Endodoncja przedkliniczna rok 2

1 |

S t r o n a

1. Jaki jest punkt trepanacyjny i kształt poszerzenia endodontycznego w przedtrzonowcu drugim

dolnym?

- punkt trepanacyjny: w środku bruzdy na powierzchni żującej
- poszerzenie endodontyczne: nieznacznie spłaszczony owal

2. Zróżnicuj kanał boczny, kanał dodatkowy, via falsa
Kanał dodatkowy:



kanał nie występujący stale w danym zębie (w przeciwieństwie do kanału głównego) – nie jest
anatomicznie typowy dla zęba, występując rzadziej niż przeciętnie



przebiega od komory zęba do ozębnej na różnych poziomach korzenia lub furkacji



kończy się otworem dodatkowym



szczególny rodzaj – kanały komorowo-ozębnowe

Kanał boczny:



odgałęzienia kanału głównego odchodzące na różnych poziomach jego przebiegu w korzeniu



nie biorą początku w komorze – w przeciwieństwie do kanałów dodatkowych



kończą się otworami dodatkowymi na powierzchni korzenia



szczególna forma – pseudokanał

Via falsa:



kanały wypreparowane w sposób przypadkowy, niezamierzony, którym towarzyszy perforacja
ściany korzenia



powstały z niezachowania naturalnego kształtu i przebiegu kanałów, stanowią one powikłania,
które mogą utrudniać dalsze etapy leczenia endodontycznego

3. Zróżnicuj krótko dwie klasyczne metody opracowywania kanału: step-back i crown-down

1.Nazwa

STEP BACK

CROWN DOWN

2. Technika opracowania zęba Od komory ku wierzchołkowi

IF:15, pilniki coraz większe, aż
do osiągniecia MF (4.pilnik),
następnie

coraz

większe

pilniki

wsadza

się

na

głębokość coraz mniejsza o
1mm

Od strony wierzchołka ku
komorze IF: 45, pilniki coraz
mniejsze aż do osiągniecia
odpowiedniej wielkości MF

3. Narzędzia

K-file, pilniki z nietnącymi
końcami

H-file, K-file

4. Etapy pracy

jeden

dwa (1. etap orientacyjna
długość

robocza,

2.etap

całkowita długość robocza)

5. Długość robocza

Pomiar długości roboczej
należy

dokonać

przed

rozpoczęciem
opracowywania kanału

Najpierw określamy długość
prowizoryczna, a dopiero
później jesteśmy w stanie
robocza

6. Pilnik główny

4. pilnik

Ostatni (najcieńszy)

7. Typ kanałów

Kanały o przekroju okrągłym,
proste

lub

nieznacznie

zakrzywione

Średnio zakrzywione, wąskie,
delikatne wierzchołki korzeni

Endodoncja przedkliniczna rok 2

2 |

S t r o n a

4. Podaj schemat (w punktach) postępowania w przypadku pomiaru długości kanału za pomocą

endometru



Podłączamy przewód do endometru – kabel do urządzenia



Podłączamy do przewodu klips wargowy i chwytak pilnika



Zawieszamy klips na wardze pacjenta



Włączamy urządzenie i czekamy 5s. (w tym czasie usuwamy płyn z komory zęba)



Wprowadzić pilnik do 1/3 przykomorowej części kanału, aby nie kontaktował się ze ścianą zęba



Łączymy chwytak pilnika z narzędziem



Wprowadzić pilnik powoli do kanału obserwując skalę endometru



Gdy znacznik na skali osiągnie apex – wycofać narzędzie do miejsca oznaczonego jako punkt
fizjologiczny

5. W jaki sposób można usunąć złamane narzędzie z kanału?



narzędzia ultradźwiękowe



narzędzia kanałowe ręczne (pilnik np. H)



pęsety i szczypce kanałowe



igły iniekcyjne i ich modyfikacje



płukanie



cancellier



Meitrac Instrument System



Ruddle Post Removal System

6. Wymień cele, które osiągamy podczas biomechanicznego opracowania kanału



Wspomaganie mechanicznego opracowania kanału, a w przypadku stosowania środków
zmiękczających zębiny – skrócenie czasu zabiegu



Rozpuszczenie zakażonych resztek miazgi



Usuwanie mas martwiczych z miejsc niedostępnych dla narzędzi, takich jak odgałęzienia
boczne kanału głównego, kanały boczne, kanaliki zębinowe



Tworzenie poślizgu dla narzędzi, zapobieganie ich zaklinowaniu i złamaniu



Niszczenie flory bakteryjnej kanału (działanie dezynfekujące), dzięki czemu ewentualne
przepchniecie zawartości kanału do tk. okw. jest mniej niebezpieczne



Płukanie przy zastosowaniu odpowiednich środków: usuwa warstwę mazistą i stwarza warunki
dla dobrego przylegania brzeżnego mat. wypełniającego kanał



Usuwanie wiórków zębinowych powstałych w trakcie opracowania mechanicznego, co
zapobiega zaczopowaniu światła kanału, a więc skróceniu jego długości roboczej



Udrożnienie kanału



Opracowanie okolicy otworu fizjologicznego



Wybielenie zęba – H2O2



Odtłuszczenie kanału



Zmniejszenie napięcia powierzchniowego dla lepszej penetracji podchlorynu



Uformowanie światła kanału



Osuszenie kanału



Wygładzenie ścian

Endodoncja przedkliniczna rok 2

3 |

S t r o n a

7. Wymień przyczyny przebarwień zębów występujących po leczeniu endodontycznym. Jak można

im zapobiegać?



