VI lek

REHABILITCJA

Seminarium 15.06.2012

Rehabilitacja w schorzeniach
ortopedycznych, po urazach

Program leczenia usprawniającego bezpośrednio po urazie:

 Wysokie ułożenie kończyny objętej unieruchomieniem (zapobiegnie obrzękom)
 Zimny okład
 Ucisk

Program leczenia usprawniającego bezpośrednio po urazie - kończyna unieruchomionia

 Ćwiczenia ułożeniowe
 poprawiają ukrwienie kończyny objętej unieruchomieniem i zapobiegają obrzękom
 unoszenie i opuszczaniu kończyny w opatrunku gipsowym (wolny staw biodrowy i ramiennym).
 wykonuje fizjoterapeuta, pielęgniarka, lub sam chory; 5-8 razy w ciągu dnia, po 10-20 uniesień

kończyny

 Ćwiczenia czynne odcinków ciała nie objętych unieruchomieniem. Stopniowe przechodzenie

do ćwiczeń bardziej intensywnych w celu rozwinięcia i zachowania jak najlepszej ogólnej
sprawności fizycznej (kontralateralne, ispilateralne)

 Ćwiczenia izometryczne – napinanie mięśni objętych opatrunkiem gipsowym. Dotyczy to

głównie mięśnia czworogłowego uda, mięśni pośladkowych, mięśnia trójgłowego łydki

 Ćwiczenia oddechowe, które szczególnie są ważne u chorych leczonych operacyjnie, w celu

zapobiegania powikłaniom ze strony układu oddechowego

Raz jeszcze pojęcie napięć izometrycznych

• Tylko praca mięśnia przeciw oporowi zewnętrznemu (submaksymalnemu), może być uznana

za ćwiczenia izometryczne.

• Jeżeli cała kończyna znajduje się w opatrunku gipsowym i nie ma możliwości zastosowania

oporu, a poleca się napinanie jakiegoś zespołu dynamicznego, to wtedy ma się do czynienia z
napinaniem izometrycznym.

• napinanie izometryczne - nie daje ono przyrostu siły, a tylko opóźnia występowanie zaników,

co jest bardzo ważne dla efektów końcowych terapii

Skręcenie, zwichnięcie kończyny - W pierwszym okresie (do 24-48 godzin)

 W pierwszym okresie zimno (do 24-48 godzin
 kompresy z lodu
 częściowe kąpiele w wodzie z lodem
 zimne kompresy
 okłady chłodzące wg Kneippa
 Cryo Cuff
 Cold - Pack

Skręcenie, zwichnięcie kończyny -W pierwszym okresie również

 Pole magnetyczne wielkiej częstotliwości

2

Skręcenie, zwichnięcie kończyny - Po upływie 24-48 godzin

 kąpiele częściowe, ciepłe lub o wzrastającej temperaturze
 suche ciepło
 prądy diadynamiczne, interferencyjne
 ultradźwięki
 pulsujące pole magnetyczne małej częstotliwości
 łagodny masaż suchy

Skręcenie, zwichnięcie kończyny - późny okres (tygodnie, miesięce „po”)

 jonoforeza
 okłady borowinowe
 okłady parafinowe
 diatermia mikrofalowa
 masaż wirowy
 masaż podwodny
 kąpiele solankowe

Program leczenia usprawniającego - Ćwiczenia usprawniające odcinek ciała dotknięty urazem
- po zdjęciu unieruchomienia gipsowego (kolejność ćwiczeń)

 ćwiczenia bierne
 ćwiczenia czynno – bierne
 ćwiczenia w odciążeniu (prowadzone w rękach terapeuty, na podwieszkach, w wodzie)
 ćwiczenia samowspomagane
 ćwiczenia czynne
 ćwiczenia czynne z oporem

Schemat leczenia usprawniającego zdjęciu unieruchomienia - staw ramienny

 ruchy rotacyjne (bierne, czynne)
 ćwiczenia w wodzie, pływanie (np. przy ograniczeniu rotacji zewnętrznej B-crawl)
 ćwiczenia czynne z oporem gra w ping-ponga
 (CMP) ciągły bierny ruch
 ruchy bierne zgięcia i prostowania przy stabilizacji barku, następnie ruchy odwodzenia i

przywodzenia

 ruchy prowadzone
 ćwiczenia czynne

Schemat leczenia usprawniającego zdjęciu unieruchomienia - staw łokciowy

 ruchy bierne w pełnym zakresie
 ciągły bierny ruch
 ćwiczenia czynne
 ćwiczenia czynne w wodzie
 terapia zajęciowa, czynności dnia codziennego
 dyna-splint
 nigdy! redresje, noszenie ciężarów

