2003 11 Szkoła konstruktorów

Jak już sygnalizowałem wcześniej, ostatecz-
nym impulsem do postawienia kolejnego za-
dania dotyczącego komputerów okazał się
fragment listu Arkadiusza Zielińskiego
z Częstochowy, który napisał:

Kończę właśnie budowę własnego

WC...w moim pokoju :-)

Ale nie w dosłownym słowa znaczeniu.

Oczywiście chodzi o chłodzenie wodne. Przy
okazji przerabiałem swoją obudowę. Będzie
na co popatrzeć. Tylko mnie tak zastanawia,
co redakcja sądzi na temat MODowania
komputerów – dziury, okna, podświetlanie
i cała masa innych bajerów? Czy pan redak-
tor byłby skłonny do takich przeróbek?

Jak wspomniałem, ja osobiście już jestem

za stary na takie przeróbki. Dla mnie liczy się
tylko szybkość i niezawodność komputera.
Natomiast wiadomo, że młodsi Czytelnicy
intensywnie„majstrują” przy swoich kompu-
terach i wprowadzają dodatki, poprawki
i ulepszenia, żeby uzyskać rozmaite efekty
wizualne. Dla nich komputer to coś znacznie

więcej niż narzędzie pracy. Chcą, żeby ich
sprzęt był niepowtarzalny. I bardzo dobrze!
Zajmijmy się wspólnie w ramach naszej
Szkoły sprawą samodzielnego wzbogacania,
przerabiania i „udziwniania” pecetów. Oto
temat kolejnego zadania:

Zaproponować sposób usprawnie-
nia, wzbogacenia, przeróbki kompu-
tera PC.

Inaczej mówiąc, odpowiedzcie na pyta-

nie: co elektronik może samodzielnie zmie-
nić w swoim pececie?

Oczywiście jednym z głównych kierun-

ków wyznaczonych przez zadanie jest doda-
nie rozmaitych „bajerów”, które nie zwięk-
szają w żadnym razie funkcjonalności „kom-
pa”, tylko powodują, że nabiera on niepo-
wtarzalnego wyglądu. Będą to niewątpliwie
głównie różne sposoby podświetlenia
i oświetlenia. Bardzo atrakcyjne są tu niebie-
skie i białe diody LED, które wreszcie mają
rozsądne ceny i dobre parametry. W zakresie
dodatków i „wodotrysków” do komputera

znajdziecie ogromne pole do popisu, a ja
mam nieodparte przeczucie, iż znów mile
zaskoczycie mnie swoimi pomysłami i roz-
wiązaniami.

Ale pomysły na zadziwienie otoczenia

wyglądem swojego komputera to tylko jedna
gałąź rozwiązań zadania 93. Weźcie też pod
uwagę praktyczne usprawnienia komputera.
Przykładami niech będą pożyteczne dodatki
typu wzmacniacz mocy czy wzmacniacz ko-
rekcyjny RIAA dla miłośników czarnych
płyt. W pececie z reguły są dwie wolne kie-
szenie na napęd CD, co daje ogromne pole do
popisu. Bez trudu dostępne są napięcia zasi-
lania +5V i +12V względem masy. Te obwo-
dy mają wielką wydajność prądową, więc
zwykle można z nich pobrać nawet 1A prą-
du. Przy odrobinie wysiłku można też wyko-
rzystać napięcia –5V i –12V, doprowadzone
do płyty głównej, ale tu pobór prądu musi
być mniejszy.

W ramach zadania zmieszczą się nie tylko

układy i elementy wbudowane we wnętrze
obudowy, ale też rozmaite dodatki dołączane
do portów. W przypadku takich przystawek,

Szkoła Konstruktorów

Elektronika dla Wszystkich

Rozwiązanie zadania powinno zawierać schemat elektryczny i zwięzły opis działania.
Model i schematy montażowe nie są wymagane, ale przysłanie działającego modelu
lub jego fotografii zwiększa szansę na nagrodę.
Ponieważ rozwiązania nadsyłają Czytelnicy o różnym stopniu zaawansowania,
mile widziane jest podanie swego wieku.
Ewentualne listy do redakcji czy spostrzeżenia do erraty powinny być umieszczone
na oddzielnych kartkach, również opatrzonych nazwiskiem i pełnym adresem.
Prace należy nadsyłać w terminie 45 dni od ukazania się numeru EdW
(w przypadku prenumeratorów – od otrzymania pisma pocztą).

Zadanie nr 93

Suplement Galerii Szkoły Konstruktorów

W EdW 1/2003 przedstawiliśmy Galerię
Szkoły Konstruktorów – autoprezentację ucze-
stników i sympatyków Szkoły. Przedsięwzię-
cie to wywołało żywy odzew i znakomicie uła-
twiło kontakty, zwłaszcza ze stałymi uczestni-
kami Szkoły, publikującymi już swe projekty
w dziale E-2000 i w Forum Czytelników.

Nie chodziło nam wyłącznie o uhonoro-

wanie czołowych uczestników Szkoły, ale

też o danie sposobności nawiązania bezpo-
średnich kontaktów. Mając to na względzie
planujemy uaktualnione wydanie Galerii
w numerze 1/2004. Chcemy więc w numerze
styczniowym zaprezentować nowych ucze-
stników i sympatyków Szkoły (z różnych
względów dane o kilku osobach nie znala-
zły się w pierwszym wydaniu) oraz krótko
przypomnieć aktualne „namiary” wcześniej

przedstawionych Kolegów. Jeśli więc u ko-
goś z uczestników już przedstawionych
zmieniły się „namiary” (adres, e-mail, tele-
fon, itp.) może uaktualnić swoje dane, ewen-
tualnie przedstawić inne życzenia i uwagi.
Zapraszamy też nowych chętnych.