Matowe szkliwo oraz zabarwienie korony na kolor żółtoszary, szary lub szaroniebieski
przemawia za zębem pozbawionym żywej miazgi



Różowe przebarwienie korony może świadczyć o resorpcji wewnętrznej lub pourazowym
wylewie krwi do miazgi



Materiały do wypełnień kanałów korzeniowych mogą powodować przebarwienia (pasta
rezorcynowa)



Nie wymycie endomethazonu



Zbyt wysokie obcięcie ćwieków gutaperkowych



Przebarwienia spowodowane pozostawieniem miazgi z powodu niedokładnego oczyszczenie,
bądź pozostałości w zachyłkach



Przebarwienia wywołane tetracyklinami

8. Wymień preparaty stosowane w trakcie leczenia biologicznego miazgi metodą pokrycia

bezpośredniego:



Bezpośrednio na obnażenie: nietwardniejący wodorotlenek wapnia: Biopulp, Dycal



Na dno komory twardniejący wodorotlenek wapnia, możliwy drugi podkład leczniczy z tlenku
cynku z eugenolem (Caryosan Rapid), albo twardniejący Ca(OH)

2

: Dycal, Life



Drugi podkład: cement polikarboksylowy i cement glass-jonomerowy (Ketac Endo)



Wypełnienie adhezyjne – aby była szczelność wypełnienia

9. Jaki jest punkty trepanacyjny i kształt poszerzenia endodontycznego w trzonowcu pierwszym

dolnym?

- punkt trepanacyjny: środek bruzdy centralnej
- poszerzenie endodontyczne: kształt wąskiego trapezu, dłuższa podstawa skierowana mezjalnie,
krótsza – dystalnie

10. Zróżnicuj: delta korzeniowa, kanał komorowo – ozębnowy
Kanał komorowo-ozębnowy

 szczególny rodzaj kanału dodatkowego
 przebiega od komory do ozębnej w miejscu furkacji

Delta korzeniowa

 liczne kanały boczne w wierzchołkowej części korzenia
 przebiegają przez cement i zębinę lub przez sam cement

11. Wymień metody opracowania kanałów korzeniowych i podaj ich podstawowe zasady
Grupa metod wierzchołkowo-koronowych [od przywierzchołkowej części kanału]
-metoda tradycyjna
-metoda step back (wstecznego stopniowania)
Grupa metod koronowo – wierzchołkowych [od przykoronowej części kanału]
-crown-down
-crown-down (narzędzia maszynowe NiTi o większym stopniu stożkowatości)
-crown-down pressureless – beznaciskowa metoda postępującego stopniowania
-balanced-force
Tradycyjna: pomiar długości roboczej przed opracowywaniem kanału, każdym narzędziem opracowuje
się całą długość kanału, wykonuje się poszerzenie do 30-35. Najczęściej używa się poszerzaczy typu K

Endodoncja przedkliniczna rok 2

4 |

S t r o n a

(ruch obrotowy w prawo 180*) i pomocniczy ruch piłowania w górę i dół. Powstaje stożek o nieznacznej
zbieżności ścian, więc wypełnia się go metodą konwencjonalną.
Step-back: podstawowymi narzędziami w tej metodzie to pilniki z nietnącymi wierzchołkami.
Faza I – pomiar długości roboczej kanału narzędziem o najmniejszym rozmiarze.
Faza II

MF nr 30

dl. 22mm

Narzędzie nr 35

dl. 21mm, płukanie, rekapitulacja MAF

Narzędzie nr 40

dl. 20mm, -------------‘’-----------------------

Narzędzie nr 45

dl. 19mm, -------------‘’-----------------------

Narzędzie nr 50

dl. 18mm, -------------‘’-----------------------

12. Wymień przyczyny złamania instrumentu w kanale



nieprzestrzeganie właściwych procedur leczenia endodontycznego



zły dobór narzędzi



używanie nadmiernej siły



„zmęczenie materiału” narzędzi spowodowane wielokrotnym ich używaniem



nieprawidłowa technika pracy narzędziem



brak lubrykantu (środka smarującego) i odpowiedniej irygacji (płukania) kanału



obliteracja kanału korzeniowego

13. Jakie jest postepowanie w przypadku perforacji dna komory?



Wykonanie znieczulenia przewodowego artykainą, (wyekstyrpowano z kanałów miazgę,
określono ich długość roboczą i mechaniczno-chemicznie je opracowano)



Zaopatrzeniu perforacji preparatem MTA. Proszek preparatu MTA połączono z wodą i po
uzyskaniu konsystencji mokrego piasku założono z użyciem upychała do amalgamatu na obie
perforacje



Po dociśnięciu wilgotną sterylną watką założono wypełnienie czasowe



Na kolejnej wizycie usunięto z komory watkę, kanały wypełniono metodą bocznej kondensacji
gutaperki na zimno z użyciem Pasty AH Plus jako uszczelniacza oraz wykonano kontrolne
zdjęcie RTG



Całe dno komory pokryto cementem szkło-jonomerowym, łącznie z pokrywającym perforację
preparatem MTA



Tkanki korony zęba odbudowano materiałem złożonym



Po okresie 12 miesięcy pacjentka zgłosiła się na wizytę kontrolną. Stwierdzono brak
dolegliwości, w badaniu klinicznym: brak reakcji na opukiwanie pionowe i poziome oraz
prawidłowa głębokość szczeliny dziąsłowej w miejscu perforacji. Na kontrolnym zdjęciu RTG
nie stwierdzono w miejscu perforacji obecności zmian patologicznych

14. Wymień preparaty stosowane w trakcie leczenia biologicznego miazgi metodą pokrycia

pośredniego



preparaty do badania żywotności miazgi, np. chlorek etylu



preparaty do przemywania komory - sól fizjologiczna 0,9%, woda destylowana o temperaturze
ciała



podkład leczniczy - preparaty na bazie wodorotlenku wapnia lub tlenku cynku z eugenolem



podkład izolacyjny - polikarboksylowy lub glassjonomerowy



wypełnienia czasowe (gdy leczenie 2-wizytowe) - cementy cynkowo-siarczanowe (fleczer) lub
tlenek cynku z eugenolem



wypełnienia stałe, np. kompozyt

Endodoncja przedkliniczna rok 2

5 |

S t r o n a

15. Jaki jest punkt trepanacyjny i kształt poszerzenia endodontycznego w przedtrzonowcu pierwszym

górnym:

- punkt trepanacyjny: w środku bruzdy na powierzchni żującej
- poszerzenie endodontyczne: owal spłaszczony mezjalno-dystalnie