Schemat leczenia usprawniającego zdjęciu unieruchomienia - Stawy ręki

 ruchy bierne w stawach
 ćwiczenia prowadzone
 ćwiczenia czynne (chwyt przedmiotów różnej wielkości i kształtu, o różnej fakturze)
 terapia zajęciowa, czynności dnia codziennego

3

 przeciwwskazane redresje i manipulacje

Schemat leczenia usprawniającego zdjęciu unieruchomienia - staw biodrowy

 ruchy bierne
 ćwiczenia prowadzone (system ćwiczeń bloczkowych, w wodzie)
 ćwiczenia czynne
 ruch zgięcia, wyprostu
 ruch odwiedzenia, przywiedzenia
 ruchy rotacyjne
 nauka chodzenia (balkonik, kule) – chory wykonuje wszystkie ruchy obowiązujące w

normalnym chodzie (zgięcie w biodrze, kolanie markowanie dotknięcia podłoża stopą,
prostowanie kolana i biodra); obciążanie po uzyskaniu pełnego zrostu

 ćwiczenia czynne z oporem

Schemat leczenia usprawniającego zdjęciu unieruchomienia - staw kolanowy

 ruchy bierne
 ciągły bierny ruch (CMP)
 ćwiczenia prowadzone (system ćwiczeń bloczkowych, w wodzie)
 ruch zgięcia, wyprostu
 ćwiczenia czynne
 dopuszczalne delikatne redresje
 ćwiczenia czynne z oporem (pływanie z płetwami)

Schemat leczenia usprawniającego zdjęciu unieruchomienia - staw skokowy

 ruchy bierne
 ciągły bierny ruch
 ćwiczenia prowadzone
 ruch zgięcia, wyprostu

Zespół Sudecka

 Zespół Sudecka-Babińskiego-Leriche`a, ostry zanik kości Sudecka, ostry zapalny zanik kostny

Charakteryzuje się:

 Bólem kończyny
 Zesztywnieniem stawów
 Zaburzeniami naczynioruchowymi
 Hipoteza naczyniowa, hormonalna, mechaniczna

Okres I (ostry) (ok. kilku tyg.do kilku miesięcy)

 Silny piekący, ból
 Rozszerzenie naczyń (wzmożony przepływ przez naczynia, przekrwienie)
 Obrzęk, wzmożone ucieplenie
 Ciemnoczerwone lub fioletowe zabarwienie skóry
 Zaniki mięśni, ograniczenie zakresu ruchów w stawach
 Objawy rtg po 3-8 tyg. (plamkowy zanik)

Okres II (dystrofii) (ok. kilku tyg. do kilku miesięcy)

 Kurcz naczyń. Nadal ból
 Skóra cienka, zanikła, chłodna, wilgotna
 Zahamowany porost włosów. Paznokcie kruche, łamliwe
 Postępujący zanik mięśni

4

 Utrwalanie przykurczy w stawach
 Rtg dalsze odwapnienie kości, zatarcie struktury kości (wyraźne kontry a struktura

wewnętrzna „wytarta gumką”)

Okres III (dystrofii) (ok. 6 mies. do 12 miesięcy)

 Bóle przy ruchach, próbie obciążenia
 Skóra cienka, błyszcząca, chłodna,
 Znaczny zanik mięśni
 Utrwalenie całkowite przykurczy w stawach w wadliwym ustawieniu
 Rtg dalsze zgąbczenie kości, zanik struktury kości

Zapobieganie:

 eliminacja bodźców patologicznych i bólowych (właściwe unieruchomienie, właściwa

repozycja, leczenie operacyjne, stabilna osteosynteza)

 ułożenie przeciwobrzękowe

terapia w I okresie

 delikatny masaż suchy (aksamit) i wirowy
 galwanizacja anodowa
 kąpiel elektryczno-wodna
 magnetoterapia
 terapuls
 farmakoterapia (blokady lignokainowe, leki polepszające krążenie w obrębie kończyny) ,

sympatektomia

 kalcytonina
 delikatne ruchy czynne
 ćwiczenia bierne i redresje przeciwwskazane w I okresie

w II okresie

 delikatne ćwiczenia bierne i prowadzone

 masaż suchy (bardziej intensywny np. przy pomocy szczotki)
 odczulanie (kąpiele naprzemienne, ze wzrastającą różnicą temperatur)
 masaż wirowy i podwodny w letniej wodzie (nie gorącej)
 plus zabiegi z I okresu

 w fazie zaniku (III okres) intensywne leczenie usprawniające:
 (masaż suchy i wirowy,
 ćwiczenia czynne z obciążeniem, bierne, redresje, ortozy),
 ćwiczenia wzmacniające mięśnie
 plus zabiegi z I i II okresu

