Ewidencjonowanie zdarzen gospod Nieznany

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Aneta Łabędzka

Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych
343[01].O1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr Małgorzata Krzyżaniak

mgr Mirosława Gastoł

Opracowanie redakcyjne:

mgr Aneta Łabędzka

Konsultacja:

dr Elżbieta Sałata

Poradnik

stanowi

obudowę

dydaktyczną

programu

jednostki

modułowej

„Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych” 343[01].O1.05 zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik administracji.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawy prawne i zasady prowadzenia rachunkowości

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Udokumentowanie operacji gospodarczych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Inwentaryzacja: cel, zasady i dokumentacja

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Źródła przychodów i klasyfikacja kosztów według rodzajów

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Podatek dochodowy od osób fizycznych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Podatek od towarów i usług (VAT)

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Rozliczenie wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Uproszczone formy ewidencji gospodarczej

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Zastosowanie programów komputerowych w ewidencji gospodarczej

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ma stanowić pomoc w przygotowaniu Cię do prowadzenia uproszczonych form

rachunkowości i ewidencji zdarzeń gospodarczych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, tj. zakres wiedzy, którą powinieneś już posiadać, abyś mógł
swobodnie korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, które będziesz nabywał podczas pracy
z poradnikiem,

−

materiał nauczania, podstawy teoretyczne, niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,

−

pytania, które sprawdzą, czy przyswoiłeś podane treści,

−

ćwiczenia będące sprawdzeniem Twoich wiadomości teoretycznych i praktycznych,

−

sprawdzian postępów, za pomocą którego ocenisz swoją znajomość danego tematu,

−

sprawdzian osiągnięć, który pozwoli ocenić, czy efektywnie pracowałeś podczas lekcji
i czy zrealizowałeś założenia z zakresu tej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.
W materiale nauczania zawarto najbardziej podstawowe treści, niezbędne do osiągnięcia

celów kształcenia tej jednostki modułowej. Wskazane jest, byś ponadto skorzystał z ujętej na
końcu poradnika literatury.

Materiał nauczania podzielono na 9 części, z których każda dotyczy innej sfery

funkcjonowania jednostki gospodarczej.

I tak część pierwsza ujmuje podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej, jak

również nadrzędne zasady, które obowiązują każdą jednostkę prowadzącą rachunkowość.

Część druga zawiera opis dowodów księgowych dokumentujących różne operacje

gospodarcze.

Kolejna część materiału dotyczy inwentaryzacji, celu, zasad i sposobów jej

przeprowadzania.

Część czwarta ujmuje z jednej strony źródła przychodów jednostki gospodarczej,

a z drugiej koszty w układzie rodzajowym. Pokazano tutaj również sposoby kalkulacji kosztu
jednostkowego i kształtowanie się ceny sprzedaży w poszczególnych kanałach dystrybucji.

Następne dwa podrozdziały poświęcone są podatkom: podatkowi dochodowemu od osób

fizycznych i podatkowi od towarów i usług (VAT). Zwrócono w nich szczególnie uwagę na
podmioty, które im podlegają, stawki opodatkowania i terminy rozliczania się z urzędem
skarbowym.

Część dotycząca wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych ma na celu przekazanie

praktycznej wiedzy z zakresu sporządzania listy płac, deklaracji i rozliczania się z Zakładem
Ubezpieczeń Społecznych.

Ostatnie dwie części to charakterystyka uproszczonych form rachunkowości, wskazanie

podobieństw i różnic między nimi, a także przedstawienie rozwiązań komputerowych
w prowadzeniu ewidencji gospodarczej. Rozwiązania te dotyczą zarówno programów
księgowych, jak i ubezpieczeniowych oraz arkusza kalkulacyjnego Excel, pomocnego
w wykonywaniu bardziej skomplikowanych wyliczeń i sporządzania obszernych zestawień.

Pytania sprawdzające pozwolą ocenić stan Twojej wiedzy potrzebnej do wykonania

ćwiczeń. Po wykonaniu ćwiczeń masz możliwość weryfikacji przyswojonych wiadomości
teoretycznych i praktycznych poprzez sprawdzenie postępów. Odpowiedź „tak” wskazuje na
to, że opanowałeś dany zakres materiału, „nie” jest znakiem, że musisz jeszcze popracować
nad danym zagadnieniem.

Poradnik kończy sprawdzian osiągnięć, z którego możesz skorzystać, aby poznać ogólny

stan swojej wiedzy i umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

343[01].O1

Ekonomiczno-prawne

podstawy gospodarowania

343[01].O1.01

Stosowanie przepisów

prawa

w gospodarowaniu

343[01].O1.02

Gospodarowanie na rynku

zasobów, dóbr i usług

343[01].O1.03

Wykonywanie prac

biurowych

343[01].O1.04

Zarządzanie zasobami

ekonomicznymi

343[01].O1.05

Ewidencjonowanie zdarzeń

gospodarczych

Schemat układu jednostek modułowych w module „Ekonomiczno-prawne podstawy

gospodarowania”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

−

pracować w grupie i indywidualnie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

określić podstawy prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości,

−

zdefiniować pojęcie rachunkowości i określić jej nadrzędne zasady,

−

rozpoznać typy operacji gospodarczych,

−

sporządzić dowody księgowe i przygotować je do księgowania,

−

określić źródła przychodów,

−

rozróżnić koszty rodzajowe i dokonać kalkulacji kosztu jednostkowego,

−

ustalić cenę sprzedaży,

−

określić cel i sposoby przeprowadzania inwentaryzacji zapasów,

−

zaewidencjonować przychody i koszty uzyskania przychodów w podatkowej księdze
przychodów i rozchodów,

−

ustalić podatek dochodowy od osób fizycznych,

−

rozliczyć podatek VAT,

−

sporządzić deklaracje podatkowe,

−

obliczyć wynagrodzenia pracowników i sporządzić listę płac,

−

wykorzystać w ewidencji gospodarczej rozwiązania komputerowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawy prawne i zasady prowadzenia rachunkowości

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości jest

Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. [6] Uzupełniają ją inne akty prawne
dotyczące np. podatku dochodowego od osób prawnych, osób fizycznych, podatku od
towarów i usług czy ubezpieczeń społecznych.
W ramach umiędzynarodowienia rynków kapitałowych zaistniała potrzeba ujednolicenia
zasad rachunkowości, co zapewniłoby porównywalność sprawozdań finansowych
sporządzanych przez przedsiębiorstwa z różnych krajów. Powołano w tym celu
międzynarodowe instytucje i organizacje, które opracowały Międzynarodowe Standardy
Rachunkowości oraz dyrektywy Unii Europejskiej.

Rachunkowość – kompleksowy, sformalizowany system gromadzenia, przetwarzania
i prezentacji danych dotyczących stanów i procesów kształtujących majątek jednostki
gospodarczej w celu dostarczenia informacji ekonomiczno-finansowych.

Do prowadzenia rachunkowości według zasad określonych w Ustawie o rachunkowości

zobowiązane są wszystkie większe jednostki prowadzące działalność gospodarczą i mające
siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Należą
do nich:
– spółki prawa handlowego, np. spółki akcyjne, z ograniczoną odpowiedzialnością,

komandytowe i jawne,

– spółki cywilne,
– przedsiębiorstwa państwowe,
– spółdzielnie,
– osoby fizyczne,
– jednostki i zakłady budżetowe,
– organizacje społeczne itp.
Ustawą nie objęty jest Skarb Państwa i Narodowy Bank Polski.

Osoby fizyczne i spółki cywilne, których przychody netto ze sprzedaży towarów,

produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy były niższe niż 800 000 euro
mogą nie prowadzić rachunkowości, ale mogą stosować uproszczoną ewidencję gospodarczą
w postaci:
–

podatkowej księgi przychodów i rozchodów,

–

ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,

–

karty podatkowej.
Prowadzenie rachunkowości zależy od przyjętych zasad, które wynikają, jak już zostało

wcześniej wspomniane, z Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, dyrektyw Unii
Europejskiej oraz innych aktów prawnych. Rachunkowość dostarcza informacji o sytuacji
finansowej i majątkowej przedsiębiorstwa. Aby te informacje były wiarygodne
i porównywalne, należy przestrzegać nadrzędnych zasad rachunkowości. Należą do nich:
– zasada memoriału – polega na tym, że koszty i przychody ujmowane są w ewidencji

księgowej w okresach, których dotyczą, a nie w których wystąpiły. Nie mają tutaj
znaczenia wpływy lub wydatki środków pieniężnych;

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– zasada ciągłości stosowanych metod – w celu porównywalności danych należy przyjęte

zasady rachunkowości stosować w sposób ciągły z okresu na okres;

– zasada kontynuacji działania – zakładamy, że przedsiębiorstwo będzie kontynuowało

działalność w przyszłości;

– zasada ostrożności – poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się, stosując

rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty);

– zasada periodyzacji – operacje zachodzące w jednostce gospodarczej należy ujmować

według okresów sprawozdawczych i lat obrotowych;

– zasada zakazu kompensat – wartość składników aktywów i pasywów, przychodów

i związanych z nimi kosztów, a także zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie.
Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów,
przychodów i kosztów z nimi związanych oraz zysków i strat nadzwyczajnych;

– zasada wiernego obrazu – jeżeli dane z rachunkowości nie są w stanie przedstawić

wiernego obrazu, to należy je uzupełnić o inne informacje, np. gdy mamy do czynienia
z wysoką inflacją;

– zasada istotności – sprawozdania finansowe powinny zawierać pozycje mające istotne

znaczenie do oceny jednostki i podejmowanych decyzji;

– zasada wyższości treści nad formą – ważniejsza jest treść operacji gospodarczych od

formy ich wykazania, nawet jeśli odbiega ona od powszechnie przyjętych rozwiązań.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest rachunkowość?
2. Jaki jest podstawowy akt prawny regulujący prowadzenie rachunkowości?
3. Kto jest zobowiązany do prowadzenia rachunkowości?
4. W jakiej formie może być prowadzona uproszczona ewidencja gospodarcza?
5. Omów nadrzędne zasady rachunkowości.

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj podziału jednostek na te podlegające ustawie o rachunkowości i te nią nie

objęte:
–

spółki akcyjne,

–

Skarb Państwa,

–

spółdzielnie,

–

spółka komandytowa,

–

Narodowy Bank Polski,

–

spółki cywilne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) przy pozycjach, które podlegają ustawie o rachunkowości wstawić literę „r”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

–

długopis lub ołówek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uważnie poniższe opisy nadrzędnych zasad rachunkowości. Prawdziwe oznacz

literą „P”, zaś fałszywe literą „F”.
1. Zasada memoriału dotyczy wyceny poszczególnych składników aktywów i pasywów.
2. Zasada ostrożności mówi o tym, że zasady rachunkowości powinno się stosować

w sposób ciągły.

3. Zasada zakazu kompensat zabrania kompensowania ze sobą wartości różnych co do

rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów.

4. Zasada wiernego obrazu bazuje tylko na danych wynikających z rachunkowości, które nie

mogą być uzupełnione innymi informacjami.

5. Zasada memoriału ujmuje koszty i przychody w okresach, których dotyczą.
6. Zasada istotności – sprawozdania finansowe powinny zawierać wszystkie, ważne

z punktu widzenia oceny jednostki, pozycje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) przeczytać uważnie podane stwierdzenia,
3) oznaczyć je właściwymi literami z lewej bądź prawej strony.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

−

długopis lub ołówek.

Ćwiczenie 3

Zdobądź Ustawę o rachunkowości i odszukaj, który artykuł mówi o podmiotach, które

podlegają przepisom tej ustawy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pozyskać ustawę o rachunkowości,
2) odnaleźć właściwy artykuł.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

ustawa o rachunkowości.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) podać definicję rachunkowości?
2) wskazać podstawowy akt prawny dotyczący prowadzenia

rachunkowości?

3) powiedzieć, jakie podmioty są zobowiązane do prowadzenia

rachunkowości?

4) nazwać 3 formy uproszczonej ewidencji gospodarczej?
5) rozróżnić, na czym polegają poszczególne nadrzędne zasady

rachunkowości?

6) odszukiwać i posługiwać się aktami prawnymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Udokumentowanie operacji gospodarczych

4.2.1. Materiał nauczania

Zdarzenia gospodarcze mogą składać się z jednej lub kilku operacji gospodarczych.

Operacją gospodarczą nazywa się każdą zmianę aktywów lub pasywów jednostki bądź jej
wyniku finansowego. Operacja gospodarcza ma miejsce w ściśle określonym momencie pod
konkretną datą i powinna być odpowiednio udokumentowana. W jednostkach mają miejsce
również takie zdarzenia, które nie powodują zmian w aktywach, pasywach i nie wpływają na
poziom wyniku finansowego. Nie są to zdarzenia gospodarcze, a mogą nimi być,
np. podpisanie umowy o pracę z pracownikiem lub otrzymanie zamówienia od klienta.
W zależności od skutków, jakie wywołują operacje gospodarcze, można podzielić je na dwie
grupy:

−

operacje gospodarcze bezwynikowe, zwane bilansowymi,

−

operacje gospodarcze wynikowe.

Operacje gospodarcze bilansowe wywołują zmiany tylko w aktywach i pasywach

jednostki, a nie mają wpływu na przychody i koszty. Operacje gospodarcze mogą wywoływać
różne zmiany w bilansie, mimo tego po każdej operacji gospodarczej zostaje zachowana
równowaga bilansowa i ogólna suma aktywów musi być równa ogólnej sumie pasywów.
Operacje gospodarcze mogą:
– powodować zmiany tylko w strukturze pasywów, tj. zwiększać wartość jednego ze

składników pasywów i jednocześnie zmniejszać wartość innego składnika pasywów nie
powodując zmiany sumy bilansowej np. spłata zobowiązań wobec dostawcy
z zaciągniętego na ten cel kredytu bankowego.

Suma aktywów = suma pasywów + zwiększenia – zmniejszenia

– wywoływać zmiany tylko w strukturze aktywów, tj. zwiększać wartość jednego ze

składników aktywów i jednocześnie zmniejszać wartość innego składnika aktywów nie
zmieniając sumy bilansowej np. otrzymano do kasy zapłatę za fakturę od odbiorcy.
Operacja ta spowoduje wzrost wartości gotówki w kasie, a zmniejszenie należności od
odbiorców.

