Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Agnieszka Rozwadowska

Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych
341[02].O1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Barbara Wierzbowska
mgr Violetta Witkowska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska

Konsultacja
mgr Andrzej Zych

Korekta:
mgr Joanna Fundowicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].01.05
Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych, zawartego w programie nauczania dla zawodu
technik ekonomista.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Podstawowe wiadomości z zakresu rachunkowości
4.1.1. Materiał nauczania
4.1.2. Pytania sprawdzające
4.1.3. Ćwiczenia
4.1.4. Sprawdzian postępów

9
9

11
12
13

4.2. Typy operacji gospodarczych

4.2.1. Materiał nauczania
4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

14
14
14
15
16

4.3. Dokumentacja księgowa

4.3.1. Materiał nauczania
4.3.2. Pytania sprawdzające
4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów

17
17
18
18
19

4.4. Przychody i koszty w przedsiębiorstwie

4.4.1. Materiał nauczania
4.4.2. Pytania sprawdzające
4.4.3. Ćwiczenia
4.4.4. Sprawdzian postępów

20
20
21
21
22

4.5. Kalkulacja kosztów
4.5.1. Materiał nauczania
4.5.2. Pytania sprawdzające
4.5.3. Ćwiczenia
4.5.4. Sprawdzian postępów

23
23
25
26
26

4.6. Cel i zasady inwentaryzacji

4.6.1. Materiał nauczania
4.6.2. Pytania sprawdzające
4.6.3. Ćwiczenia
4.6.4. Sprawdzian postępów

27
27
30
30
31

4.7. Rozliczenia dotyczące wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych

4.7.1. Materiał nauczania
4.7.2. Pytania sprawdzające
4.7.3. Ćwiczenia
4.7.4. Sprawdzian postępów

32
32
33
33
34

4.8. Podatek dochodowy od osób fizycznych
4.8.1. Materiał nauczania
4.8.2. Pytania sprawdzające
4.8.3. Ćwiczenia
4.8.4. Sprawdzian postępów

35
35
37
37
38

4.9. Podatkowa księga przychodów i rozchodów
4.9.1. Materiał nauczania
4.9.2. Pytania sprawdzające

39
39
42

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.3. Ćwiczenia
4.9.4. Sprawdzian postępów

42
44

4.10. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

4.10.1. Materiał nauczania
4.10.2. Pytania sprawdzające
4.10.3. Ćwiczenia
4.10.4. Sprawdzian postępów

45
45
47
47
48

4.11. Podatek od towarów i usług (VAT – ang. Value-Added Tax)

4.11.1. Materiał nauczania
4.11.2. Pytania sprawdzające
4.11.3. Ćwiczenia
4.11.4. Sprawdzian postępów

49
49
50
51
52

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy na temat ewidencjonowania

zdarzeń gospodarczych, a w szczególności prowadzenia uproszczonych form rachunkowości.
Nauczysz się również sporządzać dokumenty księgowe, podręcznik ten pomoże Ci opanować
umiejętność posługiwania się nimi w ewidencji i rozliczeniach z ZUS i urzędem skarbowym.

Poradnik zawiera:

− wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki,
− wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć przed przystąpieniem do nauki tej jednostki

modułowej,

− wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
− materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści

jednostki modułowej,

− zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy już opanowałeś podane treści,
− ćwiczenia, które mają na celu wykształcenie Twoich umiejętności praktycznych,
− sprawdzian postępów, czyli przykładowy zestaw zadań i pytań, który umożliwi Ci

sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu ćwiczeń. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

− sprawdzian osiągnięć, który posłuży nauczycielowi do przeprowadzenia sprawdzianu

poziomu przyswojonych przez Ciebie wiadomości i ukształtowanych umiejętności.

W materiale nauczania zostały omówione zagadnienia dotyczące treści z obszaru

ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych, w tym: podstawy prawne prowadzenia
rachunkowości, typy operacji gospodarczych, dokumentacja księgowa, inwentaryzacja, źródła
przychodów, podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek VAT, rozliczenia dotyczące
wynagrodzeń i ubezpieczeń społecznych, uproszczona ewidencja gospodarcza.

Z rozdziałem Pytania sprawdzające możesz zapoznać się:

− przed przystąpieniem do rozdziału Materiał nauczania – poznając przy tej okazji

wymagania wynikające z potrzeb zawodu, a po przyswojeniu wskazanych treści,
odpowiadając na te pytania, sprawdzisz stan swojej gotowości do wykonywania ćwiczeń,

− po zapoznaniu się z rozdziałem Materiał nauczania, aby sprawdzić stan swojej wiedzy,

która będzie Ci potrzebna do wykonywania ćwiczeń.

Kolejnym etapem poznawania zagadnień z dziedziny ewidencjonowania zdarzeń

gospodarczych będzie wykonywanie ćwiczeń, których celem jest uzupełnienie i utrwalenie
informacji.

Po wykonaniu ćwiczeń, sprawdź poziom swoich postępów, rozwiązując test Sprawdzian

postępów, zamieszczony po ćwiczeniach. W tym celu:
y

przeczytaj pytania i odpowiedz na nie,

podaj odpowiedź, wstawiając X w odpowiednie miejsce,

– wpisz TAK jeśli Twoja odpowiedź na pytanie jest prawidłowa,
– wpisz NIE jeśli Twoja odpowiedź na pytanie jest niepoprawna.

Odpowiedzi NIE wskazują na luki w Twojej wiedzy, informują Cię również, jakich

zagadnień jeszcze dobrze nie opanowałeś. Oznacza to także powrót do treści, które nie są
dostatecznie opanowane.

Poznanie przez Ciebie wszystkich lub określonej części wiadomości z dziedziny

ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych będzie stanowiło dla nauczyciela podstawę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przeprowadzenia sprawdzianu poziomu przyswojonych wiadomości i ukształtowanych
umiejętności. W tym celu nauczyciel posłuży się Zestawem zadań testowych, który zawiera:
– instrukcję, w której omówiono tok postępowania podczas przeprowadzania sprawdzianu,
– przykładową kartę odpowiedzi, w której, w przeznaczonych miejscach, wpisz odpowiedzi
na pytania, będzie to stanowić dla Ciebie trening przed sprawdzianem zaplanowanym przez
nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do nowego etapu nauki w zakresie programu jednostki modułowej

Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych powinieneś umieć:
− posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

− posługiwać się podstawowymi pojęciami prawnymi,

− korzystać z różnych źródeł prawa,

− posługiwać się technologią informacyjną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

– określić uregulowania prawne dotyczące prowadzenia rachunkowości,
– określić zakres podmiotowy rachunkowości,
– posłużyć się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,
– określić nadrzędne zasady rachunkowości,
– zdefiniować pojęcie operacji gospodarczych,
– rozróżnić typy operacji gospodarczych,
– zastosować procedury przygotowania dowodów księgowych,
– dokonać archiwizacji dowodów księgowych,
– zdefiniować pojęcie przychodu,
– określić źródła przychodów,
– określić pojęcie kosztu,
– sklasyfikować koszty,
– określić, na czym polega kalkulacja kosztów,
– określić koszty jednostkowe,
– ustalić cenę sprzedaży,
– przedstawić pojęcie i przedmiot inwentaryzacji,
– przedstawić zasady przeprowadzania inwentaryzacji przez jednostki prowadzące

podatkową księgę przychodów oraz opodatkowane w formie ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych,

– przeprowadzić inwentaryzację zapasów,
– omówić zasady wypełniania arkuszy spisowych,
– określić zadania inwentaryzacji,
– obliczyć wynagrodzenia pracowników,
– sporządzić listę płac,
– rozróżnić składki ZUS płacone przez pracodawcę i pracownika,
– określić przepisy regulujące podatek dochodowy od osób fizycznych,
– omówić zasady opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych,
– ustalić podatek dochodowy od osób fizycznych,
– omówić zasady opodatkowania podatkiem liniowym,
– określić przepisy regulujące zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów

i rozchodów,

– omówić zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów,
– zaewidencjonować przychody i koszty uzyskania przychodu w podatkowej księdze

przychodów i rozchodów,

– scharakteryzować zasady prowadzenia Ewidencji nabycia i sprzedaży towarów i usług

VAT,

– dokonać zapisów w Ewidencji nabycia i sprzedaży towarów i usług VAT,
– rozliczyć podatek VAT,
– scharakteryzować zasady prowadzenia Ewidencji środków trwałych i wartości

niematerialnych i prawnych oraz Ewidencji wyposażenia,

– scharakteryzować zasady prowadzenia Ewidencji przebiegu pojazdu,
– scharakteryzować zasady prowadzenia Ewidencji sprzedaży,
– określić przepisy regulujące zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów

ewidencjonowanych,

– omówić zasady opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych,
– określić przepisy regulujące podatek od towarów i usług,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– omówić zasady opodatkowania podatkiem od towarów i usług,
– przeprowadzić ewidencję gospodarczą z zastosowaniem programu komputerowego do

podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych,

– sporządzić deklaracje ZUS i podatkowe za pomocą programów komputerowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe wiadomości z zakresu rachunkowości

4.1.1. Materiał nauczania

Uregulowania prawne rachunkowości
Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości w Polsce
jest ustawa o rachunkowości z dnia 29 września1994 roku (jednolity tekst Dziennik Ustaw z
2002 roku nr 76 poz. 694 z późniejszymi zmianami). Ustawa zawiera regulacje w zakresie
rachunkowości dla wszystkich jednostek objętych obowiązkiem prowadzenia ksiąg
rachunkowych.
Ustawa o rachunkowości określa obowiązki jednostek gospodarczych, które obejmują: opis
przyjętych zasad rachunkowości, prowadzenie ksiąg rachunkowych, okresowe ustalanie lub
sprawdzanie za pomocą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów, wycenę
aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego, sporządzanie sprawozdań
finansowych i innych sprawozdań, których dane wynikają z ksiąg rachunkowych,
gromadzenie i przechowywanie dokumentacji, poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań
finansowych.
Regulacje prawne w dziedzinie rachunkowości są zgodne ze standardami opracowanymi
przez Międzynarodowy Komitet Standardów Rachunkowości. Dostosowuje polskie
rozwiązania w zakresie rachunkowości do rozwiązań obowiązujących w krajach Unii
Europejskiej.

Pozostałe źródła prawa dotyczące prowadzenia rachunkowości:
1. Ustawa z dnia 29 lipca 1997r. Ordynacja podatkowa (DzU 2005, Nr 8, poz. 60 z późn.

zm.)

2. Ustawa z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników

i płatników (DzU 2004, Nr 269, poz. 2681 z późn. zm.)

3. Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od

niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (DzU 1998, Nr 144, poz. 930
z późn. zm.)

4. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU 2000,

Nr 14, poz. 176 z późn. zm.)

5. Ustawa z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (DzU 2004, Nr 29, poz. 257

z późn. zm.)

6. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (DzU 2004, Nr 54, poz.

535 z późn. zm.)

7. Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (DzU 2003, Nr 119,

poz. 1117 z późn. zm.)

Zakres podmiotowy rachunkowości
Przepisy ustawy o rachunkowości obowiązują:
1) spółki handlowe (osobowe i kapitałowe, w tym również organizacje) oraz spółki cywilne,

z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego Banku Polskiego,

2) osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz

spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji
finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie
polskiej 800 000 euro,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) jednostki organizacyjne działające na podstawie Prawa bankowego, Prawa o publicznym

obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów
o działalności ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy
emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów,

4) gminy, powiaty, województwa i ich związki, a także państwowe, gminne, powiatowe

i wojewódzkie:
a) jednostki budżetowe,
b) gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych,
c) zakłady budżetowe,
d) fundusze celowe niemające osobowości prawnej,

5) jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek, o których

mowa w pkt. 1 i 2,

6) zagraniczne osoby prawne, zagraniczne jednostki nie posiadające osobowości prawnej

oraz zagraniczne osoby fizyczne, prowadzące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
działalność osobiście, przez osobę upoważnioną, przy pomocy pracowników –
w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez
względu na wielkość przychodów,

7) jednostki nie wymienione w pkt. 1–6, jeżeli otrzymują one na realizację zadań zleconych

dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego
lub funduszów celowych – od początku roku obrotowego, w którym dotacje lub
subwencje zostały im przyznane.

Nadrzędne zasady rachunkowości
Rachunkowość powinna być prowadzona w taki sposób, aby dostarczone przez nią
informacje były wiarygodne i zgodne z rzeczywistością, a także użyteczne dla odbiorców
informacji, przekazywanych przez rachunkowość. Reguły prawidłowego prowadzenia
rachunkowości, zwane zasadami rachunkowości, przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Nadrzędne zasady rachunkowości

Zasada Opis

zasada kontynuacji
działania

zakłada, że jednostka gospodarcza będzie kontynuowała, w dającej się
przewidzieć przyszłości swoją działalność w tym samym zakresie lub
bez istotnych zmian

zasada memoriałowa

zakłada, że osiągnięte przychody i poniesione koszty zalicza się do
okresu, w którym faktycznie wystąpiły, niezależnie od wpływu
należności i zapłaty zobowiązania

zasada współmierności
przychodów i kosztów

zakłada, że na wynik finansowy wpływają zrealizowane w danym roku
obrotowym przychody i poniesione dla nich koszty

zasada ostrożności
/ostrożnej wyceny/

mówi o tym, że wycena aktywów i pasywów jednostki musi być
dokonana tak, aby nie został zniekształcony wynik finansowy

zasada istotności

wyodrębnia w ewidencji te operacje gospodarcze, które mają istotne
znaczenie dla oceny sytuacji majątkowej, finansowej, rentowności
jednostki i podejmowania decyzji

zasada ciągłości

przewiduje stałe stosowanie tych samych, przyjętych przez jednostkę
metod, w celu zapewnienia porównywalności danych i informacji
liczbowych

zasada periodyzacji

mówi o tym, że wszystkie operacje należy zapisywać w księgach
rachunkowych

Źródło: opracowanie własne na podstawie ustawy o rachunkowości.

Podstawowa terminologia z zakresu rachunkowości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyjaśnienie podstawowych pojęć (rachunkowość, księgi rachunkowe, aktywa, pasywa,

przychód, koszt, wynik finansowy, sprawozdanie finansowe, inwentaryzacja), odnoszących
się do rachunkowości opisano w tabeli 2.