Przeciwwskazania wyłączające lub ograniczające ćwiczenia ruchowe

 silny ból występujący podczas ćwiczeń
 zagrażający krwotok
 ciężki stan ogólny, utrata przytomności
 powikłania zagrażające pogorszeniem stanu chorego

Program leczenia usprawniającego po

urazach kręgosłupa

5

 pielęgnacja (zmiana pozycji, profilaktyka odleżyn, zapobieganie przykurczom, czystość skóry

jamy ustnej, pomoc w czynnościach dnia codziennego)

 ćwiczenia oddechowe, wspomaganie wydechu oklepywanie, prowokowanie kaszlu, ewakuacja

wydzieliny, pozycje drenażowe bronchoaspiracja

 zapobieganie nieprawidłowemu ustawieniu kończyn w stawach (stopa końska, przeprost kolan,

zgięcie bioder, zgięcie łokci, odwiedzenie w stawach barkowych, nawrócenie przedramienia,
zgięcie dłoniowe nadgarstka)

 ćwiczenia bierne (fizjologiczny zakres ruchów)
 ćwiczenia czynne (wspomagane, wolne, izometryczne, z oporem)
 pionizacja (bierna, czynna)
 ćwiczenia ogólnokondycyjne
 nauka samoobsługi
 wytworzenie automatyzmu pęcherzowego poprawa funkcji jelit
 zaopatrzenie orotyczne (parapodia, balkonik, kule, aparaty stabilizujące kończyny dolne)
 zaopatrzenie ortotyczne kończyn górnych (ortezy statyczne i dynamiczne)
 funkcjonalna elektrostymulacja do uczynnienia porażonej ręki, „funkcjonalne” kontrolowane

przykurcze

Komunikacja z otoczeniem osób z upośledzeniem narządu ruchu

 Sterowanie komputerem - haedpointer
 Sterowanie komputerem przy pomocy ruchów warg (Integra Mouse)
 Przy pomocy ruchów głowy (Tracker Pro)
 Przy pomocy mrugania (Blinkit)
 Zdalne sterowanie otoczeniem

 (Integra Switch)
 Port podczerwieni
 Łączność Bluetooth

Fizjoterapia w osteoporozie

 Choroba układowa szkieletu
 Niska masa kości
 Upośledzona architektonika tkanki kostnej
 Złamania

Fizjoterapia po złamaniu kręgów

Faza I - ostra (do 3 tyg. od złamania)

 Działanie p-bólowe (farmakoterapia, zabiegi fizykoterapeutyczne, )
 Leżenie (do czasu zmniejszenia dolegliwości bólowych) na płaskim, twardy, ale sprężystym

podłożu

 Ćwiczenia oddechowe
 Ćwiczenia izometryczne w pozycji leżącej na plecach (m. brzucha, pośladków, kończyn dolnych i

górnych)

 Zmiana pozycji na boki (bez rotacji kręgosłupa)
 Zaopatrzenie ortotyczne (gorest) i stopniowa pionizacja
 Siadanie (od 2 tygodnia)

6

 Orteza Jevetta
 Orteza TLS Bahlera
 Orteza TLS wg Taylora
 Orteza LS wg Knighta

Faza II - gojenia kości (10 tyg. )

 W pozycji pionowej (w gorsecie)
 Odpoczynek
 Odstawianie gorsetu (od 9 tyg., stopniowo)
 Ćwiczenia izometryczne (w pozycji leżącej na plecach, m. brzucha, pośladków, grzbietu)
 Ćwiczenia czynne wolne i z oporem w pozycji leżącej na plecach (w pozycji leżącej na plecach,

kończyn dolnych i górnych)

 Ćwiczenia synergistyczne celem wzmacniające „gorsetu mięśniowego” (w mięśni szyi i karku)
 Działanie p-bólowe (farmakoterapia, zabiegi fizykoterapeutyczne, )

Faza IIa - powrót do normalnej aktywności (po 13 tyg. )

 Odstawienie gorsetu
 Odpoczynek (pozycje odciążające kręgosłup)
 Unikanie przeciążeń, gwałtownych ruchów tułowia, ergonomiczna pozycja w trakcie

wykonywania czynności w pozycji stojącej, siedzącej, zmiana pozycji (leżąca / siedząca /
stojąca), prawidłowe podnoszenie i przenoszenie przedmiotów (nie ciężary!)