16. Wymień jakie właściwości powinny posiadać preparaty stosowane do wypełniania

tymczasowego kanałów



BYĆ ŁATWY W PRZYGOTOWANIU



MIEĆ ODPOWIEDNIĄ PŁYNNOŚĆ



WOLNO TWARDNIEĆ PO WPROWADZENIU DO KANAŁU



DAĆ SIĘ ŁATWO USUNĄĆ Z KANAŁU PO STWARDNIENIU



BYĆ NIEWRAŻLIWY NA WILGOĆ



ZACHOWYWAĆ STAŁĄ OBJĘTOŚĆ



NIE KURCZYĆ SIĘ W CZASIE TWARDNIENIA



POSIADAĆ DOBRĄ PRZYCZEPNOŚĆ DO ŚCIAN KANAŁU



SZCZELNIE ZAMYKAĆ KANAŁ, DZIAŁAĆ BAKTERIOBÓJCZO LUB BAKTERIOSTATYCZNIE, NIE
RESORBOWAĆ SIĘ W KANALE



NIE DRAŻNIĆ TKANEK PRZYZĘBIA PRZYWIERZCHOŁKOWEGO



RESORBOWAĆ SIĘ W PRZYPADKU PRZEPCHNIĘCIA POZA WIERZCHOŁEK KORZENIA



MIEĆ WYSTARCZAJĄCY KONTRAST RENTGENOWSKI



NIE PRZEBARWIAĆ TWARDYCH TKANEK ZĘBA



PRZYSPIESZYC GOJENIE TKANEK OKW. I ODBUDOWE KOSCI WYROSTKA ZEBOGOLOWEGO



POWINIEN LATWO DAWAC SIE WPROWADZAC DO KANALU

17. Wymień w punktach cechy nieprawidłowo wypełnionego kanału korzeniowego



wypełnienie kanału korzeniowego nie sięga do otworu fizjologicznego



wypełnienie kanału korzeniowego sięga poza otwór wierzchołkowy



kanał jest niedopełniony materiałem wypełniającym

18. Jaki jest punkt trepanacyjny i kształt poszerzenia endodontycznego w trzonowcu pierwszym

górnym?

- punkt trepanacyjny: w bruździe, na środku powierzchni żującej
- poszerzenie endodontyczne: czworobok z zaokrąglonymi kątami

19. Wymień metody stosowane do wypełniania kanałów korzeniowych. Podziel je na grupy
I. Metoda konwencjonalna

1. wypełnienie kanału pastą

A. z wykorzystaniem narzędzi ręcznych
B. z wykorzystaniem narzędzi maszynowych

2. wypełnienie kanału pastą i ćwiekiem lub ćwiekami gutaperkowymi

II. metoda kondensacji bocznej
III. metoda kondensacji pionowej
IV. metody termoplastyczne

Thermafill, Obtura II, System B, Microseal, Softcore

V. metody termomechaniczne
VI. metody mieszane

Endodoncja przedkliniczna rok 2

6 |

S t r o n a

Materiały do wypełnień kanałów korzeniowych:
 przeznaczone do wypełnień kanałów w zębach stałych
materiały w postaci ćwieków:
gutaperkowe, srebrne, tytanowe, z tworzywa sztucznego opłaszczonego gutaperka
pasty i cementy:
na bazie ZNOE, Ca(OH)2, żywic syntetycznych, siloksanow, cementy glass-jonomerowe, na bazie
chemicznie uplastycznionej gutaperki, fosforanów wapnia, zawierających paraformaldehyd i
kortykosteroidy
na bazie żywic metakrylanowych

 przeznaczone do wypełnień wstecznych
amalgamat srebra, cementy glass-jonomerowe, chemicznie uplastyczniona gutaperka, Pro Root MTA
 przeznaczone do wypełnień kanałów w zębach mlecznych
pasty jodoformowe, pasty ZNOE, materiały Ca(OH)

2

utwardzane salicylanami

 materiały do wypełnienia perforacji ścian korzenia
Pro Root MTA, cementy na bazie Ca(OH)

2

, cementy glassjonomerowe

20. Podaj definicje następujących pojęć : otwór fizjologiczny, otwór anatomiczny, wierzchołek

radiologiczny korzenia, długość robocza kanału

otwór anatomiczny: znajduje się na wierzchołku korzenia, wrota zęba dla nerwów i naczyń
krwionośnych
otwór fizjologiczny: naturalne przewężenie kanału – miejsce, w którym styka się cement i zębina. W
zależności od odkładania się cementu wtórnego znajduje się od 0.5 mm do 2mm od otworu
wierzchołkowego
długość robocza kanału: długość pomiędzy otworem fizjologicznym a punktem referencyjnym w
obrębie korony
wierzchołek radiologiczny korzenia: wierzchołek korzenia uzyskany na zdjęciu RTG , niekoniecznie musi
pokrywać się z wierzchołkiem anatomicznym korzenia

21. Zróżnicuj krótko dwie metody opracowania kanału – metodę tradycyjną i klasyczną metodę

crown-down

1.Nazwa

TRADYCYJNA

CROWN DOWN

2. Technika opracowanie

zęba

Od komory ku wierzchołkowi
IF:15, pilniki coraz większe
powodujące stopniowe
poszerzenie kanału, aż do
osiągniecia MF (5.pilnik –
przeważnie rozmiar 30-35)),
a następnie każdy pilnik o
rozmiar większy
wprowadzamy o 1 mm wyżej
od poprzedniego

Od wierzchołka ku
komorze IF: 45, pilniki
coraz mniejsze, aż do
osiągniecia odpowiedniej
wielkości MF.

3. Narzędzia

Przekrój poprzeczny kanału
Okrągły: poszerzacze typu K,
Owalny: najpierw poszerzacz,
następnie w tym samym
rozmiarze; K-file, H-file

H-file, K-file

Endodoncja przedkliniczna rok 2

7 |

S t r o n a

4. Etapy pracy

jeden

dwa (1. etap orientacyjna
długość robocza, 2.etap
całkowita długość robocza)

5. Długość robocza

Pomiar długości roboczej
należy dokonać przed
rozpoczęciem
opracowywania kanału.