Tabela 2. Podstawowa terminologia z zakresu rachunkowości

Pojęcie Określenie

Rachunkowość

system ewidencji gospodarczej odzwierciedlającej w formie pieniężnej
zjawiska i procesy gospodarcze oraz sytuację majątkową i wyniki
działalności podmiotów gospodarczych

Księgi rachunkowe

dokumentacja księgowa obejmująca zbiory zapisów księgowych, obrotów
(sum zapisów) i sald; odzwierciedlają aktywa, pasywa, przychody i koszty
przedsiębiorstwa; stanowią podstawę do sporządzenia sprawozdania
finansowego

Aktywa

zasoby majątkowe będące własnością przedsiębiorstwa, przeznaczone do
wykorzystywania w jego działalności, są to: wartości niematerialne i prawne
(prawa autorskie, licencje, znak towarowy, programy komputerowe,
koncesje), środki trwałe (budynki, grunty, środki transportu, maszyny,
urządzenia), inwestycje długo- i krótkoterminowe (udziały wniesione do
innych jednostek, akcje posiadane przez daną jednostkę, udzielone pożyczki,
środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych), należności długo-
i krótkoterminowe (kwoty pieniężne należne od kontrahentów – odbiorców,
urzędów itp.), zapasy (materiały, towary, produkty)

Pasywa

źródła finansowania aktywów, są to: kapitały własne (kapitał podstawowy,
zapasowy, rezerwowy, wynik finansowy) oraz kapitał obcy (zobowiązania
długo- i krótkoterminowe – kredyty, pożyczki, zobowiązania wobec
dostawców, zobowiązania publiczno-prawne – zobowiązania z tytułu
podatków, opłat, składek na ubezpieczenia społeczne, zobowiązania wobec
pracowników i inne)

Przychód

wyrażona w pieniądzu wielkość sprzedaży produktów, towarów,
materiałów, usług, wartość naliczonych odsetek, wielkość otrzymanych kar,
grzywien

Koszt

wyrażone w pieniądzu zużycie rzeczowych składników majątku,
wynagrodzenie za pracę, usługi obce, a także podatki, ubezpieczenie
majątku, opłaty oraz inne elementy związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej

Wynik finansowy

wyrażony w pieniądzu rezultat działalności jednostki gospodarczej
osiągnięty w pewnym okresie

Sprawozdanie finansowe

składa się z: bilansu, rachunku zysków i strat, informacji dodatkowej,
sprawozdania ze zmian w kapitale własnym, sprawozdania z przepływu
środków pieniężnych

Inwentaryzacja

działania obejmujące swoim zakresem ogół czynności, których celem jest
ustalenie faktycznego stanu składników aktywów i pasywów
przedsiębiorstwa, jak również składników własnych nieujmowanych
w bilansie (ewidencja pozabilansowa) bądź też niestanowiących własności
danej jednostki gospodarczej (np. dzierżawionych, przejętych w leasing)

Źródło: opracowanie własne.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co jest podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości?
2. Co określa ustawa o rachunkowości?
3. Jakie znasz inne niż ustawa o rachunkowości źródła prawa dotyczące prowadzenia

rachunkowości?

4. Co to jest rachunkowość?
5. Co to są księgi rachunkowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Co to są aktywa?
7. Co to są pasywa?
8. Co to jest przychód?
9. Co to jest koszt?

10. Jak definiuje się wynik finansowy?
11. Co obejmuje sprawozdanie finansowe?
12. Na czym polega inwentaryzacja?
13. Jaki jest zakres podmiotowy rachunkowości?
14. Jakimi zasadami kieruje się rachunkowość?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Znajdź w ustawie o rachunkowości artykuł, mówiący o terminie i częstotliwości

sporządzania inwentaryzacji. Podaj nr artykułu i zapisz w zeszycie najważniejsze informacje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) prześledzić ustawę o rachunkowości,
2) odnaleźć rozdział dotyczący inwentaryzacji,
3) znaleźć artykuł odnoszący się do terminów i częstotliwości sporządzania inwentaryzacji,
4) zapisać w zeszycie, kiedy termin i częstotliwość inwentaryzacji uważa się za dotrzymane.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

ustawa o rachunkowości,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wstaw w puste miejsca terminy i pojęcia: rachunkowość, księgi rachunkowe, aktywa,

pasywa, przychód, koszt, wynik finansowy, sprawozdanie finansowe, inwentaryzacja.

1. Wyrażone w pieniądzu zużycie składników majątku to

……………………………………

2. Zobowiązania z tytułu dostaw należą do ……………………………………
3. …………………………………… to dokumentacja księgowa obejmująca zbiory

zapisów księgowych, obrotów i sald.

4. Do …………………………………… zalicza się między innymi środki trwałe

i materiały.

5. …………………………………… to wyrażony w pieniądzu rezultat działalności

jednostki gospodarczej osiągnięty w pewnym okresie.

6. System ewidencji gospodarczej odzwierciedlającej w formie pieniężnej zjawiska

i procesy gospodarcze oraz sytuację majątkową i wyniki działalności podmiotów
gospodarczych to ……………………………………

7. …………………………………… polega na ustaleniu faktycznego stanu składników

aktywów i pasywów przedsiębiorstwa.

8. Wyrażona w pieniądzu wielkość sprzedaży produktów, towarów i materiałów to

……………………………………

9. Bilans jest elementem ……………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przypomnieć sobie podstawowe pojęcia i terminy z zakresu rachunkowości,
2) przeczytać uważnie zdania,
3) w miejsce kropek wpisać odpowiednie terminy i pojęcia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

−

plansze

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wskazać podstawowy akt prawny regulujący zasady prowadzenia

rachunkowości?

2) wyjaśnić, co określa ustawa o rachunkowości?
3) wyszukać w ustawie o rachunkowości interesujące cię informacje?
4) wskazać inne niż ustawa o rachunkowości, źródła prawa

dotyczące prowadzenia rachunkowości?

5) posłużyć się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości?
6) określić zakres podmiotowy rachunkowości?
7) omówić nadrzędne zasady rachunkowości?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Typy operacji gospodarczych

4.2.1. Materiał nauczania

Pojęcie operacji gospodarczych

Operacje gospodarcze to te zdarzenia gospodarcze, które dają się wyrazić wartościowo

i powodują zmiany w stanie środków gospodarczych oraz źródeł ich pochodzenia, np. zakup
materiałów od dostawców, spłata kredytu bankowego, wypłata wynagrodzeń.

Nie jest natomiast operacją gospodarczą np. wysłanie zamówienia do dostawcy,

otrzymanie zawiadomienia o udzieleniu przez bank kredytu, zawarcie umowy o pracę
z pracownikiem.

Typy operacji gospodarczych
Operacje gospodarcze można podzielić na:
− operacje bilansowe, które odzwierciedlają zmiany w bilansie:

operacje aktywne,

operacje pasywne,

operacje aktywno-pasywne;

− operacje wynikowe, które wpływają na wynik finansowy przedsiębiorstwa.

Typy operacji gospodarczych przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3. Typy operacji gospodarczych

Lp.

Nazwa

operacji

Typ

operacji

Opis Przykład

Operacje
aktywne

Wywołują zmiany tylko w składnikach
aktywów, przy czym jeden ze
składników zwiększa się, a drugi
zmniejsza

Podjęto gotówkę z banku
do kasy

Operacje
pasywne

Wywołują zmiany tylko w składnikach
pasywów, przy czym jeden ze
składników zwiększa się, a drugi
zmniejsza

Ze specjalnie
zaciągniętego kredytu
spłacono zobowiązania
wobec dostawców

1 Operacje

bilansowe
(wywołują
zmiany w
składnikac
h bilansu)

Operacje
aktywno-
pasywne

Wywołują zmiany jednocześnie w
składnikach aktywów i pasywów, przy
czym oba składniki jednocześnie
zwiększają się, albo oba jednocześnie
zmniejszają się

Wypłacono z kasy
pracownikom
wynagrodzenia

2 Operacje

wynikowe

Zmieniając wartość jednego składnika
bilansu, wyrażają jednocześnie wartość
zużytych

środków w procesie

produkcji (koszt) lub wielkość
uzyskanych efektów z prowadzonej
działalności (przychód)

Bank naliczył odsetki od
wkładów na rachunku
bankowym

Źródło: opracowanie własne.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest operacja gospodarcza?
2. Czym różni się operacja gospodarcza od zdarzenia gospodarczego?
3. Czym charakteryzują się operacje aktywne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Czym charakteryzują się operacje pasywne?
5. Czym charakteryzują się operacje aktywno-pasywne?
6. Czym charakteryzują się operacje wynikowe?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż, czy podana operacja jest operacją bilansową, czy wynikową.

Lp. Operacja

gospodarcza

Operacja

bilansowa

Operacja

wynikowa

1 Zaciągnięto kredyt bankowy na spłatę zobowiązań

2 Zakupiono za gotówkę komputer

3 Sprzedano

zbędny środek trwały

4 Otrzymano

dotację do produkcji wyrobów

5 Naliczono pracownikom wynagrodzenia

6 Pobrano z rachunku bankowego pieniądze do kasy

7 Wypłacono z kasy pracownikom wynagrodzenia

8 Otrzymano odszkodowanie za kradzież pieniędzy z kasy

9 Zapłacono fakturę za wykonane usługi transportowe

10 Wystawiono fakturę odbiorcy za sprzedane towary

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie podane operacje gospodarcze,
2) zaznaczyć znakiem X operację bilansową lub wynikową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Zaznacz, czy podane zdarzenia gospodarcze są operacjami gospodarczymi.

1. Wysłanie oferty sprzedaży swoich wyrobów do odbiorcy X. TAK/NIE
2. Sprzedaż wyrobów odbiorcy X. TAK/NIE
3. Wystawienie faktury kontrahentowi X za sprzedaż wyrobów. TAK/NIE
4. Zapłata przez kontrahenta X należności z tytułu sprzedanych wyrobów. TAK/NIE
5. Otrzymanie wyciągu bankowego. TAK/NIE
6. Pobranie przez bank prowizji za prowadzenie rachunku. TAK/NIE
7. Otrzymanie faktury od kontrahenta Y za wykonane usługi remontowe. TAK/NIE
8. Zapłata kontrahentowi Y za wykonane usługi. TAK/NIE
9. Otrzymanie dowodu wpłaty KP, stwierdzającego zapłatę za wykonane usługi. TAK/NIE
10. Przekazanie swoich wyrobów w formie darowizny do domu dziecka. TAK/NIE

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie zdania,
2) skreślić TAK, jeżeli zdarzenie nie jest operacją gospodarczą lub NIE, jeżeli zdarzenie jest

operacją gospodarczą.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

−

plansze.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyjaśnić pojęcie operacji gospodarczej?
2) wyjaśnić różnicę między operacją gospodarczą a zdarzeniem gospodarczym?
3) określić, czym charakteryzują się operacje bilansowe?
4) określić, czym charakteryzują się operacje aktywne?
5) określić, czym charakteryzują się operacje pasywne?
6) określić, czym charakteryzują się operacje aktywno-pasywne?
7) określić, czym charakteryzują się operacje wynikowe?
8) rozróżnić operacje bilansowe i wynikowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Dokumentacja księgowa

4.3.1. Materiał nauczania

Sporządzanie dowodów księgowych
Dokumentacją księgową nazywa się zbiór prawidłowo sporządzonych dokumentów
księgowych, które przedstawiają treść operacji i zdarzeń gospodarczych oraz podlegają
ewidencji księgowej.
Dokumenty, które stwierdzają fakt zaistnienia operacji gospodarczej, nazywają się
dowodami księgowymi.
Dowód

księgowy spełnia swoją funkcję, jeżeli jest prawidłowo wystawiony, tzn.:

− posiada swoją nazwę i symbol,
− stwierdza fakt dokonania operacji gospodarczej zgodnie z jej rzeczywistym przebiegiem,
− zawiera co najmniej następujące dane :

określenie wystawcy i wskazanie stron (nazw i adresów) uczestniczących w operacji

gospodarczej, a w odniesieniu do wewnętrznych operacji

− wskazanie uczestniczących

komórek organizacyjnych,

przedmiot oraz ilościowe i wartościowe określenie operacji gospodarczej,

własnoręczne podpisy osób odpowiedzialnych za dokonanie operacji gospodarczej i jej

udokumentowanie;

− sprawdzony jest pod względem:

merytorycznym (celowości i gospodarczego uzasadnienia operacji),

formalnym (zgodności z przepisami prawa),

rachunkowym (czy nie zawiera błędów rachunkowych).

Procedura przygotowania dowodów do księgowania
1. Sprawdzenie dokumentów pod względem merytorycznym oraz formalno-rachunkowym:

− Kontrola merytoryczna polega na zbadaniu, czy dane zawarte w dokumencie

odpowiadają rzeczywistości, czy wyrażona w dokumencie operacja gospodarcza była
celowa z punktu widzenia gospodarczego, czy jest zgodna z obowiązującymi
przepisami prawa oraz zgodna z treścią umowy lub zlecenia.

− Kontrola formalno–rachunkowa polega na sprawdzeniu, czy dokument został

wystawiony poprawnie oraz czy jest zgodny z obowiązującymi przepisami prawa,
a także, czy operacja gospodarcza została poddana kontroli merytorycznej oraz czy
dowód jest pozbawiony błędów rachunkowych.

2. Dekretowanie dokumentów, które polega na ustaleniu i oznaczeniu na dokumencie

sposobu jego ewidencji (czyli na podaniu kont, na których dana operacja powinna być
zaksięgowana) zgodnie z zasadami ustalonymi w zakładowym planie kont. Czynności te
wykonuje główny księgowy lub upoważniony przez niego kompetentny pracownik działu
księgowości.

3. Segregowanie dokumentów, które polega na ułożeniu ich albo według grup rodzajowych

(np. dokumenty kasowe, bankowe, materiałowe), albo według kont, wyznaczonych
w zakładowym planie kont. Segregowania dokonują upoważnieni do nich pracownicy
jednostek gospodarczych. Jeżeli określone operacje gospodarcze są udokumentowane
dwoma lub więcej dowodami albo egzemplarzami tego samego dowodu, to kierownik
jednostki ustala, który z dowodów (egzemplarzy dowodu) ma stanowić podstawę zapisów
w księgach.

Archiwizacja dowodów księgowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podmioty gospodarcze przekazują do archiwów państwowych te dokumenty, które

stanowią materiały archiwalne, trwale przechowywane według ściśle określonych zasad.
Pozostałe dokumenty przechowuje się:
− odcinki paragonowe lub inne dowody kasowe – co najmniej przez okres, jaki upłynie do

chwili rozliczenia osób, odpowiedzialnych za sprzedaż detaliczną,

− listy płac lub inne dowody potrzebne do ustalenia rent i emerytur – przez okres ustalony

w przepisach określających zasady wymiaru rent i emerytur,

− wszelkie inne dowody księgowe, dokumenty inwentaryzacyjne, księgi rachunkowe,

sprawozdania finansowe za okresy nie kończące roku oraz inne akta przez okres 5 lat.