Informacje do uaktualnionego wydania

Galerii należy nadsyłać najpóźniej do 20 li-
stopada 2003.

Temat zadania 89 brzmiał: Zaprojektować
„rozrywkowy” układ elektroniczny.

Bardzo się cieszę z Waszych rozwiązań,

przede wszystkim z ponad dwudziestu modeli.

I już teraz gorąco gratuluję udziału w za-

daniu 89 wszystkim, który nadesłali swe pra-
ce. Wielu uczestników napisało, iż taki wa-
kacyjny temat wyjątkowo przypadł im do gu-
stu i z przyjemnością podjęli się pracy nad
zadaniem. W rezultacie zawiadamiam
z przyjemnością, iż tym razem aż dziesięć
prac kieruję do sprawdzenia w Pracowni
AVT i do publikacji.

Przy okazji kolejny raz chciałbym popro-

sić, żebyście w miarę możliwości opisy swo-
ich „szkolnych” projektów redagowali w spo-
sób charakterystyczny dla artykułów w dziale
E-2000 (Do czego to służy?, Jak to działa?,
Montaż i uruchomienie) – znakomicie ułatwi
to ewentualną późniejszą publikację.

Rozwiązania teoretyczne

Omawianie zacznę od propozycji budowy ru-
letki oraz rozmaitych elektronicznych kostek
do gier losowych. Kilka osób przysłało zna-
ne z literatury schematy takich urządzeń,
w dużej części z użyciem układów scalonych
przestarzałej standardowej serii 7400. Ponie-
waż nie są to samodzielne rozwiązania ukła-
dowe nadsyłających, nie omawiam ich.
W grupie ruletek i kostek do gry niewątpli-
wie na wzmiankę zasługują samodzielne pro-
pozycje Tomasza Kotlińskiego z Sycowa
oraz Pawła Lasko z Nowego Sącza. Tomek
przysłał schemat prostej miniruletki, czy jak
to określił, „gry w butelkę” z kostkami 555
i 4017 (Kotlinski.gif). Natomiast Paweł pro-
ponuje układ (Lasko.gif) z mikroprocesorem,
14 diodami LED i siedmioma przyciskami.
Najbardziej zaskakującą propozycją Pawła
jest wyposażenie układu w... paralizator nie-

wielkiej mocy. Najprościej biorąc, przegrany
uczestnik gry byłby „częstowany” niegro-
źnym, ale bolesnym impulsem wysokiego
napięcia.

Nadeszło też kilka schematów testerów

i mierników refleksu. W tej grupie na
wzmiankę zasługują prace bardzo młodych
uczestników. 14-letni Radosław Krawczyk
z Rudy Śląskiej przysłał propozycję prościut-
kiego testera „kto był szybszy?” z dwoma
przekaźnikami, a Dawid Lichosyt z Gorenic
zaproponował rozbudowany układ reakcji na
bodźce z siedmioma układami scalonymi,
kilkoma LED-ami i dwoma wyświetlaczami
LED (Lichosyt.gif). Naciśnięcie i przytrzy-
manie pierwszego przycisku uruchomi gene-
rator. Po zwolnieniu tego przycisku należy
jak najszybciej nacisnąć jeden z przycisków
związany z zaświeconą diodą LED lub brzę-
czykiem piezo. Wyświetlacz pokaże czas
zwłoki.

Szymon Janek z Lublina przysłał sche-

mat „Dręczyciela RC-5” – układu, który
okresowo wprowadzałby urządzenie w tryb
standby. W swoim układzie (Janek.gif) Szy-
mon wykorzystał układ 4538 i popularny
układ nadajnika RC-5: SAA3010. Wadą
układu jest praca w kodzie RC-5, ponieważ
większość pilotów od sprzętu domowego
pracuje w innych standardach.

Młodziutki Piotr Diaków z Krakowa przy-

słał propozycję budowy prościutkiego „elek-
tronicznego zwierzątka” na podwoziu z dwo-
ma silnikami. Cieszy mnie, ze Piotr przepro-
wadził eksperymenty – stopniowo zdobywana
wiedza z czasem pięknie zaowocuje.

Krzysztof Żmuda z Chrzanowa nadesłał

schemat gry edukacyjnej zawierającej mikro-
procesor, wyświetlacz LCD i przyciski. Au-
tor napisał w liście: układ losuje liczbę i wy-
świetla ją na wyświetlaczu LCD w kodzie
szesnastkowym. Teraz gracz musi podać od-
powiednik tej liczby, ale w systemie dwójko-
wym. To wszystko. Myślę, że jest to prosta

lecz ciekawa gra, która pomoże nabrać
wprawy początkującym w posługiwaniu się
wymienionymi kodami. Komplet oryginal-
nych materiałów można znaleźć na naszej
stronie internetowej jako Zmuda.zip.

