VI lek

REHABILITCJA

Seminarium 15.06.2012

Komunikowanie się z osobą
niepełnosprawną - język i techniki
komunikacji

Komunikacja

 Werbalna
 Pozawerbalna postawa ciała, tembr głosu, mimika, gesty (przeważa)

Komunikacja niewerbalna - Świat zwierząt

Komunikacja z osobami z upośledzeniem umysłowym, z afazją

Nie mogę mówić, ale mam prawo:

Mówić co mi się podoba, a co nie
Upominać się o rzeczy, czynności, zdarzenia lub spotkania z ludźmi
Aby dawano mi wybór
Mówić „nie” i nie wybierać niczego
Upominać się o uwagę innych i o to, by rozmawiali ze mną
Domagać się informacji
Otrzymywać pomoc w nauce porozumiewania się
Aby ludzie dostrzegali, że próbuję porozumiewać się tak jak potrafię
Mieć dostęp do odpowiednich dla mnie pomocy do porozumiewania się
By ludzie szanowali mój sposób komunikacji i zachęcali mnie, bym go używał
By ludzie informowali mnie, co się będzie ze mną działo
By ludzie byli dla mnie uprzejmi i traktowali mnie z szacunkiem
By ludzie używali języka zrozumiałego dla mnie

Karta z alfabetem
Maszyna do pisania z wyświetlaczem
Symbole TAK NIE
Gesty języka AMER-IND

 Symbole z różnych baz danych

2

emocje pictogram

piktogram – tablice, specjalne albumy, obrazki przyklejone do drzwi. „kąciki tematyczne” itd
Piktogram + Alfabet

Pictogram

 Świnia? Co to jest świnia?
 Jak wygląda świnia?

Piktogramy:

 Co dzisiaj robimy? – plan dnia, plan zajęć tygodniowy, plan zajęć indywidualny,

pogodynka, plan zajęć na wf

 Piktogram Po co wychodzę z sali?
 Piktogram Co robimy przy umywalce? Nasze ręczniki. Moja szczotka do zębów itd
 Piktogram Mój kontrakt na lekcje w-f. Plan zajęć w-f

Komunikowanie się po operacjach w obrębie twarzoczaszki

 Oddychanie
 Mowa
 Połykanie śliny
 Połykanie płynów i pokarmów stałych
 Psychoterapia
 Zaopatrzenia protetyczne (stomatologiczne)
 Rehabilitacje odtwórcze

Rehabilitacja po laryngektomii

 Zabieg operacyjny – częściowe lub całkowite usunięcie krtani (obustronny rak jamy nad- i

podgłośniowej)

 Usunięcie fałdów głosowych (przekształcanie strumienia wydychanego z płuc powietrza w falę

dźwiękową)

 Radioterapia –utrata zmysłu smaku i powonienia
 Brak możliwości zamknięcia dolnych dróg oddechowych przy połykaniu pokarmów (zakaz

mówienia podczas posiłków)

 Stomia umożliwia oddychanie
 Podawanie tlenu bezpośrednio do stomii (nie maska na nos lub usta)
 Kompleksowa (logopeda, fizykoterapeuta, psychoterapeuta

3

Rehabilitacja po laryngektomii - cele

 Nauka oddychania torem żebrowo-przeponowym
 Nauka wydobywania głosu (gromadzenie w przełyku zapasu powietrza, dźwięczne odbicie)
 Przekształcanie nowego głosu w tzw. mowę zastępczą 75%
 pseudogłośnia przełykowa -niskie brzmienie
 pseudogłośnia gardłowa – wysokie brzmienie, głos skrzeczący

Komunikowanie się po laryngektomii

 Mowa przetokowo-gardłowa i przetokowo-przełykowa (przetoka+proteza)
 Kontrola medyczna; zakażenie

drożdżakami

 Zamykanie otworu przetoki
 Głos wyraźny, melodyjny
 Aparat do terapii wodnejProtezy elektroniczne

Komunikacja z osobami z upośledzeniem słuchu
Praktyczne rady

 Aby nie przestraszyć osoby niesłyszącej, niedosłyszącej, nie zbliżajmy się do niej

w sposób nagły z tyłu.

 W czasie rozmowy nie podchodźmy zbyt blisko, najlepsza jest odległość około jednego

metra.

 Rozmawiając z człowiekiem z upośledzeniem słuchu skierujmy ku niemu twarz, aby mógł

odczytać z ruchu naszych ust, to co mówimy. Z tego powodu nie mówmy z papierosem w
ustach, nie trzymajmy ręki w okolicy ust.

 Starajmy się rozmawiać przy dobrym oświetleniu. W ten sposób będzie lepiej widziała

naszą twarz. Nie stawajmy na tle okna, gdyż poprzez kontrast nasza sylwetka jest wówczas
widziana jako ciemniejsza.