Okresy przechowywania oblicza się od początku roku następującego po roku obrotowym,
którego dane dokumenty księgowe dotyczą. Dowody księgowe dotyczące wieloletnich
inwestycji, kredytów i pożyczek, kontraktów handlowych, spraw skierowanych na drogę
postępowania sądowego, będących przedmiotem dochodzeń w sprawach karnych, należy
przechowywać również po upływie wyznaczonych terminów do końca roku następującego po
roku obrotowym, w którym objęte nimi inwestycje, roszczenia, kredyty i pożyczki, kontrakty
i sprawy zostaną ostatecznie zakończone, spłacone, rozliczone i przedawnione .

Elektroniczna archiwizacja dokumentów polega na przetwarzaniu informacji zapisanych

na papierze (kliszy, bądź w formie rysunku czy pliku komputerowego) na tzw. nośniki trwałe
jednokrotnego zapisu np. CD, DVD lub dyski optyczne. Taka archiwizacja dokumentów
księgowych opiera się przede wszystkim na bardzo szybkim dostępie do przetworzonych
danych oraz zabezpieczeniu firmowej dokumentacji przed niebezpieczeństwami związanymi
z pożarem, powodzią albo jakąkolwiek dewastacją. Pozwala ono także w sposób znaczący
zredukować koszty funkcjonowania przedsiębiorstwa.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest dokumentacja księgowa?
2. Jaka jest różnica między dokumentem a dowodem księgowym?
3. Co oznacza, że dowód księgowy jest wystawiony prawidłowo?
4. Jak wygląda procedura przygotowania dowodów do księgowania?
5. Jak długo przechowuje się dokumenty księgowe?
6. Na czym polega elektroniczna archiwizacja dokumentów?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wystaw fakturę, mając dane:

Sprzedawca: „ABC” PHU, ul. Krótka 6, 71-123 Szczecin, NIP: 851-123-56-89
Nabywca: „Malibu” sp. z o.o., ul. Długa 15, 70-789 Szczecin, NIP: 852-963-74-12
Data wystawienia faktury: 10 XI 2005 r.
Sposób zapłaty: gotówka
Sprzedany towar (ceny netto, VAT = 22%): 15 kg cukru (1,20 zł/kg), 5 kg kawy (21 zł/kg),
5 opakowań herbaty (5,50 zł/szt.), 100 opakowań śmietanki do kawy (0,35 zł/szt.).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sprawdzić, czy podane są wszystkie informacje, niezbędne do wystawienia faktury,
2) uzupełnić brakujące elementy,
3) wystawić fakturę VAT (oryginał i kopię),
4) zaznaczyć, która faktura powinna trafić do sprzedawcy, a która do nabywcy,
5) w razie wystąpienia błędów wystawić fakturę korygującą.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− faktura VAT,
− faktura VAT korygująca,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wystaw dowolnie po 5 dowodów wpłaty KP i dowodów wypłaty KW, a następnie na ich

podstawie sporządź raport kasowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapisać w zeszycie 5 przykładowych osób, od których otrzymujesz pieniądze, za co i jaką

kwotę (informacje potrzebne do wypełnienia KP),

2) zapisać w zeszycie 5 przykładowych osób, którym wypłacasz pieniądze z kasy, za co

i jaką kwotę (informacje potrzebne do wypełnienia KW),

3) ustalić stan kasy z poprzedniego miesiąca (pozycja z przeniesienia RK),
4) wypełnić dokumenty.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− dowody wpłaty KP i wypłaty KW,
− raport kasowy,
− kalkulator,
− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyjaśnić pojęcie dokumentacji księgowej?
2) wyjaśnić różnicę między dokumentem a dowodem księgowym?
3) określić, co oznacza, że dowód księgowy jest wystawiony prawidłowo?
4) określić warunki sporządzania dowodów księgowych?
5) poprawiać błędy w dowodach księgowych?
6) omówić procedurę przygotowania dowodów do księgowania?
7) określić czas przechowywania dokumentów księgowych?
8) omówić, na czym polega elektroniczna archiwizacja dokumentów?
9) sporządzić dokument księgowy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Przychody i koszty w przedsiębiorstwie

4.4.1. Materiał nauczania

Źródła przychodów
Przychód to wyrażona w pieniądzu wielkość sprzedaży produktów, towarów, materiałów,
usług, wartość naliczonych odsetek, wielkość otrzymanych kar, grzywien. Źródła
przychodów przedstawia tabela 4.

Tabela 4. Źródła przychodów

Przychody Opis

Przychody ze sprzedaży produktów,
towarów i materiałów

to wartość sprzedaży produktów, towarów i materiałów, którą
oblicza się jako sumę iloczynów ilości sprzedanych produktów,
towarów i materiałów oraz ich ceny sprzedaży

Pozostałe przychody operacyjne

to:

−

przychody ze sprzedaży majątku trwałego,

−

przychody z likwidacji środków trwałych,

−

dotacje,

−

otrzymane kary, grzywny, odszkodowania, darowizny,

−

wartość odpisanych przedawnionych lub umorzonych

zobowiązań

Przychody finansowe

to:

−

wartość sprzedaży papierów wartościowych,

−

otrzymane odsetki od lokat terminowych, środków na rachunkach
bankowych lub udzielonych pożyczek,

−

otrzymane dywidendy od akcji obcych,

−

dyskonta od weksli obcych,

−

przychody z udziałów w innych jednostkach,

−

dodatnie różnice kursowe,

−

otrzymane odsetki za nieterminową regulację należności

Koszty w przedsiębiorstwie

Koszt to wyrażone w pieniądzu zużycie rzeczowych składników majątku, wynagrodzenie

za pracę, usługi obce, a także podatki, ubezpieczenie majątku, opłaty oraz inne elementy
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Koszty można klasyfikować według różnych kryteriów (poświęcony został temu moduł

341[02].Z5.01 Klasyfikowanie kosztów i przychodów).
W niniejszym podręczniku przedstawimy klasyfikację kosztów rodzajowych (istotnych
przy sporządzaniu kalkulacji).

Klasyfikacja kosztów rodzajowych:

− amortyzacja – koszty związane ze zużyciem środków trwałych,
− zużycie materiałów i energii – zużycie materiałów podstawowych, pomocniczych, paliw,

opakowań, odpadków, energii elektrycznej,

− usługi obce – koszty związane z usługami remontowymi, transportowymi, budowlano-

montażowymi, bankowymi, najmu i dzierżawy,

− podatki i opłaty – podatek akcyzowy, podatek od nieruchomości, podatek od środków

transportu, opłaty skarbowe,

− wynagrodzenia – (brutto) za pracę, bez względu na rodzaj umowy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia – składki z tytułu ubezpieczeń społecznych,

odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, szkolenie pracowników, wydatki
związane z bhp,

− pozostałe koszty rodzajowe – koszty podróży służbowych, reprezentacji i reklamy, składki

z tytułu

ubezpieczeń majątkowych,

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest przychód?
2. Co to są przychody ze sprzedaży?
3. Jakie przychody zalicza się do pozostałych przychodów operacyjnych?
4. Jakie przychody zalicza się do przychodów finansowych?
5. Co to jest koszt?
6. Jakie koszty zalicza się do kosztów rodzajowych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przyporządkuj podane przychody do pozostałych przychodów operacyjnych lub

przychodów finansowych:
− dodatnie różnice kursowe,
− przychody z likwidacji środków trwałych,
− otrzymane dywidendy od akcji obcych,
− dotacje,
− dyskonta od weksli obcych,
− otrzymane kary, grzywny, odszkodowania, darowizny,
− wartość odpisanych przedawnionych lub umorzonych zobowiązań
− przychody ze sprzedaży majątku trwałego,
− wartość sprzedaży papierów wartościowych,
− przychody z udziałów w innych jednostkach,
− otrzymane odsetki od lokat terminowych, środków na rachunkach bankowych lub

udzielonych pożyczek,

− otrzymane odsetki za nieterminową regulację należności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytaj uważnie wszystkie wymienione przychody,
2) wpisz do tabeli w odpowiednie miejsce pozostałe przychody operacyjne i przychody

finansowe.

Pozostałe przychody operacyjne

Przychody finansowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wpisz w puste miejsca brakujące pojęcia lub terminy: amortyzacja, zużycie materiałów i

energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne
świadczenia, pozostałe koszty rodzajowe.
1. ………………………… to koszty związane z naliczeniem wynagrodzenia za pracę,
2. ………………………… to koszty związane ze zużyciem środków trwałych,
3. ………………………… to koszty związane ze zużyciem materiałów podstawowych,

pomocniczych, paliw, opakowań, odpadków, energii elektrycznej,

4. ………………………… to koszty związane z podatkiem akcyzowym, podatkiem od

nieruchomości, podatkiem od środków transportu, opłatami skarbowymi,

5. ………………………… to koszty związane z usługami remontowymi, transportowymi,

budowlano-montażowymi, bankowymi, najmu i dzierżawy,

6. ………………………… to koszty podróży służbowych, reprezentacji i reklamy, składki

z tytułu ubezpieczeń majątkowych,

7. ………………………… to składki z tytułu ubezpieczeń społecznych, odpisy na

zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, szkolenie pracowników, wydatki związane
z bhp,

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie wyjaśnienie pojęć i terminów,
2) dopasować odpowiednie pojęcie lub termin do jego określenia,
3) wpisać je w puste miejsca.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.4.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyjaśnić pojęcie przychodu?
2) wyjaśnić pojęcie przychodów ze sprzedaży?
3) sklasyfikować pozostałe przychody operacyjne?
4) sklasyfikować przychody finansowe?
5) wyjaśnić pojęcie kosztu?
6) wymienić i wyjaśnić znaczenie kosztów rodzajowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Kalkulacja kosztów

4.5.1. Materiał nauczania

Kalkulacja jest to czynność obliczeniowa, zmierzająca do ustalenia kwoty kosztów

przypadających na przedmiot kalkulacji. Przedmiotem kalkulacji może być wyrób, usługa.

Znajomość kosztu jednostkowego przez przedsiębiorców małych i średnich

przedsiębiorstw umożliwia lepsze dostosowanie cen swoich produktów, do cen stosowanych
przez inne przedsiębiorstwa. Jeżeli przedsiębiorca będzie znał koszt jednostkowy swojego
wyrobu, usługi, to będzie mógł go porównać z cenami produktów oferowanych przez
konkurencję i dzięki temu będzie mógł podjąć odpowiednie decyzje, co do ustalenia ceny.
Jeżeli różnica między ceną sprzedaży a jednostkowym kosztem wytworzenia jest zbyt mała,
to jest to sygnał, ze należy przyjrzeć się dokładniej ponoszonym kosztom i spróbować je
ograniczyć. W tym celu należy przeprowadzić kalkulację kosztów.

Przedsiębiorcy prowadzący uproszczone formy rachunkowości powinni przeprowadzać

kalkulację danego wyrobu, usługi dwukrotnie:

a) przed rozpoczęciem produkcji danego wyrobu (wykonaniem usługi) – jest to

kalkulacja wstępna,

b) po zakończeniu produkcji (wykonaniu usługi) – jest to kalkulacja wynikowa.

Kalkulacja wstępna jest sporządzana przed rozpoczęciem działalności

opiera się na

kosztach przewidywanych, planowanych (przewidywane wielkości produkcji, normy zużycia
materiałów, spodziewane ceny materiałów, usług obcych, wynagrodzeń).

Podstawą kalkulacji

wstępnej są normy i wskaźniki techniczno-ekonomiczne, taryfikatory, taryfy cen, ceny
średnie, koszty uznane za przeciętne dla danej branży czy produktu.

Kalkulacja wynikowa oparta jest na danych rzeczywistych, ujętych w ewidencji

księgowej. Odzwierciedla faktyczne zużycia składników majątku. Dzięki porównaniu
kosztów jednostkowych ustalonych w kalkulacji wstępnej i wynikowej, przedsiębiorca może
wyciągnąć odpowiednie wnioski i może przyczynić się do obniżenia kosztów prowadzonej
działalności, a w konsekwencji do zwiększenia rentowności.

Kalkulację kosztów, w przypadku firm, które prowadzą pełną rachunkowość opisano

w module 341[02].Z5.02 Sporządzanie kalkulacji. W niniejszym module zajmiemy się
kalkulacją kosztów w małych przedsiębiorstwach, prowadzących uproszczone formy
rachunkowości.

Koszty u ryczałtowca

Przedsiębiorcy opodatkowani w formie zryczałtowanej (karta podatkowa, ryczałt od

przychodów ewidencjonowanych) w ogóle nie prowadzą ewidencji kosztów. Dlatego
ryczałtowcy, którzy chcieliby przeprowadzić kalkulację, powinni systematycznie (dla
własnych potrzeb) prowadzić ewidencję ponoszonych kosztów.

W ewidencji takiej przedsiębiorca rejestrowałby wszystkie ponoszone koszty w

związku z prowadzoną działalnością.

Tabela 6 przedstawia przykładowe zestawienie kosztów dotyczących produkcji

wyrobów (usług).

Koszty u podatnika prowadzącego podatkową księgę przychodów i rozchodów

Osoby prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów ewidencjonują w niej

nie tylko przychody, ale także koszty, które zapisuje się w kolumnach:
10 – Wartość zakupionych towarów handlowych, materiałów do produkcji,
11 – Koszty uboczne zakupu towarów handlowych, materiałów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12 – Koszty reprezentacji i reklamy objęte limitem,
13 – Wynagrodzenia,
14 – Pozostałe koszty.

Na podstawie tak zaewidencjonowanych kosztów, dość łatwo jest przeprowadzić ich

kalkulację. Jeżeli jednak taka szczegółowość układu kosztów jest niewystarczająca, to
przedsiębiorca może oddzielnie (własne potrzeby) ewidencjonować koszty według schematu,
zaproponowanego w tabeli 6.
W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw w celu obliczenia kosztu jednostkowego,
zastosowanie może znaleźć metoda podziałowa prosta.
Ustalenie kosztu jednostkowego za pomocą metody podziałowej prostej ustala się przez
podzielenie poniesionych kosztów w danym okresie przez ilość wytworzonego wyrobu w tym
okresie.