Rozwiązania praktyczne

Na początek chciałbym wspomnieć o pracy
Jakuba Siwca z Tarnowa. Jakub wprawdzie
nie przysłał modelu ani fotografii, ale nie
mam wątpliwości, że rzeczywiście wykonał
opisane układy. Dokumentacja nadesłana
przez Jakuba jest wykonana bardzo staran-
nie i już choćby za to należy mu się upomi-
nek. Większość układów to wariacje z licz-
nikiem 4017, różniące się wyświetlaczem
zbudowanym z diod LED, zwykle dwukolo-
rowych. Ósmy projekt to schemat... urzą-
dzenia na pilota do odpalania sztucznych
ogni (fajerwerków). Jakub napisał, że ten
układ przeznaczony jest do trójkołowego
motocykla jego wujka, gdzie ma służyć do
odpalania petard rozpryskowych podczas
parad motocyklowych. Choć idea odpalania
petard za pomocą pilota podczerwieni może
być krytykowana, akceptuję główną myśl –
wyposażenie motocykla w jak największą
liczbę najróżniejszych elektronicznych „ba-
jerów”.

A odnośnie propozycji Jakuba – układy

nie są doskonałe, jednak gotów byłbym je
opublikować w EdW pod pewnymi warunka-
mi. Zamiast siedmiu układów z podobnymi
sterownikami potrzebny byłby jeden mały
moduł, do którego dołączane będą rozmaite
wyświetlacze, dające wypróbowane już
przez Autora efekty. Wyobrażam sobie, że
będzie to niewielka płytka drukowana do-
stępna jako kit AVT, do której dołączane bę-
dą rozmaite wyświetlacze, wykonane we
własnym zakresie, czy to na kawałku płytki
uniwersalnej, czy w solidnym „pająku”. Go-
towy jestem pomóc Jakubowi i wykonać bez-
płatne płytki próbne do modelu sterownika,

Szkoła Konstruktorów

Elektronika dla Wszystkich

do zasilania można wykorzystać napięcie
+5V dostępne w porcie USB i porcie gier
(joystick/gameport) przy poborze prądu na-
wet do 500mA, ewentualnie napięcia rzędu
+10V, -10V z wyjść portu szeregowego (RS-
232), ale tu pobór prądu nie przekroczy kil-
ku, najwyżej kilkunastu miliamperów, a war-
tość napięcia i wydajność prądowa będą za-
leżeć od rozwiązania sprzętowego danego
komputera.

W tej gałęzi rozwiązań też macie nie-

zmiernie szeroki zakres swobody. Co więcej,
tym razem rozszerzam zakres zadania na roz-
wiązania pozaelektroniczne, nawet takie jak
wspomniane chłodzenie wodne. Choć nie
jest to szkoła hydraulików, takie rozwiązania
ściśle dotyczą stuprocentowo elektroniczne-
go urządzenia, jakim jest komputer, dlatego

z powodzeniem zmieszczą się w zakresie za-
dania 93.

Oczywiście najlepsze propozycje prak-

tyczne zaprezentujemy w Forum Czytelni-
ków i w dziale E-2000, a Autorzy otrzymają
należne honoraria. Mam nadzieję, że nade-
ślecie modele. Pamiętajcie jednak, że brak
modelu uniemożliwia publikację w dziale
E-2000 (gdzie przedstawiamy projekty
sprawdzone w Pracowni AVT), a rozwiązanie
może trafić jedynie do Forum Czytelników.
Zdaję sobie jednak sprawę, że może to być
poważniejszy problem właśnie w przypadku
bieżącego zadania, bo nikt nie przyśle swoje-
go ukochanego kompa na kilka miesięcy do
Redakcji. Wcale nie zachęcam zresztą do tak
ryzykownej operacji. W takim wypadku
sprawę rozwiążą dobrej jakości fotografie.

Przypominam, że jak zawsze, szanse na

nagrody mają też rozwiązania czysto teore-
tyczne, zawierające dobre pomysły. Nagrody
i upominki mogą też trafić do osób, które nie
zaproponują żadnego konkretnego rozwiąza-
nia układowego, a jedynie napiszą, co chcie-
liby zmienić w swoim komputerze. Takie
swego rodzaju zamówienia mogą też stać się
natchnieniem dla bardziej doświadczonych
uczestników Szkoły, którzy później zrealizu-
ją je w praktyce ku pożytkowi ogółu.

Serdecznie zachęcam do udziału w tym

wyjątkowo interesującym zadaniu. Jestem
przekonany, iż jak zawsze nadeślecie cieka-
we rozwiązania. Stale czekam też na propo-
zycje kolejnych tematów. Przypominam, że
pomysłodawcy wykorzystanych zadań otrzy-
mują nagrody.

Rozwiązanie zadania nr 89

Szkoła Konstruktorów

Elektronika dla Wszystkich

ale to on powinien zaprojektować schemat
takiego uniwersalnego sterownika.

Jakub napisał: wśród motomaniaków

nadeszła moda na wyposażanie swoich moto-
cykli w najróżniejsze układy elektroniczne,
m.in. efekty świetlne, ciekawe oświetlenie
motocykla, syreny. Na zlotach (...) odbywają
się pokazy maszyn, z czego spora część nafa-
szerowana jest układami elektronicznymi.
Zastanawiałem się, czy aby Jakub tym
stwierdzeniem nie podał nieświadomie tema-
tu kolejnego zadania. Doszedłem jednak do
wniosku, że nie można od ogółu uczestników
Szkoły oczekiwać, że uchwycą specyfikę po-
trzeb „motomaniaków”. Takie zadanie chęt-
nie postawiłbym w przyszłości, jednak wcze-
śniej mam prośbę nie tylko do Jakuba, ale
i do innych Czytelników znających potrzeby
„motomaniaków”: napiszcie do mnie, pro-
szę, jakie to mogą być „bajery”, a wtedy
wspólnie zastanowimy się nad szczegółami
realizacji układowych w ramach zadania
Szkoły. Informacje kierujcie w listach i e-
mailach opatrzonych dopiskiem Szkoła Kon-
struktorów – motomaniacy.