Suma aktywów + zwiększenia – zmniejszenia = suma pasywów

– zwiększać stan jednego ze składników aktywów i jednocześnie zwiększać stan jednego ze

składników pasywów. Po takiej operacji wzrasta wartość sumy bilansowej jednostki np.
zakup materiałów od dostawców z 30-dniowym terminem płatności. Wzrośnie wartość
materiałów w magazynie i wzrosną zobowiązania wobec dostawców.

Suma aktywów + zwiększenia = suma pasywów + zwiększenia

– zmniejszać stan jednego ze składników aktywów i jednocześnie zmniejszać stan jednego

ze składników pasywów. Powoduje to zmniejszenie wartości sumy bilansowej np. spłata
z rachunku bankowego zobowiązań wobec dostawcy.

Suma aktywów – zmniejszenia = suma pasywów – zmniejszenia.

Operacje gospodarcze wynikowe dotyczą składników bilansu jednostki oraz jej

przychodów i kosztów. Koszty i przychody wpływają na wielkość wyniku finansowego, który
figuruje w pasywach bilansu. Mogą one powodować albo wzrost wyniku w przypadku
przychodów, lub jego zmniejszenie przez poniesienie kosztu. Operacje wynikowe zawsze
bezpośrednio dotyczą przychodów i kosztów i mogą wywoływać w bilansie i w rachunku
zysków i strat następujące zmiany:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– zwiększać stan aktywów i równocześnie zwiększać wartość przychodów, np. naliczenie

przez bank odsetek od lokaty bankowej jednostki. Wzrasta wówczas stan środków
pieniężnych na rachunku przedsiębiorstwa i wartość przychodów finansowych;

– zmniejszać stan pasywów i jednocześnie zwiększać wartość przychodów np. odpisanie

przedawnionych zobowiązań;

– zmniejszać stan aktywów i zwiększać wartość kosztów np. wydanie z magazynu

materiałów do produkcji. Nastąpi wówczas zmniejszenie wartości materiałów
posiadanych przez jednostkę i zwiększenie kosztów zużycia materiałów i energii;

– zwiększać stan pasywów i zwiększać wartość kosztów, np. naliczenie przez bank odsetek

od kredytu. Wzrosną wtedy zobowiązania wobec banku i jednocześnie wzrosną koszty
finansowe.

Każda operacja gospodarcza powinna być odpowiednio udokumentowana i objęta ewidencją
w księgach rachunkowych.

Dowody księgowe można podzielić na:

−

dowody wewnętrzne – dotyczą operacji gospodarczych wewnątrz jednostki, np. faktura
VAT wewnętrzna, PK – polecenie księgowania.

−

dowody zewnętrzne:
- własne, np. faktura VAT wystawiona przez jednostkę dla kontrahenta,
- obce, np. faktura VAT otrzymana od kontrahenta,

−

dowody pierwotne (źródłowe – wystawiane w momencie zaistnienia operacji, np. KP –
kasa przyjmie, KW – kasa wypłaci)

−

dowody wtórne (zbiorcze, np. WB – wyciąg bankowy).

W zapisach księgowych wszystkie dowody można jeszcze podzielić na:

−

dowody związane z obrotem pieniężnym:
- gotówkowe, np. KP, KW wchodzące do raportu kasowego – RK,
- bezgotówkowe, np. WB

−

dowody magazynowe:
- przychodowe:

PZ – przyjęcie materiałów (towarów),
PW – przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji do magazynu,
ZW – zwrot wewnętrzny materiałów,
Mm – przesunięcia międzymagazynowe,

- rozchodowe:

WZ – wydanie na zewnątrz, rozchód wyrobów gotowych,
RW – rozchód wewnętrzny, wydanie materiałów,

−

dowody związane z ruchem majątku trwałego:
OT – odbiór techniczny, przyjęcie środka trwałego,
PT – protokół zdawczo-odbiorczy, przekazanie środka trwałego,
LT – likwidacja środka trwałego,

−

pozostałe dokumenty:
Fa – faktura (zakupu, sprzedaży, inwestycyjna, usługowa itd.), faktura korygująca,
R-k – rachunek,
PK – polecenie księgowania.

Wszystkie dowody księgowe, bez względu na ich rodzaj, powinny:
– określać rodzaj dowodu (np. faktura VAT) i numer dowodu, tj. numer pod jakim dowód

jest księgowany i przechowywany,

– określać strony uczestniczące w danej operacji gospodarczej,
– zawierać opis operacji gospodarczej – datę wystąpienia, ilość, cenę, wartość,
– być podpisane przez wystawcę dokumentu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dokumenty mogą być wystawiane w języku i walucie obcej. Wtedy należy je przeliczyć na
złote polskie. Transakcje w walutach obcych ujmuje się w ewidencji w dniu ich
przeprowadzenia. Operacje zapłaty należności lub zobowiązań przewalutowuje się według
kursu kupna lub sprzedaży walut obowiązującego w banku, z którego usług korzysta
jednostka. W ewidencji pozostałych operacji stosuje się średni kurs ustalony dla danej waluty
przez Narodowy Bank Polski na dzień dokonania operacji, chyba że w innym wiążącym
dokumencie ustalony został inny kurs, tak jak ma to miejsce np. w dokumencie celnym.

Przykład dokumentu księgowego – faktura VAT.

Źródło: opracowanie własne

Każdy dokument, zanim zostanie zaksięgowany, jest poddawany kontroli merytorycznej,

formalnej i rachunkowej.

Kontrola merytoryczna polega na stwierdzeniu, czy wszystkie dane dotyczące jakości,

ilości i wartości, ujęte w dokumencie odpowiadają rzeczywistości, np. czy zafakturowana
dostawa materiałów i ich ceny są zgodne z umową i czy zgadza się ilość odebranych
materiałów z ilością na fakturze.

Kontrola formalna dotyczy sprawdzenia, czy dokument jest kompletny, zawiera właściwe

dane i czy został wystawiony na właściwym formularzu.

Kontrola rachunkowa polega na stwierdzeniu, że dokument nie zawiera błędów

arytmetycznych, np. czy zgadza się ilość i cena, ich iloczyn oraz sumowanie.

Przeprowadzoną kontrolę dokumentu kończy podpisanie go przez upoważnioną do tego

osobę.

Kolejnym etapem przygotowującym dokumenty do księgowania jest dekretowanie, które

dokonuje się na każdym dowodzie księgowym i polega na nadaniu numeru, określeniu
sposobu jego ewidencji, tj. strony Wn lub Ma kont, wskazaniu ewidencji analitycznej
i określeniu daty pod którą ma być księgowany. Dowodowi księgowemu nadaje się kolejny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w miesiącu numer (niezależny od tego, który nadał mu wystawca danego dokumentu) pod
którym jest księgowany i przechowywany. Nadawanie numerów księgowych ma ułatwić
kontrolę poprawności i chronologii księgowanych operacji, a także usprawnić
przechowywanie dokumentów księgowych. Dowody księgowe przechowywane są
w siedzibie jednostki w oryginalnej postaci. Kryteria podziału dokumentów obejmują: okresy
sprawozdawcze, sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych tzn. osobno gromadzone są
dokumenty związane ze sprzedażą, osobno związane z zakupami czy środkami trwałymi.
Zbiory roczne dowodów księgowych oznacza się pod względem typu (np. faktury sprzedaży),
a także nadaje się im symbol końcowych lat i numerów w zbiorze. Okres przechowywania
poszczególnych rodzajów dokumentów określony został w ustawie o rachunkowości.
Po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy treść dowodów
księgowych można przenieść na nośniki danych pod warunkiem, że możliwy będzie potem
ich wydruk.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest związek między zdarzeniem gospodarczym a operacją gospodarczą?
2. Wskaż różnice pomiędzy operacjami wynikowymi i bezwynikowymi.
3. Jakie zmiany mogą wywoływać operacje gospodarcze bilansowe, a jakie wynikowe?
4. Jakie znasz rodzaje dowodów księgowych i ich symbole?
5. Omów trzy rodzaje kontroli dokumentów księgowych.
6. Na czym polega dekretowanie dokumentów księgowych?
7. Jakie elementy powinien zawierać każdy dokument księgowy?
8. Na czym polega przechowywanie dowodów księgowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dysponując drukiem KP i podanymi informacjami udokumentuj następującą operację:

dnia 6 marca 2006 r. Przedsiębiorstwo „LOLA” z Płocka, ul. Krańcowa 16 uregulowało
należność za fakturę nr 5/2006. Wartość faktury – 1 260,00 zł, numer dowodu: 24. Dane
firmy i osoby sporządzającej dowód określ samodzielnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pozyskać druk KP,
2) przyjrzeć się przykładowi z materiału nauczania,
3) przeczytać uważnie polecenie z ćwiczenia,
4) wzorując się na podanym przykładzie wpisać we właściwe miejsca podane informacje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

druk KP,

–

długopis lub ołówek, gumka.

Ćwiczenie 2

Przyjęto do magazynu 11 ryz papieru ksero w cenie 14 zł za ryzę i 6 czarnych tuszy do

drukarek EPSON po 80 zł za sztukę. Sporządź dokument magazynowy PZ. Podobnie jak
w ćwiczeniu 1 wymyśl dane przedsiębiorstwa wystawiającego PZ.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zdobyć druk PZ,
2) przeczytać uważnie polecenie z ćwiczenia,
3) wpisać we właściwe miejsca podane informacje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

druk PZ,

–

długopis lub ołówek, gumka.

–

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Zafakturuj sprzedaż 30 zegarków sprzedanych firmie „Cobra” Sp. z o.o. ul. Akacjowa 16

72-300 Gryfice, NIP: 796-002-03-82. Cena 1 zegarka 68 zł + 22% VAT. Dane firmy
sprzedającej: „CLOCK” spółka cywilna, 26-600 Radom ul. Wałowa 4, NIP 525-09-81-00,
Nazwiska osób: wystawiającej i odbierającej fakturę dobierz dowolnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pozyskać druk faktury,
2) przyjrzeć się przykładowi z materiału nauczania,
3) przeczytać uważnie polecenie z ćwiczenia,
4) wpisać we właściwe miejsca podane informacje.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

druk Fa,

−

długopis lub ołówek, gumka,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Uporządkuj według właściwej kolejności procedury przygotowywania dokumentu do

księgowania:

−

podpisanie dokumentu przez osobę do tego upoważnioną,

−

zadekretowanie dowodu księgowego,

−

sprawdzenie dowodu pod względem merytorycznym, formalnym i rachunkowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) ponumerować z lewej strony lub przepisać na kartkę powyższe procedury według

właściwej kolejności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis lub ołówek, gumka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić, co jest operacją gospodarczą i podać zależność

między zdarzeniem gospodarczym a operacją gospodarczą?

2) wskazać różnicę pomiędzy bilansowymi a wynikowymi operacjami

gospodarczymi?

3) omówić zmiany, jakie w bilansie i rachunku wyników mogą

spowodować wynikowe i bezwynikowe operacje gospodarcze
i podać przykłady?

4) wskazać rodzaje dokumentów księgowych i ich symbole?
5) podać, jakie elementy powinien zawierać każdy dokument księgowy?
6) wyjaśnić, na czym polega dekretowanie dowodów księgowych?
7) omówić kontrole dokumentów przed księgowaniem?
8) sporządzić następujące dowody: Fa, PZ i KP?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Inwentaryzacja: cel, zasady i dokumentacja

4.3.1. Materiał nauczania

Inwentaryzacja stanowi ogół czynności zmierzających do ustalenia faktycznego stanu

majątku jednostki gospodarczej.

Głównym celem inwentaryzacji jest porównanie faktycznego stanu składników majątku

przedsiębiorcy ze stanem wynikającym z ewidencji księgowej i skorygowanie ich
o ewentualne różnice, a także rozliczenie osób materialnie odpowiedzialnych za powierzone
mienie. Inwentaryzacja może być przeprowadzona w formie:

−

spisu z natury ilości składników majątkowych i ich wyceny. Obejmuje się nim: środki
pieniężne, towary, materiały, półprodukty, wyroby gotowe, środki trwałe;

−

uzgodnienia – otrzymanie od kontrahentów potwierdzenia sald należności lub
zobowiązań, sald bankowych, udzielonych pożyczek;

−

weryfikacji – dotyczy pozostałych elementów aktywów i pasywów i polega na
porównaniu ich z odpowiednimi dokumentami.
Podatnicy stosujący uproszczone formy rachunkowości, a więc: ryczałt ewidencjonowany,

rozliczenie na zasadach ogólnych z równoczesnym prowadzeniem podatkowej księgi
przychodów i rozchodów zobowiązani są również do przeprowadzania inwentaryzacji, którą w
tych przypadkach stanowi tylko spis z natury. Spis ten dotyczy towarów, materiałów, wyrobów
gotowych, półwyrobów, braków i odpadków i sporządza się go:

−

na dzień zaprowadzenia ewidencji,

−

na koniec każdego roku podatkowego,

−

przy zmianie umowy spółki lub zmiany wspólnika,

−

na dzień likwidacji działalności.[1, s. 62]

Przeprowadzenie inwentaryzacji rzeczowych składników majątku bywa powierzane

specjalnie powołanej komisji, do której zadań należy:

−

przygotowanie inwentaryzacji,

−

dokonanie spisów z natury składników majątkowych,

−

ustalenie przyczyn powstania różnic inwentaryzacyjnych,

−

określenie sposobu rozliczenia stwierdzonych różnic.

Przedsiębiorcy, prowadzący księgę przychodów i rozchodów, muszą dodatkowo

dokonywać wpisu do księgi na początku roku, który jest tożsamy ze stanem na dzień 31
grudnia roku poprzedniego. Spisu z natury dokonuje się na specjalnych arkuszach lub na
oddzielnych do każdego składnika kartach. Są to druki ścisłego zarachowania, tzn. że są
ilościowo rozliczane. Arkusze czy karty spisowe są kolejno numerowane i wydawane za
pokwitowaniem. Spis z natury powinien zawierać co najmniej następujące elementy:

−

nazwę firmy lub nazwisko i imię właściciela,

−

datę sporządzenia spisu,

−

numer kolejny arkusza spisu,

−

określenie towarów, materiałów, wyrobów gotowych itd.