Jednostkowy koszt wytworzenia oblicza się według wzoru:

gdzie:
k

– jednostkowy koszt wytworzenia;

– całkowity koszt produkcji;

– wielkość produkcji wyrobów (usług);

Tabela 6. Zestawienie kosztów dotyczących produkcji wyrobów (usług)

Lp. Koszty

Wartość (zł)

1. Zużycie materiałów podstawowych

a) Zużycie materiału A

b) Zużycie materiału B

c) Zużycie materiału C

2. Zużycie materiałów pomocniczych

a) Zużycie materiału A

b) Zużycie materiału B

c) Zużycie materiału C

3. Zużycie energii elektrycznej
4. Zużycie wody

5. Usługi obce

a) Usługi remontowe

b) Usługi transportowe

c) Rozmowy telefoniczne

d) Czynsz

e) Pozostałe usługi

6. Wynagrodzenia

Narzuty na wynagrodzenia

8. Amortyzacja

Podatki i opłaty

10. Pozostałe koszty

a) delegacje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) Koszty reprezentacji i reklamy

c) Używanie prywatnego samochodu do celów służbowych

d) Inne koszty

11. RAZEM

KOSZTY

Przykład

Koszty w przedsiębiorstwie produkcyjnym na koniec miesiąca wynosiły:
1) zużycie materiałów

podstawowych 50

000

zł

2) zużycie materiałów

pomocniczych

000

zł

3) zużycie

energii

elektrycznej 23

000

zł

4) zużycie

wody

000

zł

5) usługi

obce 15

000

zł

6) wynagrodzenia

narzutami) 30

000

zł

7) pozostałe

koszty

000

zł

8) koszty ogólne zarządu

000

zł

razem: 165 000 zł

Przedsiębiorstwo wyprodukowało w ciągu miesiąca 1 000 szt. wyrobów gotowych.
Ustalimy jednostkowy koszt wytworzenia, przez podzielenie każdej pozycji kosztów przez
ilość wyrobów. Wyniki przedstawia tabela 7.

Tabela 7. Obliczenie jednostkowego kosztu wytworzenia

Koszt (K)

Całkowite koszty

produkcji w zł (K

)

Ilość w szt.

(q)

Jednostkowy

koszt wytworzenia

w zł (k

)

zużycie materiałów podstawowych

50 000

1 000

zużycie materiałów pomocniczych

20 000

1 000

zużycie energii elektrycznej

23 000

1 000

zużycie wody

17 000

1 000

usługi obce

15 000

1 000

wynagrodzenia (z narzutami)

30 000

1 000

pozostałe koszty

5 000

1 000

techniczny koszt wytworzenia

160 000

1 000

160

koszty ogólnego zarządu

5 000

1 000

koszt własny wyrobu gotowego

165 000

1 000

165

Należy sprawdzić poprawność dokonanych obliczeń:

165zł 1000szt 165000zł

⋅

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest kalkulacja?
2. W jakim celu przeprowadza się kalkulację kosztów?
3. Co jest istotą kalkulacji wstępnej?
4. Co jest istotą kalkulacji wynikowej?
5. W jaki sposób przeprowadza się kalkulację kosztów w przypadku ryczałtu od

przychodów ewidencjonowanych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. W jaki sposób przeprowadza się kalkulację kosztów w przypadku prowadzenia

podatkowej księgi przychodów i rozchodów?

7. Na czym polega metoda podziałowa prosta kalkulacji kosztów?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeprowadź kalkulację kosztów dla zakładu fryzjerskiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) opracować tabelę (na podstawie tabeli 6),
2) w pierwszej kolumnie wpisać, zaproponowane przez siebie koszty, w drugiej kolumnie –

ich wartość,

3) obliczyć koszty całkowite.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Ustal metodą podziałową prostą koszt jednostkowy usługi fryzjerskiej (na podstawie

danych z ćwiczenia 1).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) ustalić ilość wykonanych usług fryzjerskich w ciągu miesiąca,
2) korzystając z danych z ćwiczenia 1 (gdzie ustaliłeś koszt całkowity), obliczyć koszt

jednostkowy

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wyjaśnić pojęcie kalkulacji?
2) wyjaśnić istotę kalkulacji wstępnej?
3) wyjaśnić istotę kalkulacji wynikowej?
4) omówić, w jaki sposób przeprowadza się kalkulację kosztów w przypadku

ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych?

5) omówić, w jaki sposób przeprowadza się kalkulację kosztów w przypadku

prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów?

6) omówić, na czym polega kalkulacja podziałowa prosta kosztów?
7) przeprowadzić kalkulację kosztów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Cel i zasady inwentaryzacji

4.6.1. Materiał nauczania

Inwentaryzacja to zespół czynności związanych z ustaleniem faktycznego stanu majątku

oraz źródeł ich pochodzenia na dany moment bilansowy.

Sposób i terminy przeprowadzania inwentaryzacji zależą od rodzaju sprawdzanego
składnika bilansowego i mogą przybrać formę:
– spisu z natury – stosowana do składników dających się policzyć, zważyć, będących

własnością jednostki i obcych, tj. środków pieniężnych (z wyjątkiem zgromadzonych na
rachunkach bankowych), akcji, obligacji, bonów i innych papierów wartościowych,
rzeczowych składników aktywów obrotowych, środków trwałych (z wyjątkiem gruntów
i trudno dostępnych środków trwałych) oraz maszyn i urządzeń objętych inwestycją
rozpoczętą; przeprowadzana na arkuszach spisowych, zgodnych z przepisami
o dokumentacji księgowej;

– potwierdzenia prawidłowości sald księgowych – stosowana do środków pieniężnych

zgromadzonych na rachunkach bankowych, aktywów własnych powierzonych
kontrahentom oraz należności, pożyczek i zobowiązań z wyjątkiem należności spornych
i wątpliwych, należności i zobowiązań wobec pracowników, z tytułów publiczno-
prawnych – druki potwierdzenia salda ustala jednostka we własnym zakresie;

– porównania danych ewidencyjnych z dokumentami – może być zastosowana do gruntów

i trudno dostępnych oglądowi środków trwałych, należności spornych i wątpliwych,
a w bankach również zagrożonych, należności i zobowiązań wobec pracowników,
tytułów publicznoprawnych.

Spis z natury polega na dokonaniu fizycznego pomiaru ilości składników majątkowych
drogą ich przeliczenia, zważenia lub zmierzenia przez fachowy zespół, niezależny od osób
sprawujących na co dzień pieczę nad tymi składnikami.
Inwentaryzację rzeczowych i pieniężnych składników majątku przeprowadza komisja
inwentaryzacyjna powołana przez kierownika jednostki. Przewodniczącym komisji
inwentaryzacyjnej nie może być główny księgowy lub pracownik odpowiedzialny materialnie
za składniki objęte inwentaryzacją.
Przedsiębiorcy zobowiązani do prowadzenia ewidencji działalności za pomocą księgi
przychodów i rozchodów lub opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów
ewidencjonowanych dokonują inwentaryzacji składników majątkowych na podstawie
przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i rozporządzeń
wykonawczych.
Inwentaryzację należy przeprowadzić i wpisać do księgi:
– przed zaprowadzeniem księgi,
– na koniec każdego roku podatkowego,
– w przypadku zmiany wspólnika,
– przy likwidacji działalności,
– w przypadku zarządzenia urzędu skarbowego,
– gdy ustala się zaliczki na podatek za okresy miesięczne.
Podatnik może przeprowadzić spis z natury w innym terminie, ale o zamiarze musi
powiadomić urząd skarbowy na 7 dni przed datą tego spisu.
Spisem z natury należy objąć:
– towary handlowe,
– materiały podstawowe i pomocnicze,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– półwyroby i wyroby gotowe,
– braki i odpadki.

Spisem należy objąć także towary stanowiące własność podatnika, ale znajdujące się poza
jednostką. Towary obce znajdujące się w zakładzie podatnika, które nie podlegają wycenie
ujmujemy ilościowo w remanencie z podaniem czyją stanowią własność.
Spis z natury przeprowadza się na arkuszach spisowych – drukach ścisłego zarachowania,
które wydaje się zespołom spisowym po uprzednim ponumerowaniu i zaparafowaniu przez
upoważnioną osobę z komórki księgowości, za pokwitowaniem, do późniejszego rozliczenia
po zakończeniu spisów.
Wpisu do arkusza spisowego należy dokonać bezpośrednio po ustaleniu stanu składnika.
Nie należy zostawiać wolnych wierszy. Należy stosować nazwy używane w księgowości lub
symbole indeksu materiałowego oraz takie same jednostki miary, w jakich są ujmowane
w ewidencji ilościowej i ilościowo-wartościowej. Ułatwia to rozliczenie inwentaryzacji
i ustalenie różnic.
Błędy popełnione w arkuszach spisu można poprawiać wyłącznie przez skreślenie błędnego
zapisu, tak aby pozostał on czytelny, a następnie wpisaniu zapisu poprawnego. Obok tekstu
poprawionego powinny się podpisać osoba odpowiedzialna materialnie i członek zespołu
spisowego.
Dokonanie poprawek powinno znaleźć swoje odbicie w protokole opisowym z przebiegu
inwentaryzacji, gdzie należy zamieścić uwagę odnośnie dokonanej poprawki: pozycja
spisowa, powód dokonania poprawki, przez kogo.
Arkusze spisowe stanowią dowód księgowy i powinny zawierać:
– nazwę jednostki i pola spisowego (pieczęć firmowa),
– numer arkusza,
– skład komisji inwentaryzacyjnej, osób odpowiedzialnych materialnie oraz innych osób

uczestniczących w spisie,

– datę i godzinę rozpoczęcia i zakończenia spisu,
– datę na jaką przypada termin spisu,
– dane dotyczące spisywanych składników,
– podsumowanie arkusza.

Arkusze spisowe sporządza się w dwóch egzemplarzach, a przy inwentaryzacjach zdawczo-
odbiorczych w trzech. Oryginał otrzymuje księgowość, a kopię osoba materialnie
odpowiedzialna, w której obecności winny być spisywane wszystkie składniki majątkowe.
W niektórych podmiotach wykorzystywane powinny być inne arkusze spisowe niż
uniwersalne.
Po wpisaniu ostatniej inwentaryzowanej pozycji składnika następuje zakończenie arkusza
spisowego poprzez wpisanie adnotacji – poniżej ostatniej pozycji – „spis zakończono na
pozycji nr ...”. Daty i podpisy członków komisji i osób odpowiedzialnych następują na końcu
arkusza spisowego. Osoby materialnie odpowiedzialne powinny złożyć oświadczenie, że
wszystkie składniki zostały objęte spisem i osoby te nie wnoszą zastrzeżeń do kompletności
spisów i do pracy zespołu spisowego.
Po zakończeniu spisu z natury zespoły spisowe powinny złożyć pisemną informację
o nieprawidłowościach stwierdzonych w toku inwentaryzacji.
Następną czynnością jest wycena składników majątku. Można zaniechać wyceny
rzeczowych składników majątku bezpośrednio na arkuszach, jeżeli składniki te są ujmowane
w urządzeniu ewidencyjnym zawierającym informację o ich ilości i wartości w dniu, na który
przypadał termin inwentaryzacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyceny remanentu należy dokonać w terminie 14 dni od jego zakończenia zgodnie
z zasadami rozporządzenia.
W jednostkach prowadzących księgi przychodów i rozchodów wycenia się:
– materiały, towary handlowe – według cen zakupu, nabycia lub cen rynkowych,
– półwyroby, wyroby gotowe i braki własnej produkcji – według kosztów wytworzenia,
– produkcję nie zakończoną – według kosztów wytworzenia,
– odpadki użytkowe – według wartości szacunkowej,
– niesprzedane wartości dewizowe – według cen zakupu z dnia sporządzenia spisu, a w

dniu kończącym rok podatkowy według cen zakupu nie wyższej niż kurs średni
ogłaszany przez NBP w dniu kończącym rok podatkowy,

– wartość rzeczy zastawionych – według ich wartości rynkowej,
– produkcję zwierzęcą – według cen rynkowych,
– wyposażenie objęte spisem z natury na dzień likwidacji działalności – według cen

zakupu.

W przypadku gdy towary utraciły swoją wartość użytkową podatnik może przyjąć do
wyceny towarów ceny niższe od cen zakupu lub nabycia.
Spis z natury wpisywany jest do księgi obowiązkowo poprzez wpis poszczególnych
rodzajów składników lub wpis tylko jednej pozycji, jeżeli sporządzone jest odrębne
szczegółowe zestawienie, które przechowuje się razem z księgą.

W księdze należy dokonać zapisu wartości remanentu początkowego nawet w przypadku,

gdy na dzień otwarcia księgi podatnik nie posiada składników majątku podlegających
remanentowi.

Obowiązek przeprowadzenia inwentaryzacji wynika z przepisów o rachunkowości oraz

przepisów podatkowych.

W przedmiocie przygotowania, przeprowadzenia oraz ustalenia i rozliczenia różnic

inwentaryzacyjnych nie ma różnicy pomiędzy inwentaryzacją przeprowadzaną przez
jednostki stosujące przepisy ustawy o rachunkowości, a jednostki stosujące przepisy
podatkowe. Różnice występują w terminach i częstotliwości inwentaryzacji.

Zasadniczym celem inwentaryzacji jest porównanie stanu rzeczywistego ze stanem

ewidencjonowanym, aby ujęte w bilansie składniki oraz wynik finansowy odzwierciedlały
rzeczywistą ich wartość.

Zadaniem inwentaryzacji jest:

– przede wszystkim zapewnienie wiarygodności swoich danych księgowych,
– ochrona mienia i rozliczenie osób odpowiedzialnych,
– ocena przydatności gospodarczej inwentaryzowanych składników,
– ocena stosowanej w jednostce dokumentacji księgowej.

Znaczenie inwentaryzacji dla prawidłowego funkcjonowania firmy jest tak duże, że jej

zasady, częstotliwość i terminy przeprowadzania są przedmiotem regulacji prawnych
(rozdział 3 Ustawy o rachunkowości).
Zagadnienia związane z inwentaryzacją zostały omówione szerzej w jednostce modułowej
„Prowadzenie inwentaryzacji składników majątkowych”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest inwentaryzacja?
2. Co jest przedmiotem inwentaryzacji?
3. Jaki jest cel i zadania inwentaryzacji?
4. Jakie przepisy regulują zasady przeprowadzania inwentaryzacji?
5. Jakie są metody przeprowadzania inwentaryzacji?
6. Jakie są zasady wypełniania arkuszy spisowych?
7. Jakie są zasady przeprowadzania inwentaryzacji przez podatników prowadzących

podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz ryczałt ewidencjonowany?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania:

1. Inwentaryzacji bonów i innych papierów wartościowych dokonuje się metodą

...........................................................................................................................................

2. Przedsiębiorcy zobowiązani do prowadzenia ewidencji działalności gospodarczej za

pomocą księgi przychodów i rozchodów dokonują inwentaryzacji składników
majątkowych na podstawie przepisów ...............................................................................
i ........................................................................................................................................

3. W jednostkach prowadzących podatkową księgę przychodów i rozchodów produkcję

niezakończoną wycenia się według ....................................................................................
zaś materiały według ..........................................................................................................