Najpierw określamy
długość prowizoryczna, a
dopiero później jesteśmy w
stanie robocza.

6. Pilnik główny.

5. z kolei

Ostatni (najcieńszy)

7. Typ kanałów

Kanały o przekroju okrągłym,
proste

lub

nieznacznie

zakrzywione

Średnio

zakrzywione,

wąskie,

delikatne

wierzchołki korzeni

8. Metoda następowego

wypełnienia

Metoda konwencjonalna

Metoda

kondensacji

bocznej

22. Omów krótko różnicując dwie metody leczenia: pulpotomia i pulpektomia
Pulpotomia – amputacja przyżyciowa – zabieg stosowany najczęściej w leczeniu dzieci, polega na
usunięciu koronowej części żywej miazgi i pozostawienie miazgi korzeniowej.
Pulpektomia – ekstyrpacja przyżyciowa/martwa – zabieg polegający na usunięciu zarówno miazgi
koronowej i korzeniowej. Może to być miazga żywa (ekstyrpacja przyżyciowa) lub martwa (ekstyrpacja
mortalna). Technika: Miazga koronowa jest usunięta tak jak w pulpotomii przyżyciowej, miazga może
być martwa lub wykazywać nieodwracalne zmiany zapalne. W zależności od stanu miazgi, tj.
nieodwracalnego zapalenia lub martwicy zalecana jest jedno- lub dwuetapowa technika.
Technika jednoetapowa (stopień C) - znajduje się ujścia kanałów. Kanały opracowywane są oszczędnie.
Następnie osusza się kanały sączkami papierowymi. Czysty tlenek cynku z eugenolem jest mieszany do
konsystencji rzadkiej pasty i umieszczony w kanałach spiralnym wypełniaczem korzeniowym. Reszta
komory miazgi jest następnie odbudowywana tak jak w poprzednich technikach i ustala się
odpowiednie wizyty kontrolne. Technika dwuetapowa - wizyta 1: usuwa się martwiczą miazgę, jeśli
istnieje przetoka to można ją nakłuć, aby polepszyć drenaż, gdy jest to konieczne. Kanały korzeniowe
są opracowane i przepłukane, miazga pokryta formokrezolem na watce, ubytek uszczelniony ZnOE na
tydzień.

Jeśli

istnieje

zapalenie

okolicznych

tkanek

zapisywany

jest

antybiotyk.

Wizyta 2 - objawy powinny ustąpić, a ząb powinien być leczony jak w technice jednoetapowej.

23. Wymień możliwe przyczyny i sytuacje, w których może dojść do perforacji kanału korzeniowego



Bezpośrednia perforacja powstaje zwykle przy poszukiwaniu ujść kanałów



Oś korony protetycznej jest również często niezgodna z długą osią zęba



Kiedy operator nie rozpozna małej lub spłaszczonej komory miazgi



Niedostateczna orientacja podczas trepanacji i wykonywania dostępu skutkuje perforacją



Brak znajomości anatomii zębów



Ześlizgniecie narzędzia

24. Wymień w punktach cechy nieprawidłowo wypełnionego kanału korzeniowego oraz wymień w

punktach możliwe przyczyny nieprawidłowego wypełnienia kanału korzeniowego



wypełnienie kanału korzeniowego nie sięga do otworu fizjologicznego



wypełnienie kanału korzeniowego sięga poza otwór wierzchołkowy



kanał jest niedopełniony materiałem wypełniającym



wypełnienie nie przylega szczelnie do ścian kanału



niezamierzone przepchniecie materiału poza otwór wierzchołkowy

Endodoncja przedkliniczna rok 2

8 |

S t r o n a

25. Omów występujące typy kanałów korzeniowych
Wedlug Weine’a
Typ I – pojedynczy kanał biegnący od komory do wierzchołka, zakończony jednym otworem
wierzchołkowym
Typ II – dwa kanały wychodzące z komory, leczące się przed wierzchołkiem w jeden kanał zakończony
jednym otworem wierzchołkowym
Typ III – dwa osobne kanały biegnące przez całą długość korzenia i kończące się dwoma otworami
wierzchołkowymi
Typ IV – jeden kanał wychodzący z komory, dzielący się przed wierzchołkiem na dwa odgałęzienia
kończące się oddzielnymi otworami wierzchołkowymi

26. Podaj, jak należy postępować w przypadku krwawienia występującego w ekstyrpacji

przyżyciowej miazgi?



Zastosowanie środków zmniejszających krwawienie (strzykawka w okolicy otworu
fizjologicznego)



Próba zatamowania saczkami papierowymi/opiłkami zębiny



W przypadku uporczywego krwawienia z kanałów najczęściej znajduje zastosowanie czasowe
ich wypełnienie pastą z wodorotlenku wapnia. Takie postepowanie wymaga podczas drugiej
wizyty ponownego opracowania kanałów pilnikami o jeden rozmiar większymi w porównaniu
z tymi, którymi zakończono opracowanie. Po osuszeniu kanałów jałowymi kalibrowanymi
sączkami papierowymi można przystąpić do ich wypełnienia.



Utrzymujące się po wyłuszczeniu miazgi krwawienie jest objawem pozostawienia w kanale
resztek miazgi

27. W jaki sposób można zmierzyć długość roboczą kanału?
a) metody orientacyjne: ukłucie, przewężenie, krwawienie, porównanie z RTG
b) radiologiczne:
- wymagające użycia narzędzia kanałowego w kanale jako kontrastu (metoda dodawania, metoda

porównań, metoda Besta, metoda Bergera)

- nie wymagające użycia narzędzia w kanale
- radiowizjografia
c) nieradiologiczne: endometria oporowa, endometria akustyczna

28. Do czego służą: igła Lentulo, igła Millera, endometr, ćwiek gutaperkowy, miazgociąg, upychadło

kanałowe?

