made by woj

1

Wykład 16

Tabelki

Gruczoł

Odcinki wydzielnicze

Wstawki

Przewody
wyprowadzające
międzyzrazikowe

Inne cechy

Ślinianka przyuszna

Wyłącznie pęcherzyki z
wąskim światłem

200-300um,
wielopoziomowe,
rozgałęzione

Dobrze wykształcone,
międzyzrazikowe,
rozgałęzione

W miąższu liczne
komórki tłuszczowe,
słabo zaznaczone zraziki

Ślinianka
podżuchwowa

Pęcherzyki i cewki z
półksiężycami Ebnera
(przewaga pęcherzyków)

Część wstawek krótka i
nierozgałęziona,
pozostałe długie i
rozgałęzione

Dobrze wykształcone,
międzyzrazikowe,
rozgałęzione

Miejscami wyłącznie
pęcherzyki

Ślinianka
podjęzykowa

Pęcherzyki i cewki z
półksiężycami Ebnera
(przewaga cewek)

Rzadko obecne

Bardzo krótkie
przewody

Miejscami wyłącznie
cewki

Trzustka

Wyłącznie pęcherzyki z
dwubarwliwością i komórkami
mioepitalnymi

Dobrze wykształcone z
komórkami
śródpęcherzykowymi

brak

Widoczne zraziki,
komórki tłuszczowe,
głównie w
przestrzeniach
międzyzrazikowych,
Wyspy Langerhansa

Gruczoł łzowy

Cewki i pęcherzyki o
przewadze cewek z szerokim
światłem i komórkami
mioepitalnymi

brak

brak

W miąższu liczne
limfocyty i komórki
plazmatyczne

KRYTERIA PODZIAŁU GRUCZOŁÓW

Kryteria morfologiczne

Rodzaj

Przykład

Liczba komórek wydzielniczych

Jednokomórkowy gruczoł
Wielokomórkowy gruczoł

Komórka kubkowa
Ślinianki

Położenie komórek gruczołowych

Wewnątrznabłonkowe

•

Jednokomórkowy gruczoł

•

Wielokomórkowy gruczoł

Komórka kubkowa
Gruczoły węchowe

Rodzaj wydzielania

Merokrynowy (ekrynowy)
Holokrynowy
Apokrynowy

Gruczoły ślinowe i większość potowych
Gruczoły łojowe
Gruczoł mlekowy, potowy zapachowy

Rodzaj końcowego odcinka wydzielniczego Śluzowy

Surowiczy
Mieszany o przewadze cewek
Mieszany o przewadze pęcherzyków

Gruczoły dwunastnicze
Ślinianka przyuszna, trzustka
Ślinianka podjęzykowa
Ślinianka podżuchwowa

Wygląd przewodów gruczołów
cewkowych

Proste
Zwinięte
Rozgałęzione

Gruczoły maciczne
Małe ślinianki jamy ustnej
Gruczoły Brunnera

Wygląd przewodów gruczołów
pęcherzykowych

Proste
Złożone

Gruczoł potowy mały
Gruczoł krokowy

TKANKA MIĘŚNIOWA

Tkanka mięśniowa gładka

Tkanka mięśniowa poprzecznie
prążkowana

Tkanka mięśniowa typu sercowego

Budowa ogólna

Komórki mięśniowe gładkie

Włókna typu I
czerwone

Włókna typu II
białe

Komórki - miokardiocyty

Liczba jąder na komórkę

Jedno jądro długości 6-25um,
owalne lub eliptyczne

Wiele jąder długości 5-16um,
długie płaskie obwodowo

Jedno lub dwa długości 10-12um,
okrągłe, owalne, leżące centralnie

Długość komórek/włókien

40-200um do 800um w
macicy podczas ciąży

Do 40 cm

50-150 um

Średnica komórek/włókien 5-15um

10-50um

80-100um

10-120um

Inne właściwości

Gruba sarkolema

Wstawki, cienka sarkolema

made by woj

2

NARZĄDY RUROWATE Z GWIAZDKOWATYM LUB OKRĄGŁYM ŚWIATŁEM

Narząd

Nabłonek

Gruczoł

Błona mięśniowa

Dodatkowe cechy

Przełyk

Wielowarstwowy płaski
nierogowaciejący

Gruczoły śluzowe,
rozgałęzione (górny i
środkowy odcinek w błonie
podśluzowej oraz w dolnym w
błonie śluzowej)