−

jednostkę miary,

−

ilość stwierdzoną w czasie spisu,

−

cenę jednostkową w złotych i groszach,

−

wartość wyliczoną z przemnożenia ilości towaru przez jego cenę,

−

łączną wartość spisu z natury i zapis „Spis zakończono na pozycji...”[1, s.63]

−

podpisy osób sporządzających spis oraz podpis właściciela firmy lub wspólników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Po zakończeniu spisu z natury arkusze spisowe przekazuje się do księgowości, gdzie

porównuje się dane ustalone w wyniku inwentaryzacji z danymi z ewidencji księgowej
i wprowadza różnice. I tak mogą to być:
1) niedobory, jeżeli stan rzeczywisty danego składnika majątku jest mniejszy od stanu tego

składnika, wynikającego z ewidencji księgowej,

2) nadwyżki, gdy stan rzeczywisty jest większy od tego, który wynika z ewidencji

księgowej.
Różnice inwentaryzacyjne są wyjaśniane przez komisję inwentaryzacyjną. Po

wyjaśnieniu tych różnic sporządza się protokół, w którym podaje się przyczyny powstania
różnic i sposoby ich rozliczenia i zaksięgowania. Protokół ten podlega akceptacji przez
kierownika jednostki gospodarczej.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest inwentaryzacja?
2. Co jest celem inwentaryzacji?
3. Jakie znasz formy przeprowadzenia inwentaryzacji i jakich składników majątkowych

dotyczą?

4. Kiedy sporządza się spis z natury?
5. Na jakich drukach dokonuje się spisu z natury?
6. Co to są druki ścisłego zarachowania?
7. Jakie elementy powinien zawierać spis z natury?
8. Jak nazywane są różnice między stanem faktycznym składników majątku, a ich ujęciem

w ewidencji księgowej?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz wymienione składniki majątkowe do właściwej formy przeprowadzenia

inwentaryzacji: stan środków na rachunku bankowym, materiały, środki trwałe, należności,
udzielone pożyczki, środki pieniężne, towary, wyroby gotowe, rozliczenia międzyokresowe.

spis z natury

uzgodnienie

weryfikacja

.................

................

.................

................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) pod każdą z trzech form inwentaryzacji wpisać pasujące składniki majątkowe.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis lub ołówek, gumka,

–

literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oceń prawdziwość poniższych zdań i postaw krzyżyk we właściwej kolumnie tabeli.

Zdanie

Prawda

Fałsz

1. Weryfikacja polega na uzgodnieniu stanu składników

majątkowych za pomocą potwierdzenia sald

2. Inwentaryzacja pozwala ustalić faktyczny stan majątku

jednostki gospodarczej

3. Przedsiębiorcy stosujący uproszczone formy rachunkowości

nie mają obowiązku przeprowadzania inwentaryzacji

4. Niedobory występują wtedy, gdy stan składników majątku

wynikający z ewidencji księgowej jest mniejszy od stanu
rzeczywistego tego składnika

5. Inwentaryzację przeprowadza się po to, by stwierdzić, czy

prawidłowo prowadzona jest księgowość w jednostce
gospodarczej

6. Nadwyżka wystąpi, gdy:
stan faktyczny > stan wynikający z ewidencji księgowej

7. Arkusze i karty spisowe to druki ścisłego zarachowania

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) uważnie przeczytać zawarte w tabeli zdania,
3) zaznaczyć właściwą odpowiedź, stawiając krzyżyk w kolumnie „Prawda” lub „Fałsz”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis lub ołówek, gumka.

Ćwiczenie 3

W przedsiębiorstwie przeprowadzono spis z natury i stwierdzono następujące stany

składników majątkowych:

stan wg spisu z natury

stan wg ewidencji księgowej

a) wyroby gotowe

21 426,50 zł

22 136,36 zł

b) materiały

46 080,19 zł

46 945,51 zł

c) kasa

7 028,08 zł

Określ wysokość nadwyżki/niedoboru powyższych składników:
wyroby gotowe: nadwyżka/niedobór* wynosi ............................,
materiały: nadwyżka/niedobór* wynosi ......................................,
kasa: nadwyżka/niedobór* wynosi ..............................................,
* niewłaściwe skreślić

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) wyliczyć różnicę pomiędzy stanem wynikającym ze spisu a stanem ewidencyjnym,
3) wpisać odpowiednie wyniki w miejsca kropek, zaznaczając poprawnie słowa

„nadwyżkę” lub „niedobór”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis lub ołówek, gumka.

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Znając elementy, jakie powinien zawierać spis z natury, opracuj swój własny zawierający

4 rodzaje wyrobów gotowych, dowolnie dobierając nazwy, asortyment, ceny itd. Możesz
w tym celu posłużyć się arkuszem kalkulacyjnym „Excel”.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) opracować tabelę zawierającą wszystkie niezbędne elementy,
3) wpisać wymyślone przez siebie dane.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis lub ołówek, gumka.

−

kalkulator lub komputer z arkuszem kalkulacyjnym Excel.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić cel przeprowadzania inwentaryzacji?
2) wskazać formy przeprowadzania inwentaryzacji i przypisać
3) im właściwe składniki majątkowe?
4) określić czas dokonywania spisu z natury?
5) wskazać elementy, jakie powinien zawierać spis z natury?
6) dysponując danymi z ewidencji księgowej i informacjami
7) uzyskanymi ze spisu z natury, określić niedobór lub nadwyżkę?
8) sporządzić spis z natury?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Źródła przychodów i klasyfikacja kosztów według rodzajów

4.4.1. Materiał nauczania

Podmioty gospodarcze prowadzące działalność mogą osiągać następujące przychody:

−

ze sprzedaży produktów (wyrobów gotowych, półfabrykatów, usług, robót), towarów
i materiałów,

−

pozostałe przychody operacyjne,

−

z operacji finansowych,

−

z tytułu zysków nadzwyczajnych.

Przychody ze sprzedaży – kwota należna od odbiorcy, pomniejszona o VAT. Są to kwoty

wynikające z przemnożenia ilości sprzedanych produktów, towarów lub materiałów przez
jednostkową cenę sprzedaży, skorygowane o ewentualne dopłaty, udzielone rabaty, opusty
lub bonifikaty.

Pozostałe przychody operacyjne – kwoty należne ze sprzedaży aktywów trwałych,

darowizny, otrzymane odszkodowania, kary grzywny, odpisane przedawnione lub umorzone
zobowiązania. Są to przychody związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki.

Przychody z tytułu operacji finansowych – kwoty należne ze sprzedaży papierów

wartościowych, z tytułu posiadania udziałów w innych jednostkach, odsetki od pożyczek
i należności, dodatnie różnice kursowe, otrzymane dyskonta.

Zyski nadzwyczajne – m.in. odszkodowania otrzymane za straty będące skutkiem zdarzeń

losowych, przyznane od zakładów ubezpieczeń, odzyskane wartości związane z zaniechaniem
lub zawieszeniem określonego rodzaju działalności, odzyskane składniki majątkowe po
rozliczeniu skutków wypadku losowego.

Koszty według rodzajów dotyczące zwykłej działalności operacyjnej księguje się na

kontach zespołu czwartego planu kont. Typowy układ rodzajowy koszów obejmuje:
–

amortyzację,

–

zużycie materiałów i energii,

–

usługi obce,

–

podatki i opłaty,

–

wynagrodzenia,

–

ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia,

–

pozostałe koszty.

Amortyzacja stanowi zmniejszenie wartości początkowej środków trwałych w wyniku ich

używania lub upływu czasu. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się systematycznie,
w równych kwotach, począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu,
w którym środek trwały przyjęto do używania.

Zużycie materiałów i energii dotyczy rozchodu nabytych surowców, opakowań, paliwa, a

także koszty zużycia energii elektrycznej, wody, gazu itp. Bezpośrednio w ciężar tych
kosztów księguje się drobne zakupy materiałów, które nie przechodzą przez magazyn np.
materiały biurowe, druki, środki czystości.

Usługi obce dotyczą różnych usług wykonywanych przez dostawców. Mogą to być:

usługi transportowe związane z zakupem materiałów i towarów, ze sprzedażą produktów
i towarów, usługi remontowe, inne usługi obce, np. koszty opłat pocztowych
i telekomunikacyjnych, opłat za usługi informatyczne.

Podatki i opłaty – wszelkie podatki i opłaty, będące kosztami zwykłej działalności

operacyjnej. Zalicza się do nich: podatek od nieruchomości, podatek od środków
transportowych, podatek akcyzowy, inne podatki na rzecz miasta i gminy itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wynagrodzenia – stanowi je ogół wynagrodzeń pieniężnych i w naturze (deputaty) za

pracę, które przysługują pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, osobom
wykonującym pracę na umowę - zlecenia czy umowę o dzieło. Nie bierze się tutaj pod uwagę
premii, nagród wypłacanych ze środków funduszy specjalnych czy z zysku.

Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia są to w szczególności:

–

składki na ubezpieczenia społeczne w części obciążającej pracodawcę tj. składki

–

na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe,

–

odpisy na Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
(FGŚP),

–

odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych, księgowane w ciężar kosztów
działalności jednostki, oraz świadczenia urlopowe, jeżeli jednostka nie tworzy tego
funduszu,

–

wpłaty na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON),

–

koszty innych świadczeń, np. ubezpieczenia pracowników na życie, dopłat do biletów

–

na dojazdy pracowników do pracy.
Pozostałe koszty rodzajowe – zalicza się do nich m.in.: podróże służbowe (koszty

przejazdów, noclegów i diet), koszty reprezentacji i reklamy (koszty podejmowania delegacji,
reklamy w prasie, radiu, telewizji), czynsze i dzierżawy, opłaty za parkingi.

Kalkulacja kosztu jednostkowego polega na ustaleniu kosztu przypadającego na jeden

wyrób, usługę, zlecenie produkcyjne. W praktyce stosuje się zwykle dwie podstawowe
metody kalkulacji, a mianowicie:
–

kalkulację podziałową:
- prostą,
- ze współczynnikami,

–

kalkulację doliczeniową.

Kalkulacja podziałowa prosta ma zastosowanie w przedsiębiorstwach, które wytwarzają

jeden produkt.

Przykład 1

Przedsiębiorstwo „BUTEX” wytwarza jeden rodzaj butów. W lutym 2006 r.

wyprodukowało 200 par butów. Do produkcji zużyto materiały o wartości 19 000 zł oraz
poniesiono następujące koszty: wynagrodzenia – 6 000 zł, amortyzacja – 4 000 zł i usługi
obce – 600 zł.
Ustalmy koszt jednostkowy jednej pary butów.
Łączne koszty poniesione przy produkcji butów: 19 000 + 6 000 + 4 000 + 600 = 29 600
Koszt jednostkowy wyniesie: 29 600 : 200 = 148 zł

Jeżeli jednostka wytwarza dwa lub więcej zbliżonych do siebie produktów

z jednakowych materiałów, stosując identyczne lub bardzo podobne technologie produkcji, to
korzysta wówczas z kalkulacji podziałowej ze współczynnikami. Polega ona na ustaleniu tzw.
jednostki przeliczeniowej produktu, która pozwoli na porównywanie tych produktów.

Przykład 2

Zakład stolarski wytwarza z tych samych materiałów 3 typy skrzyń, stosując ten sam

proces technologiczny. W marcu 2006 r. wyprodukowano:
–

20 małych skrzynek

–

10 średnich skrzynek, których koszt wyprodukowania wynosi 1,5 kosztu
wyprodukowania małych skrzynek,

–

5 dużych skrzyń dla których koszt wytworzenia wynosi 1,8 kosztu wytworzenia małych
skrzynek.

Łączne koszty wytworzenia wszystkich skrzynek wyniosły 53 680 zł
Ustalmy koszt jednostkowy poszczególnych rodzajów skrzynek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Rodzaje skrzynek wytwarzanych w zakładzie stolarskim.

Rodzaj skrzynek

Faktyczna

ilość

Współczynnik

Jednostka przeliczeniowa

skrzynki małe

1,0

20 (20 x 1,0)

skrzynki średnie

1,5

15 (10 x 1,5)

skrzynie duże

1,8

9 (5 x 1,8)

Razem

Koszt na jednostkę przeliczeniową wynosi: 53 680 : 44 = 1 220 zł
Koszt jednostkowy średniej skrzynki wyniesie: 1 830 zł (1 220 x 1,5),
Koszt jednostkowy dużej skrzyni wyniesie: 2 196 zł (1 220 x 1,8).

Kalkulacja doliczeniowa jest stosowana w tych jednostkach gospodarczych, w których

produkuje się wiele różnorodnych produktów, z różnych surowców i o odmiennych
technologiach. W kalkulacji tej koszty bezpośrednie odnosi się wprost do związanej z nimi
określonej partii wyrobów, natomiast koszty pośrednie dolicza się za pomocą odpowiednich
kluczy rozliczeniowych.

Kalkulacja kosztu jednostkowego w przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych

i usługowych lub cena nabycia w przedsiębiorstwach handlowych powinna być punktem
wyjścia kalkulacji cen.

Cena produktu składa się z wielu elementów i kształtują ją poszczególni uczestnicy kanału

dystrybucji, którymi są:
–

producent – sprzedaje swoje produkty po cenie zbytu, która stanowi jednocześnie cenę
zakupu dla przedsiębiorstwa handlowego. Cena zbytu powinna zapewnić pokrycie
kosztów związanych z wytworzeniem produktu oraz zysk dla producenta.

koszty własne producenta + zysk producenta = cena zbytu

–

hurtownik – kupuje on produkt od producenta po cenie zbytu, a sprzedaje go po cenie
hurtowej, która zawiera w sobie marżę hurtową.

cena zbytu + marża hurtowa = cena hurtowa

–

przedsiębiorstwo handlu detalicznego, które zazwyczaj kupuje towar od hurtownika
i sprzedaje go finalnemu nabywcy – klientowi po cenie detalicznej, w której zawiera się
marża detaliczna.

cena hurtowa + marża detaliczna = cena detaliczna

Omówione powyżej ceny są cenami netto. Cena netto powiększona o podatek od towarów
i usług (VAT) stanowi cenę brutto.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Wskaż przychody, jakie może osiągać jednostka gospodarcza. Podaj przykłady.
2. Jakie koszty zalicza się do kosztów rodzajowych?
3. Co to jest amortyzacja?
4. Jakie koszty zalicza się do pozostałych kosztów rodzajowych?
5. Co to jest koszt jednostkowy i jakimi metodami się go wylicza?
6. Od czego zależy metoda wyliczania kosztu jednostkowego?
7. Wskaż i omów ogniwa kanału dystrybucji?
8. Ile znasz rodzajów marży?
9. Jak powstaje cena detaliczna?
10. Czy cena zbytu, hurtowa i detaliczna to ceny netto czy brutto?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń prawdziwość poniższych zdań i postaw krzyżyk we właściwej kolumnie tabeli.