Igła Lentulo służy do wypełniania kanałów materiałami o półpłynnej konsystencji (past i cementów) Ich
część pracująca która ma kształt bardzo wydłużonego stożka tworzy luźno zwinięta spirala z cienkiego
drutu. Lentulo mogą być przeznaczone do pracy ręcznej lub maszynowej.

Igła Millera narzędzie ręczne mogące służyć do sondowania kanałów korzeniowych i aplikacji leków w
kanale.

Endometr służy do elektronicznego wyznaczania długości roboczej kanału. Znane są dwa rodzaje tego
typu aparatów endometry odpornościowe i częstotliwościowe. Oba mają elektrodę czynną – badającą
do której montuje się narzędzie endodontyczne wprowadzane do kanału i elektrodę bierną w postaci
klipsa zakładanego na wargę oraz ekran umożliwiający odczyt wyników pomiaru

Endodoncja przedkliniczna rok 2

9 |

S t r o n a

Ćwiek gutaperkowy zawierają 18-22% czystej gutaperki w fazie B oraz kilka innych składników, tlenek
cynku związki metali, woski i żywice. Wprowadzane do kanału celem jego wypełnienia, w zależności od
dodatków mają różne właściwości.

Miazgociąg – przyrząd ręczny służący do usuwania miazgi żywej zmumifikowanej lub znajdującej się w
stanie martwicy suchej, część pracująca wykonana jest z miękkiej nierdzewnej stali posiada ok. 40
spiralnie ułożonych kolców – ząbków które ustawione są pod kątem ostrym do długiej osi narzędzia,
ząbki te są giętkie i nachylone w kierunku uchwytu narzędzia, co zapobiega zsuwaniu się nawiniętej na
nie miazgi.

Upychadło kanałowe (korzeniowe) służą do upychania gutaperki, dzielą się na rozpychacie które
przeznaczone są do kondensacji bocznej (poziomej) gutaperki oraz na upychacze które służą do
kondensacji pionowej (wierzchołkowej na gorąco). Służą także do kondensacji past leczniczych
czasowo wypełniających kanały. Istnieją upychała do uchwytu palcami tzw. Palcowe oraz całą dłonią
tzw. ręczne.

29. Czym grozi pozostawienie części sklepienia komory?



zły wgląd w dno komory i dostępność dla narzędzi



przebarwienie spowodowane rozpadem pozostawionej miazgi



złe wypłukanie uszczelniacza z komory i przebarwienia



infekcja tkanek okołowierzchołkowych

30. Korzyści z płukania kanałów
Stosuje się w tym celu środki o właściwościach przeciwbakteryjnych, litycznych w stosunku do subst.
org. oraz zmiękczające zębinę.
-ułatwia to i skraca czas opracowania mechanicznego
-usuwa martwicze masy z miejsc niedostępnych dla narzędzi (odgałęzienia boczne, kanały dodatkowe,
kanaliki zębinowe)
-tworzy poślizg dla narzędzi i zapobiega ich zaklinowaniu w kanale i złamaniu
-dezynfekuje kanał (ewentualne przepchnięcie zakażonego materiału staje się wtedy mniej
niebezpieczne)
-rozpuszcza subst. org. i usuwa je z kanału (zakażone resztki miazgi)
-może usuwać warstwę mazistą (umożliwia to dobre przyleganie brzeżne mat. wypełn.)
-usuwa wióry zębinowe (powstałe podczas opracowywania kanału) i zapobiega zaczopowaniu światła
kanału

31. Środki do płukania kanałów
Cechy: działanie bakteriobójcze, rozpuszczanie subst. org., usuwanie warstwy mazistej, niskie napięcie
powierzchniowe, nie drażnienie tkanek okołowierzchołkowych.
Płukanie, strszykawką z igłą irygacyjną prostą lub zagiętą(najlepiej z otworem bocznym), maszynowe,
ultradźwiękowe
a)podchloryn sodu
-antyseptyk
-0,5- 5,25%
-silnie rozpuszcza martwe tkanki
-drażni tk. Okołow.
-nie działa na subst. nieorg. Zębiny
-np. Clorox, Chloran, Chlorocid

Endodoncja przedkliniczna rok 2

10 |

S t r o n a

b)woda utleniona
-bakteriobójcza
-ma małe działanie drażniące
-brak właść. litycznych
-tworząca się piana dobrze usuwa bakt., elementy martwej tkanki i wióry zębinowe
c)roztwór chlorcheksydyny
-0,2%
-sbakteriobójcza
-brak właść litycznych
d)chelatory tj. EDTA
-ułatwia opracowanie mechaniczne
-usuwanie w. Mazistej
-chemicznie poszerzają wąskie kanały (rozpuszczanie soli wapnia)
-brak właść litycznych i bakteriobójczych
-stwarza ryzyko perforacji kanału
e)nadtlenek mocznika
-bakteriobójczy
-właść lityczne
-nie drażni tj podchloryn sodu
-nie rozpuszcza zębiny

32. Co to jest Via falsa?
-kanał fałszywy, którego ujście znajduje się w innym miejscu niż anatomiczny otwór wierzchołkowy
-towarzyszy temu perforacja ściany korzenia
-powoduje to poważne powikłania
-wyróżnia się perforacje wewnątrz i zewnątrz zębodołowe

33. Co sprzyja perforacji korzenia

-mało elastyczne narzędzia
-zbyt duża siła nacisku
-preparaty rozmiękczające zębinę
-korzenie o cienkich ścianach
-korzenie silnie zakrzywione o nieregularnym przebiegu (należy używać pilników tj Safety
Hoedstrem)

34. Co to są kanały boczne?
-odgałęzienia kanału głównego, nie posiadające ujścia komorowego
-mogą odgałęziać się w różnych miejscach
-przebiegają przez zębinę i cement i łączą się dodatkowymi otworami w ozębną (moą też kończyć się
ślepo w zębinie)
-odmianą są pseudokanały, które odgałęziają się od kanału i po samodzielnym przebiegu na pewnym
odcinku ponownie łączą się z kanałem głównym