 W czasie rozmowy nie wolno krzyczeć. Dźwięki stają się wówczas bardziej przenikliwe i

wywołują niepożądane wibracje w aparacie słuchowym, co może doprowadzić do bólu.

 Głośne otoczenie irytuje niedosłyszącego i utrudnia mu zrozumienie naszych wypowiedzi.

Dlatego rozmawiając z taka osobą wyłączmy lub wyciszmy maksymalnie radio, telewizor.

 Jeśli niedosłyszący ma brać udział w jakiejś dyskusji, to przed rozpoczęciem spotkania

zapoznajmy go z głównym tematem i ewentualną możliwością rozwinięcia dyskusji, aby
mógł w niej aktywnie uczestniczyć,

 Mówmy spokojnie, nie za szybko i wypowiadajmy się precyzyjnie. Zdania muszą być

krótkie, a pytania powinny zawierać zaimki pytające, (kto, co, kiedy, dlaczego, gdzie, ile).

 Dobrze, aby rozmowie towarzyszyły naturalne gesty. Odpowiednia mimika i gestykulacja

pozwolą łatwiej zrozumieć czy domyślić się sensu naszej wypowiedzi.

 Jeśli nie jesteśmy pewni, czy nasz rozmówca zrozumiał wszystko dobrze poprośmy go o

powtórzenie najważniejszych faktów. Nie róbmy tego zbyt często.

 Nie wolno nam nie doceniać osób niesłyszących lub niedosłyszących, ze względu na swą

niepełnosprawność mówią oni często monotonnie, niemelodyjnie, wręcz niezrozumiale. Nie
jest to jednak dowód braku inteligencji, lecz tylko i wyłącznie niemożności kontrolowania
własnego głosu.

 Bądźmy cierpliwi i w razie nie zrozumienia powtórzmy określone zdanie lub słowo.

Trudniejsze dane (adres, nazwisko) można w razie potrzeby napisać na kartce.

 Dbajmy, aby osoby te brały czynny udział w życiu grupy, w której się znajdują. One też

mają prawo do rozmowy i uśmiechu. Jeśli w gronie ludzi słyszących znajduje się osoba z
upośledzeniem słuchu, przerywajmy od czasu do czasu rozmowę i tłumaczmy
niepełnosprawnemu, co zostało do tej pory powiedziane. W ten sposób uwalniamy go od
samotności i izolacji.

4



Nie wolno śmiać się, jeśli źle zrozumiała wymianę zdań i wypowiedziała uwagę zupełnie

niepasującą do całej rozmowy.



Odczytywanie z ruchu ust jest bardziej męczące niż normalne słuchanie, dlatego

rozmawiając róbmy przerwy

Komunikacja z osobami z upośledzeniem słuchu

 Język migowy jest to zbiór konwencjonalnych znaków gestykulacyjnych (zwanych znakami

migowymi) określających poszczególne litery, liczby lub całe słowa (a czasem nawet krótkie
zwroty), przy czym elementem charakterystycznym dla danego znaku jest zarówno układ palców
i dłoni u obu rąk, położenie rąk w stosunku do ciała oraz ruch wchodzący w skład całości znaku

 Jak wynika z tej definicji, w języku migowym występują nie tylko znaki określające całe pojęcia

słowne (tzw. znaki migowe ideograficzne), lecz również znaki określające poszczególne litery
(zaliczane do znaków migowych daktylograficznych)

 Daktylogramy (litery) i ideogramy (pojęcia słowne)
 Gestuno
 Język domowy
 Odrębności środowiska
 Niemożliwe zapisywanie
 Znaki ideograficzne stanowią podstawową cześć języka migowego. W praktyce ideogramy są

najczęściej używaną grupą znaków (kilka tysięcy znaków). Charakterystyczną cecha tych znaków
jest dynamika, czyli występowanie w znaku elementu ruchu. Pojęcie dynamiki w znakach
ideograficznych różni się zdecydowanie gdyż nie jest to już prosty ruch ograniczający się do
przemieszczania całego układu, a również zmianę układu palców w trakcie wykonywania ruch.