Zdanie

Prawda

Fałsz

1. Przychody ze sprzedaży to kwota należna od odbiorcy wraz

z naliczonym VAT-em

2. Pozostałe przychody operacyjne to przychody pośrednio

związane z działalnością operacyjną

3. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia jako koszt

rodzajowy dotyczą m.in. składek na ubezpieczenie
społeczne obciążających pracownika i pracodawcę

4. Koszt jednostkowy to koszt przypadający na jeden produkt

5. Kalkulację podziałowa prostą wykorzystuje się do

wyliczenia kosztu jednostkowego przy wytwarzaniu
jednego produktu

6. Jednostka przeliczeniowa pozwala na porównanie ze sobą

kilku produktów wytwarzanych z tych samych materiałów i
o podobnych technologiach produkcji

7. Kalkulację podziałową ze współczynnikami stosuje się przy

produkcji dwóch lub więcej podobnych do siebie wyrobów

8. Producent sprzedaje swoje wyroby po cenie hurtowej

9. Cena detaliczna jest sumą ceny zbytu i ceny hurtowej

10. Ostatecznym nabywcą produktów, towarów czy usług jest

przedsiębiorstwo handlowe

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) uważnie przeczytać zawarte w tabeli zdania,
3) zaznaczyć właściwą odpowiedź, stawiając krzyżyk w kolumnie „Prawda” lub „Fałsz”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis lub ołówek, gumka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Producent wyprodukował 620 szt. opon. Koszt materiałów zużytych do produkcji tych

opon wyniósł 98 000 zł, pozostałe koszty wyniosły 57 000 zł. Ustal koszt jednostkowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) przyjrzeć się przykładowi 1 z materiału nauczania,
3) obliczyć koszt jednostkowy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis, lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Przedsiębiorstwo produkuje trzy rodzaje zestawów farb plakatowych: sześciokolorowe,

ośmiokolorowe, dwunastokolorowe. Łączne koszty produkcji tych farb wynoszą 3 220 zł.
Dokonaj kalkulacji kosztu jednostkowego dla każdego zestawu farb. Wykorzystaj do tego
tabelę poniżej i zawarte w niej dodatkowe informacje.

Tabela do ćw. 3. Rodzaje farb w przedsiębiorstwie.

Rodzaj zestawów

farb

Ilość

wyprodukowana

Współczynnik

Jednostka przeliczeniowa

sześciokolorowe

0,8

ośmiokolorowe

1,0

dwunastokolorowe

1,4

Razem

220

Koszt jednostki przeliczeniowej: .................................................................................................
Koszt jednostkowy zestawów farb sześciokolorowych: ..............................................................
Koszt jednostkowy zestawów farb ośmiokolorowych: ................................................................
Koszt jednostkowy zestawów farb dwunastokolorowych: ..........................................................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) postępować jak w przykładzie 2 z materiału nauczania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis, lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Hurtownia zakupiła od producenta 6 200 sztuk balonów w cenie 0,40 zł za sztukę. Po

nałożeniu marży hurtowej w wysokości 10% sprzedała balony sklepom. Sklepy narzuciły
marżę detaliczną 25% i sprzedały balony indywidualnym klientom. Jaką cenę brutto zapłacił
za balony ostateczny odbiorca, przy założeniu, że VAT na balony wynosi 22%?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) obliczyć cenę brutto.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis, lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać i omówić źródła przychodów w przedsiębiorstwie?
2) sklasyfikować koszty według rodzaju i podać przykłady?
3) omówić metody wyliczania kosztu jednostkowego wyrobów?
4) skalkulować koszt jednostkowy według dwóch rodzajów metody

kalkulacji podziałowej?

5) omówić poszczególne ogniwa kanału dystrybucji produktu i wpływ,

jaki mają one na kształtowanie się ceny produktu?

6) ustalić wysokość ceny netto i brutto przy znajomości wysokości

marży i stawki podatku VAT?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Podatek dochodowy od osób fizycznych

4.5.1. Materiał nauczania

Podatek dochodowy od osób fizycznych reguluje Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r.

o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podatnicy rozliczający się ryczałtem od
przychodów ewidencjonowanych podlegają Ustawie z dnia 20 listopada 1998 r.
o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne.[8]

Podatek dochodowy od osób fizycznych nie dotyczy:

– przychodów z gospodarki leśnej i z działalności rolniczej, z wyjątkiem przychodów

z działów specjalnych produkcji rolnej np. uprawa w szklarniach, uprawa grzybów i ich
grzybni,

– przychodów, które podlegają przepisom o podatku od spadków i darowizn,
– przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie

skutecznej umowy.

Osoby fizyczne zamieszkujące w Polsce lub gdy ich pobyt w Polsce był dłuższy niż 183

dni opodatkowują swoje przychody w całości bez względu na miejsce osiągania tych
dochodów. Opodatkowaniu podlegają wszystkie dochody. Jeśli podatnik osiąga dochody
z kilku źródeł, opodatkowaniu będzie podlegać suma tych dochodów. Według ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych dochodem jest różnica między przychodami
a kosztami uzyskania tych przychodów.

Koszty uzyskania przychodów – wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia

przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy. Ogólnie rzecz ujmując
do kosztów uzyskania przychodów zalicza się wydatki, które:
– zostały faktycznie poniesione,
– są należycie udokumentowane,
– wiążą się z przychodem,
– nie zostały wyraźnie wyłączone z ustawy.

Należy zwrócić uwagę, że koszty uzyskania przychodów, które wymienia ustawa

o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie są tożsame z kosztami, z którymi mamy do
czynienia w rachunkowości.

Podstawą opodatkowania jest dochód, który pomniejsza się o składki na ubezpieczenia

społeczne, o ile nie zostały one wcześniej zaliczone do kosztów uzyskania przychodów,
i o inne wydatki, np. darowizny, a podatek pomniejsza się o składkę na ubezpieczenie
zdrowotne.

Przedsiębiorcy zobowiązani do opłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych

wybierają formę opodatkowania między podatkiem progresywnym a podatkiem liniowym.

Podatek liniowy wynosi 19% podstawy opodatkowania (dochodu), a dochód

pomniejszany jest o składkę na ubezpieczenie społeczne. Wybranie tego podatku oznacza dla
podatnika rezygnację z niektórych przywilejów, które mają miejsce w podatku
progresywnym, a mianowicie nie będzie mógł:
–

opodatkować się wspólnie ze współmałżonkiem,

–

skorzystać z ulg przewidzianych dla podatników podatku dochodowego od osób
fizycznych,

–

odliczyć kwoty wolnej od podatku. [1, s. 17]

Do określenia wysokości podatku progresywnego służy skala podatku dochodowego

zawarta w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Skala podatku dochodowego od osób fizycznych na 2006 r.

Podstawa obliczenia

podatku w złotych

Ponad

Podatek wynosi

37 024

74 048

37 024

74 048

600 000

19% minus kwota zmniejszająca
podatek 530 zł 08 gr

6 504 zł 48 gr + 30% nadwyżki ponad
37 024 zł

17 611 zł 68 gr + 40% nadwyżki
ponad 74 048 zł

600 000

227 992 zł 48 gr + 50% nadwyżki
ponad 600 000 zł

Podstawa prawna: Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (art.27).

Istnieje grupa przychodów [9], od których pobiera się podatek w formie ryczałtu

określonego procentowo i oblicza się go od przychodów, a nie od dochodów. W tym
przypadku na podstawę opodatkowania nie mają wpływu koszty uzyskania przychodów.

Pobór podatku przebiega stopniowo. W ciągu roku pobierane są zaliczki, a po jego

zakończeniu następuje ostateczne jego rozliczenie. Zaliczki na podatek dochodowy od osób
fizycznych prowadzących działalność gospodarczą są przekazywane co miesiąc do dnia 20-go
następnego miesiąca do właściwego ze względu na siedzibę podatnika urzędu skarbowego
wraz z deklaracjami podatkowymi PIT-5. Zaliczka za grudzień wpłacana jest wraz z zaliczką
za listopad, w takiej samej wysokości i w takim samym terminie.

Roczne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych dokonywane jest przez

podatników w terminie do 30-go kwietnia następnego roku i w zależności czy wpłacone
zaliczki są mniejsze czy większe od podatku należnego podatnik dopłaca różnicę lub urząd
skarbowy dokonuje zwrotu nadpłaty pobranego podatku.

Przykład 1

Przychody przedsiębiorstwa „GALA” za okres od stycznia do listopada 2006 r. wyniosły

628 000 zł, koszty uzyskania przychodów za ten sam okres wyniósł 449 000 zł, wpłacone
zaliczki na podatek dochodowy za 10 miesięcy 41 149 zł.
Ustalmy wysokość zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych za listopad i grudzień
(podatek ma charakter progresywny).

Obliczamy dochód firmy od początku roku:
628 000 zł – 449 000 zł = 179 000 zł
Należny od tego dochodu podatek wynosi:
17 611,68 + 40% nadwyżki ponad 74 048 zł (tj. 179 000 zł – 74 048 zł = 104 952 zł)
17 611,68 + 40% x 104 952 zł = 59 592,48 zł
Zaliczka na listopad wyniesie:
59 592,48 zł – 41 149 zł = 18 443,48 zł
Łączna zaliczka za listopad i grudzień wyniesie 36 886,96 zł (dwukrotność zaliczki za
listopad).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład 2

Przychód podatnika za 2006 r. wyniósł 860 000 zł, koszty uzyskania przychodu wraz

z ubezpieczeniem społecznym 620 000 zł, ulga podatkowa w postaci udzielonej darowizny
450 zł. Podatnik rozlicza się wraz ze współmałżonkiem, który w 2006 roku nie uzyskał
żadnego przychodu.
Dochód podatnika wynosi:
860 000 zł – 620 000 zł = 240 000 zł
Podatek liniowy: 240 000 zł x 19% = 45 600 zł
Podatek progresywny: 240 000 zł – 450 zł = 239 550 zł. Jest dochód do opodatkowania
przypadający na dwóch współmałżonków, czyli na jednego współmałżonka przypada 119 775
zł (jest to podstawa opodatkowania). Podatek pomniejszony o kwotę wolną od podatku
i przypadający na jednego małżonka wyniesie 35 902,48 zł. Do urzędu skarbowego należy
przekazać kwotę 71 804,96 zł pomniejszoną o składki na ubezpieczenie zdrowotne.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie akty prawne regulują opodatkowanie przychodów osób fizycznych?
2. Jakie są stawki podatkowe w podatku progresywnym i w podatku liniowym?
3. Z czego rezygnują podatnicy, wybierając wariant podatku liniowego?
4. Co jest podstawą opodatkowania w podatku dochodowym od osób fizycznych i u osób

rozliczających się ryczałtem?

5. Kiedy i w jakiej wysokości wpłacana jest do urzędu skarbowego zaliczka na podatek

dochodowy od osób fizycznych za grudzień?

6. Jaki jest miesięczny i roczny termin rozliczenia podatku dochodowego od osób

fizycznych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie poniższych danych ustal wysokość zaliczki na podatek dochodowy od osób

fizycznych za listopad i grudzień 2006 r.
– przychody za okres od stycznia do listopada 2006r – 793 000 zł;
– koszty uzyskania przychodów za ten sam okres – 432 000 zł;
– wpłacone zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych z dziesięciu miesięcy 2006 r.

– 411 000 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią materiału nauczania,
2) przyjrzeć się uważnie przykładowi 1 z przygotowanego materiału,
3) postępować krok po kroku jak w przykładzie 1.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

–

długopis lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Ustal wysokość zobowiązania podatkowego za rok bieżący dla podatników prowadzących

działalność gospodarczą, których dochód po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne
wyniósł:
–

podatnik A – 31 400 zł,

–

podatnik B – 16 548 zł.

Zastosuj wariant podatku liniowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) zastanowić się nad podstawą opodatkowania,
3) zastosować odpowiednią stawkę podatkową do podstawy opodatkowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

–

długopis lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Oblicz podatek według zasad podatku progresywnego, wiedząc, że przychód podatnika za

2006 r. wyniósł 902 000 zł, koszty uzyskania przychodów 745 000 zł, składki na
ubezpieczenie społeczne 23 000 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) ustalić wysokość dochodu i posługując się tabelą ze skalą podatkową określić właściwą

stawkę podatkową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

–

długopis lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Wykorzystując dane z ćwiczenia 3, oblicz podatek progresywny wiedząc dodatkowo, że

podatnik rozlicza się wspólnie z żoną, która nie osiągnęła w 2005 roku żadnych przychodów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) przyjrzeć się uważnie przykładowi 2 z materiału nauczania,
3) postępować jak w przykładzie 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać akty prawne regulujące opodatkowanie przychodów

osób fizycznych?

2) wymienić stawki podatkowe w podatkach: liniowym i progresywnym?
3) wyliczyć wysokość podatku dochodowego od osób fizycznych

do odprowadzenia do urzędu skarbowego w podatku liniowym
i progresywnym?

4) wskazać różnicę w podstawie opodatkowania w podatku

dochodowym od osób fizycznych i osób rozliczających się ryczałtem?

5) ustalić wysokość i termin wpłaty do urzędu skarbowego

zaliczki na podatek dochodowy za grudzień?

6) określić miesięczny i roczny termin rozliczenia podatku

dochodowego od osób fizycznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Podatek od towarów i usług (VAT)

4.6.1. Materiał nauczania

Podstawą prawną regulującą opodatkowanie podatkiem od towarów i usług, powszechnie

nazywanym „VAT-em” lub rzadziej „podatkiem od wartości dodanej” jest Ustawa z dnia 11
marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. [7] Ustawę tę uzupełniają liczne rozporządzenia
Ministra Finansów.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:

–

odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,

–

eksport towarów,

–

import towarów,

–

wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,

–

wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Podatnikami podatku od towarów i usług są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie

posiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność
gospodarczą.