4. Zadaniem inwentaryzacji jest ochrona mienia i rozliczenie

...........................................................................................................................................

5. .................................................. należy dokonać w terminie 14 dni od zakończenia

remanentu.

6. Zasadniczym celem inwentaryzacji jest porównanie ............................................................

ze ......................................................................................................................................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie zdania,
2) wykropkowane pola uzupełnić.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uważnie podane stwierdzenia, prawdziwe oznacz literą P, zaś fałszywe literą F.

___1. Inwentaryzacja to zespół czynności związanych z ustaleniem stanu faktycznego

tylko aktywów obrotowych.

___2. Inwentaryzacji nie należy przeprowadzać dla aktywów powierzonych innym

jednostkom.

___3. Zadaniem inwentaryzacji jest ocena stosowanej w jednostce dokumentacji księgowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

___4. W

księdze należy dokonywać zapisu wartości remanentu początkowego nawet

w przypadku, gdy na dzień otwarcia księgi podatnik nie posiada składników
majątkowych podlegających remanentowi.

___5. Inwentaryzacja przeprowadzana przez jednostki stosujące przepisy o rachunkowości,

a jednostki stosujące przepisy podatkowe przeprowadzana jest w ten sam sposób
i w tych samych terminach.

___6. Wyceny

wyposażenia objętego spisem z natury na dzień likwidacji działalności

dokonuje się według cen rynkowych.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie podane stwierdzenia,
2) stwierdzenia prawdziwe oznaczyć z lewej strony literą P, zaś fałszywe literą F.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) podać definicję inwentaryzacji?
2) podać przepisy regulujące zasady przeprowadzania inwentaryzacji?
3) określić przedmiot inwentaryzacji?
4) określić cel i zadania inwentaryzacji?
5) wymienić metody przeprowadzania inwentaryzacji?
6) omówić zasady wypełniania arkuszy spisowych?
7) przedstawić zasady przeprowadzania inwentaryzacji przez jednostki

prowadzące podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz ryczałt
ewidencjonowany?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Rozliczenia dotyczące wynagrodzeń i ubezpieczeń

społecznych

4.7.1. Materiał nauczania

Rozliczenia dotyczące wynagrodzeń to zobowiązania pracodawcy wobec pracowników
z tytułu pracy świadczonej przez nich na rzecz firmy.
Wynagrodzenia za pracę obejmują wszelkie wypłaty pieniężne oraz świadczenia w naturze,
wynikające z umowy o pracę, umowy zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej. Kwotę
wynagrodzeń ustala się na podstawie dokumentów źródłowych (list obecności, kart pracy,
kart zarobkowych, stawek wynagrodzeń), a następnie sporządza się listy płac.
W liście płac ustala się wysokość wynagrodzeń brutto, które obejmują płace zasadnicze
i dodatki oraz potrącenia od tych wynagrodzeń. Potrącenia można podzielić na:
– obligatoryjne – na które pracownik nie musi wyrazić zgody, obejmują podatek

dochodowy od osób fizycznych, składki ZUS płacone przez pracownika, potrącenia na
podstawie tytułów egzekucyjnych i wykonawczych,

– dobrowolne – na które pracownik wyraził zgodę na piśmie, np. PZU, składki na związki

zawodowe.

Lista

płac stanowi podstawę oraz potwierdzenie wypłaty wynagrodzeń.

Na rozrachunki z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych składają się zobowiązania firmy do
pokrywania kosztów ustawowego ubezpieczenia pracowników. Pracodawca ma obowiązek
zgłosić pracownika do ubezpieczenia w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku
ubezpieczenia. Należne składki wpłaca w określonych terminach na rachunek bankowy ZUS.
Pracodawca z tytułu ubezpieczenia zatrudnianych w swojej firmie pracowników opłaca
składki na ubezpieczenia społeczne:
– ubezpieczenie emerytalne – w wysokości 9,76% podstawy wymiaru,
– ubezpieczenie rentowe – w wysokości 6,5% podstawy wymiaru,
– ubezpieczenie wypadkowe – od 0,97 do 3,86% podstawy wymiaru.

Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest dla poszczególnych płatników zróżnicowana.
Firmy zatrudniające do 9 pracowników płacą składkę w wysokości 1,93% podstawy
wymiaru, zaś pozostali w zależności od poziomu zagrożeń i skutków tych zagrożeń.
Ponadto pracodawca opłaca składki na:
– Fundusz Pracy – w wysokości 2,45% podstawy wymiaru,
– Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – wysokości 0,15% podstawy

wymiaru,

– Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Składki na ZUS płacą także pracownicy:
– ubezpieczenie emerytalne – w wysokości 9,76% podstawy wymiaru,
– ubezpieczenie rentowe – w wysokości 6,5% podstawy wymiaru,
– ubezpieczenie chorobowe – w wysokości 2,45% podstawy wymiaru,
– ubezpieczenie zdrowotne – w wysokości 8,5% w 2005 r. podstawy wymiaru (corocznie

wzrastająca o 0,25%).

Pracodawca ma obowiązek obliczyć te składki, potrącić je od należnych pracownikom
wynagrodzeń i przekazać do ZUS.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rozliczenia dotyczące wynagrodzeń?
2. Jakie są rozliczenia dotyczące ubezpieczeń społecznych?
3. Jakie ubezpieczenia i w jakiej wysokości płaci pracodawca z tytułu ubezpieczenia

zatrudnianych pracowników?

4. Jakie ubezpieczenia i w jakiej wysokości płaci pracownik?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedsiębiorstwo Budowlane „Dom” W. Kostek, mające siedzibę w Goleniowie przy

ul. Doromira 12; NIP 624-000-87-65, Bank Pekao S.A. I/o Goleniów

Nr 65437854000011156430101234, wykonujące roboty budowlane, zatrudnia na umowę
o pracę 5 pracowników: 2 pracowników umysłowych i 3 pracowników zatrudnionych na
stanowiskach robotniczych; zamieszkałych w Goleniowie. Koszty uzyskania przychodu
wynoszą 102,25 zł / m-c.
Angaże poszczególnych pracowników są następujące:

Lp.

Nazwisko i imię

Płaca zasadnicza

Dodatek

funkcyjny

Premia

(% płacy zasadniczej)

1 Kotlek Zbigniew

2800 zł/m-c

150 zł

50%

2 Kotlarczyk Jacek

2600 zł/m-c

110 zł

25%

3 Rożek Piotr

13 zł/godz.

50%

4 Harkot Andrzej

11 zł/godz.

30%

5 Markus Antoni

11 zł/godz.

30%

Pracownicy umysłowi przepracowali wszystkie dni robocze w miesiącu maju, zaś robotnicy
przepracowali:

Lp.

Nazwisko i imię Liczba

przepracowanych

godzin w miesiącu

1 Rożek Piotr

168

2 Harkot

Andrzej

168

3 Markus

Antoni

168

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) na podstawie podanych danych sporządzić listę płac nr 5/br.,
2) obliczyć wysokość składek płaconych przez pracodawcę z tytułu ubezpieczenia

pracowników.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– lista płac,
– kalkulator,
– literatura zgodnie z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych z ćwiczenia 1 dokonaj rozliczenia miesięcznego z ZUS i urzędem

skarbowym pisemnie i komputerowo.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wypełnić ręcznie i komputerowo deklaracje rozliczeniowe miesięczne do ZUS: DRA,

RCA, RMUA,

2) wypełnić przelewy do ZUS,
3) sporządzić ręcznie i komputerowo deklarację miesięczną do urzędu skarbowego – PIT–4,
4) wypełnić przelew do urzędu skarbowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– lista płac i wyliczenia z ćwiczenia 1,
– deklaracje rozliczeniowe do ZUS: DRA, RCA, RMUA,
– PIT–4,
– przelewy do ZUS i do urzędu skarbowego,
– literatura zgodnie z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) omówić rozliczenia dotyczące wynagrodzeń?
2) omówić rozliczenia dotyczące ubezpieczeń?
3) przedstawić rodzaje i wysokość ubezpieczeń płaconych

przez pracodawcę i pracownika?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Podatek dochodowy od osób fizycznych

4.8.1. Materiał nauczania

Podatek dochodowy od osób fizycznych jest regulowany ustawą z dnia 26 lipca 1991 r.
o podatku dochodowym od osób fizycznych (DzU 2000, Nr 14, poz. 176 z późn. zm.).

Obciąża on wszystkie dochody, jakie może osiągnąć osoba fizyczna, z wyjątkiem:
– przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem rolnym,
– przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem leśnym,
– przychodów od spadków i darowizn,
– przychodów z działalności gospodarczej, jeżeli są opodatkowane za pomocą karty

podatkowej lub zryczałtowanym podatkiem od przychodów ewidencjonowanych,

a mianowicie:
– przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy nakładczej oraz spółdzielczego

stosunku pracy (wynagrodzenie zasadnicze, nadgodziny, dodatki, nagrody);

– przychody z działalności gospodarczej (kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie

otrzymane, z wyjątkiem bonifikat, z kont oraz podatku VAT), przychody ze sprzedaży
środków trwałych, dotacje, subwencje, różnice kursowe, odsetki od środków na
rachunkach bankowych.

Dochodem podatnika jest przychód pomniejszony o koszty.
Koszty uzyskania przychodów – wszelkie koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów,
z wyjątkiem:
– wydatków na nabycie gruntów,
– wydatków na ulepszenie środków trwałych,
– wydatków na spłatę pożyczek,
– darowizny, grzywny, kary pieniężne,
– koszty reprezentacji i reklamy większe niż 0,25% przychodu rocznego.

Koszty uzyskania przychodu określane są dwoma metodami:
− ryczałtową,
− na podstawie faktycznie poniesionych wydatków.

Koszty uzyskania przychodu ustalane w formie ryczałtowej dotyczą następujących
przychodów:
− 50% z praw autorskich, prawa własności;
− 20% z działalności wykonywanej osobiście, np. literackiej, dziennikarskiej, wykonywania

usług na podstawie umowy zlecenia;

− stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy – ustalane przez

Ministerstwo Finansów. Mogą być podwyższone, jeżeli miejsce zamieszkania podatnika
położone jest poza miejscem gdzie znajduje się zakład pracy oraz w przypadku dochodów
pochodzących z kilku źródeł.

Koszty faktycznie poniesione ustalane są na podstawie dokumentacji i prowadzonej
ewidencji.
Podstawą opodatkowania jest dochód stanowiący różnicę między nadwyżką sumy
przychodów nad kosztami uzyskania przychodów.
Dochód możemy pomniejszyć o odliczenia, m.in.:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− składek na ubezpieczenie społeczne,
− dokonanych w roku podatkowym zwrotów nienależnie pobranych świadczeń, które

uprzednio zwiększyły dochód podlegający opodatkowaniu,

− wydatków na cele rehabilitacyjne,
− wydatków na spłatę odsetek od kredytu udzielonego podatnikowi na sfinansowanie

inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych,

− darowizn przeznaczonych dla organizacji pozarządowych oraz jednostek kościelnych

prowadzących działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych
w ustawie o działalności pożytku publicznego i wolontariacie.

Wysokość należnego podatku ustala się na podstawie progresywnej skali podatkowej

(tabela 8).

Tabela 8. Skala podatku dochodowego na 2005 r.

SKALA PODATKU DOCHODOWEGO NA 2005 r.

Podstawa obliczenia podatku w złotych

ponad do

Podatek wynosi

37 024 zł 19% podstawy obliczenia minus

kwota 530,08 zł

37 024 zł

74 048 zł

6 504,48 zł + 30% nadwyżki

ponad 37 024 zł

74 048 zł

17 611,68 zł + 40% nadwyżki

ponad 74 048 zł

Źródło: bankier.pl

Obowiązek płacenia zaliczek na podatek dochodowy z działalności gospodarczej powstaje,
gdy dochody przekroczą kwotę wolną od podatku, która w 2005 r. wynosi 2790 zł.
Podatek

można pomniejszyć o różne ulgi podatkowe, np.:

– składek na ubezpieczenie zdrowotne,
– ulgi przysługujące na zasadzie praw nabytych.

W ciągu roku podatnicy na podstawie miesięcznych deklaracji dokonują wpłaty zaliczki
z tytułu podatku dochodowego, a następnie po zakończeniu roku podatkowego w terminie do
końca kwietnia składają roczne zeznanie podatkowe.
Można także dokonywać uproszczonych zaliczek na podatek dochodowy od dochodów
z działalności gospodarczej, obniżając je o zapłaconą w danym miesiącu składkę zdrowotną,
w tym także opodatkowani podatkiem liniowym.
Płatnik ma obowiązek sporządzić i doręczyć pracownikowi oraz urzędowi skarbowemu
informacji podatkowych (PIT-11, PIT-8B) lub rocznego obliczenia podatku (PIT-40) za rok
2005 do 28 lutego 2006 r.
W 2005 r. dochody przedsiębiorców mogą być opodatkowane według skali podatkowej
lub według stałej 19% stawki, bez względu na wysokość dochodów z działalności
gospodarczej, tzw. podatkiem liniowym.
Aby skorzystać ze sposobu płacenia podatku metodą liniową, trzeba złożyć w urzędzie
skarbowym pisemne oświadczenie o jego wyborze do 20 stycznia lub do dnia
poprzedzającego dzień rozpoczęcia działalności, nie później jednak niż w dniu uzyskania
pierwszego przychodu. Dochodów z działalności opodatkowanych podatkiem liniowym nie
można łączyć z dochodami z pozostałych źródeł (np. z pracy, emerytury czy renty), które
będą opodatkowane na zasadach ogólnych.
Przedsiębiorca, który wybierze podatek liniowy, musi zrezygnować z pewnych ulg
i preferencji, a mianowicie:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– zwolnienia z podatku dochodów z działalności na terenie specjalnej strefy

ekonomicznej,

– zwolnienia z podatku dochodów szkół,
– wspólnego opodatkowania z małżonkiem,
– rozliczenia na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci,
– darowizny na cele społecznie użyteczne i kultu religijnego,
– ulgi rehabilitacyjnej,
– ulgi odsetkowej z tytułu spłaty kredytu zaciągniętego,
– nie ma prawa do kwoty wolnej od podatku oraz do ulg przysługujących na zasadzie praw

nabytych.