Wewnętrzna – okrężna,
zewnętrzna – podłużna. W
górnej części poprzecznie
prążkowane – mięsień
połykowy

Wyraźna struktura
pokładowa. Wyraźna
warstwa mięśniowa
błony śluzowej

Pęcherz moczowy

Przejściowy

brak

Wewnętrzna i zewnętrza
(cienka) – podłużna,
środkowa (dobrze
rozwinięta) - okrężna

Mięśniówka często
nie jest wyraźna,
mniej zbita, często
przeplatana tkanką
łączną

Cewka moczowa

Żeńska – nabłonek
przejściowy, w
przedsionku
wielowarstwowy płaski

Męska – cz. Sterczowa –
przejściowy
Cz. Błoniasta –
wielorzędowy walcowaty
Cz. Gąbczasta –
wielowarstwowy płaski

Męska
W części gąbczastej gruczoły
Littrego (cewkowe) i
opuszkowo-cewkowe

Żeńska – wewnętrzna –
podłużna
Zewnętrzna – okrężna >
zwieracz

Męska w części sterczowej
wew – podłużna, zew. –
okrężna
W części błoniastej
odnoga mięśnia
poprzecznego głębokiego
krocza tworzy zwieracz

Żeńska – błona
śluzowa zawiera dużo
naczyń krwionośnych


Męska – warstwa
mięśniowa łączy się z
komórkami
mięśniowymi
prostaty

Nasieniowód

Dwurzędowy walcowaty
ze stereociliami

brak

5-15mm (miejscami
cieńsza) - podłużna
okrężna podłużna

W błonie śluzowej
znaczna liczba
włókien sprężystych

Jajowód

Jednowarstwowy
walcowaty z komórkami
urzęsionymi,kubkowymi,
klinowatymi i
limfocytami

brak

Wewnętrzna podłużna i
zewnętrzna okrężna

Znacznie rozwinięte
fałdy błony śluzowej
w bańce, silnie
rozwinięte włókna
mięśniowe w cieśni

Wyrostek
robaczkowy

Jednowarstwowy
walcowaty z komórkami
urzęsionymi, kubkowymi

Gruczoły jelitowe

Cienka mięśniówka
śluzówki
2warstwowa mięśniówka:
wew- okrężna, zew. -
podłużna

Wiele grudek
chłonnych w błonie
śluzowej właściwej
przechodzących
przez błonę śluzową
mięśniówki, komórki
tłuszczowe w błonie
podśluzowej

Pęcherzyk
żółciowy

Jednowarstwowy
walcowaty z komórkami
urzęsionymi

Komórki kubkowe i gruczoły
śluzowe wyłącznie po
stymulacji czynnikami
zapalnymi

Błona mięśniowa jest
luźna - siateczkopodobna

Nieregularne fałdy
błony śluzowej,
przewody ……..,
nabłonek wytwarza
uchyłki

Przewód żółciowy

Jednowarstwowy
walcowaty

Zwinięte gruczoły cewkowe

Komórki mięśniowe
tworzą układy mięso-
podobne zwłaszcza w
warstwie okrężnej

Znaczne
nagromadzenie
mięśniówki przy
zwieraczu, odnoga w
dwunastnicy

made by woj

3

OCENA PREPARATU

1.

Ocena makroskopowo – czy to rozmaz, wymaz, narząd rurowy ze światłem, układ homogenny, czy też cały
narząd.

2.

Ocena mikroskopowo

a.

gdy mamy narząd rurowy to zaczynamy od nabłonka błony śluzowej np.

•

nabłonek wielowarstwowy płaski
przełyk, rogówka

•

nabłonek jednowarstwowy walcowaty
cała przewód pokarmowy, nasieniowód

•

nabłonek przejściowy
moczowód, pęcherz moczowy

•

nabłonek jednowarstwowy kostkowy
w nerce

•

nabłonek wielorzędowy migawkowy
tchawica

b.

gdy mamy obraz jednorodny to opisujemy co widzimy np.