Fotografia 1 pokazuje model nadesłany

przez Roberta Jaworowskiego z Augusto-
wa. Ma to być miernik pola elektrycznego
i służyć do zabawy i sprawdzania, które urzą-
dzenia elektryczne i elektroniczne wytwarza-
ją najwięcej „śmieci”.

Fotografia 2 przedstawia model 14-let-

niego Łukasza Kwiatkowskiego z Krako-
wa. Jest to mikroprocesorowy efekt świetlny,
wykorzystujący zdeformowaną płytę CD.
Dalsze informacje zawarte są w oryginalnych
materiałach Autora w pliku Kwiatkowski.zip.

Jeszcze młodszy uczestnik, 12-letni Ma-

rek Jurga z Leszna Wlkp., wykonał muzycz-
ny przełącznik, w którym diody LED migają
w takt muzyczki z układu grającego kartki
okolicznościowej. Choć układ sterowania
licznikiem 4017 nie jest dopracowany i nie-
godny polecenia, niemniej działa i efekt jest
interesujący. Model można zobaczyć na foto-
grafii 3.

Tomasz Wiśniewski ze Stargardu Szcze-

cińskiego wykonał układ syreny policyjnej,
pokazany na fotografii 4. Wcześniej praco-
wał nad kilkoma innymi urządzeniami (po-
zytywka z migającymi diodami, gra w trzy
karty i metalizator głosu). Schemat syreny
i metalizatora, który jednak nie spełnił ocze-
kiwań Autora, można znaleźć na rysunkach
1 i 2. Fotografia 5 pokazuje prosty model
czytnika „prywatnych” kart szyfrowych,
wykonany przez Jakuba Jagiełłę z Gorzo-
wa Wlkp. Jakub pracował też nad bardziej
skomplikowanym czytnikiem z dłuższym
słowem kodowym i dwoma wyświetlacza-
mi. Napisał też program komputerowy do
ewentualnej obsługi takiego czytnika.
W pliku Jagiello.zip można znaleźć orygi-
nalne schemat i projekt płytki takiej rozbu-
dowanej wersji.

Fotografia 6 prezentuje model Bartka

Czerwca z Mogilna (Czerwiec.gif). Choć
model może sprawić dziwne wrażenie, idea
jest interesująca. Zdaniem Bartka jest to
elektroniczna odmiana starej gry z kamyka-
mi (w moim dzieciństwie nazywało się to
grą w ciupy). Po podrzuceniu jednego kamy-
ka do góry trzeba było zebrać jak najwięcej

Fot. 1 Miernik Roberta Jaworowskie-

Fot. 3 Układ Marka Jurgi

Fot. 4 Syrena Tomasza Wiśniewskie-

Rys. 1

Rys. 2

Szkoła Konstruktorów

Elektronika dla Wszystkich

pozostałych i złapać ten podrzucony. Wygry-
wał ten, kto miał w ręku więcej zebranych
kamieni. W elektronicznej wersji też
podrzuca się kamyk, ale zamiast zbierania
innych trzeba jak najszybciej przyciskać
i zwalniać przycisk, by „nabić” jak najwię-
cej impulsów licznika przed opadnięciem
i złapaniem kamienia.

Dwaj uczestnicy nadesłali układy wyma-

gające zręczności, gdzie zadaniem gracza
jest pokonanie wykonanej z drutu trasy,
„obrączką” dołączoną do układu bez dotknię-
cia drutu. Marcin Wiązania z Buska Zdr.
wykonał model pokazany na fotografii 7,
podzielił się też swoimi przemyśleniami
i planami odnośnie innych układów. Ma-
riusz Chilmon z Augustowa przysłał ładny
model PSI-metru pokazany na fotografii 8.
Oba układy kieruję do publikacji. Korzysta-
jąc z okazji, zachęcam Mariusza i innych Ko-
legów, żeby opisy swoich interesujących
prac przysyłali, w postaci takiej, jak artykuły
serii E-2000 (Do czego to służy?, Jak to dzia-
ła?, Montaż i uruchomienie). Ułatwi to przy-
gotowanie materiału do publikacji.

Kilka osób przysłało modele elektronicz-

nych kostek i ruletek. I tak Marcin Jegier
z Częstochowy przysłał model podwójnej ko-
stki do gry w kości, pokazany na fotografii 9.
Pomysł na klasyczną kostkę sześcienną
wprawdzie nie jest odkrywczy, ale ten prosty
i rzetelnie opracowany układ może zaintere-
sować początkujących, więc kieruję go do
druku.

Fotografia 10 pokazuje model wykonany

przez 16-letniego Macieja Fajfera z Gru-
dziądza. Jest to „Komputerowa kostka do
gry”. Pracą steruje komputer, a pokazany
model jest w istocie tylko wyświetlaczem
z obwodami zasilania, dołączanym do portu
LPT. Serdecznie zachęcam Maćka, żeby in-
tensywnie rozwijał zainteresowania elektro-
niczne, które znakomicie uzupełnią już naby-
te umiejętności programistyczne i otworzą
drogę do dziedzin niedostępnych dla „czy-
stych” programistów nieznających elektroni-
ki. Zamieściłbym bliższe informacje o pro-
jekcie na naszej stronie internetowej, ale
przysłany na CD-ROM-ie bardzo starannie
i ładnie opracowany materiał nawet po zazi-
powaniu ma ponad 1MB, więc proponuję,
żeby zainteresowani zwrócili się bezpośre-
dnio do Autora (maciej_333@tlen.pl) albo
po kompletną prezentację, bądź tylko kluczo-
we informacje o układzie i programie.