Od dochodu będzie mógł potrącić jedynie składki na ubezpieczenie społeczne
i ubezpieczenie zdrowotne oraz stratę poniesioną w latach ubiegłych.
Może dojść do utraty prawa do rozliczania według 19% podatku w przypadku, gdy
podatnik uzyska z pozarolniczej działalności gospodarczej, prowadzonej samodzielnie lub w
formie spółki niemającej osobowości prawnej, przychody ze świadczenia usług na rzecz
byłego lub obecnego pracodawcy, odpowiadających czynnościom, które podatnik lub co
najmniej jeden ze wspólników wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub w
roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie przepisy regulują podatek dochodowy od osób fizycznych?
2. Co jest przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych?
3. Co zaliczamy do kosztów uzyskania przychodów?
4. Co stanowi podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych?
5. W jaki sposób ustala się wysokość należnego podatku?
6. Jakie są obowiązki podatników podatku dochodowego od osób fizycznych?
7. Jakie są zasady opłacania podatku metodą liniową?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Andrzej Nowak prowadzi indywidualną działalność gospodarczą w Szczecinie przy

ul. Krasińskiego 14 w zakresie usług hydraulicznych. W 2005 r. opłacał podatek dochodowy
zaliczkowo na zasadach ogólnych na podstawie miesięcznych deklaracji PIT-5. Pan Nowak,
aby rozliczyć należny podatek dochodowy za rok 2005 zebrał następujące dane:
– przychód ze sprzedaży usług

–

856

700,00

zł

– koszty

uzyskania

przychodu

– 422

213,85

zł

– składki na ubezpieczenie społeczne – 5 632,32 zł
– składki na ubezpieczenie zdrowotne – 1 858,56 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z ćwiczeniem,
2) wyliczyć dochód A. Nowaka za 2005 r.,
3) obliczyć podstawę opodatkowania,
4) obliczyć kwotę zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych za 2005 r.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) sporządzić zeznanie podatkowe za 2005 r. dla Andrzeja Nowaka pisemnie i

komputerowo,

6) brakujące dane ustalić dowolnie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– PIT-36,
– kalkulator,
– stanowisko komputerowe z oprogramowaniem do rozliczenia rocznego podatku

dochodowego od osób fizycznych,

– literatura zgodnie z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Sporządź pisemnie i komputerowo zeznanie podatkowe za rok 2005 dla Andrzeja

Nowaka, który chce się rozliczyć wspólnie z niepracującą żoną.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) sporządzić pisemnie zeznanie podatkowe za 2005 r. dla Andrzeja Nowaka rozliczającego

się wspólnie z żoną,

2) sporządzić komputerowo zeznanie podatkowe za 2005 r. dla Andrzeja Nowaka

rozliczającego się wspólnie z żoną,

3) brakujące dane ustalić dowolnie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dane z ćwiczenia 1,
– PIT-36,
– kalkulator,
– stanowisko komputerowe z oprogramowaniem do rozliczenia rocznego podatku

dochodowego od osób fizycznych,

– literatura zgodnie z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) podać przepisy regulujące podatek dochodowy od osób fizycznych?
2) określić przedmiot opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych?
3) rozróżnić koszty uzyskania przychodu?
4) określić podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym

od osób fizycznych?

5) przedstawić obowiązki podatników podatku dochodowego

od osób fizycznych

6) omówić zasady opłacania podatku metodą liniową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Podatkowa księga przychodów i rozchodów

4.9.1. Materiał nauczania

Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest podstawowym urządzeniem księgowym
służącym do ewidencjonowania dla celów podatku dochodowego przychodów i kosztów
podatnika. Zasady jej prowadzenia reguluje rozporządzenie Ministra Finansów z 15 grudnia
2000 r.
Mogą ją prowadzić osoby fizyczne oraz spółki cywilne, jawne i partnerskie osób
fizycznych, wykonujące:
− pozarolniczą działalność gospodarczą,
− wolne zawody,
− działalność na podstawie umowy agencyjnej i umowy zlecenia,
− działalność z zakresu specjalnych działów produkcji rolnej;
jeżeli w poprzednim roku obrotowym ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów
i operacji finansowych były niższe niż równowartość 800 000 euro.

Podatnicy,

którzy:

– w poprzednim roku podatkowym byli opodatkowani w innej formie niż zasady ogólne,
– w poprzednim roku podatkowym prowadzili księgi rachunkowe,
powinni zawiadomić o prowadzeniu księgi urząd skarbowy w terminie do 20 stycznia roku
podatkowego. Jeżeli jednostka rozpoczyna działalność w ciągu roku i chce prowadzić
podatkową księgę przychodów i rozchodów, to powinna powiadomić o tym fakcie urząd
skarbowy w ciągu 7 dni od dnia jej założenia. W przypadku spółek zawiadomienie o
zaprowadzeniu księgi składają wszyscy wspólnicy w urzędzie skarbowym według miejsca
zamieszkania każdego z nich.
Przed

założeniem księgi podatnik jest zobowiązany do sporządzenia spisu z natury towarów

i wpisaniu go do księgi.
Księgę podatnik może prowadzić sam lub zlecić jej prowadzenie wyspecjalizowanej
jednostce. Należy o tym fakcie powiadomić swój urząd skarbowy w ciągu 7 dni od daty
zawarcia umowy. Powierzenie księgi do prowadzenia biuru rachunkowemu nie zwalnia
podatnika z odpowiedzialności za to, co zostało w niej zapisane.
Podatkowa księga przychodów i rozchodów wraz z dowodami księgowymi powinna
znajdować się na stałe w miejscu wykonywania działalności lub siedzibie firmy. Powinna być
przechowywana przez 5 lat, licząc od końca roku podatkowego, którego ta dokumentacja
dotyczy.
Księga powinna być zbroszurowana i mieć kolejno ponumerowane strony. W stronie
tytułowej winny się znaleźć imię i nazwisko osoby prowadzącej działalność gospodarczą lub
nazwa firmy i jej adres oraz rodzaj prowadzonej działalności.
Rozróżnia się dwa wzory księgi przychodów i rozchodów – w wersji uproszczonej
przeznaczonej dla rolników i w wersji rozbudowanej.
Zapisów w księdze należy dokonywać po polsku, w walucie polskiej, starannie, czytelnie
i w sposób trwały, na podstawie rzetelnych i prawidłowych dowodów, z dokładnością do
1 grosza.
Pierwszym zapisem jest remanent początkowy (kol. 10).
W kol. 1 wpisuje się kolejny numer operacji (tym samym numerem należy oznaczyć
wpisywany dowód),
W kol. 2 zapisuje się dzień miesiąca poniesienia wydatku, otrzymania towaru itp.
Kol. 3 – nazwa i numer dowodu, np. FA VAT 5/05,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kol. 4 i 5 służą do oznaczenia kontrahenta (jeżeli zapisy prowadzone są na podstawie
dowodów wewnętrznych, dziennych i miesięcznych zestawień oraz raportów z kasy fiskalnej
– nie wypełnia się),
W kol. 6 – opisujemy zdarzenie, np. „zakup towarów handlowych”,
Kol. 7 „Wartość sprzedanych towarów i usług” - wpisuje się przychody ze sprzedaży
towarów, wyrobów lub usług według wartości netto,
Kol. 8 „Pozostałe przychody” – przychody ze sprzedaży wyposażenia, środków trwałych,
odsetki od rachunków bankowych, różnice kursowe, otrzymane dotacje itp.,
Kol. 9 – razem przychody – gdzie sumujemy przychody kol. 7 i 8,
W kol. 10 – wpisuje się wartość netto zakupionych towarów lub materiałów oraz wartość
wynikającą z inwentaryzacji,
Kol. 11 – koszty uboczne zakupu – koszty związane z zakupem, np. koszty ubezpieczenia,
transportu,
Kol. 12 – koszty reprezentacji i reklamy objęte limitem – wpisujemy koszty reprezentacji
i reklamy prowadzonej w inny sposób niż w środkach masowego przekazu lub publicznie,
a także wydatki reprezentacyjne do wysokości 0,25% przychodu,
Kol. 13 – wynagrodzenia w gotówce i naturze – wynagrodzenia brutto oraz wynagrodzenia
w naturze pracowników zatrudnionych na podstawie umów o pracę, umów zlecenia i umów
o dzieło.
Kol. 14 – pozostałe wydatki – koszty, które nie zostały wykazane w kolumnach 10 do 13.
Kol. 15 – razem wydatki, suma zapisów w kolumnach od 12 do 14.
Kol. 16 – jest nieoznaczona, możemy zapisywać np. koszty rozliczane w czasie,
Kol. 17 – uwagi – można zapisywać uwagi do treści dokonanych zapisów, zaliczki lub
np. opakowania zwrotne.

Wpisów do księgi dokonuje się na podstawie właściwych dowodów chronologicznie

według dat. Księga może być prowadzona odręcznie lub komputerowo. W przypadku
ewidencji komputerowej, do 20 następnego miesiąca należy sporządzić wydruk
komputerowy, zgodnie ze wzorem księgi określonym w załączniku do rozporządzenia.
Program używany powinien zapewniać bezzwłoczny wgląd w treść zapisów oraz możliwość
wydrukowania wszystkich danych w porządku chronologicznym, zgodnie ze wzorem.

Nowy miesiąc rozpoczyna się od nowej strony albo rozpoczynając nową numerację,

bądź kontynuując z poprzedniego miesiąca. W księdze odnotowuje się fakt nawet
jednodniowego zamknięcia firmy, np. z powodu urlopu.

Urządzeniami uzupełniającymi podatkową księgę przychodów i rozchodów
prowadzonymi na potrzeby podatku dochodowego i podatku VAT są:
– ewidencja sprzedaży,
– ewidencja sprzedaży towarów i usług VAT,
– ewidencja nabycia towarów i usług VAT,
– ewidencja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych,
– ewidencja wyposażenia,
– karty przychodów pracowników.

Ewidencję sprzedaży zobowiązani są prowadzić podatnicy, którzy:

– powierzyli prowadzenie księgi podatkowej biurom rachunkowym,
– dokonują zbiorczych zapisów w księdze podatkowej na koniec miesiąca,
– prowadzą jedną księgę na kilka zakładów,
– nie mają księgi podatkowej w miejscu wykonywania działalności,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z wyjątkiem firm nieprowadzących sprzedaży bezrachunkowej oraz podatników
ewidencjonujących sprzedaż w kasach rejestrujących.

Prowadzenie ewidencji sprzedaży uprawnia do dokonywania w księdze przychodów

i rozchodów zapisów łącznych z całego miesiąca. Należy tylko sporządzić miesięczne
zestawienie przychodów numerowane według kolejnych miesięcy.

Do prowadzenia Ewidencji sprzedaży towarów i usług VAT zobowiązani są podatnicy

VAT. Wpisują sprzedaż na podstawie wystawionych faktur, w rozbiciu na poszczególne
stawki VAT i sprzedaż wolną od podatku. Wpisów można dokonywać na koniec miesiąca,
nie ma obowiązku codziennego rejestrowania sprzedaży.

Jeśli firma prowadzi sprzedaż bezrachunkową, a nie chce prowadzić ewidencji

sprzedaży, to powinna rejestrować ją na dowodach wewnętrznych – Dzienne zestawienie
sprzedaży nieudokumentowanej i wpisywać codziennie do ewidencji sprzedaży VAT.
Dowody wewnętrzne sporządza się po zakończeniu dnia, przed otwarciem firmy w dniu
następnym, na podstawie stanu kasy rejestracyjnej.

Podatnicy VAT zobowiązani są ponadto do prowadzenia Ewidencji nabycia towarów

i usług VAT, która służy przede wszystkim obliczeniu podatku naliczonego VAT –
zapłaconego przy nabyciu. Do ewidencji nabycia VAT wpisuje się wszystkie wydatki
potwierdzone fakturą VAT. Należy wyodrębnić zakupy związane ze sprzedażą opodatkowaną
VAT i nieopodatkowaną, gdyż tylko podatek VAT naliczony od nabycia związany ze
sprzedażą opodatkowaną można odliczyć od podatku należnego.

Prowadzący podatkową księgę muszą założyć Ewidencję środków trwałych oraz wartości

niematerialnych i prawnych w celu ustalenia ich stanu, stopnia zużycia oraz wielkości odpisu
amortyzacyjnego. W razie braku ewidencji dokonywane odpisy amortyzacyjne nie stanowią
kosztów uzyskania przychodu. Zapisów w ewidencji dokonujemy najpóźniej w dniu
przekazania środka trwałego do użytkowania, aby można było rozpocząć amortyzację od
następnego miesiąca.

Do Ewidencji wyposażenia podatnicy wpisują składniki, których wartość początkowa

przekracza 1500 zł i jest niższa od 3500 zł. Zapisów należy dokonywać w dniu przekazania
wyposażenia do użytkowania.

Indywidualne karty przychodów pracowników zobowiązani są prowadzić przedsiębiorcy

zatrudniający pracowników i wypłacający im przychody.

Warunkiem zaliczenia wydatków eksploatacyjnych związanych z samochodem

osobowym, w tym stanowiącym własność osoby prowadzącej działalność gospodarczą,
służącym do celów prowadzonej działalności, niewprowadzonym do ewidencji środków
trwałych do kosztów uzyskania przychodów jest prowadzenie ewidencji przebiegu pojazdu.

Wydatki te ewidencjonujemy w kol. 14 po zakończeniu miesiąca na podstawie

miesięcznego zestawienia faktur dokumentujących wydatki poniesione z tytułu używania
określonego wyżej samochodu. Faktury muszą zawierać numer rejestracyjny pojazdu.

Kwota wydatków zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów w poszczególnych

miesiącach nie może przekroczyć limitu wynikającego z „kilometrówki”. Prowadzoną
ewidencję przebiegu podatnik musi potwierdzać na koniec każdego miesiąca.

Po zakończeniu miesiąca podkreśla się dokonane w danym miesiącu zapisy w

podatkowej księdze przychodów i rozchodów i podsumowuje kolumny od 7 do 15. Wyniki
podsumowania podkreśla się. Pod wynikami danego miesiąca można umieścić sumy za
poprzednie miesiące i ponownie podkreślić. Sumując otrzymamy obroty od początku roku,
które także należy podkreślić.

W przypadku niesumowania obrotów narastająco od początku roku podatnik ma

obowiązek sporządzić roczne zestawienie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu zapewnienia całkowitej zgodności zapisów dokonanych w księdze ze stanem

faktycznym składników majątku należy je zweryfikować wynikiem spisu z natury.

Na oddzielnej karcie księgi podatkowej wpisuje się przychód osiągnięty w roku

podatkowym i pomniejsza się go o koszty uzyskania przychodu w celu ustalenia dochodu.