 Słownik języka migowego
 Aparaty słuchowe
 Pętle indukofoniczne

Komunikacja z osobami z upośledzeniem wzroku
Praktyczne rady:
W przypadku osób słabowidzących – dostosowanie otoczenia do ich możliwości:

 Informacja o przeszkodach (stałych i ruchomych)
 oznakowanie przeszkód, zmiany konfiguracji terenu (taśma fosofryzująca, taśma z

uwypukleniami, oznakowanie brailem pomieszczeń, pięter w windzie)

W przypadku osób słabowidzących – dostosowanie otoczenia do ich możliwości:

 właściwe oświetlenie (światło górne i punktowe), (efekt olśnienia)
 duże, dobrze widoczne napisy, kontrastowe kolory (szlaki komunikacyjne) (dobór tapicerki

mebli, dywanów, kolor ścian, mebli, sprzętu w łazience)

 Właściwe oznakowanie przeszklonych ścian, przesuwanych szklanych drzwi
 Cienie i półcienie

Brajl

 Maszyna do pisania w języku Braille`a
 Notatnik brajlowski
 Maszyna do pisania brajlowska
 Terminal brajlowski (linijka brajlowska)
 Klawiatura brajlowska
 Drukarka brajlowska
 stanowisko niewidomego

Braile interpreter

5

specjalna rękawiczka zaprojektowana przez Hyung Jin Lim, dzięki której osoby niewidome,
które nigdy w życiu nie miały styczności z Braile’m będą miały możliwość odczytania danego
języka.
Za pomocą rękawiczki przeszukujemy tekst, który zostanie przesłany dla niewidomych przez
bluetooth do słuchawek i odtworzony w postaci dźwięku.

 Lupa elektroniczna
 Powiększalniki telewizyjne oraz wykorzystujący ekran komputera

Komunikatory
Sherlock – rozpoznający breloki
1. Przyczepiamy brelok i po włączeniu nagrywamy komunikat jaki chcemy usłyszeć po
przyłożeniu czujnik
2. Szukając danej rzeczy po przyłożeniu sherlock’a do breloka otrzymamy zapisaną informację

Komunikacja z osobami z upośledzeniem wzroku i słuchu

 Kreślenie liter w dłoni, na przedramieniu
 Daktylogramy
 Język migowy odbierany dotykiem – wykonywanie znaków języka migowego, które osoba

głuchoniewidoma odbiera trzymając „mówiącego” za nadgarstki

 Litery braille stawiane na dłoni (Jednoręczny brail na palcach – dotykanie odpowiednich

punktów na palcu wskazującym i środkowym, które odpowiadają danej literze w piśmie braila)

 LORM (alfabet głuchoniewidomych)
 Lorm polega na kreśleniu linii lub stawianiu punktów na dłoni. Może to być jej wewnętrzna bądź

zewnętrzna strona. Ręka może być prawa lub lewa. Piszemy jednym palcem albo - gdy
osiągniemy już dużą biegłość - wszystkimi na raz

 Jest to alfabet stworzony przez głuchoniewidomego dla głuchoniewidomych i stanowi

uniwersalną metodę komunikacji, wspólną dla nich wszystkich. Jako podstawowy lub
przejściowy sposób porozumiewania się, jest to najbardziej praktyczny ze wszystkich używanych
w środowisku, i znanych mi z praktyki, form komunikacji dotykowej

 Lorm polega na kreśleniu linii lub stawianiu punktów na dłoni. Może to być jej wewnętrzna bądź

zewnętrzna strona.

 Ręka może być prawa lub lewa. Piszemy jednym palcem albo - gdy osiągniemy już dużą biegłość

- wszystkimi na raz.

 potwierdzenie: kilka szybkich dotknięć dłonią złożoną w piąstkę,
 zaprzeczenie: kilkakrotne potarcie wewnętrzną stroną otwartej dłoni,
 zamazanie błędu: jak zaprzeczenie - nie powtarzaj jednej litery, ale cały wyraz,
 koniec wyrazu: klepnięcie otwartą dłonią,
 niezrozumienie wyrazu, prośba o powtórzenie: zamknięcie dłoni w pięść.
 Lorm ma wiele zalet:
 prostota
 małe ryzyko błędu
 szybkie tempo przekazu
 wzajemna komunikacja największej liczby osób głuchoniewidomych
 komfort pracy tłumaczy
 Samogłoski
 Spółgłoski
 Znaki polskie
 Dwuznaki
 Sygnały

6

 każda czynność jest poprzedzona podaniem dziecku do ręki przedmiotu ,który daje

informacje, że dana czynność zaraz będzie wykonywana

• gąbka – idziemy się myć,
• strzykawka –karmienie,
• klocek –układanie, zajęcia

ogólnorozwojowe,

• jeżyk - rehabilitację
• włosy konia- hipoterapię,
• kawałek pampersa - zmianę pieluchy,
• kółko - wyjście na spacer

 laska jednolita dla dziecka
 laska składana - sięga do mostka

Sterowanie komputerem

 Haedpointer
 Sterowanie komputerem przy pomocy ruchów warg (Integra Mouse)
 Sterowanie komputerem

 Przy pomocy ruchów głowy (Tracker Pro)
 Przy pomocy mrugania (Blinkit)

 Zdalne sterowanie otoczeniem

(Integra Switch)

 Port podczerwieni
 Łączność Bluetooth