Jeśli chodzi o dostawę towarów i świadczenie usług na terytorium kraju obowiązek

podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli dostawa towaru
lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje
z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania towaru
lub wykonania usługi.
Ustawa przewiduje dwa rodzaje zwolnień od VAT: podmiotowe i przedmiotowe.

Zwolnienie podmiotowe dotyczy podatników, u których wartość obrotu za rok poprzedni

nie przekraczała 10 000 euro. Zwolnienie traci moc, gdy wartość obrotu w danym roku
przekroczy tę kwotę. Dla rozpoczynających działalność zwolnienie z VAT ma miejsce do
momentu, gdy ich obrót w danym roku, proporcjonalnie do limitu rocznego, nie zostanie
przekroczony np. jeśli podatnik rozpoczął swoją działalność 1 lipca 2006r. to po
przekroczeniu wysokości sprzedaży na poziomie 5 000 euro (6/12 x 10 000 euro) straci on
prawo do zwolnienia z VAT.

Zwolnienia przedmiotowe dotyczą m.in. usług edukacyjnych i sprzedaży towarów

używanych [7], pod warunkiem, że przy zakupie tych towarów podatnikowi dokonującemu
dostawy, nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego. Przez towary używane
rozumie się:
–

budynki i budowle lub ich części – jeżeli od końca roku, w którym zakończono ich
budowę, minęło co najmniej 5 lat;

–

pozostałe towary, z wyjątkiem gruntów, których okres używania przez podatnika
dokonującego dostawy wyniósł co najmniej pół roku. [7]
Podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o należny

podatek i ewentualne rabaty, bonifikaty czy zwroty towarów. W Polsce istnieją następujące
stawki podatku od towarów i usług: 22%, 7%, 3% i 0%. Podstawową stawką jest stawka 22%.
Pozostałe stawki to stawki obniżone , którymi objęte są tylko niektóre towary i usługi. Lista
tych towarów i usług stanowi załączniki do ustawy. Stawkę 0% stosuje się także w eksporcie
towarów i usług oraz w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów przy spełnieniu
określonych warunków.

Rozróżnia się podatek naliczony i podatek należny. Podatek naliczony to podatek

wynikający z faktur zakupowych, a należny występuje w fakturach sprzedaży i jest iloczynem
stawki podatku i podstawy opodatkowania. Kwota podatku, jaką należy przekazać do urzędu
skarbowego to różnica między podatkiem należnym a podatkiem naliczonym. Jeśli kwota
podatku naliczonego jest wyższa od kwoty podatku należnego to podatnik ma prawo do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zwrotu tej różnicy z urzędu skarbowego lub do przeniesienia i rozliczenia jej w następnych
okresach. Deklarację VAT-7 składa się do 25–go dnia następnego miesiąca za miesiąc
poprzedni.

Przykład 1

Hurtownia „AWA” nabyła towary od producenta za cenę 20 zł za sztukę. Sprzedaż tych

towarów jest objęta podstawową stawką VAT. Tak więc za każdą sztukę towaru hurtownia
zapłaciła 24,40 zł. Swoją marżę handlową ustaliła zaś na poziomie 30%.
Cena po jakiej nabędzie towar klient hurtowni „AWA” wyniesie: 31,72 zł.
30% x 20 zł = 6,00 zł – wysokość marży naliczona na 1 sztukę towaru,
20 zł + 6,00 zł = 26,00 zł – cena sprzedaży towaru oferowana przez hurtownię,
do ceny tej należy doliczyć jeszcze 22% VAT tj. 22% x 26,00 zł = 5,72 zł.

Przykład 2

Tabela 3. Podatek należny i naliczony P.H. „Romanus” R. Jaworski w marcu 2006 r. w zł.

Wyszczególnienie

Towary i usługi

opodatkowane stawką

22%

Towary i usługi

opodatkowane stawką

Razem podatek

Sprzedaż

124 868,00

3 400,00

Podatek należny

27 470,96

238,00

27 708,96

Zakupy

86 956,00

1 416,00

Podatek naliczony

19 130,32

99,12

19 229,44

Źródło: opracowanie własne

Wypełniając deklarację VAT-7 nanosimy kwoty w pełnych złotych zaokrąglając grosze

według zasad matematycznych: 50 gr i więcej – w górę, poniżej 50 gr – w dół.
Do urzędu skarbowego zostanie przekazana kwota: 27 709 zł – 19 229 zł = 8 480 zł.

W celu ustalenia wysokości obciążenia podatkiem od towarów i usług płatnicy tego

podatku prowadzą ewidencje (rejestry) zakupu i sprzedaży. Rejestr zakupu zawiera faktury
VAT oraz faktury korygujące VAT związane z zakupami towarów i usług, a do rejestru
sprzedaży wpisywane są faktury VAT i faktury korygujące VAT dokumentujące sprzedaż.
Ewidencje muszą być prowadzone w sposób umożliwiający prawidłowe sporządzenie
deklaracji VAT-7.

Rejestr zakupu zawiera następujące dane:
–

liczbę porządkową,

–

datę otrzymania faktury,

–

dane sprzedawcy (nazwę, adres, NIP),

–

numer faktury VAT potwierdzającej dokonanie zakupu lub faktury korygującej VAT,

–

wartość netto faktury oraz wartość podatku od towarów i usług z podziałem na

–

zakupy związane ze sprzedażą opodatkowaną i zakupy związane ze sprzedażą
nie opodatkowaną,

–

podatek naliczony łącznie.

Rejestr sprzedaży zawiera następujące informacje:
–

liczbę porządkową,

–

datę pod którą dokonano wpisu,

–

dane nabywcy (nazwę, adres, NIP),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

numer faktury potwierdzającej dokonanie sprzedaży,

–

wartość netto faktury oraz wartość podatku od towarów i usług z podziałem
na poszczególne stawki,

–

podatek należny łącznie.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest podstawowy akt prawny regulujący opodatkowanie VAT-em?
2. Jak inaczej nazywany jest podatek od towarów i usług?
3. Co podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?
4. Kto jest podatnikiem podatku od towarów i usług?
5. Kiedy powstaje obowiązek podatkowy w podatku VAT?
6. Jakie znasz dwa rodzaje zwolnień, które przewiduje ustawa o podatku od towarów

i usług?

7. Jak ustawa definiuje „towary używane”?
8. Jakie stawki podatku VAT występują w Polsce i która jest stawką podstawową?
9. Czym się różni podatek należny od podatku naliczonego?
10. Jak się wylicza kwotę podatku, którą należy wpłacić do urzędu skarbowego?
11. Jakie możliwości ma podatnik, gdy kwota podatku naliczonego jest wyższa od kwoty

podatku należnego?

12. Jakie dane zawierają zazwyczaj rejestry zakupu i sprzedaży?
13. Według jakich zasad zaokrągla się kwoty w deklaracji VAT-7?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij wiersze tabeli, wpisując wartości podatku naliczonego i należnego, a następnie

ustal kwotę podatku do przekazania do urzędu skarbowego. Pamiętaj o zasadzie zaokrąglania
kwot.

Tabela do ćw. 1. Podatek naliczony i należny Przedsiębiorstwa „JAGA” w lutym 2006 r. w zł.

Towary i usługi opodatkowane stawką

Wyszczególnienie

22%

Razem

podatek

Sprzedaż

127 603,00

2 640,00

902,00

0,00

Podatek należny

Zakupy

69520,00

3 050,00

0,00

56,00

Podatek naliczony

Źródło: opracowanie własne

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) przyjrzeć się uważnie przykładowi 2,
3) postępować jak we wskazanym przykładzie zaczynając od wyliczenia wartości podatku

naliczonego i należnego, mnożąc kolejno wartości zakupów i sprzedaży przez
odpowiednie stawki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis, ołówek, linijka,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Zdobądź ze strony internetowej Ministerstwa Finansów (www.mf.gov.pl), urzędu

skarbowego lub z innego źródła formularz deklaracji VAT-7, a następnie na podstawie
danych z ćwiczenia 1 i poniższych informacji wypełnij tę deklarację podatkową.
– podatnik jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą
– nazwa przedsiębiorcy: P.H. „JAGA” Adam Wlazło, ul. Cybernetyki 8, 00-793 Warszawa,

powiat warszawski, gmina Mokotów, poczta Warszawa

– data urodzenia podatnika: 19 marca 1970 r.
– NIP przedsiębiorcy: 525-689-03-20
– nazwa i adres urzędu skarbowego: Urząd Skarbowy Warszawa - Mokotów,

ul. Kujawska 1, 00-793 Warszawa

– w przedsiębiorstwie nie występuje sprzedaż zwolniona z VAT
– w lutym 2006 r. nie zakupiono żadnych środków trwałych
– jako osobę sporządzającą deklarację wpisz siebie – imię i nazwisko, telefon
– data sporządzenia deklaracji: 23 marca 2006 r.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pozyskać formularz deklaracji VAT-7,
2) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
3) wypełnić deklarację, wpisując posiadane informacje w odpowiednie pola,
4) w przypadku trudności z wypełnieniem deklaracji skorzystaj z zamieszczonych na stronie

internetowej Ministerstwa Finansów objaśnień do deklaracji dla podatku od towarów
i usług.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– formularz deklaracji VAT-7,
– kartka papieru,
– długopis, ołówek, gumka,
– kalkulator.

Ćwiczenie 3

Zbadaj prawdziwość poniższych zdań i postaw krzyżyk we właściwej kolumnie tabeli.

Zdanie

Prawda

Fałsz

1. Przedmiotem

opodatkowania

jest

dostawa

towarów

i świadczenie usług tylko na terytorium kraju

2. Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów jest inną nazwą

eksportu

3. Kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o podatek

od towarów i usług oraz ewentualne reklamacje, zwroty, rabaty,
bonifikaty jest podstawą opodatkowania podatkiem od towarów
i usług

4. Podstawową stawką podatku jest stawka 7%

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. W Polsce występują następujące stawki podatku VAT: 22%,

12%, 7%, 3%, 0%

6. Podatek od towarów i usług ujęty na fakturach związanych ze

sprzedażą towarów jest podatkiem należnym

7. Różnica między podatkiem należnym a naliczonym to kwota

wpłacana do urzędu skarbowego z tytułu podatku od towarów
i usług

8. Kwota

podatku

przeniesienia

następny

okres

rozliczeniowy to nadwyżka podatku naliczonego nad należnym

9. Podatnik nie ma prawa do zwrotu na swój rachunek bankowy

nadwyżki podatku naliczonego nad należnym

10. Deklarację VAT-7 składa się do 20-go dnia następnego miesiąca

za miesiąc poprzedni

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) przyjrzeć się układowi deklaracji VAT-7 i informacjom tam zawartym,
3) uważnie przeczytać zawarte w tabeli zdania,
4) zaznaczyć właściwą odpowiedź stawiając krzyżyk w kolumnie „Prawda” lub „Fałsz”.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis, ołówek, gumka,

Ćwiczenie 4

Przedsiębiorca świadczy usługi na podstawie stałej umowy w wysokości 15 000 zł

w każdym miesiącu. Zakładając, że wartość sprzedaży usług w każdym miesiącu jest taka
sama, a kwota 10 000 euro przeliczana na cele VAT w 2006 r. wynosi 39 200 zł, ustal,
w którym miesiącu przedsiębiorca utraci prawo do zwolnienia z podatku od towarów i usług.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z treścią materiału nauczania,
2) obliczyć, ile razy w kwocie 39 200 zł mieści się miesięczna wartość sprzedaży

tj. 15 000 zł.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis,

–

kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem

od towarów i usług?

2) wskazać i omówić rodzaje zwolnień od podatku VAT?
3) określić moment powstania obowiązku podatkowego?
4) wyjaśnić, co oznaczają „towary używane” według ustawy o VAT?
5) wskazać obowiązujące w Polsce stawki podatku VAT

i stawkę podstawową?

6) wyjaśnić różnicę między podatkiem naliczonym a należnym?
7) wskazać elementy rejestru sprzedaży i rejestru zakupu?
8) wyliczyć wysokość zobowiązania podatkowego?
9) wskazać, jakie możliwości ma podatnik, jeśli kwota podatku

naliczonego jest wyższa od kwoty podatku należnego?

10) sporządzić deklarację VAT-7?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Rozliczenie wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych

4.7.1. Materiał nauczania

Wynagrodzenie za pracę obejmuje wszelkie wypłaty pieniężne oraz świadczenia

w naturze, które wynikają ze stosunku pracy, pracy nakładczej, umowy zlecenia, umowy
o dzieło, umowy agencyjnej itp. Wysokość wynagrodzeń ustalana jest na podstawie
dokumentów źródłowych np. kart pracy, list obecności, stawek zarobkowych i ujmowana jest
na indywidualnych kartach wynagrodzeń pracowników. Wypłaty wynagrodzeń dokonuje się
na podstawie list płac. Wynagrodzenia te są podstawą naliczenia:
–

podatku dochodowego od osób fizycznych, w tym składek na ubezpieczenie zdrowotne,

–

składek ZUS, które obejmują ubezpieczenia rentowe, emerytalne i chorobowe w części
opłacanej przez pracownika,

–

składek ZUS (ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe) i na Fundusz Pracy oraz
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, opłacanych przez pracodawcę,

–

odpisów na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.

Składki na ubezpieczenie społeczne pokrywane przez pracownika obejmują:
–

ubezpieczenia emerytalne – 9,76%,

–

rentowe – 6,50%,

–

chorobowe – 2,45%

Oprócz ubezpieczeń społecznych pracownicy opłacają składki na ubezpieczenie zdrowotne.
W 2006 r. składka ta wynosi 8,75% wynagrodzenia brutto pomniejszonego o składki ZUS
w części obciążającej pracownika. Do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie
zdrowotne wlicza się także wynagrodzenia pracownika za czas nieobecności w związku
z chorobą. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% potrąca się z zaliczki na
podatek dochodowy pracownika. Tak więc nie ma ona wpływu na wysokość jego
wynagrodzenia netto. Pozostała część – 1% potrącana jest z wynagrodzenia pracownika, a nie
z podatku dochodowego.

Całość składek z tytułu ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego odprowadzana jest

przez pracodawcę do ZUS. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne ZUS jest zobowiązany
przekazać do właściwego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ).