Przychody
- koszty uzyskania przychodu
= dochód z działalności gospodarczej

Wartość spisu z natury na początek roku podatkowego
+ wydatki na zakup towarów handlowych i materiałów
+ wydatki z tytułu kosztów ubocznych zakupu
- wartość spisu z natury na koniec roku podatkowego
+ razem wydatki

= Koszty uzyskania przychodu

Tak ustalony dochód stanowi podstawę opodatkowania. Przy obliczaniu podstawy ustalania

miesięcznych zaliczek podatku dochodowego nie muszą występować stany wynikające ze
spisu z natury, gdyż nie ma obowiązku comiesięcznego przeprowadzania inwentaryzacji.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie przepisy regulują zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów?
2. Kto może prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów?
3. Jakie są zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów?
4. Jakie są obowiązki podatnika prowadzącego podatkową księgę przychodów i

rozchodów?

5. Jakie są ewidencje uzupełniające?
6. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji sprzedaży?
7. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji sprzedaży VAT?
8. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji nabycia VAT?
9. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji środków trwałych?
10. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji wyposażenia?
11. Jakie są zasady prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdów?
12. Jakie są zasady prowadzenia indywidualnej karty przychodów?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
1. Od 01-04-2005 r. jesteś właścicielem Firmy Przewozowej w Świnoujściu przy ul.

Chełmińskiej 12. Jesteś płatnikiem podatku VAT. Prowadzisz podatkową księgę
przychodów i rozchodów.

2. Jednocześnie jesteś zatrudniony na umowę o pracę w PKS Kamień Pomorski, w związku

z tym nie płacisz składek na ubezpieczenie społeczne za siebie oraz nie odliczasz ulgi.

3. Zatrudniasz dwóch kierowców w pełnym wymiarze czasu pracy, zamieszkałych w

Świnoujściu z płacą brutto 1300 zł. Koszty uzyskania przychodu w 2005 r. wynoszą
102,25 zł/m-c.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Posiadasz mikrobus o wartości początkowej 60 000 zł, dla którego stopa amortyzacji

wynosi 20%.

5. W kwietniu br. miały miejsce następujące zdarzenia gospodarcze:

− 16-04-2005 r. Fa VAT nr 3542/05 za paliwo zakupione na Stacji Paliw „Olio”, 72-

100 Świnoujście, ul. Chełmińska 14:

wartość netto 250 zł
podatek VAT 55 zł
wartość brutto 305 zł;

− 30-04-2005 r. Fa VAT nr 4567/05 od Telekomunikacji Polskiej S.A., 72-100

Świnoujście, ul. Botaniczna 43:
wartość netto 200 zł
podatek VAT 44 zł
wartość brutto 244 zł;

− 16-04-2005 r. Fa VAT nr 1 za wynajęcie mikrobusu Szkole Podstawowej Nr 3, 72-

100 Świnoujście, ul. Chmielna 11:

wartość netto 3300 zł
podatek VAT 231 zł
wartość brutto 3531 zł;

− 30-04-2005 r. DW 148/05 – na zapłatę – zgodnie z umową dzierżawy czynszu za

wynajem lokalu biurowego i garażu od Piotra Peasa przy ul. Chełmińskiej 12: 320 zł,

− lista płac nr 1 (dla dwóch osób):

wynagrodzenie

brutto 2600

zł

ubezpieczenie społeczne ............

ubezpieczenie

zdrowotne

............

należna zaliczka na podatek dochodowy ............

− 30-04-br. DW (Pk) 1/05 – dotyczący obciążeń ZUS pracodawcy ......................,
− 30-04-br. DW (Pk) 2/05 – dotyczący amortyzacji środków trwałych ......................

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) uporządkować zdarzenia chronologicznie według dat,
3) dokonać pisemnie oraz komputerowo ewidencji zdarzeń gospodarczych w podatkowej

księdze przychodów i rozchodów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Podatkowa księga przychodów i rozchodów,
– stanowisko komputerowe z dowolnym programem zawierającym podatkową księgę

przychodów i rozchodów

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Na podstawie danych z ćwiczenia 1 sporządź deklarację na zaliczkę miesięczną br. na

podatek dochodowy za m-c IV, wiedząc, że Twoje przychody od początku roku wynoszą 320
000 zł, a koszty uzyskania przychodu 195 700 zł, nie wpłacono jeszcze żadnej zaliczki na
konto urzędu.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie ćwiczenie,
2) sporządzić deklarację miesięczną PIT-5 za miesiąc kwiecień
3) wyliczyć dochód oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dane z ćwiczenia 1,
– PIT-5,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie
Czy potrafisz:
1) podać przepisy regulujące zasady prowadzenia podatkowej

księgi przychodów i rozchodów?

2) określić zasady prowadzenia podatkowej księgi przychodów

i rozchodów?

3) określić obowiązki podatnika prowadzącego podatkową

księgę przychodów i rozchodów?

4) wskazać ewidencje uzupełniające?
5) omówić zasady prowadzenia ewidencji uzupełniających

do podatkowej księgi przychodów i rozchodów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

4.10.1. Materiał nauczania

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest regulowany ustawą z dnia 20 XI 1998 r.
o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne (DzU Nr 144, poz. 930 z późn. zm.).

Zryczałtowany podatek dochodowy opłaca się w formie:
– ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych,
– karty podatkowej.

Opodatkowaniu ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych podlegają:
– przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej osób fizycznych,
– przychody rolników ze sprzedaży minerałów wydobywanych z gruntów gospodarstwa

rolnego oraz usług o charakterze agrotechnicznym i przewozowym,

– przychody osób fizycznych z tytułu świadczenia usług hotelarskich (nieprzekraczających

12 pokoi),

– przychody osób fizycznych z działalności gospodarczej w zakresie wytwórczości ludowej

i artystycznej wykonywanej osobiście.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych płacą podatnicy, którzy:
– w roku poprzedzającym rok podatkowy uzyskali przychody z działalności prowadzonej

wyłącznie samodzielnie lub w formie spółki w wysokości nieprzekraczającej 250 000
euro (limit uprawniający do opodatkowania w 2006 r. wynosi 979 150 zł),

– rozpoczynają prowadzenie działalności i nie korzystają z opodatkowania w formie karty

podatkowej, z wyjątkiem osób osiągających przychody z tytułu prowadzenia aptek,
lombardów, kantorów, wykonywania niektórych wolnych zawodów.

Ryczałtu nie może płacić osoba, która była zatrudniona na umowę o pracę, a chce
prowadzić działalność polegającą na tych samych czynnościach, jakie wykonywała
w ostatnim czasie w ramach stosunku pracy na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy.
Postawą naliczenia podatku jest przychód z działalności gospodarczej, za który uważa się
kwoty należne, choć nie zostały otrzymane, pomniejszone o wartość towarów zwróconych,
bonifikaty i skonta. Jeśli firma jest podatnikiem VAT (przychody w poprzednim roku
przekroczyły 10 000 euro), to przychód ze sprzedaży pomniejsza się o VAT należny.
Do przychodów z działalności zalicza się także:
– otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty,
– odsetki na rachunkach bankowych,
– różnice kursowe,
– otrzymane kary umowne,
– wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań,
– wartość świadczeń otrzymanych w naturze itp.

Stawki ryczałtu zostały zróżnicowane w zależności od rodzaju prowadzonej działalności
i wynoszą 3%; 5,5%; 8,5%.
Podatek

zryczałtowany pobiera się bez pomniejszania przychodu o koszty uzyskania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podatnicy zobowiązani są do prowadzenia ewidencji przychodów, ewidencji środków
trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, na koniec roku podatkowego do
sporządzenia spis z natury towarów.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych oblicza się co miesiąc i do 20-go następnego
miesiąca wpłaca się do urzędu skarbowego. Za miesiąc grudzień w terminie złożenia
zeznania.
Podatnicy, których otrzymane przychody z działalności prowadzonej samodzielnie lub
w formie spółki w roku poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły kwoty stanowiącej
równowartość 25 000 euro mogą opłacać ryczałt kwartalnie.
Podatnicy, którzy po raz pierwszy rozpoczęli prowadzenie pozarolniczej działalności, są
zwolnieni z obowiązku comiesięcznego wpłacania ryczałtu na rachunek właściwego urzędu
skarbowego:
– w roku podatkowym następującym bezpośrednio po roku, w którym rozpoczęli

prowadzenie działalności, jeżeli w roku jej rozpoczęcia działalność ta była prowadzona
co najmniej przez pełnych 10 miesięcy,

– dwa lata po roku, w którym rozpoczęli działalność, jeżeli prowadzili ją w roku, w którym

rozpoczęli działalność, prowadzili ją krócej niż 10 miesięcy.

Przy spełnieniu wymaganych warunków oraz zawiadomieniu urzędu skarbowego do

31 stycznia następnego roku podatkowego o korzystaniu ze zwolnienia, podatnik nie płaci
ryczałtu.
Należny ryczałt za rok objęty zwolnieniem podatnik będzie musiał zapłacić w pięciu
kolejnych latach podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym korzystał ze
zwolnienia – wysokości 20% należnego ryczałtu wykazanego w zeznaniu rocznym za rok,
którego dotyczyło zwolnienie.
Zeznanie roczne o wysokości uzyskanego przychodu w wysokości dokonywanych odliczeń
i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych należy złożyć w terminie do
31 stycznia następnego roku w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca
zamieszkania podatnika.

Podatnik opodatkowany w formie ryczałtu ewidencjonowanego powinien prowadzić:

– ewidencję przychodów,
– ewidencję środków trwałych,
– rejestr nabycia VAT,
– rejestr sprzedaży VAT,
– karty przychodów.

Ewidencję prowadzi się w formie broszury z ponumerowanymi kartami. Zakłada się ją
z chwilą powstania obowiązku podatkowego i powiadamia o tym fakcie urząd skarbowy.
Podatnicy prowadzący ewidencję przychodów zobowiązani są do przestrzegania
następujących zasad:
– każdy zapis musi być udokumentowany właściwym dowodem księgowym,
– zapisy ujmuje się w złotych i groszach,
– zapisów należy dokonywać chronologicznie,
– zapisy powinny być dokonane w sposób trwały, staranny i czytelny,
– błędy należy korygować zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Podstawą ewidencji przychodów są następujące dokumenty, wystawione przez podatnika:
– faktury lub rachunki sprzedaży,
– dzienne zestawienie faktur, rachunków,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

– dowód wewnętrzny ujmujący zbiorczo dzienne przychody ze sprzedaży

nieudokumentowanej fakturami lub rachunkami,

– inne, np. wyciągi bankowe.

Ewidencje uzupełniające prowadzi się zgodnie z zasadami podanymi w poprzednim
podrozdziale.
Na koniec każdego roku ryczałtowiec musi sporządzić spis z natury towarów handlowych,
materiałów podstawowych i pomocniczych, półfabrykatów, wyrobów gotowych, braków
i odpadków. Szczegółowo zasady przeprowadzania inwentaryzacji omówiono w podrozdziale
„Cel i zasady inwentaryzacji” oraz w jednostce modułowej „Inwentaryzacja składników
majątkowych”.
Wpisów do ewidencji przychodów nie trzeba dokonywać koniecznie codziennie. Można
przez cały miesiąc gromadzić wystawione rachunki, faktury i dowody sprzedaży dziennej
nieudokumentowanej, a do ewidencji wpisać je do 20 dnia następnego miesiąca w porządku
chronologicznym.
Na koniec każdego miesiąca należy zsumować zapisy w ewidencji przychodów. Jeżeli
firma prowadzi kilka ewidencji, to sumy miesięczne wpisuje się do jednej z nich, którą
określa jako główną i również sumuje. Od miesięcznego przychodu odejmuje się kwoty
odliczeń, a od otrzymanej kwoty oblicza się należny podatek i do 20 następnego miesiąca
wpłaca do urzędu skarbowego.
Na koniec roku należy ustalić przychody roczne i sporządzić informację dla urzędu
skarbowego PIT-28 do 31 stycznia następnego roku.
Jeżeli w roku podatkowym przedsiębiorca uzyskał dochody inne niż z prowadzonej
działalności opodatkowane na zasadach ogólnych, to powinien złożyć do 30 kwietnia odrębne
zeznanie roczne.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie przepisy regulują zasady opłacania ryczałtu ewidencjonowanego?
2. Kto może opłacać podatek w formie ryczałtu ewidencjonowanego?
3. Jakie są obowiązki podatników ryczałtu ewidencjonowanego?
4. Jakie są stawki ryczałtu ewidencjonowanego?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj i zaprezentuj w formie plakatu rodzaje działalności opodatkowane stawką:

grupa I – 3%,
grupa II – 5,5%,
grupa III – 8,5%.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować odpowiednie przepisy,
2) wyszukać rodzaje działalności opodatkowane według stawki, którą opracowujesz,
3) wyszukane informacje zaprezentować na plakacie,
4) przedstawić wyniki swojej pracy na forum klasy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– przepisy regulujące ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub stanowisko

komputerowe z dostępem do Internetu,

– arkusz papieru,
– materiały biurowe: kolorowe pisaki, karteczki, klej, nożyczki,
– literatura zgodnie z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

PHU „OSKAR” Z. Krupa z siedzibą w Szczecinie, ul. Hoża 6 w miesiącu marcu br.

zakupiło następujące składniki majątku:
− zestaw komputerowy – szt. 1 w cenie jednostkowej 6 000 zł,
− kasa fiskalna – szt. 1 w cenie jednostkowej 3 900 zł,
− biurko – szt. 5 w cenie jednostkowej 1750 zł,
− krzesło – szt. 10 w cenie jednostkowej 350 zł.
Przedsiębiorca jest podatnikiem podatku od towarów i usług;
NIP 765-890-09-09,
REGON 123456789
Bank Pekao S.A. I/O Szczecin Nr 98760000111167450000010167

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z ćwiczeniem,
2) dokonać stosownych zapisów w ewidencji środków trwałych,
3) dokonać stosownych zapisów w ewidencji wyposażenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Ewidencja wyposażenia,
– Ewidencja środków trwałych,
– literatura zgodnie z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie
Czy potrafisz:
1) określić przepisy regulujące zasady opłacania ryczałtu ewidencjonowanego?
2) określić zasady opodatkowania w formie ryczałtu ewidencjonowanego?
3) wymienić stawki ryczałtu ewidencjonowanego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Podatek od towarów i usług (VAT – ang. Value-Added Tax)

4.11.1. Materiał nauczania

Podatek od towarów i usług (potocznie zwany podatkiem VAT) reguluje ustawa z dn. 11

marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, która zastąpiła ustawę z dnia 8 stycznia 1993 r.
o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym.
Podatnikami

są:

– osoby prawne,
– jednostki organizacyjne niemające osobowości oprawnej,
– osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel

lub rezultat takiej działalności.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają:
– odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
– eksport towarów,
– import towarów,
– wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
– wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Przez dostawę towarów rozumie się, co do zasady, przeniesienie prawa do rozporządzania
towarami jak właściciel.
Towary – rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki lub ich części,
będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług,
które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce
publicznej, a także grunty.
Przez świadczenie usług rozumie się co do zasady każde świadczenie na rzecz osoby
fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które
nie stanowi dostawy towarów.
Eksportem towarów będzie potwierdzony przez urząd celny wywóz towarów z terytorium
kraju poza terytorium Wspólnoty w wykonaniu czynności podlegających opodatkowaniu,
jeżeli wywóz dokonywany będzie przez dostawcę lub w jego imieniu albo przez nabywcę
mającego siedzibę poza terytorium kraju lub w jego imieniu.
Przez import towarów rozumie się przywóz towarów z terytorium państwa trzeciego na
terytorium kraju.
Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli
sprzedaż towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek
podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dni od dnia
wydania towaru lub wykonania usługi.
Obowiązek podatkowy w wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów powstaje, co do
zasady, 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towarów.
Jeżeli przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi otrzymano część należności,
w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, to obowiązek podatkowy powstaje
z chwilą otrzymania tej części.
Ustawodawca

przewidział zwolnienia o charakterze przedmiotowym i podmiotowym.