35. Co to jest kanał dodatkowy?
-mają początek w komorze zęba i kończą się w ozębnej otworami dodatkowymi
-nie zawsze mają przebieg równoległy do kanału głównego
-mogą powstawać po zakończeniu rozwoju zęba np. w kanałach o przekroju biszkoptowatym (przez
odkładanie się zębiny wtórnej fizjologicznej)

Endodoncja przedkliniczna rok 2

11 |

S t r o n a

-odmianą są tzw. kanały komorowo-ozębnowe - częste w zębach trzonowych w miejscu rozwidlenia
się korzeni

36. Co to jest delta korzeniowa?
-utworzona jest z kanałów bocznych w wierzchołkowej części korzenia
-kanały mogą przebiegać przez cement oraz cement i zębinę
-kanały przebiegające przez sam cement powstają po uformowaniu zębiny w czasie nawarstwiania się
cementu
-może utrudniać lub uniemożliwiać prawidłowe leczenie endodontyczne
-wypełniona jest tkanką miazgowo-ozębnową

37. Środki smarujące (poślizgowe, lubrykanty)
-zawierają glicerynę , niekiedy też EDTA i nadtlenek mocznika
-ułatwia opracowanie stwarzając poślizg dla narzędzi
-chroni to przed zaklinowaniem i złamaniem narzędzia w kanale
-postać żelu lub kremu
-zwykle dostępne w strzykawkach
-np. Glyda, Endogel, Gly-oxide
-wskazane przy kanałach niedrożnych (zobliterowanymi solami wapnia), wąskich, zakrzywionych
-obowiązkowo używa się ich przy narzędziach maszynowych
-po opracowaniu kanału muszą być dokładnie wypłukane (np. podchlorynem sodu)

38. Co to jest i jak usuwa się warstwę mazistą z kanału zębowego?
Warstwa mazista:
-drobne cząsteczki zanieczyszczeń na pow. Zębiny
-są to elementy org i nieorg.
-opiłki zębiny, resztki tkanki miazgoweji włókana odontoblastów, drobnoustroje, cząstki metali (z
narzędzi) oraz woda
-1-2 um grubości
-wnika w światło kanalików zębinowych nawet na głębokość 40um
-składa się z 2 warstw 1)powierzchowna –luźna, łatwo usuwalna 2)głęboka –zakotwiczona w
kanalikach i trudna do usunięcia
Korzyści z jej usunięcia:
-lepsze odkażenie świateł kanalików zębinowych
-lepsza szczelność brzeżna wypełnienia
-zmniejszenie ryzyka reinfekcji
Usuwanie:
-najskuteczniej w dwóch etapach 1) przepłukanie EDTA lub 40% kwasem cytrynowym, 2)
przepłukanie 2,5% Na0Cl
-z wykorzystaniem ultradźwięków i roztworu NaOCl

39. Jakie są cele opracowania biomechanicznego?
a)usunięcie zainfekowanych resztek martwej miazgi i najbardziej zakażonych części zębiny przyległych
bezpośrednio do mas zgorzelinowych
-zmniejsza to ilość DU
-odsłonięcie szerszego światła regularnych kanalików co pozwala na lepsze działanie środków
odkażających
b)nadanie odp. rozmiaru i kształtu stożka co ułatwia wprowadzenie mat. wypełn. do kanału

Endodoncja przedkliniczna rok 2

12 |

S t r o n a

c)wygładzenie ścian kanału i lepsze przyleganie materiałów (szczelność brzeżna)

40. Jakie są ogólne zasady opracowania kanałów?
1)-zachowanie naturalnego przebiegu i kształtu kanału
-oszczędzanie zębiny przywierzchołkowej
-nadanie kształtu stożka
-opracowanie zgodnie z przebiegiem krzywizny kanału (doginanie narzędzi, pilniki giętkie, pilniki
Safety-H)
2)-uformowanie stopnia w zębinie przy otworze fizjologicznym
3)-używanie narzędzi wykalibrowanych na długość roboczą kanału
4)-pierwsze narzędzie powinno być dobrane do średnicy kanału i stanowić punkt odniesienia dla
kolejnych narzędzi
-stosowanie kolejno narzędzi o numer większych lub mniejszych (zależnie od wybranej metody)
5)-rozmiar poszerzenia zależy od morfologii i średnicy kanału przed leczeniem
-minimalna szerokość w części przyw. odpowiada narzędziu o numerze 25-30
6)-kanały zakażone- ze zgorzelinowym rozpadem miazgi należy opracowywać szerzej
7)-opracowywanie w środowisku wilgotnym
8)-używanie narzędzi jałowych
9)-narzędzia o nr 10 lub mniejszym używać jednorazowo (uniknięcie ryzyka złamania, dużo
efektywniejsza praca)

41. Co to jest i jakie znasz metody pomiaru długości roboczej kanału?
Długość robocza – od otworu fizjologicznego do dowolnie obranego punktu referencyjnego
1)metody orientacyjne (niedokładne, służą jednak jako metody pomocnicze)
-nakłucie- aż do odczucia bólu przez pacjenta spowodowanego podrażnieniem ozębnej (igłą Millera,
pilnikiem , poszerzaczem)
-sączkiem papierowym- po wcześniejszym osuszeniu kanału (pacjent czuje lekki bój, a wierzchołek
sączka staje się wilgotny)
2)metody radiologiczne
-z użyciem narzędzia w kanale
-Bergera (ćwiek pomiarowy przymocowany na zewnątrz kanału do szyjki zęba klamrą Hatcha)
-Besta (ćwiek na zewnątrz kanału, umocowany woskiem)
-Ingle’a
-Lenheima (klisza do zdjęć rtg z podziałką)
Przeciwskazania do tego rodzaju metod to: przebyta radioterapia, ciąża, silne odruchy wymiotne
spowodowane koniecznością umieszczenia kliszy w JU
3)metody endometryczne
-endometry opornościowe
-endometry częstotliwościowe