Roman Biadalski z Zielonej Góry pracu-

je nad modelem gry w 3 karty. Układ nie jest
jeszcze gotowy, a fotografia 11 pokazuje mo-
del. Oczywiście chętnie zamieścimy opis tej
gry w EdW. Roman nadesłał też model kla-
sycznej sześciennej kostki zrealizowanej na
układzie GAL16V8 – fotografia 12. Rysu-
nek 3 pokazuje schemat ideowy. Ponieważ do
tej pory nie zajmowaliśmy się GAL-ami, nie
zamieszczam bliższych danych, a zaintereso-
wanych i zaciekawionych odsyłam wprost do
Autora (adres i telefon podane były w Galerii

Fot. 10 Kostka Macieja Fajfera

Fot. 11 „3 karty” Romana Biadalskie-

Fot. 8 PSI-metr Mariusza Chilmona

Fot. 9 Model Marcina Jegiera

Fot. 6 Model Bartka Czerwca

Fot. 7 Gra Marcina Wiązani

Fot. 5 Czytnik Jakuba Jagiełły

Rys. 3

Szkoła Konstruktorów

Elektronika dla Wszystkich

Szkoły w EdW 1/2003). Jarosław Tarnawa
z Godziszki przysłał pokazany na fotografii
13 model pełniący rolę ruletki, kostki do gry
i efektu świetlnego. Cechą charakterystycz-
ną jest płynne zmniejszanie się częstotliwo-
ści „wirowania” punktu świetlnego uzyska-
ne dzięki obecności kostki 4046. Nie mogą
skierować projektu do publikacji, ponieważ
model nie działa zgodnie z opisem (co raczej
jest efektem jakiejś awarii), a sam układ jest
dość złożony i bardzo pracochłonny. Nie-
mniej na pewno warto przeanalizować ory-
ginalny schemat, pokazany na rysunku 4,
ewentualnie zwrócić się do Autora o dalsze
informacje.

Do sprawdzenia i publikacji skierowałem

wszystkie wymienione dalej projekty. Jest
wśród nich układ Jarosława Chudoby
z Gorzowa Wlkp., pokazany na fotografii
14. To klasyczna kostka do gry (1...6) wy-
zwalana... gwizdem lub klaśnięciem. Myślę,
że taki gadżet zainteresuje wielu młodszych
Czytelników.

Zapewne wielu zaintryguje również „Emo-

cjonalny VU-metr” opracowany przez Rafała
Kuchtę ze Skrzyszowa. Model pokazany jest
na fotografii 15. Fotografia 16 pokazuje „Pi-
kające serduszko”, wykonane przez Dawida
Kozioła z Elbląga. Mirosław Kopera z Dę-
bicy wykonał nieskomplikowany model gry
zręcznościowej, pokaza-
ny na fotografii 17.

Tomasz Jadasch

z Kęt przysłał model
zdalnie sterowanego
podczerwienią sterow-
nika oświetlenia, będą-
cy rozwinięciem pro-
jektu głównego z EdW
6/2003. Model ten poka-
zany jest na fotografii
18. 16-letni Paweł Świ-
talski z Siedlec, pierw-
szy raz wziął udział
w Szkole Konstrukto-
rów przysłał dokumen-

tację laserowej strzelnicy, w tym zdjęcia –
patrz fotografia 19. Choć osobiście jestem
wyjątkowo daleki od propagowania zabaw
militarnych i nie otrzymałem modelu, wierzę,
że układ działa zgodnie z opisem i Paweł po
przysłaniu modelu też będzie miał szansę zo-
baczenia swego projektu na łamach EdW.