 Minimalizacja ryzyka upadków, ochraniacze krętarza
 „Bezpieczne środowisko” – prewencja upadków
 Ćwiczenia jak poprzednio
 Ćwiczenia w wodzie

Osteoporoza – prewencja upadków
Ćwiczenia sensomotoryczne
(poprawa równowagi)
(poprawa działania dróg podkorowych w zwrotnych reakcjach nerwowo-mięśniowych i
usprawnienie procesów integracji w ośrodkowym układzie nerwowym)
(szybkość i koordynacja pobudzeń w pracy mięśni szkieletowych są ważniejsze niż ich siła
absolutna)

 Tai Chi
 Ćwiczenia sensomotoryczne z przyrządami

Fizjoterapia po złamaniu bliższego końca kości udowej

 Leczenie operacyjne (płyta DHL, gwóźdź Gamma, pręty Endera)
 Leczenie zachowawcze u chorych z przeciwwskazaniami do leczenia operacyjnego

Fizjoterapia po złamaniu bliższego końca kości udowej - Leczenie operacyjne

 Ułożenie na niezapadającym się podłożu, k.d. w stawie biodrowym pełen wyprost, odwiedzenie

do 30 stopni, zabezpieczona przed rotacją zewnętrzną (np. but derotacyjny), pod kolanem miękki
wałek (aby zlikwidować przeprost)

 Ćwiczenia oddechowe

7

 Ćwiczenia Burgera (p-zakrzepowe), izometryczne, kontralateralne, bierne operowanego stawu,

lub CMP, bierno-czynne, czynne, synergistyczne

 Wczesna pionizacja (obciążanie zależne od rodzaju zespolenia)
 Nauka samoobsługi
 Edukacja chorego i rodziny (opiekunów)

Fizjoterapia po złamaniu bliższego końca kości udowej - Leczenie zachowawcze u chorych z
przeciwwskazaniami do leczenia operacyjnego

 Ćwiczenia oddechowe
 Ćwiczenia bierne, Burgera, izometryczne, kontralateralne, bierno-czynne, czynne, synergistyczne
 Wczesna pionizacja
 Nauka samoobsługi
 Edukacja chorego i rodziny (opiekunów)

Zmiany zwyrodnieniowe stawów

 Siedem „wieków” człowieka

Zmiany zwyrodnieniowe stawów - zapobieganie

 RUCH!!!
 Właściwa dieta
 Niewygodne łóżko

Zmiany zwyrodnieniowe stawów - leczenie

 Farmakoterapia

 p-bólowe (paracetamol)
 NLPZ
 Glukozamina, siarczan chondroityny*
 iniekcje dostawowe: kwas hyaluronowy, kortykosteroidy**

 Fizjoterapia

 Odtworzenie zakresu ruchów (CMP, UGUL, ręka terapeuty)
 Odżywienie i odciążenie powierzchni stawowych
 Trening relaksacyjny (autogenny Schultza)
 Relaksacja poizometryczna mięśni
 Wzmocnienie mięśni pośladkowych
 Poprawa stereotypu chodu
 Ćwiczenia w wodzie
 Pozycje p-bólowe
 Usunięcie dolegliwości bólowych (krio. DDM, terapuls)

Podstawy rehabilitacji po całkowitej endoprotezoplastyce stawu biodrowego
Zapobieganie zwichnięciu biodra

 Nie zginać k.d. w stawie biodrowym więcej niż 90 stopni

8

 Nie przywodzić k.d. (nie krzyżować nóg)
 Nie wykonywać przysiadów
 Nie siadać na zbyt niskich meblach (np. nakładka na sedes)
 Wysokie krzesła z podłokietnikami (w czasie wstawania wspieranie się o nie)
 Sięganie po przedmioty na podłodze za pomocą wysięgnika
 Poduszka między nogami w czasie snu (aby nie krzyżować nóg)
 W trakcie siedzenia – obserwacja czy widzi się wewnętrzną stronę uda operowanej nogi
 W trakcie siedzenia i stania – ustawianie operowanej nogi nieznacznie ku przodowi
 Wsiadanie do samochodu – najpierw usiąść, a później przenieść nogi do wnętrza samochodu
 Podwyższenie deski sedesowej
 Usunięcie przeszkód, luźnych dywanów (podkleić dywany), dobre oświetlenie mieszkania

Zapobieganie zwichnięciu biodra – ubieranie się

 W stosowanie sprzętu wspomagającego (w okresie pooperacyjnym)
 Bieliznę i spodnie zakładać od nogi operowanej
 Zakładanie skarpet za pomocą specjalnego urządzenia wspomagającego (zacząć od nogi

operowanej)