Jeśli podatek dochodowy od pracownika okazuje się być niższy niż ustawowa składka na

ubezpieczenie zdrowotne, to wówczas całą kwotę przekazuje się do ZUS na ubezpieczenie
zdrowotne.

Przykład

Pracownik jest zatrudniony w firmie na podstawie umowy o pracę. Jego płaca zasadnicza

wynosi 2 200 zł, premia 20%, dodatek stażowy 10%. Od wynagrodzenia brutto potrąca się
pracownikowi:
–

składkę na:
- ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe),
- ubezpieczenie zdrowotne,

–

zaliczkę na podatek dochodowy, składkę z tytułu przynależności do Pracowniczej Kasy

Zapomogowo-Pożyczkowej (PKZP) – 2% wynagrodzenia brutto.
Koszty uzyskania przychodu wynoszą 102,25 zł, a kwota wolna od podatku 44,17 zł.
Na podstawie powyższych danych ustalmy wartość wynagrodzenia netto pracownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1) Ustalenie wynagrodzenia brutto:
–

płaca zasadnicza

2 200 zł

–

premia 20%

440 zł

–

dodatek stażowy 10%

220 zł

Razem wynagrodzenie brutto

2 860 zł

2) Ustalenie potrąceń:
–

składka na ubezpieczenie emerytalne (9,76% x 2 860 zł)

279,14 zł

–

składka na ubezpieczenie rentowe (6,5% x 2 860 zł)

185,90 zł

–

składka na ubezpieczenie chorobowe (2,45% x 2 860 zł)

70,07 zł

–

składka na ubezpieczenie zdrowotne:

(2 860 zł –279,14 zł – 185,90 zł – 70,07 zł) x 8,75% =
= 2 324,89 zł x 8,75%

203,43 zł

–

składka na ubezpieczenie zdrowotne potrącana z zaliczki
na podatek dochodowy 2 324,89 x 7,75%

180,18 zł

–

zaliczka na podatek dochodowy
(2 324,89 zł – 102,25 zł) x 19% - 44,17 zł – 180,18 zł

197,95 zł

–

składka na PKZP (2% x 2 860 zł)

57,20 zł

Razem potrącenia

993,69 zł

3) Ustalenie wynagrodzenia netto:

2 860 zł – 993,69 zł = 1866,31 zł

Tabela 4. Wzór listy płac sporządzonej na podstawie danych z przykładu za m-c luty 2006 r.

Lp.

Nazwisko

i imię

Płaca

zasadnicza

Premia

Dodatek

stażowy

Razem

płaca

(brutto)

Składki

ZUS

emerytalne

9,76%

Składki

ZUS

rentowe

6,50%

Składki

ZUS

chorobowe

2,45%

Jan
Kowalczyk

2200,00 440,00

220,00

2860,00

279,14 185,90

70,07

........................

....

........................

Razem

Składki

ZUS

zdrowotne

Składki

ZUS

zdrowotne

7,75%

Podatek

Inne

potrącenia

Razem

potrącenia

Do wypłaty

rachunek
bankowy

Do wypłaty

Kasa

Podpis

pracownika

23,25

180,18 197,95

57,20

993,69

1866,31

Źródło: opracowanie własne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Słownie do wypłaty na rachunek bankowy: jeden tysiąc osiemset sześćdziesiąt sześć złotych
trzydzieści jeden groszy.

Sporządził .............................................
Zatwierdził do wypłaty .........................
Data: 27.02.2006 r.

Dokumenty dotyczące ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych obejmują:

–

formularze zgłoszeniowe,

–

formularze rozliczeniowe.

Tabela 5. Wzory formularzy ubezpieczeniowych.

Formularze zgłoszeniowe

ZUS ZZA

Zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej

ZUS ZZA

Zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenie zmian danych

ZUS ZIUA

Zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej

ZUS ZCNA

Zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres zamieszkania nie jest
zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego, dla celów ubezpieczenia
zdrowotnego

ZUS ZCZA

Zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres zamieszkania jest
zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego, dla celów ubezpieczenia
zdrowotnego

ZUS ZWUA

Wyrejestrowanie z ubezpieczeń

ZUS ZPA

Zgłoszenie lub zmiana danych płatnika składek – osoby prawnej lub jednostki
organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej

ZUS ZFA

Zgłoszenie lub zmiana danych płatnika składek – osoby fizycznej

ZUS ZIPA

Zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych płatnika składek

ZUS ZWPA

Wyrejestrowanie płatnika składek

ZUS ZBA

Informacja o numerach rachunków bankowych płatnika składek

ZUS ZAA

Adresy prowadzenia działalności gospodarczej

Formularze rozliczeniowe

ZUS RCA

Imienny raport miesięczny o należnych składkach i wypłaconych
świadczeniach

ZUS RZA

Raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne

ZUS RSA

Raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu
składek

ZUS RMUA

Raport miesięczny dla osoby ubezpieczonej

ZUS DRA

Deklaracja rozliczeniowa

Źródło: opracowanie własne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przykład deklaracji ZUS DRA

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Źródło: opracowanie własne

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co jest wynagrodzeniem za pracę i na podstawie jakich dokumentów jest ono ustalane?
2. Co jest podstawą do wypłaty wynagrodzeń?
3. Które składki opłaca pracownik, a które pracodawca?
4. Ile wynoszą składki na ubezpieczenie społeczne pokrywane przez pracownika?
5. Z czego potrąca się ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75%?
6. Kto odprowadza całość składek społecznych i zdrowotnych?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń prawdziwość poniższych zdań i postaw krzyżyk we właściwej rubryce tabeli.

Zdanie

Prawda

Fałsz

1. Podstawą do wypłaty wynagrodzeń są indywidualne karty

wynagrodzeń pracowników

2. Składki ZUS w części opłacanej przez pracownika obejmują m.in.

ubezpieczenie wypadkowe

3. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne potrąca się w części z zaliczki

na podatek dochodowy

4. Gdy podatek dochodowy jest niższy niż ustawowa składka

na ubezpieczenie zdrowotne, wówczas ubezpieczenia tego się
nie płaci

5. Ubezpieczenie emerytalne pokrywane przez pracownika wynosi

9,76% wynagrodzenia brutto

6. Ubezpieczenie społeczne, jak i zdrowotne potrąca się zarówno

od płacy zasadniczej, jak i od premii i dodatku stażowego

7. Raport miesięczny dla osoby ubezpieczonej to jeden z formularzy

dotyczących ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) uważnie przeczytać zawarte w tabeli zdania,
3) zaznaczyć właściwą odpowiedź, stawiając krzyżyk w rubryce „Prawda” lub „Fałsz”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis, ołówek, gumka.

Ćwiczenie 2

Na podstawie poniższych danych ustal wartość wynagrodzenia netto pracownika.

Pracownik jest zatrudniony w firmie na podstawie umowy o pracę. Jego płaca zasadnicza
wynosi 3 400 zł, premia 10%, dodatek stażowy 6%. Od wynagrodzenia brutto potrąca się
pracownikowi:

−

składkę na:

- ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe),
- ubezpieczenie zdrowotne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zaliczkę na podatek dochodowy, składkę z tytułu przynależności do PKZP – 1,5%
wynagrodzenia brutto.

Koszty uzyskania przychodu wynoszą 102,25 zł, a kwota wolna od podatku 44,17 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) uważnie przeczytać treść ćwiczenia,
3) postępować, jak w przykładzie powyżej, podstawiając odpowiednie dane z ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kartka papieru,

−

długopis, ołówek, gumka,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Właściciel firmy komputerowej – osoba fizyczna zatrudnia dwóch pracowników.

Dysponując poniższymi danymi, sporządź listę płac za miesiąc marzec 2006 r., wzorując się
na przykładzie w materiale nauczania.

płaca zasadnicza

premia

1. Marian Górski

6 000 zł

2. Marcin Kępka

3 200 zł

10%

3. Piotr Wieczorek

2 400 zł

10%

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) przyjrzeć się przykładowi listy płac z materiału nauczania,
3) wzorując się na przykładzie można najpierw wyliczyć: razem płace brutto, potrącenia,

wynagrodzenie netto, po czym nanieść uzyskane wyniki w odpowiednie kolumny na
liście płac lub sporządzić ją, wykorzystując arkusz kalkulacyjny Excel i odpowiednie
formuły.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis lub ołówek, gumka,

–

kalkulator ewentualnie komputer.

Ćwiczenie 4

Pozyskaj formularz ZUS DRA ze strony internetowej ZUS (www.zus.pl) lub innego

źródła i spróbuj go wypełnić, wykorzystując dane z ćwiczenia 3 i dodatkowe informacje
poniżej:
PHU „COMPEX” – Marian Górski NIP: 796-004-23-01, ubezpieczenie wypadkowe:1,20%
Pamiętaj, że deklaracja ZUS DRA jest deklaracją zbiorczą i nie dotyczy poszczególnych
ubezpieczonych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pozyskać formularz ZUS DRA,
2) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
3) wykonać najpierw ćwiczenie 3,
4) uzyskane dane po zrobieniu ćwiczenia 3 i dodatkowe z ćwiczenia 4 wpisać

w odpowiednie miejsca w deklaracji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

formularz ZUS DRA,

–

kartka papieru,

–

długopis, ołówek, gumka,

–

kalkulator.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać, które składki ZUS są opłacane przez pracownika,

a które przez pracodawcę i ile one wynoszą?

2) wyliczyć wynagrodzenie netto mając podane składniki wynagrodzenia

brutto i potrącenia?

3) sporządzić listę płac?
4) sporządzić deklarację ZUS?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Uproszczone formy ewidencji gospodarczej

4.8.1. Materiał nauczania

Różnica między rachunkowością a uproszczonymi formami ewidencji polega na tym, że

rachunkowość obejmuje wszystkie informacje o zachodzących zjawiskach i procesach
gospodarczych, a uproszczone formy ewidencji gromadzą tylko te informacje, które wpływają
na ustalenie wysokości zobowiązania podatkowego.[1, s. 8] Do uproszczonych form
ewidencji gospodarczej należą:
–

ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,

–

karta podatkowa,

–

podatkowa księga przychodów i rozchodów.
Osoby fizyczne korzystające z dwóch pierwszych form ewidencji opłacają zryczałtowany

podatek dochodowy i podlegają Ustawie z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym
podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.
Przedsiębiorcy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów podlegają
opodatkowaniu na zasadach ogólnych i w ich przypadku ma zastosowanie Ustawa z dnia 26
lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przychody opodatkowane w formie zryczałtowanej nie mogą być łączone z przychodami

z innych źródeł podlegającymi opodatkowaniu na podstawie ustawy o podatku dochodowym
od osób fizycznych. Podatek zryczałtowany pobiera się bez pomniejszania przychodu
o koszty uzyskania. Wysokość ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych zależy od
rodzaju prowadzonej działalności i wynosi:

−

20% przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów (wolne zawody
to m.in.: lekarz, adwokat, radca prawny, tłumacz przysięgły, notariusz, komornik);

−

17% przychodów ze świadczenia usług, np. wynajmu samochodów osobowych
i pozostałych środków transportu, doradztwa w zakresie sprzętu komputerowego,
w zakresie oprogramowania, przetwarzania danych;

−

8,5% przychodów np. z tytułu prowizji uzyskanej przez komisanta ze sprzedaży na
podstawie umowy komisu, z działalności polegającej na wytwarzaniu przedmiotów
(wyrobów) z materiału powierzonego przez zamawiającego;

−

5,5% przychodów, np. z działalności wytwórczej, robót budowlanych;

−

3,0% przychodów, np. z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze
sprzedaży napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, z działalności usługowej
w zakresie handlu.[8]
Podatnicy zryczałtowanego podatku dochodowego są zobowiązani do prowadzenia

ewidencji przychodów. Wzór takiej ewidencji jest zamieszczony w Rozporządzeniu Ministra
Finansów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu
środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Wpisu do ewidencji
przychodów dokonuje się najczęściej na podstawie dziennego zestawienia sprzedaży.

Ewidencja przychodów musi być zbroszurowana to znaczy, że nie może być prowadzona

na luźnych kartkach. Rozliczenie i zapłata podatku następuje nie później niż do 20-go
każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Podatnicy są zobowiązani złożyć w urzędzie
skarbowym zeznanie PIT-28, w którym ujmują wysokość uzyskanego przychodu, dokonane
odliczenia i należny ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Zeznanie to składa się
w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku.

Jeżeli podatnicy ryczałtu ewidencjonowanego zatrudniają pracowników na podstawie

umowy o pracę, to mają obowiązek prowadzenia imiennych kart przychodów pracowników.
Oprócz imiennych kart pracowników mają również obowiązek prowadzenia wykazu środków

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, w którym zapisów dokonuje się nie później
niż w dniu przekazania środka trwałego do użytkowania.

Kartę podatkową stosuje się, jako formę opodatkowania, tylko do niektórych rodzajów

działalności. Podatnicy składają wniosek do urzędu skarbowego o opodatkowanie w tej
formie wraz ze wskazaniem właściwej dla ich działalności pozycji z Tabeli miesięcznych
stawek podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Tabela ta stanowi załącznik do
ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez
osoby fizyczne.

Tabela 6. Fragment „Tabeli miesięcznych stawek podatku dochodowego w formie karty podatkowej”.

Część I. Działalność usługowa oraz wytwórczo-usługowa

W miejscowości o liczbie

mieszkańców

(wysokość stawek w złotych)

Lp.

Zakres działalności

Oznaczenie

stawek

do 5 000

ponad

5 000

do 50 000

powyżej

50 000

Usługi ślusarskie

0
1
2
3

295
509
650
815

345
552
749
933

378
636
850

1038

Usługi w zakresie wyrobu
i naprawy naczyń blaszanych

0
1
2

213
407
502

231
438
552

264
469
618

Źródło: opracowanie własne na podstawie Ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku
dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne

Podatnicy opodatkowani w formie karty podatkowej są zwolnieni z obowiązku

prowadzenia ksiąg czy ewidencji. Nie składają oni zeznań podatkowych ani deklaracji
o wysokości przychodu. W terminie do dnia 31 stycznia po upływie roku podatkowego
składana jest jedynie deklaracja dotycząca wysokości zapłaconej i odliczonej od karty
podatkowej w poszczególnych miesiącach składki na powszechne ubezpieczenie zdrowotne

Przedsiębiorcy prowadzący działalność opodatkowaną w formie karty podatkowej,

a więc osoby fizyczne lub spółki cywilne tych osób mają obowiązek przechowywać kopie
rachunków lub faktur VAT, wystawianych na żądanie klienta, do momentu przedawnienia
zobowiązania podatkowego, czyli przez 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin
zapłacenia podatku.