Marcin Wiązania Busko Zdrój . . . . . . . .177

Mariusz Chilmon Augustów . . . . . . . . . .110

Michał Stach Kamionka Mała . . . . . . . . .101

Dariusz Drelicharz Przemyśl . . . . . . . . .100

Roman Biadalski Zielona Góra . . . . . . . . .73

Jarosław Tarnawa Godziszka . . . . . . . . . .67

Michał Koziak Sosnowiec . . . . . . . . . . . . .63

Jarosław Chudoba Gorzów Wlkp. . . . . . .55

Marcin Malich Wodzisław Śl. . . . . . . . . . .44

Piotr Wójtowicz Wólka Bodzechowska . .44

Krzysztof Kraska Przemyśl . . . . . . . . . . .41

Arkadiusz Zieliński Częstochowa . . . . . . .41

Piotr Romysz Koszalin . . . . . . . . . . . . . . .39

Bartłomiej Radzik Ostrowiec Św. . . . . . . .37

Rafał Stępień Rudy . . . . . . . . . . . . . . . . . .34

Szymon Janek Lublin . . . . . . . . . . . . . . . .32

Dawid Lichosyt Gorenice . . . . . . . . . . . . .32

Dariusz Knull Zabrze . . . . . . . . . . . . . . . .29

Filip Rus Zawiercie . . . . . . . . . . . . . . . . . .28

Radosław Ciosk Trzebnica . . . . . . . . . . . .26

Bartek Czerwiec Mogilno . . . . . . . . . . . . .26

Dawid Kozioł Elbląg . . . . . . . . . . . . . . . . .25

Piotr Dereszowski Chrzanów . . . . . . . . . .24

Piotr Bechcicki Sochaczew . . . . . . . . . . . .23

Andrzej Sadowski Skarżysko Kam. . . . . .23

Jakub Jagiełło Gorzów Wlkp. . . . . . . . . . .22

Robert Jaworowski Augustów . . . . . . . . .21

Mariusz Ciołek Kownaciska . . . . . . . . . . .20

Jakub Kallas Gdynia . . . . . . . . . . . . . . . . .20

Jacek Konieczny Poznań . . . . . . . . . . . . .20

Krzysztof Żmuda Chrzanów . . . . . . . . . . .20

Michał Pasiecznik Zawiszów . . . . . . . . . .18

Radosław Koppel Gliwice . . . . . . . . . . . .17

Łukasz Cyga Chełmek . . . . . . . . . . . . . . .16

Tomasz Jadasch Kety . . . . . . . . . . . . . . . .16

Piotr Podczarski Redecz . . . . . . . . . . . . . .16

Jakub Świegot Środa Wlkp. . . . . . . . . . . .16

Tomasz Gajda Wrząsawa . . . . . . . . . . . . .15

Maciej Jurzak Rabka . . . . . . . . . . . . . . . .15

Ryszard Milewicz Wrocław . . . . . . . . . . .15

Emil Ulanowski Skierniewice . . . . . . . . . .15

Artur Filip Legionowo . . . . . . . . . . . . . . .14

Paweł Szwed Grodziec Śl. . . . . . . . . . . . . .14

Aleksander Drab Zdziechowice . . . . . . . .13

Wojciech Macek Nowy Sącz . . . . . . . . . . .13

Michał Gołębiewski Bydgoszcz . . . . . . . .12

Zbigniew Meus Dąbrowa Szlach. . . . . . . .12

Rafał Kobylecki Czarnowo . . . . . . . . . . . .11

Mirosław Kopera Dębica . . . . . . . . . . . . .11

Sebastian Mankiewicz Poznań . . . . . . . . .11

Marcin Piotrowski Białystok . . . . . . . . . .11

Andrzej Szymczak Środa Wlkp. . . . . . . . .11

Marcin Dyoniziak Brwinów . . . . . . . . . . .10

Bartek Stróżyński Kęty . . . . . . . . . . . . . .10

Mariusz Ciszewski Polanica Zdr. . . . . . . . .9

Piotr Diaków Kraków . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Filip Karbowski Warszawa . . . . . . . . . . . . .9

Paweł Knioła Lublewo . . . . . . . . . . . . . . . .9

Arkadiusz Kocowicz Czarny Las . . . . . . . .9

Witold Krzak Żywiec . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Piotr Kuśmierczuk Gościno . . . . . . . . . . . .9

Łukasz Kwiatkowski Kraków . . . . . . . . . . .9

Jakub Siwiec Tarnów . . . . . . . . . . . . . . . . .9

Kamil Urbanowicz Ełk . . . . . . . . . . . . . . . .9

Michał Waśkiewicz Białystok . . . . . . . . . . .9

Piotr Wilk Suchedniów . . . . . . . . . . . . . . . .9

Tomasz Badura Kędzierzyn . . . . . . . . . . . .8

Krzysztof Budnik Gdynia . . . . . . . . . . . . . .8

Adam Czech Pszów . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

Krzysztof Gedroyć Stanisławowo . . . . . . . .8

Przemysław Korpas Skierniewice . . . . . . . .8

Radosław Krawczyk Ruda Śl. . . . . . . . . . .8

Rafał Kuchta Skrzyszów . . . . . . . . . . . . . .8

Paweł Lasko Nowy Sącz . . . . . . . . . . . . . . .8

Sławomir Orkisz Kuślin . . . . . . . . . . . . . . .8

Punktacja Szkoły Konstruktorów

Fot. 12 Kostka Romana Biadalskiego

Fot. 13 Model Jarosława Tarnawy

Fot. 14 Układ Jarosława Chudoby

Fot. 15 VU-metr Rafała Kuchty

Rys. 4

Szkoła Konstruktorów

Elektronika dla Wszystkich

Fotografia 20 pokazuje grę elektroniczną

Michała Koziaka z Sosnowca. Na proceso-
rze 90S8515 i dwóch matrycowych, dwuko-
lorowych wyświetlaczach Michał zrealizo-
wał popularne gry „Snake” i „Formuła 1”
i napisał, iż pracuje nad grą „Tetris”.

Na koniec zostawiłem pracę Michała Sta-

cha z Kamionki, która po wielkich trudach

dotarła do mej skrzynki e-mailowej. Michał
pisze, iż nadesłany materiał to skrót, prze-
gląd rozwiązania zadania 89. (...) Postano-
wiłem zmierzyć się z wyzwaniem i zbudować
zdalnie sterowany pojazd. Po zastosowaniu
gotowych modułów nadajnika i odbiornika
radiowego „pozostała” elektronika jest do-
syć prosta. W pilocie, jak i odbiorniku pracu-
ją uP 2313 (...) Zbudowanie zaprezentowane-
go modelu nie przyszło łatwo, kilka razy „za-
siedziałem” się nad nim do 1 po północy,
a na 7 trzeba było do pracy.... (...) Wszystkie
dane chętnie udostępnię po wyeliminowaniu
problemów i błędów prototypu.

Model można zobaczyć na fotografii 21.