 Buty wsuwane, na niskim obcasie, „łyżka” do butów na długiej rączce,
 Unikać schylania się do stóp i przyciągania kolana do klatki piersiowej

Zapobieganie zwichnięciu biodra – prace domowe

 Unikać ciężkich prac (w 8-12 tygodni)
 Nie dźwigać ciężarów
 Przenoszenie lekkich rzeczy w torbie na ramię (plecak)
 Podczas przygotowania posiłków siedzieć na wysokim krześle (aby długo nie stać)
 Mycie pod prysznicem, na stojąco, na wysokim krześle (maty antypoślizgowe)

Zapobieganie zwichnięciu biodra – spanie, siedzenie

 Spanie na plecach lub na zdrowym boku z poduszką między nogami (do 6 tygodni)
 Z łóżka wstawać po stronie nogi operowanej (usiąść na brzegu łóżka, obrót ciała, opuszczenie

nóg, wstawanie z odpychaniem się rękoma od materaca z opieraniem ciężaru ciała na zdrowej
nodze)

 Siedzenie na wysokich krzesłach z podłokietnikiem
 Nie zakładać nogi na nogę
 Nie krzyżować nóg
 Wstając z krzesła odpychać się od podłokietników i opierając ciężar ciała na zdrowej nodze (aby

długo nie stać)

Zapobieganie zwichnięciu biodra – zagrożenia

 Niskie krzesła bez podłokietników, fotele
 Sięganie do stóp w trakcie zakładania butów, skarpetek, pończoch
 Zginanie nogi w biodrze więcej niż 90 stopni (do 3 miesięcy)
 Unoszenie kolana powyżej biodra
 Krzyżowanie nóg na poziomie kolan lub kostek (do 3 miesięcy)
 Rotacja nogi do wewnątrz (do 3 miesięcy)
 Siadanie w wannie
 Upadki

Podstawy rehabilitacji po całkowitej endoprotezoplastyce stawu biodrowego -
Ćwiczenia – wczesny okres pooperacyjny

 Zginanie podeszwowe i grzbietowe, rotacje w stawie skokowym

9

 Napinanie mięśni czworogłowych ud
 Napinanie mięśni czworogłowych ud z oporem na przywodziciele
 Napinanie mięśni czworogłowych ud z oporem na odwodziciele
 Napinanie mięśni pośladków
 Zginanie nogi w stawie kolanowym
 Odwodzenie w stawach biodrowych
 Prostowanie w stawie kolanowym po krótkim łuku
 Ćwiczenia oddechowe
 Ćwiczenia mięśni pośladkowych
 Ćwiczenia odwodzicieli
 Ćwiczenia w systemie bloczkowo ciężarkowym

 Ćwiczenia samowspomagane zgięcia w stawie biodrowym

 Ćwiczenia w systemie bloczkowo ciężarkowym

 Ćwiczenia stawów biodrowych w odciążeniu

 Ćwiczenia w systemie bloczkowo ciężarkowym

 Ćwiczenia stawów biodrowych w odciążeniu z oporem

 Unoszenie nogi ugiętej w stawie kolanowym stojąc
 Odwodzenie nogi w stawie biodrowym stojąc
 Odwodzenie nogi w stawie biodrowym z oporem (ćwiczenia z gumą) stojąc
 Przywodzenie nogi w stawie biodrowym z oporem (ćwiczenia z gumą) stojąc
 Zginanie nogi w stawie biodrowym z oporem (ćwiczenia z gumą) stojąc
 Zginanie nogi w stawie biodrowym z oporem (ćwiczenia z gumą) stojąc

Ćwiczenia – faza poszpitalna

 Napinanie mięśni czworogłowych ud z oporem na przywodziciele
 Napinanie mięśni czworogłowych ud z oporem na odwodziciele
 Napinanie mięśni pośladków
 Zginanie nogi w stawie kolanowym
 Odwodzenie w stawach biodrowych
 Prostowanie w stawie kolanowym po krótkim łuku
 Ćwiczenia oddechowe
 Ćwiczenia mięśni pośladkowych
 Ćwiczenia odwodzicieli
 Ćwiczenia na rowerze stacjonarnym

Uprawianie sportu

 Mało obciążające sporty (chodzenie, nordic walking, taniec, golf, nart biegowe)
 Dystans chodzenia od 1,5 do 4,5 km
 Ćwiczenia w grupie / z instruktorem
 Rower stacjonarny
 Bieżnia
 Pływanie w basenie (jak tylko zagoi się rana pooperacyjna !!)