Podatnicy płacą podatek dochodowy w formie karty podatkowej w terminie do dnia 7-go

każdego miesiąca za miesiąc ubiegły, a za grudzień – do dnia 28 grudnia.

Przedsiębiorcy rozliczający się w formie karty podatkowej, którzy zatrudniają

pracowników, mają obowiązek prowadzić imienne karty przychodów pracowników oraz
ewidencję zatrudnienia pracowników. Powinna ona zawierać co najmniej następujące dane:
–

numer wpisu,

–

imię i nazwisko osoby zatrudnionej,

–

numer PESEL pracownika,

–

numer NIP osoby zatrudnionej,

–

datę rozpoczęcia i zakończenia zatrudnienia przez tę osobę,

–

adnotacje o przerwach w zatrudnieniu.[1, s. 49]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Księga przychodów i rozchodów w przeciwieństwie do ryczałtu daje możliwość

zmniejszenia podstawy opodatkowania o koszty uzyskania przychodów, do których zalicza
się wydatki związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Są nimi:

−

płace i ubezpieczenia społeczne pracowników,

−

czynsze, opłaty za energię elektryczną, gaz, wodę,

−

opłaty za usługi,

−

koszty zużycia materiałów,

−

amortyzacja środków trwałych itd.

Zasady prowadzenia księgi przychodów i rozchodów określa rozporządzenie Ministra

Finansów z 26 sierpnia 2003 r. Załącznik nr 1 do tego rozporządzenia zawiera wzór
i objaśnienia do podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Jednostki prowadzące księgę przychodów i rozchodów zobowiązane są dodatkowo do:

−

sporządzania spisu z natury – wartość spisu z natury na początek i na koniec roku ma
istotny wpływ na ustalenie osiągniętego przez jednostkę gospodarczą dochodu w roku
podatkowym,

−

prowadzenia ewidencji:

−

wyposażenia, jako składników majątku nie zaliczanych do środków trwałych, których
wartość początkowa przekracza 1 500 zł,

−

środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,

−

sprzedaży (dotyczy zarówno płatników VAT, jak i jednostek nie będących płatnikami
VAT),

−

pożyczek i zastawionych rzeczy – dotyczy prowadzenia lombardów,

−

kupna i sprzedaży wartości dewizowych (działalność kantorowa),

−

przebiegu pojazdów – ewidencję taką należy prowadzić po to, aby koszty związane
z wykorzystywaniem w działalności gospodarczej samochodów osobowych mogły
być uznane za koszty uzyskania przychodów,

−

imiennych kart przychodów pracowników – dotyczy jednostek, które dokonują wypłat
swoim pracownikom z tytułu stosunku pracy. Zakres informacji na tych kartach jest
taki sam, jak w przypadku karty podatkowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Załącznik nr 1

Strona tytułowa podatkowej księgi przychodów i rozchodów

PODATKOWA KSIĘGA PRZYCHODÓW I ROZCHODÓW

............................................................................................................

imię i nazwisko (firma)

............................................................................................................

adres

Rodzaj działalności

Kontrahent

Przychody

Wartość sprzedanych

towarów i usług

Pozostałe

przychody

Razem przychód

(7+8)

Lp.

Data zdarzenia
gospodarczego

Nr dowodu

księgowego

Imię

i nazwisko

(firma)

Adres

Opis zdarzenia
gospodarczego

zł

Suma strony

Przeniesienie
z poprzedniej strony

Razem
od początku roku

Wydatki (koszty)

Zakup towarów

handlowych

i materiałów

wg cen zakupu

Koszty uboczne

zakupu

Koszty

reprezentacji

i reklamy objęte

limitem

Wynagrodzenie

w gotówce

i w naturze

Pozostałe wydatki

Razem wydatki

(12+13+14)

zł

Uwagi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Każda działalność gospodarcza rozliczana księgą przychodów i rozchodów musi być

zakończona rozliczeniem rocznym z tytułu osiągniętego przychodu. Dochód ustalany jest
następująco:

Przychód (kolumna 9)

–

Koszty uzyskania przychodów:

wartość spisu z natury na początek roku podatkowego

+ wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów (kolumna 10)
+ wydatki na koszty uboczne zakupu (kolumna 11)
– wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego

+ kwota pozostałych wydatków (kolumna 15)

– wartość wynagrodzeń w naturze ujętych w innych kolumnach

dochód do opodatkowania

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz uproszczone formy ewidencji gospodarczej?
2. W jakiej formie pobierany jest podatek w przypadku rozliczania się ryczałtem od

przychodów ewidencjonowanych i kartą podatkową, a na jakich zasadach rozliczają się
osoby prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów?

3. W których uproszczonych formach ewidencji przychody nie są pomniejszane o koszty

uzyskania przychodu?

4. Jakie znasz stawki ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych i od czego one zależą?
5. Jakie rodzaje ewidencji zobowiązani są prowadzić podatnicy ryczałtu od przychodów

ewidencjonowanych, a jakie osoby rozliczający się według księgi przychodów
i rozchodów?

6. Na podstawie czego podatnik uzyskuje zgodę na rozliczanie się kartą podatkową?
7. Podaj terminy opłacania podatku w ryczałcie i w księdze przychodów i rozchodów.
8. Jakie wydatki mogą stanowić koszty uzyskania przychodów?
9. Jakie informacje powinny zawierać imienne karty przychodów pracowników?
10. Jak długo podatnik opodatkowany w formie karty podatkowej ma obowiązek

przechowywać wystawione przez siebie rachunki lub faktury VAT?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pozyskaj ze strony internetowej Ministerstwa Finansów lub z innego źródła wzór

podatkowej księgi przychodów i rozchodów i nanieś w odpowiednie kolumny następujące
dane: PHU „ROWEX” Jacek Milczarski, 61-713 Poznań ul. Niepodległości 14/16 prowadzi
sprzedaż części do rowerów oraz zajmuje się ich naprawą. Firma jest podatnikiem podatku
VAT. W miesiącu kwietniu 2006 r. wystąpiły w tej firmie następujące zdarzenia gospodarcze:
1) 10.04. 2006 – fa nr 46/W/06 „Drukator” Sp. z o.o., NIP: 796-080-09-01, 61-055 Poznań

ul. Warszawska 179/181
– zakup materiałów biurowych: 284,00 zł,

2) „RAMA” Sp. z o.o., NIP: 523-124-01-01, 02-230 Warszawa ul. Głęboka 21/41:

– 12.04.2006 – fa 38/04/06, wartość sprzedanych towarów: 6 080,00 zł
– 19.04.2006 – fa 46/04/06, wartość sprzedanych towarów: 1 142,30 zł,

3) 28.04.2006 – fa D/4/24 „Wynajem DOM”, NIP: 527-012-68-40, 61-713 Poznań

ul. Swarzędzka 18
– czynsz za wynajem: 1 403,00 zł,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) 24.04.2006 – fa 1243/2006 „Telefonia Cyfrowa”, NIP: 796-098-01-03, 00-926 Warszawa

ul. Krucza 24/28
– telefon komórkowy: 426,00 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) pozyskać wzór podatkowej księgi przychodów i rozchodów,
2) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
3) wpisać podane informacje w odpowiednie kolumny księgi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

druk podatkowej księgi przychodów i rozchodów,

−

kartka papieru,

−

długopis lub ołówek, gumka,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych z ćwiczenia 1 wylicz dochód do opodatkowania firmy PHU

„ROWEX” Jacek Milczarski.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wykorzystać wypełnioną w poprzednim ćwiczeniu księgę,
2) wyliczyć dochód, odejmując od przychodów koszty jego uzyskania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

wypełniony druk podatkowej księgi przychodów i rozchodów z ćwiczenia 1,

–

kartka papieru,

–

długopis lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Dysponując poniższymi danymi ustal dochód do opodatkowania, wynikający

z rozliczenia rocznego, przedsiębiorstwa rozliczającego się za pomocą podatkowej księgi
przychodów i rozchodów:
–

wartość sprzedanych towarów i usług: 186 400,74 zł,

–

pozostałe przychody: 16 823,16 zł,

–

wartość spisu z natury na początku roku podatkowego: 49 180,03 zł,

–

wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów: 81 001,94 zł,

–

wydatki na koszty uboczne zakupu: 14 200,00 zł,

–

wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego: 31 002,28 zł,

–

pozostałe wydatki: 58 324,10 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) posłużyć się wzorem z materiału nauczania i wyliczyć dochód odejmując od przychodów

koszty jego uzyskania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis lub ołówek, gumka,

–

kalkulator.

Ćwiczenie 4

Znajdź różnice i podobieństwa między trzema uproszczonymi formami ewidencji

gospodarczej.

Rodzaj ewidencji

Podobieństwa

Różnice

1. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
2. karta podatkowa

1. podatkowa księga przychodów i rozchodów,
2. ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

1. karta podatkowa,
2. podatkowa księga przychodów i rozchodów

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać

uważnie

przygotowany

materiał,

zwracając

szczególnie

uwagę

na charakterystykę poszczególnych form uproszczonej ewidencji,

2) przerysować powyższą tabelę, zostawiając miejsce na wpisanie podobieństw i różnic.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

kartka papieru,

–

długopis lub ołówek, gumka.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) scharakteryzować uproszczone formy ewidencji gospodarczej

i wskazać między nimi różnice i podobieństwa?

2) wskazać, jakie rodzaje ewidencji zobowiązane są prowadzić

osoby rozliczające się ryczałtem i przy pomocy księgi przychodów
i rozchodów?

3) podać terminy opłacania podatku w ryczałcie i w księdze przychodów

i rozchodów?

4) określić wydatki, które mogą stanowić koszty uzyskania przychodów?
5) podać dane, które powinny być ujęte w imiennych kartach

przychodów pracowników?

6) zaewidencjonować przychody i koszty ich uzyskania w podatkowej

księdze przychodów i rozchodów?

7) ustalić dochód do opodatkowania, wynikający z rozliczenia

rocznego w podatkowej księdze przychodów i rozchodów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Zastosowanie programów komputerowych w ewidencji

gospodarczej

4.9.1. Materiał nauczania

Na rynku jest obecnie dostępnych wiele programów informatycznych umożliwiających

prowadzenie ksiąg podatkowych. Spośród wielu zwróćmy uwagę na produkty dwóch firm:
firmy „INSERT” i „MATRIX.PL”.

„INSERT” oferuje trzy podstawowe programy do wykorzystania w uproszczonych

formach rachunkowości:
–

„Rachmistrz 4”,

–

„Rejestrant”,

–

„Rachmistrz GT”.
„Rachmistrz 4” jest programem do prowadzenia podatkowej księgi przychodów

i rozchodów. Jednorazowe wprowadzenie dokumentów daje możliwość rejestracji zarówno
w podatkowej księdze przychodów i rozchodów, jak i w rejestrach VAT. Poza tym program
umożliwia:

−

rozliczenie i ewidencję przebiegów pojazdów wykorzystywanych w działalności
gospodarczej,

−

po zakończeniu okresu obrachunkowego np. miesiąca w programie następuje
automatyczne wyliczenie zobowiązania podatkowego, składek na ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne oraz przekazanie deklaracji ZUS do programu „PŁATNIK”,

−

obliczanie i księgowanie wynagrodzeń pracowników w podatkowej księdze przychodów
i rozchodów,

−

wydruk podatkowej księgi przychodów i rozchodów, rejestrów VAT, a także deklaracji
podatkowych.
„Rejestrant” służy ewidencji przychodów na cele zryczałtowanego podatku

dochodowego. Umożliwia:

−

poprzez jednorazowe wprowadzenie dokumentów jednoczesne ujęcie ich w ewidencji
przychodów i w rejestrach VAT,

−

po zakończeniu miesiąca automatyczne wyliczenie zobowiązania podatkowego i przekaz
deklaracji ZUS do „PŁATNIKA”,

−

naliczenie wynagrodzeń (w liście płac) i wydruk ewidencji przychodów, rejestrów VAT
i deklaracji podatkowych.

„Rachmistrz GT” – program służący zarówno prowadzeniu podatkowej księgi

przychodów i rozchodów, jak i ewidencji przychodów na cele zryczałtowanego podatku
dochodowego. Stanowi połączenie dwóch poprzednich programów i oprócz możliwości, jakie
dają dwa poprzednio omawiane programy, pozwala dodatkowo na:

−

wystawianie rachunków i dokonywanie obliczeń przy umowach cywilno-prawnych
(umowa zlecenie, umowa o dzieło),

−

rozszerzenie kartoteki kontrahentów,

−

wydruk raportów, analiz i zestawień.
Wszystkie trzy programy: „Rachmistrz 4”, „Rejestrant”, „Rachmistrz GT” współpracują

z programami wspomagającymi sprzedaż.

Podatnicy, którzy korzystają z uproszczonych form opodatkowania, a więc z podatkowej

księgi przychodów i rozchodów lub ryczałtu mogą do ewidencji przychodów wykorzystać
produkty firmy „SYMFONIA

Mała księgowość premium” lub „SYMFONIA

Mała

księgowość start”

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„Mała księgowość premium” umożliwia prowadzenie podatkowej księgi przychodów

i rozchodów i pozostałych ewidencji wymaganych w uproszczonych formach rachunkowości,
w więc:

−

rejestrów VAT,

−

ewidencji środków trwałych łącznie z wyliczaniem amortyzacji,

−

ewidencji wyposażenia,

−

ewidencji pracowników i ich wynagrodzeń,

−

ewidencji remanentów.

Program pozwala też na sporządzanie formularzy ZUS i deklaracji podatkowych, drukowanie
przelewów, rozliczenie z tytułu użytkowania samochodu prywatnego na potrzeby firmy.