Zwolnienia przedmiotowe dotyczą między innymi usług w zakresie: rolnictwa, leśnictwa,
edukacji, administracji państwowej a także finansów i ubezpieczeń oraz ochrony zdrowia
i opieki społecznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zwolnienia podmiotowe dotyczą tych podatników, u których wartość sprzedaży towarów
i usług nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 10 000 euro
wyrażonej w złotych przeliczonej według kursu średniego euro, ogłaszanego w NBP.
Wartość sprzedaży towarów i usług uprawniająca do zwolnienia podmiotowego z VAT
w 2006 r. nie może przekroczyć 43 800 zł. Zwolnienie traci moc w momencie przekroczenia
tej kwoty. Obowiązek podatkowy powstaje z chwilą przekroczenia tej kwoty,
a opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad tę kwotę.
Podstawą opodatkowania jest obrót, tj. kwota należna z tytułu sprzedaży pomniejszona
o kwotę należnego podatku.

Stawki podatku (ustawa nie przewiduje zmian w wysokości stawek podatku od towarów
i usług):
– 22% – stawka podstawowa stanowi wyraz powszechności podatku i ma zastosowanie

przy opodatkowaniu większości towarów i usług.

– 7% – stawka obniżona dotyczy towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do

ustawy.

– 3% – stawka obniżona – stosuje się do towarów i usług wymienionych w załączniku nr 6

do ustawy w odniesieniu do których Polska uzyskała okres przejściowy, tj. 30 kwietnia
2008 roku.

– 0% – stosuje się w eksporcie towarów, wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów.

Podatek VAT jest podatkiem charakterystycznym z tego względu, że jest równocześnie
podatkiem należnym i naliczonym.
Kwota zobowiązania podatkowego do zapłacenia w urzędzie skarbowym jest to różnica
między podatkiem należnym a podatkiem naliczonym za dany miesiąc.
Podatnicy obowiązani są bez wezwania przez urząd skarbowy do obliczania i wpłacania
podatku za okresy miesięczne na rachunek właściwego urzędu skarbowego do 25 dnia
miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy oraz składania
w tymże terminie deklaracji podatkowych dla podatku od towarów i usług (VAT-7)
z wyjątkiem rolników ryczałtowych oraz tzw. małych podatników korzystających z rozliczeń
metodą kasową, którzy rozliczają się kwartalnie.

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie przepisy regulują podatek VAT?
2. Kto jest podatnikiem podatku od towarów i usług?
3. Co jest przedmiotem opodatkowania podatkiem VAT?
4. Od kiedy powstaje obowiązek podatkowy?
5. Co jest podstawą opodatkowania podatkiem VAT?
6. Jakie są stawki podatku VAT?
7. Jakie są obowiązki podatnika VAT?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

PPH „Dukat” M. Kowalski produkujące zabawki z siedzibą w Szczecinie przy

ul. Bandurskiego 10; NIP 852-234-000-02, REGON 987654321 w miesiącu kwietniu br.
zgromadziło następujące dokumenty:

Podatek

Lp. Wyszczególnienie

Wartość

netto

Stawka Kwota

Wartość

brutto

1 Fa VAT 1456 z dn. 21-04 za

zakupione i przyjęte do
magazynu tektury

70 000,00

4 900,00

74 900,00

2 Fa VAT 4/5 z dn. 27-04 za

sprzedane maskotki pluszowe,
które wydano nabywcy

11 000,00

22%

2420,00

13 420,00

3 Fa VAT 79/71 z dn. 25-04 od

dostawcy pluszu, materiał
przyjęto do magazynu (zapłata
później)

3 520,00

22%

774,40

4294,10

4 Fa VAT z dn. 20-04 za energię

elektryczną termin płatności 30-
04

130,00

22% 28,60 158,60

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
2) zarejestrować faktury własne PPH „Dukat” M. Kowalski,
3) zarejestrować faktury obce PPH „Dukat” M. Kowalski,
4) sporządzić deklarację VAT-7 za miesiąc kwiecień.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Ewidencja nabycia towarów i usług VAT,
– Ewidencja sprzedaży towarów i usług VAT,
– deklaracja VAT-7,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wykorzystując dane z ćwiczenia 1 z rozdziału 4.9.3., dokonaj ewidencji zdarzeń

w ewidencji nabycia i sprzedaży towarów i usług VAT i sporządź deklarację rozliczeniową
z urzędem skarbowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z treścią ćwiczenia,
2) dokonać ewidencji zdarzeń w rejestrach VAT,
3) sporządzić deklarację VAT-7 za miesiąc kwiecień.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Ewidencja nabycia towarów i usług VAT,
– Ewidencja sprzedaży towarów i usług VAT,
– deklaracja VAT-7,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.11.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) podać przepisy regulujące podatek od towarów i usług?
2) określić zasady opodatkowania podatkiem VAT?
3) określić obowiązki podatników podatku od towarów i usług?
4) wymienić stawki podatku VAT?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 21 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu

ewidencjonowania zdarzeń gospodarczych.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 40 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zestaw pytań testowych
1. Podstawowym aktem prawnym, regulującym zasady prowadzenia rachunkowości

w Polsce jest
a) ustawa o rachunkowości z dn. 29–09–1994 r.,
b) ustawa z dn. 29–07–1997 r. Ordynacja podatkowa,
c) ustawa z dn. 13–10–1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników

i płatników,

d) ustawa z dn. 20–11–1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych

przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

2. Rachunkowość to

a) dokumentacja księgowa obejmująca zbiory zapisów księgowych,
b) system ewidencji gospodarczej odzwierciedlającej w formie pieniężnej zjawiska

i procesy gospodarcze,

c) wszelkie sprawozdania finansowe,
d) działania, których celem jest ustalenie faktycznego stanu składników aktywów

i pasywów przedsiębiorstwa.

3. Przepisy ustawy o rachunkowości nie obejmują

a) Skarbu Państwa,
b) spółek handlowych,
c) spółek cywilnych,
d) gmin i powiatów.

4. Zasada periodyzacji zakłada, że

a) jednostka będzie kontynuowała swą działalność w dającej się przewidzieć przyszłości,
b) przychody i koszty zalicza się do okresu, w którym faktycznie wystąpiły, niezależnie

od wpływu należności lub zapłaty zobowiązań,

c) wycena aktywów i pasywów jednostki musi nie zniekształcać wyniku finansowego,
d) wszystkie operacje gospodarcze należy zapisywać w księgach rachunkowych.

5. Operacją gospodarczą jest

a) zawarcie umowy o pracę z pracownikiem,
b) wysłanie zamówienia do dostawcy,
c) zakup materiałów,
d) otrzymanie zawiadomienia o udzieleniu przez bank kredytu.

6. Kontrola formalna dokumentów księgowych polega na

a) określeniu celowości operacji gospodarczej,
b) gospodarczym uzasadnieniu operacji gospodarczej,
c) sprawdzeniu, czy dokument jest zgodny z przepisami prawa,
d) sprawdzeniu, czy dokument nie zawiera błędów rachunkowych.

7. Dekretowanie polega na

a) sprawdzeniu, czy dokument zawiera wszystkie elementy,
b) ustaleniu i oznaczeniu na dokumencie sposobu jego ewidencji,
c) ułożeniu dokumentów według grup rodzajowych,
d) sprawdzeniu, czy dokument pozbawiony jest błędów.

8. Księgi rachunkowe przechowuje się w jednostce gospodarczej przez okres

a) 1 roku,
b) 2 lat,
c) 5 lat,
d) 10 lat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Do pozostałych przychodów operacyjnych zalicza się

a) wartość sprzedaży produktów,
b) przychody ze sprzedaży składników majątku trwałego,
c) wartość sprzedaży papierów wartościowych,
d) wartość sprzedaży towarów i materiałów.

10. Do kosztów rodzajowych zalicza się

a) wynagrodzenia,
b) koszty sprzedanych produktów,
c) zapłacone kary,
d) dyskonto od weksli własnych.

11. Jeżeli całkowite koszty produkcji wynoszą 230 000 zł, wielkość produkcji wynosi 1 000

sztuk, to koszt jednostkowy wytworzenia wynosi
a) 23 zł,
b) 230 zł,
c) 2 300 zł,
d) 23 000 zł.

12. Do inwentaryzacji środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych

służy
a) spis z natury,
b) porównanie danych ewidencyjnych z dokumentami,
c) przegląd wyciągów bankowych,
d) potwierdzenie prawidłowości sald księgowych.

13. Zasadniczym celem inwentaryzacji jest

a) stwierdzenie stanu rzeczywistego majątku,
b) stwierdzenie stanu ewidencjonowanego majątku,
c) porównanie stanu rzeczywistego ze stanem ewidencjonowanym majątku,
d) ustalenie wyniku finansowego.

14. Wyceny środków gospodarczych dokonuje się w terminie

a) 7 dni od zakończenia remanentu,
b) 14 dni od zakończenia remanentu,
c) 21 dni od zakończenia remanentu,
d) 28 dni od zakończenia remanentu.

15. Jeżeli podstawa wymiaru do obliczenia składek ZUS wynosi 1 000 zł, to pracodawca

opłaci za pracownika ubezpieczenie emerytalne w wysokości
a) 9,70 zł,
b) 38,60 zł,
c) 65,00 zł,
d) 97,60 zł.

16. Jeżeli podstawa wymiaru do obliczenia składek ZUS wynosi 1 500 zł, to pracownik

opłaci za siebie ubezpieczenie zdrowotne w wysokości
a) 36,75 zł,
b) 97,50 zł,
c) 127,50 zł
d) 146,40 zł.

17. Ile wyniesie podatek dochodowy od osób fizycznych, jeżeli podstawa obliczenia podatku

wynosi 40 000 zł,
a) 7 069,92 zł,
b) 7 397,28 zł,
c) 7 600,00 zł,,
d) 13 619,20 zł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18. Podatnicy, którzy chcą rozpocząć prowadzenie działalności na zasadach ogólnych

(PKPiR) mają obowiązek powiadomić o tym fakcie urząd skarbowy do dnia
a) 31 XII roku poprzedzającego rok obrotowy,
b) 1 I roku obrotowego,
c) 20 I roku obrotowego,
d) 31 I roku obrotowego.

19. Ile wyniesie dochód z działalności gospodarczej w 2005r., jeżeli przychody wyniosły

36 060,58 zł, wartość spisu z natury na początek roku wynosiła 6 050,23 zł, wartość
zakupu towarów handlowych i materiałów wyniosła 28 052,37 zł, wydatki z tytułu
kosztów ubocznych zakupu wyniosły 1 230,15 zł, wartość spisu z natury na koniec roku
podatkowego wyniosła 3 520,16 zł
a) – 4 247,99 zł,
b) – 2 792,33 zł,
c) 2 792,33 zł,
d) 4 247,99 zł.

20. Zeznanie roczne o wysokości uzyskanego przychodu w wysokości dokonywanych

odliczeń i należnego ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych należy złożyć
w urzędzie skarbowym do dnia
a) 31 XII roku poprzedzającego rok obrotowy,
b) 1 I roku obrotowego,
c) 20 I roku obrotowego,
d) 31 I roku obrotowego.

21. Ile wyniesie podatek VAT od 10 strzykawek lekarskich, jeżeli ich wartość wynosi 15 zł

a) 0,45 zł,
b) 1,05 zł,
c) 2,85 zł,
d) 3030 zł.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………….....................

Pozyskiwanie źródeł finansowania działalności

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

18 a b c d

19 a b c d

20 a b c d

21 a b c d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bieńkowska G.: Przedsiębiorczość. Uproszczone formy ewidencji gospodarczej

stosowane w małych firmach. WSiP, Warszawa 2000

2. Cisowski J., Ledwoch K., Rybarska A., Sokoła D., Sokoła A., Soswa K.: Sam prowadzę

własną firmę. Informel S.C., Tarnowskie Góry 2000

3. Ossowska M., Szczypa P.: Podstawy rachunkowości. Fundacja na rzecz Uniwersytetu

Szczecińskiego, Szczecin 2000

4. Frymark I.: Elementy rachunkowości. WSiP, Warszawa 2003
5. Kiziukiewicz T., Sawicki K.: Rachunkowość małych firm. Polskie Wydawnictwo

Ekonomiczne, Warszawa 1998

6. Borowska G.: Przygotowanie do działalności usługowej. Podstawy rachunkowości.

WSiP, Warszawa 2003

7. Małkowska D.: Inwentaryzacja od A do Z z uwzględnieniem zmian w rachunkowości.

ODDK, Gdańsk 2002

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie
Ewidencjonowanie zdarzen gospod Nieznany
Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych ściąga, Szkoła, wypracowania, ściągi
Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie
12 Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych
Prowadzenie pełnej ewidencji zdarzeń gospodarczych w przedsiębiorstwie
05 Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych
Ewidencjonowanie zdarzeń gospodarczych
2 Ewidencja operacji gospodarczych
księgowe urządzeni ewidencji operacji gospodarczych 2
Stacjonarne II rok I st. B Zarzadzanie i ewidencja operacji gospodarczych 00-00.00.2012
Rachunkowość - wykłady - 04, Zdarzenia gospodarcze w jednostkach pieniężnych (wartość zdarzeń) podle
Podst dział godp - dokumenty, Wzr zawiadczenia o zmiany w ewidencji dziaalnoci gospodarczej, Zaświad
Ewidencja Działalności Gospodarczej
Ewidencja Działalności Gospodarczej, Prawo gospodarcze publiczne, referaty
04 Prowadzenie ewidencji procesów gospodarczych

więcej podobnych podstron