Chętnie opublikuję zapowiadaną poprawioną
wersję projektu. Tu wspomnę, iż Michał jako
jedyny zmierzył się w sposób praktyczny
z problemem elektronicznie sterowanego po-
jazdu. Oprócz niego wielu uczestników
wspominało, że rozważali taką możliwość,
ale nie podjęli się działań ze względu na sto-
pień trudności. Jest w tym racja, ale właśnie
propozycja Michała i wzmianki w innych
pracach przekonały mnie, że koniecznie mu-
simy zająć się tą sprawą w ramach Szkoły.
I wcale nie chodzi o budowę pojazdu zdalnie
sterowanego. Takie pojazdy sterowane zdal-
nie drogą radiową są standardem, a ja chciał-
bym, żebyśmy zajęli się „inteligentnymi” po-
jazdami, które będą omijać przeszkody, po-
szukiwać np. źródła światła i umieszczonego
tam gniazda ładowania akumulatorów, itp.
W czasach mojej młodości nazywano je czę-
sto elektronicznymi żółwiami. Część elektro-
niczna takich „cybernetycznych zwierząt”
może być rozwiązana rozmaicie i z tym nie
będzie większych problemów. Tu otwiera się
niesamowicie szerokie pole do popisu.
Wspominaliście zresztą o różnych pomy-
słach, na przykład czujników ultradźwięko-

wych wykorzystujących efekt Dopplera, by
„cybernetyczne zwierzątko” goniło osobę
uciekającą, albo kilku mikrofonów kierunko-
wych do poszukiwania źródła dźwięku. Zga-
dzam się z opiniami uczestników, że główną
przeszkodą jest brak części mechanicznej –
sterowalnego podwozia z silnikami. Przykła-
dem są tu rozmaite Raabowozy, opisywane
w EdW przez Zbyszka Raabe, które cieszyły
się dużym zainteresowaniem, ale były trudne
do wykonania z uwagi na wykorzystanie spe-
cyficznego napędu.

Zapowiadam, że jedno z następnych za-

dań będzie polegać na zaproponowaniu roz-
wiązania podwozia-bazy, na którym potem
montowane będą rozmaite układy sterowa-
nia, czy to zdalnego, czy własnego. Już teraz
możecie zastanowić się, jak miałoby wyglą-
dać podwozie takiej inteligentnej zabawki
i czy można tu wykorzystać fabryczne za-
bawki.

Podsumowanie

Przed zapoznaniem się z plonem konkursu
zastanawiałem się, ile będzie propozycji
„rozrywkowych” układów elektronicznych,
związanych z dręczeniem drugich. Z przy-
jemnością zawiadamiam, iż ciemna strona
natury ludzkiej z pewnością nie dominuje
wśród uczestników Szkoły - propozycji „zło-
śliwych” układów było naprawdę bardzo
mało. A te, które się pojawiły, nie były zbyt
groźne.

Znów potwierdziło się, iż liczna grupa

osób rozwiązuje zadania Szkoły, ale z różnych
powodów nie przysyła rozwiązań. Na przy-
kład student drugiego roku Politechniki Ślą-
skiej napisał: Do tej pory dużo zadań rozwią-
zywałem dla własnej satysfakcji, najczęściej
na papierze. Powstało także kilka modeli,
które jednak nie spełniały moich oczekiwań.

Cieszę się, że Szkoła jest dla wielu inspi-

racją i pomocą w zdobywaniu doświadcze-
nia. Autentycznie cieszę się też z doniesień
o nieudanych próbach. Uczestnicy „rozryw-
kowego” zadania pisali o wielu takich nieu-
danych próbach oraz układach, których nie
zdołali zrealizować do końca. Kochani, to
naprawdę nie jest wstyd, że projekt się nie
uda lub że się popełni błąd, zwłaszcza gdy się
ma 15 czy nawet 18 lat. Nasza Szkoła Kon-
struktorów to dopiero początek drogi.

Tu chciałbym serdecznie pochwalić wszy-

stkich najmłodszych uczestników i zachęcić

do dalszych wytrwałych działań!
Naprawdę Wasze prace są coraz
lepsze! Pamiętajcie jednak, że to
właśnie teraz trzeba wziąć się za
robotę, eksperymentować i naby-
wać doświadczeń. Właśnie teraz,
gdy zaczynacie, zwracajcie bacz-
ną uwagę nie tylko na schemat,
ale też na analizę problemu, plan
pracy, kolejność działań i staran-
ność wykonania dokumentacji

Fot. 16 Serduszko Dawida Kozioła

Fot. 17 Gra Mirosława Kopery

Fot. 18 Sterownik Tomasza Jadascha

Fot. 19 Model Pawła Świtalskiego

Fot. 20 Gra Michała Koziaka

Fot. 21 Pojazd Michała Stacha

Rozwiązanie zadania 89

W EdW 7/2003 na stronie 37 zamieszczony
był schemat układu nadesłany jako rozwiąza-
nie jednego z wcześniejszych zadań Szkoły.
Ma to być system stopniowego budzenia.
Autor napisał: (...) Pierwszy wzmacniacz
operacyjny generuje przebieg podobny do
trójkąta, który jest następnie porównywany
do logarytmicznie rosnącego napięcia na
kondensatorze. Na wyjściu komparatora po-
jawia się przebieg prostokątny o coraz więk-
szym współczynniku wypełnienia, który ste-
ruje tranzystorem mocy. Daje to logarytmicz-
ny wzrost głośności. Drugi generator (pro-
stokąt) kluczuje pracę wcześniejszego (trochę
nietypowo). A komparator wyłącza sygnał
akustyczny po czasie, w którym zostanie na-
ładowany kondensator. Układ wykonałem,
jednak nie spełnił moich oczekiwań, gdyż
zmiany głośności nie były odczuwalne. Nie
wiem, dlaczego tak się działo (...).