Uproszczoną wersją programu „SYMFONIA

Mała księgowość premium” jest

„SYMFONIA

Mała księgowość start”. Ograniczono w niej liczbę pracowników, którą

można wprowadzić do bazy. Ilość środków trwałych, jaką można wprowadzić do ewidencji
wraz z ich amortyzacją została ograniczona do pięciu. Program ten nie współpracuje
z programem PŁATNIK. Programy do prowadzenia uproszczonych form rachunkowości
może obsługiwać kilku użytkowników. Uruchamiane są poprzez wybór użytkownika
i podanie jego nazwy, a następnie hasła.

Wybór programu zależy od jego zgodności z obowiązującymi przepisami prawa

podatkowego i możliwości zapewnienia właściwej archiwizacji danych. Archiwizacja polega
na tworzeniu zapasowych kopii i ma na celu zabezpieczenie danych przed utratą
spowodowaną na przykład awarią sprzętu czy przerwą w dostawie energii elektrycznej.
Archiwizacja jest obowiązkiem wynikającym z Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie
prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.

Do rozliczeń z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych służy program PŁATNIK firmy

„PROKOM Software” S.A. Umożliwia on wydruk dokumentów ubezpieczeniowych, by
następnie móc przekazać je do ZUS drogą elektroniczną. Dokumenty w wersji papierowej
mogą być przekazywane tylko przez tych płatników, którzy składają dokumenty za nie więcej
niż pięciu ubezpieczonych (w tym właścicieli i pracowników). Pozostali płatnicy muszą
przekazywać dokumenty elektronicznie. Wyjątkiem są dokumenty zgłoszeniowe płatnika
i dokumenty o zmianie jego danych identyfikacyjnych. Przekazuje się je do ZUS w postaci
papierowej razem z dokumentami o nadaniu NIP i REGON. PŁATNIK umożliwia:

−

przygotowanie dokumentów zgłoszeniowych (wprowadzenie danych o płatniku
i pracownikach), tworzenie zestawów dokumentów i przekazanie ich do ZUS,

−

przygotowanie dokumentów rozliczeniowych, tworzenie zestawów dokumentów
i wysłanie ich do ZUS.

W sprawnym rozwiązywaniu niektórych zadań zawodowych i bardziej skomplikowanych

wyliczeń pomocny może stać się arkusz kalkulacyjny – Excel dostępny w zestawie
programów pod nazwą Microsoft Office. Arkusz ten umożliwia tworzenie tabel i zestawień.
Do wykonania obliczeń na danych służy formuła, która jest wpisywana do tej komórki,
w której chcemy uzyskać wynik. Poprzedza ją znak „=”. Wartości wpisuje się bez spacji, np.
= B1+B2+B3+B4 oznacza sumę wartości wpisanych w komórkach od B1 do B4. Sumę
można również liczyć przez użycie funkcji: „SUMA” – wtedy powyższa formuła miałaby
postać: = „SUMA (B1:B4)”. Za pomocą formuł można zapisywać różne działania np. „=
800*30%”, co umożliwia wyliczenie 30% od wartości 800. Współrzędne formuły można
wpisać z klawiatury lub wybrać poprzez kliknięcie w miejscu odpowiedniej komórki, np. C5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 7. Arkusz kalkulacyjny – wynagrodzenie brutto pracowników.

Lp.

Nazwisko i imię

Płaca

zasadnicza

Dodatek

stażowy

Premia

Razem

2 1 Adamski Tomasz

1400,00

=3%*C2

200,00

=SUMA(C2:E2)

3 2 Czajkowski Ryszard

1500,00

=7%*C3

280,00

Przeciągamy F2

4 3 Figuła Barbara

1800,00

=12%*C4

310,00

Przeciągamy F2

Źródło: opracowanie własne.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są zalety korzystania z programów komputerowych w uproszczonych formach

rachunkowości?

2. Jakie rodzaje ewidencji mogą być prowadzone przy pomocy programów

komputerowych?

3. Na czym polega archiwizacja danych?
4. Do czego służy program PŁATNIK?
5. Czy wszyscy muszą przekazywać do ZUS dokumenty w formie elektronicznej?
6. Jakie możliwości daje korzystanie z arkusza kalkulacyjnego Excel?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wylicz wartości netto, podatku VAT i wartości brutto posługując się arkuszem

kalkulacyjnym.

Tabela do ćw. 1. Wyliczanie wartości netto, podatku VAT i wartości brutto.

1 Lp.

Cena

jednostkowa

Ilość sztuk

Wartość netto

Podatek VAT

22%

Wartość brutto

2 1

1,04

3 2

2,00

4 3

3,14

5 4

6,56

Źródło: opracowanie własne

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z przygotowanym materiałem,
2) wzorując się na powyższej tabeli sporządzić podobną w arkuszu kalkulacyjnym,
3) zastosować odpowiednie formuły: D2=B2*C2; E2=22%*D2 itd.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z arkuszem kalkulacyjnym Excel.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie poniższych danych wykonaj następujące operacje w programie PŁATNIK:

1) wprowadź dane: Płatnik składek: PHU „KOWEX” sp. z o.o.; 01-111 Warszawa

ul. Klonowa 32; NIP 523-650-23-40; REGON 016534321; rachunek bankowy: 14 1020
1236 0000 5869 0024 2123 PKO BP S.A. XV o/Warszawa; moment rozpoczęcia
działalności gospodarczej – 2 stycznia 2005 r.,

2) zatrudnieni pracownicy:

Tabela do ćw. 2. Informacje o pracownikach PHU „KOWEX” sp. z o.o.

Informacje

o pracownikach

Nazwisko

Romanowska

Kania

Zacharska

Imię

Karolina

Robert

Barbara

PESEL

76081505643

70030301821

58091801248

NIP

521-104-24-00

796-002-87-65

534-540-05-01

Rodzaj dokumentu: dowód osobisty
Seria i numer

ABB 134760

ABB 231872

CCA 760121

Data urodzenia

15-08-1976

03-03-1970

18-09-1958

Data zatrudnienia

15-02-2004

19-04-2004

01-02-2004

Oddział NFZ

Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ w Warszawie

Adres

ul. Kablowa 12 m. 3

00-714 Warszawa

ul. Wolanowska 123

02-534 Warszawa;

tel. 606 089 129

ul. Domaniewska 34

m. 67

02-354 Warszawa;

tel. 608 900 037

Płaca zasadnicza
brutto

3200,00

4900,00

4100,00

Właściwy dla
podatku
dochodowego Urząd
skarbowy

Urząd Skarbowy

Warszawa Mokotów;

ul. Kujawska 1;

00-793 Warszawa

Urząd Skarbowy

Warszawa Mokotów;

ul. Kujawska 1;

00-793 Warszawa

Urząd Skarbowy

Warszawa Mokotów;

ul. Kujawska 1;

00-793 Warszawa

Rachunek bankowy:
podatek dochodowy
od osób fizycznych

NBP o/o Warszawa

53101010100

165802223000000

NBP o/o Warszawa

53101010100

165802223000000

NBP o/o Warszawa

53101010100

165802223000000

3) wysokość ubezpieczenia wypadkowego – 1,20%,
4) sporządź dokumenty zgłoszeniowe i rozliczeniowe i wydrukuj je,
5) wydrukuj polecenia przelewu i dokumenty RMUA.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) po uprzednim zapoznaniu się z programem PŁATNIK, wprowadzić podane dane

do programu i wykonać resztę poleceń z ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z programem PŁATNIK i drukarką.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać zalety korzystania z programów komputerowych

w uproszczonych formach rachunkowości?

2) wyjaśnić na czym polega archiwizacja danych?
3) korzystać z programu PŁATNIK: wprowadzać dane, sporządzać

deklaracje, drukować polecenia przelewu?

4) poruszać się po arkuszu kalkulacyjnym EXCEL, tworzyć tabele

i wpisywać formuły?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań o różnym stopniu trudności. Do każdego zadania są cztery

możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi zakreślając prawidłową

odpowiedź znakiem X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie postawić znak X, tym razem już we właściwym miejscu.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli będziesz miał trudności z udzieleniem odpowiedzi na pytanie, to odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8. Na rozwiązanie testu nasz 45 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zasada memoriału polega na:

a) wycenie aktywów i pasywów wg rzeczywistych kosztów nabycia,
b) ujmowaniu kosztów i przychodów w ewidencji w okresach, których dotyczą,
c) poprawności rachunkowej prowadzonej ewidencji,
d) właściwym przechowywaniu dokumentów.

2. Dowód PZ oznacza:

a) przyjęcie zaliczki,
b) zwolnienie pracownika,
c) przyjęcie materiałów,
d) przyjęcie zamówienia.

3. Operacje gospodarcze bilansowe mogą wywołać zmiany:

a) w strukturze aktywów,
b) zwiększyć równocześnie stan aktywów i wartość przychodów,
c) zwiększyć stan pasywów i wartość kosztów,
d) zwiększyć koszty uzyskania przychodów.

4. Głównym celem inwentaryzacji jest:

a) wyznaczenie właściwego miejsca na przechowywanie materiałów i wyrobów,
b) ustalenie rzeczywistego stanu składników majątku i porównaniu go ze stanem

ewidencyjnym,

c) sporządzenie listy płac osób odpowiedzialnych za powierzone mienie,
d) pozbycie się niechodliwych towarów.

5. Formą przeprowadzenia inwentaryzacji jest:

a) sporządzenie deklaracji podatkowej,
b) przelew środków na rachunek bankowy,
c) rejestr sprzedaży,
d) potwierdzenie salda należności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Spis z natury w uproszczonych formach rachunkowości sporządza się:

a) co 4 lata,
b) przed urlopem właściciela firmy,
c) na koniec każdego roku podatkowego,
d) dzień po upływie półrocza roku podatkowego.

7. Kosztem wg rodzaju nie jest:

a) amortyzacja,
b) usługi obce,
c) wynagrodzenia,
d) koszty finansowe.

8. Wyprodukowano 100 donic. Zużyte materiały wyniosły 4000 zł, pozostałe koszty 2400

zł. Koszt jednej donicy wyniesie:
a) 16 zł,
b) 64 zł,
c) 40 zł,
d) 24 zł.

9. Producent sprzedaje swoje produkty po cenie netto:

a) hurtowej,
b) zawierającej podatek od towarów i usług,
c) detalicznej,
d) zbytu.

10. Podstawą opodatkowania podatkiem dochodowym jest:

a) dochód pomniejszony o składki na ubezpieczenie społeczne,
b) wynagrodzenie brutto ze stosunku pracy,
c) przychód ze sprzedaży,
d) wpłacone do ZUS składki ubezpieczeniowe.

11. Stawkami podatku dochodowego od osób fizycznych są:

a) 21%, 28% i 34%,
b) 19%, 30% i 38%,
c) 19%, 30% i 40%,
d) 20%, 33% i 40%.

12. Podatek VAT inaczej zwany jest:

a) podatkiem od towarów i usług,
b) podatkiem od luksusu,
c) podatkiem obrotowym,
d) podatkiem dochodowym od sprzedaży.

13. Stawką podstawowa VAT jest:

a) 7%,
b) 0%,
c) 22%,
d) 3%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Przychody ze sprzedaży opodatkowane 22% – 15 000 zł, 7% – 1 000 zł, zakupy

opodatkowane 22% - 15 000 zł. Wynik rozliczenia z tytułu VAT to:
a) kwota do zwrotu na rachunek podatnika – 70 zł,
b) nadwyżka podatku naliczonego nad należnym – 3 300 zł,
c) kwota do odprowadzenia do urzędu skarbowego – 70 zł,
d) nadwyżka podatku należnego nad naliczonym – 3 300 zł.

15. Z obowiązku płacenia podatku VAT zwalnia podmiotowo kwota:

a) 10 000 USD,
b) 10 000 PLN,
c) 10 000 GBP,
d) 10 000 EUR.

16. Składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe wynoszą kolejno:

a) 9,76 %; 6,50% i 2,45%;
b) 8,50%; 7,75% i 3,20%;
c) 12,%; 9,50% i 1,50%;
d) 9,25%; 6,20% i 2,50%.

17. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% potrąca się:

a) z wynagrodzenia pracownika,
b) ze składek na ubezpieczenie społeczne,
c) z zaliczki na podatek dochodowy,
d) z kwoty należnej Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych.

18. Do elektronicznego przesyłania deklaracji ZUS zobowiązani są:

a) wszyscy pracodawcy,
b) płatnicy zatrudniający powyżej 5 pracowników,
c) pracodawcy zatrudniający powyżej 25 osób,
d) nie ma takiego obowiązku.

19. Uproszczoną formą ewidencji gospodarczej nie jest:

a) ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
b) karta podatkowa,
c) mała księgowość,
d) podatkowa księga przychodów i rozchodów.

20. Ryczałtem jest:

a) podatkowa księga przychodów i rozchodów,
b) opodatkowanie na zasadach ogólnych,
c) karta podatkowa,
d) podatek dochodowy od osób prawnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko .........................................................................................................................

Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Komosa A.: Elementy rachunkowości. Część 2. Uproszczone formy rachunkowości.

Technologie informatyczne w uproszczonych formach rachunkowości. EKONOMIK
2004.

2. Komosa A.: Elementy rachunkowości. Część 2. Ćwiczenia. Uproszczone formy

rachunkowości. Technologie informatyczne w uproszczonych formach rachunkowości.
EKONOMIK 2004.

3. Kuczyńska-Cesarz A., T. Cesarz: Rachunkowość. Część 1 i 2. Difin, Warszawa 2004
4. Małkowska D.: Wynagrodzenia 2006. Ewidencja, Dokumentacja, Rozliczenia. Ośrodek

Doradztwa i Doskonalenia Kadr spółka z o.o., Gdańsk 2006.

5. Praca zbiorowa pod redakcją K. Sawickiego: Rachun�owość finansowa

pr� �

dsiębiorstw po przystąpieniu Polski do Wspólnoty Europejskiej. Część 1.

EKSPERT WYDAWNICTWO I DORADZTWO, Wrocław 2005

6. www.mf.gov.pl
7. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (DzU Nr 121, poz.591 z późn. zm.)
8. Ustawa z dnia 11 marca 2004 o podatku od towarów i usług r. (DzU Nr 54, poz. 535

z 2005 r.).

9. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od

niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU Nr 144, poz. 930 z późn.
zm.).

10. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU z 1993 r.

Nr 90, poz. 416 z późn. zm.).