługodawca pobiera opłaty)

Formy rozliczeń pieniężnych
1. Polecenie przelewu – polega na wydaniu bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty z
rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego rachunek w dowolnym banku.
2. Czek – pisemne zlecenia wypłacenia określonej kwoty wydanej bankowi przez posiadacza rachunku
bankowego

Ryzyko w działalności bankowej:
1. Ryzyko utraty płynności finansowej – czyli ryzyko utraty przez bank zdolności do regulowania
bieżących zobowiązań.
2. Ryzyko stopy procentowej – ryzyko polegające na niedopasowaniu długości okresów oraz terminu
zmian oprocentowania składników aktywów i pasywów w banku
3. ryzyko kursowe (walutowe) – polega na zmianie wartości aktywów i pasywów w banku na skutek
zmian kursów walutowych

4. Ryzyk kredytowe – polega na możliwość niedokonania zwrotu przez kredytobiorcę kwoty kredytu
wraz z odsetkami w oznaczonym terminie
a) zabezpieczenia osobiste – poręczenie, gwarancja, cesja wierzytelności)

b) zabezpieczenia rzeczowe – kaucje, hipoteka, zastaw

Kredyt – przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas
oznaczony w umowie kwotę środków z przeznaczeniem na określony cel. Kredytobiorca zobowiązuje
się do korzystania z kredytu na warunkach określonych w umowie oraz jego zwrotu wraz z odsetkami
w oznaczonym terminie i do zapłacenia prowizji od udzielonego kredytu.

Amortyzacja kredytu

Zad. 3 Sporządzić plan amortyzacji kredytu 4-ro letniego o wartości 10 000zł i oprocentowaniu 20%.
Spłata w równych ratach kapitałowych

Stan początkowy

Rata

Odsetki

Płatność

Stan końcowy

10000

2500

2000

4500

7500

7500

2500

1500

4000

5000

5000

2500

1000

3500

2500

2500

2500

500

3000

0

Zad. 4 Sporządzić plan amortyzacji kredytu 2 letniego o wartości 2 000 i oprocentowaniu 20%. Spłata
w równych kwotach płatności.

Stan początkowy

Rata

Odsetki

Płatność

Stan końcowy

2000

909

400

1309

1091

1091

1090,80

218,20

1309

0

1

)

1

(

1

)

1

(

*

)

1

(

−

+

−

+

+

=

n

n

r

r

r

S

A

A – kwota płatności
S – kwota kredytu do spłacenia
r – oprocentowanie kredytu
n – liczba n okresów, w czasie których spłacano kredyt

09

,

1309

)

2

,

0

1

(

1

)

2

,

0

1

(

*

)

2

,

0

1

(

2000

1

2

2

=

+

−

+

+

=

−

A

Zad. 5 Sporządzić plan amortyzacji kredytu 4-ro letniego z dwuletnim okresem karencji z
regulowanymi płatnościami odsetkowymi o wartości 7 000 i oprocentowaniu 10%

Stan początkowy

Rata

Odsetki

Płatność

Stan końcowy

7000

-

700

700

7000

7000

-

700

700

7000

7000

3500

700

4200

3500

3500

3500

350

3850

0

Zad. 6 Sporządzić plan amortyzacji 4-ro letniego kredytu z dwuletnim okresem karencji bez płatności
odsetkowych o wartości 2500 i oprocentowaniu 20%. Spłata w równych ratach kapitałowych
Stan początkowy

Rata

Odsetki

Płatność

Stan końcowy

2500

-

-

-

3000

3000

-

-

-

3600

3600

1800

720

2520

1800

1800

1800

360

2160

0

Tarcza podatkowa

)

1

(

p

r

rp

−

=

rp – rzeczywisty koszt kredytu
r – oprocentowanie kredytu
p – stawka podatkowa płacona przez podmiot

Zad. 7 Obliczyć rzeczywisty koszt kredytu, jeżeli jego oprocentowanie wynosi 17%, a stawka
podatkowa płacona przez podmiot to 25%.

128

,

0

)

25

,

0

1

(

17

,

0

=

−

=

rp