Oryginalny schemat pokazany jest na ry-

sunku A. Od razu chciałbym pochwalić po-
mysłodawcę za interesujący pomysł. Układ
zawiera wprawdzie błędy, ale świadczy też
o niewątpliwej pomysłowości Autora.

Postawione zadanie okazało się trudne,

a większość odpowiedzi nadesłanych przez
młodych uczestników była albo całkowicie
błędna, albo nietrafiająca w istotę sprawy. Po-
jawiły się też odpowiedzi bardzo ogólnikowe,
na przykład jeden z uczestników napisał tylko:
sądzę, że błędna jest koncepcja całego układu.
Takie podłączenie 2 wzmacniaczy operacyj-
nych nie da żądanego efektu. Słusznie! Warto
jednak przyjrzeć się problemowi bliżej.

Najpierw ustalmy, jak według pomysło-

dawcy powinien działać ten układ. Schemat

przerysowany jest też na rysunku B. Blok
oznaczony literą J to generator przebiegu
zbliżonego do trójkąta. Przebieg o takim
kształcie występuje na kondensatorze C1.
Przebieg na wyjściu wzmacniacza K, który
pracuje jako komparator, nie jest oczywiście
przebiegiem trójkątnym z generatora J z
uwagi na zmiany napięcia na kondensatorze
C2. W punkcie S po włączeniu zasilania ma
pojawić się przebieg prostokątny o coraz
większym współczynniku wypełnienia. Da-
łoby to ciągły sygnał dźwiękowy, więc Autor
dodał generator przebiegu prostokątnego L,
który okresowo ma zwierać bramkę tranzy-
stora do masy i tym samym zapewnić dźwięk
przerywany. Dodatkowy komparator M ma
ostatecznie wyłączyć dźwięk po czasie wyzna-
czonym przez kondensator C4. Rysunek C
pokazuje przebiegi w punktach P, R, S bez
uwzględnienia wpływu bloków oznaczonych
L i M. W rzeczywistości prędkość narastania
przebiegu w punkcie P powinna być znacznie
mniejsza, niż wskazuje rysunek, a sygnał
wyjściowy w punkcie S miałby być dodatko-

wo modulowany przez wolnozmienny prze-
bieg prostokątny z generatora L, jak pokazu-
je rysunek D.

Według pomysłodawcy w punkcie S poja-

wia się przebieg prostokątny o coraz więk-
szym współczynniku wypełnienia, który ste-
ruje tranzystorem mocy. Daje to logarytmicz-
ny wzrost głośności. I tu tkwi jeden z podsta-
wowych błędów.

Szkoła Konstruktorów

Elektronika dla Wszystkich

- Szkoła KKonstruktorów klasa III

i modelu. Już w młodym wieku dążcie, żeby
nie tylko cokolwiek i jakkolwiek zrobić, ale
żeby zrobić to starannie i estetycznie. Gwa-
rantuję, że taka praktyka w ramach naszej
Szkoły przyda się Wam w życiu, także wte-
dy, gdy nie zostaniecie zawodowymi elektro-
nikami.

Ja, oczywiście, przydzielając punkty i na-

grody, uwzględniam wiek. Nie tylko zresztą
wiek – analizując kolejne prace uczestnika
widzę, jaki robi postęp. Nie ukrywam, że
często postęp ten bywa bardzo szybki – mło-
dzi nie marnują czasu, co i mnie cieszy.
Przykro mi, że ze względu na szczupły fun-
dusz Szkoły nie mogę wszystkich uczestni-
ków obdarować odpowiednimi nagrodami
i upominkami; tym bardziej cenię wypowie-

dzi tych, którzy nie przysyłają prac jedynie
w oczekiwaniu na nagrodę czy honorarium,
ale po prostu chcą się sprawdzić. Niech re-
kompensatą za trud będzie przyjemność
choćby niewielkiego zaistnienia na łamach
naszego wspólnego czasopisma i zaprezen-
towania się ogromnej rzeszy Czytelników
EdW. Nagrody za zadanie 89 otrzymają: Mi-
chał Stach, Roman Biadalski i Jarosław
Tarnawa. Upominki otrzymają: Jakub Si-
wiec, Tomasz Wiśniewski, Łukasz Kwiat-
kowski, Marek Jurga, Bartosz Czerwiec,
Maciej Fajfer i Jakub Jagiełło. Koledzy:
Mariusz Chilmon, Marcin Jegier, Marcin
Wiązania, Jarosław Chudoba, Rafał
Kuchta, Dawid Kozioł, Mirosław Kopera,
Tomasz Jadasch, Paweł Świtalski i Michał

Koziak najprawdopodobniej zobaczą swe
prace opublikowane w dziale E-2000 lub
w Forum, o ile Pracownia nie wykryje istot-
nych usterek, a po publikacji otrzymają ho-
noraria autorskie. Szanse na publikację ma
też Jakub Siwiec. Aktualna punktacja za-
warta jest w tabeli. Ponawiam prośbę: jeśli
nadsyłacie pracę do Szkoły e-mailem, poda-
wajcie od razu swój adres pocztowy, a przy-
najmniej miejscowość zamieszkania. Ser-
decznie zapraszam do udziału w rozwiązy-
waniu kolejnych zadań i do nadsyłania prac
w terminie.

Wasz Instruktor

Piotr Górecki