•

Tkanka łączna włóknista wiotka
widoczne tylko jądra, więc nie różnicujemy komórek
(komórki tuczne, czy fibroblasty) – może zawierać wszystkie rodzaje komórek i włókien (kolagen
biegnący w pęczkach, jednokierunkowo i anastomozujące włókna sprężyste)

•

Tkanka łączna siateczkowata – komórki łączące się na kształt siateczki, tkanka limfoidalna

skupiska limfocytów

•

Wątroba – blaszkowate, promieniste układy komórek rozchodzące się od żyły centralnej oraz
dwujądrzaste komórki.

•

Kosmki łożyska – jeśli nie ma cytotrofoblastu, dobrze rozwinięty syncytiotrofoblast, który
tworzy węzły (skupiska jąder) oraz silnie rozwinięty zrąb kosmka oznacza to, że mamy do
czynienia z trzecim trymestrem ciąży. Trzeba również uwzględnić różnice między pierwszo-,
drugo- i trzeciorzędowymi kosmkami.

•

Plemniki – rozmaz, makroskopowo może nie być nic widać – szukać obwodowo. Plemnik ma
charakterystyczną główkę i witkę itd.

•

Rozmaz krwi – dobrze jest wymienić wszystkie rodzaje komórek, jakie jądra itp. ale nie
przesadzać z opisem bazofilów bo jest ich mniej niż 1% i trudno je znaleźć.

•

Włókno nerwowe z osłonką mielinową

•

Mitoza

PRZYSADKA MÓZGOWA

•

Makroskopowo – charakterystyczny kształt

•

Mikroskopowo

o

10x – część nerwowa, pośrednia i gruczołowa

o

40x – w części gruczołowej – komórki kwasochłonne, duże zasadochłonne, chromofobowe oraz
duża ilość naczyń włosowatych - zatokowych

KOMÓRKI NERWOWE

1.

Wielobiegunowe – piramidalne w korze mózgu

2.

Komórki Purkingiego – kora móżdżku

ŚLINIANKI I TRZUSTKA

1.

Jasny preparat – przewaga cewek (jądra przypodstawnie) – podjęzykowa

2.

Ciemny preparat – przewaga pęcherzyków (jądra centralnie) + tkanka tłuszczowa w miąższu –
przyuszna

3.

Tylko pęcherzyki – podżuchwowa

W śliniankach trudny do określenia kształt zrazika
4.

Komórka dwubarwliwa, wyspy Langerhansa, brak wstawek, tkanka tłuszczowa w przegrodach
łącznotkankowych – trzustka

W trzustce zraziki w kształcie wrzecionowatym

PRZEWÓD POKARMOWY
Cechy charakterystyczne:

•

Gruczoły, pólka i dołki
żołądek

•

Fałdy okrężne (z błony podśluzowej)
jelito cienkie

made by woj

4

•

Gruczoły Brunnera
dwunastnica

•

Kępki skupionych grudek chłonnych
jelito kręte

•

Fałdy podłużne (z mięśniówki), brak kosmków
jelito grube

ZWOJE NERWOWE

1.

Zwój rdzeniowy – budowa regularna - komórki rzekomojednobiegunowe - obwodowo, wokół komórki
satelitarne,

2.

Zwój autonomiczny – budowa chaotyczna – komórki wielobiegunowe

NARZĄDY LIMFOPOETYCZNE

1.

Węzeł chłonny – charakterystyczne grudki chłonne obwodowo, zatoki rdzenne, tkanka łączna
siateczkowata

2.

Migdałek podniebienny – posiada krypty

3.

Grasica – ciałka Hassala

4.

Śledziona – tętnica centralna wewnątrz grudki chłonnej

NADNERCZE

1.

Torebka

2.

Kora – warstwa kłębkowata, pasmowata, siatkowata (Komórki piankowate) – komórki rozdzielone
przez tkankę łączną

3.

Rdzeń – komórki ciemne i jasne, naczynia zatokowe

ZŁOTE MYŚLI PROFESORA:

1.

Trzeba szukać rzeczy podobnych w rzeczach różnych i rzeczy różnych w rzeczach podobnych

2.

Choroba zaczyna się od komórki

3.

Im komórka bardziej wyspecjalizowana tym bardziej wrażliwa.