42. Wg jakich kryteriów ocenia się poprawność wypełnienia?
Cel wypełnienia:
-szczelne zamknięcie kanału tzn. całkowita izolacja jego światła od otworu wierzchołkowego
-ochrona przed reinfekcją (drobnoustrojami w rozgałęzieniach bocznych lub kanalikach zębinowych
lub z mikroprzecieku z JU)
1)prawidłowe wypełnienie - do otworu fizjologicznego. Wg Barańskiej- Gachowskiej są pewne granice
tolerancji:
-u dzieci i młodzieży 0,5 –1mm przed wierzchołkiem radiologicznym

Endodoncja przedkliniczna rok 2

13 |

S t r o n a

-u dorosłych 1-2mm
2)złe wypełnienie:
-kanał niedopełniony (powstaje wtedy przestrzeń wypełniająca się płynem tkankowym, który może
ulec zakażeniu
-przepchnięcie materiału wypełniającego

43. Jakie jest postępowanie w przypadku perforacji ścian kanału?
-stanowi to poważne powikłanie w leczeniu endodontycznym
-bardzo często stanowi przeciwskazanie do kontynuowania leczenia
-wyróżnia się perforacje zewnątrz i wewnątrz zębodołowe
-jeśli jest ono blisko komory można zamknąć ją glass-jonomerem , preparatami na bazie wodorotlenku
wapnia lub hydroksyapatytów oraz preparatem Pro Root-MTA
-jeśli perforacja jest w 1/3 przywierzch. Części kanału można uratować ząb poprzez resekcję części
korzenia

44. Jakie mogą być przyczyny przebarwień zębów?
1)przyczyny miejscowe:
-urazy zębów prowadzące do przerwania pęczka naczyniowo nerwowego i wylew krwi do jamy zęba
(w wyniku rozkładu hemoglobiny tworzy się ciemny siarczek żelaza)
-zabieg ekstyrpacji w znieczuleniu, podczas którego krew może wniknąć w kanaliki
zębinowe(Gachowska)
-obecność martwej miazgi w jamie zęba i rozkład mas zgorzelinowych
-lekkie urazy i zabiegi lecznicze prowadzące do powstania zębiny reparacyjnej (nieco ciemniejsze
zabarwienie)
-materiały stosowane do odbudowy twardych tkanek zęba (tj. amalgamaty, wielokrotnie używany
tlenek cynku z eugenolem, który powoduje żółto-brunatne zabarwienie)
-materiału do wypełniania kanałów tj: pasty rezorcynowo-formalinowe (różowo-czerwone
przebarwienia), pasty jodoformowe (brunatne p.), pasty tlenkowo-cynkowo-eugenolowe
(żółtobrunatne p.)
2)przyczyny ogólnoustrojowe
a)choroby tj. zwłóknienie torbielowate i niewydolność trzustki, przewlekłe choroby płuc, niewydolność
innych gruczołów wydzielania wewnętrznego (brunatne, szaroczarne p.)
b)tetracyklina (używana w okresie rozwoju zęba) –p. brunatne
c)fluoroza endemiczna –p. kredowo-białe, brunatne, czarne

45. Wymień metody wypełniania kanałów korzeniowych
-m. jednego ćwieka
-m. kondensacji bocznej (zimnej lub ogrzanej gutaperki)
-kondensacja pionowa ciepłej gutaperki
-kondensacja termochemiczna
-m. wstrzykiwania gutaperki (m. termoplastyczna) systemami Thermaphil, Obtura II,
System B
-systemy próżniowego wypełniania jamy zęba

46. W których zębach występuje dno komory?
a)w szczęce: -1 przedtrzonowiec -1 trzonowiec -2 trzonowiec
b)w żuchwie: -1 trzonowiec -2 trzonowiec

Endodoncja przedkliniczna rok 2

14 |

S t r o n a

47. Na czym polega dewitalizacja miazgi. Wymień powikłania i ich przyczyny
Środki dewitalizujące: zawierają paraformaldehyd, mają postać maści lub past (Parapasta, Depulpin)
Proces: zachodzi na zasadzie mechanizmu koagulacji białek pod wpływem uwalnianego
paraformaldehydu co prowadzi do denaturacji i w końcu do utraty ich życiowych funkcji,
-jest to proces nieodwracalny
-paraformaldehyd mumifikuje tez miazgę i wytwarza tzw linię demarkacyjną na granicy z ozębną
Zakładanie: bezpośrednio na obnażoną miazgę, przykryć tamponem z waty i założyć szczelny
opatrunek z fleczeru (zakładać w dwóch warstwach: 1-zarobionej rzadko, 2 bardzo gęstej), fleczer
zakładać bez ucisku na ścianę dokomorową
Na przebieg procesów potrzebny jest czas ok. 1-2 tygodni. Ok. 1 tydz. w zębach jednokorzeniowych i
ok. 2 tyg. w zębach wielokorzeniowych
Powikłania:
-bóle następcze, wynikające z samego działania pasty z paraformaldehydem, często przyczyną jest zbyt
mocny ucisk tamponu z waty na założony preparat
-przesączanie na przyzębie brzeżne, może doprowadzić do martwicy dziąsła, spowodowane
nieprawidłowym i nieszczelnym założeniem opatrunku
-podrażnienie lub zapalenie tk. okołow. , z powodu użycia zbyt dużej ilości preparatu dewit.
-uszkodzenie tkanki miazgowo-ozębnowej, która traci właściwości metaplastyczne i nie wytwarza
twardej blizny zamykającej otwór wierzchołkowy (zapory dla bodźców patogennych)

48. Polip miazgi, objawy kliniczne zmiany morfologiczne, metody leczenia
1)zmiany morfologiczne
-polip miazgi należy do pulpopatii nieodwracalnych
-miazga nie obumiera, ale zaczyna proliferować
-powstaje rozrost ziarniny z dużą ilością młodych naczyń i z komory zęba wyłania się polip miazgi
-powstają nacieki zapalne składające się z: limfocytów, makrofagów, i kom. plazmatycznych, i tucznych
-powierzchnia polipa jest zwykle pokryta nabłonkiem przeszczepionym z błony śluzowej JU.
-po pewnym czasie pojawiają się ogniska martwicy i miazga obumiera
2)objawy kliniczne
a) w badaniu podmiotowym:
-brak dolegliwości bólowych
-lub długotrwałe bóle o dużym nasileniu
b) w badaniu przedmiotowym:
-widoczny ubytek wypełniony polipem wyrastającym z zęba
-miazga wykazuje osłabioną lub zwiększoną wrażliwość
-reakcja na opukiwanie (-) lub (+)
3)leczenie: usunięcie polipa, ekstyrpacja miazgi w znieczuleniu

49. Wymień w 4 punktach sposoby, które znacząco ułatwią opracowanie kanałów zakrzywionych,

niezależnie od zastosowanej metody opracowywania?

Wg Gachowskiej:
- doginanie narzędzi stalowych, mało elastycznych zgodnie z przebiegiem krzywizny kanału
- stosowanie antykrzywiznowego opracowania kanału po uprzednim określeniu w danym przypadku
stref zagrożonych, na obszarze których zbytnie skrawanie zębiny grozi perforacją kanału
- stosowanie narzędzi ze zmodyfikowanym nietnącym (bezpiecznym) wierzchołkiem
- stosowanie bardzo giętkich narzędzi ze stopów NiTi

Endodoncja przedkliniczna rok 2

15 |

S t r o n a

Wg Jańczuka:
- uzyskanie odpowiedniego poszerzenia ułatwiającego, aby nie zwiększyć krzywizny kanału
- odpowiednie opracowanie części przykomorowej kanału, aby choć trochę wyprostować drogę dla
narzędzia
- wprowadzenie dogiętego narzędzia do krzywizny kanału
- wprowadzanie i wyjmowanie dogiętego pilniczka bez obrotów w kanale

50. Wady i zalety metod wypełniania kanałów:
1. Metody konwencjonalne: mało szczelne. Nie zalecane. Można w zębach mlecznych lub stałych z
wąskimi kanałami i zakrzywionymi, bo ładnie wypełni pasta/cement
2. Termomechaniczna - homogenność, szczelność, szybko i dokładnie i łatwo. Temperatura - narażenie
tkanek okołowierzchołkowych i możliwość przepchnięcia
3. Bocznej kondensacji - duża siła może się złamać ząb, pękanie zębiny, brak homogenności, bo jest
uszczelniacz. Najczęściej, duża szczelność
4. Pionowej - szczelne wypełnienie szczególnie w przypadku delty , wada – temp; przepchniecie i siła
5. Termoplastyczne - szczelne, szybko, homogenne; Temperatura plus drogie urządzenia

1) Tradycyjna- możliwość stworzenia schodków, perforacji, nie stosujemy w kanałach bardzo wąskich
w części wierzchołkowej;
- Wskazania: kanały o przekroju okrągłym, proste lub nieznacznie zakrzywione, wąskie, przy
opracowaniu których nie ma potrzeby udrażniania ich do dużych rozmiarów
- Metoda stwarza ryzyko przepchnięcie poza otwór wierzchołkowy zawartości kanału podczas jego
opracowywania

2) step-back: uzyskujemy gładką powierzchnie bez stopni, metoda czasochłonna, umożliwia dokładne
opracowanie części przywierzchołkowej, stwarza dobre warunki do wypełnienia metodą kondensacji
bocznej, w czasie opracowywania możliwość przepchnięcia zawartości kanału poza otwór
wierzchołkowy
zarówno proste jak i zakrzywione
-w porówn. do met trad: mniejsza utrata zębiny w okolicy okołowierzchołkowej
-jest metodą z wyboru przy wąskich delikatnych wierzchołkach korzeni oraz w kanałach średnio
zakrzywionych
-tworzy możliwość bardziej stożkowatego opracowania kanału
-wada: stwarza ryzyko przepchnięcia zawartości kanału poza otwór fizjologiczny

3) crown-down: minimalizacja przepchnięcia zakażonej zawartości, ułatwia dostęp do
przywierzchołkowych części kanału, szybsze, dokładniejsze opracowanie
- metoda pozbawiona jest wad metody step-back
- wskazaniem do stosowania są zarówno kanały proste i szerokie jak i wąskie i zakrzywione
- łatwiejszy dostęp do części przywierzchołkowej umożliwia szybsze i dokładniejsze opracowanie
zakrzywionej części kanału

Endodoncja przedkliniczna rok 2

16 |

S t r o n a

51.

Zróżnicuj podchloryn sodu i nadtlenek mocznika. Właściwości, mechanizm działania, możliwości
zastosowania, stężenia + wady i zalety

Podchloryn:
Właściwości: bakteriobójcze, proteolityczne, wybielające
Mechanizm działania: rozkłada się w kanale do jonu Na+ i anionu podchlorynowego, który łączy się z
grupami aminowymi białek na powierzchni błony i powoduje lizę komórki

Możliwości zastosowania: płyn do irygacji kanałów korzeniowych
Stężenia: 1% - 5.25%

Zalety: silna dezynfekcja, wybielające, rozpuszcza resztkową miazgę żywą/martwą/zgorzelinową,
aktywacja termiczna (im większa temperatura, tym lepsze działanie bakteriobójcze i proteolityczne),
nie uszkadza tkanek twardych
Wady: nieprzyjemny smak i zapach, konieczność zachowania ostrożności, działanie drażniące i
toksyczne, możliwość poparzenia błon śluzowych, skóry, warg, oczu,

Nadtlenek mocznika:
Właściwości: bakteriobójcze, proteolityczne, silne wybielające
Mechanizm: po wprowadzeniu do kanału wydziela duże ilości tlenu, który niszczy DU i rozpuszcza
materię organiczną

Możliwości zastosowania: środki do płukania kanałów, ale częściej jako dodatek do past smarujących
Stężenia: 10%

Zalety: działa dezynfekującą, proteolitycznie, wybielająco, można stosować w zębach niedojrzałych i
mlecznych, mniejsze działanie toksyczne i drażniące

Wady: wydzielane są duże ilości pęcherzyków tlenu - ryzyko odmy.