2. Obróbka cieplna brązów aluminiowych. Brązy aluminiowe poddaje się hartowaniu i średniemu
odpuszczaniu w celu ulepszenia cieplnego, wyżarzaniu odprężającemu w temperaturze poniżej 650

o

C

celem usunięcia naprężeń wewnętrznych bez wywoływania zmian strukturalnych.

5. Obróbka cieplna brązów ołowiowych. Brązy ołowiowe poddaje się hartowaniu i średniemu
odpuszczaniu w celu ulepszenia cieplnego, wyżarzaniu odprężającemu w temperaturze poniżej 650

o

C

celem usunięcia naprężeń wewnętrznych bez wywoływania zmian strukturalnych oraz wyżarzaniu
ujednoradniającemu w temperaturze 650



C do 750



C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem

wyrównania składu chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu
silnej segregacji chemicznej odlewów.

8. Obróbka cieplna brązów krzemowych. Brązy krzemowe poddaje się wyżarzaniu
ujednoradniającemu w temperaturze 650



C do 750



C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem

wyrównania składu chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu
silnej segregacji chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500



C do

650



C celem odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia

dalszą obróbkę plastyczną oraz wyżarzaniu odprężającemu w temperaturze poniżej 650

o

C celem

usunięcia naprężeń wewnętrznych bez wywoływania zmian strukturalnych.

11. Obróbka cieplna brązów cynowych. Brązy cynowe poddaje się wyżarzaniu ujednoradniającemu
w temperaturze 650



C do 750



C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu

chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji
chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500



C do 650



C celem

odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia dalszą obróbkę
plastyczną.

14. Obróbka cieplna mosiądzów. Mosiądze poddaje się wyżarzaniu ujednoradniającemu w
temperaturze 650



C do 750



C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu

chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji
chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500



C do 650



C celem

odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia dalszą obróbkę
plastyczną. Mosiądze poddawane obróbce plastycznej na zimno i nierekrystalizowane powinno się
wyżarzać odprężająco celem zmniejszenia w materiale naprężeń wewnętrznych, które mogą być
przyczyną korozji naprężeniowej.

20. Obróbka cieplna stopów aluminium do obróbki plastycznej. Poddaje się je utwardzaniu
wydzieleniowemu celem zwiększenia wytrzymałości. Polega ono na przesycaniu w temperaturze
koniecznej do uzyskania jednorodnej struktury roztworu i następnym starzeniu polegającym na
tworzeniu stref przedwydzieleniowych G-P, a następnie wydzieleń faz międzymetalicznych. Najlepiej,
aby starzenie zachodziło na wolnym powietrzu (samorzutnie), wtedy uzyskuje się największe
umocnienie.

23. Obróbka cieplna odlewniczych stopów aluminium. Poddaje się utwardzaniu wydzieleniowemu
celem zwiększenia wytrzymałości. Polega ono na przesycaniu w temperaturze koniecznej do
uzyskania jednorodnej struktury roztworu i następnym starzeniu polegającym na tworzeniu stref
przedwydzieleniowych G-P, a następnie wydzieleń faz międzymetalicznych. Najlepiej, aby starzenie
zachodziło na wolnym powietrzu (samorzutnie), wtedy uzyskuje się największe umocnienie.

26. Zastosowanie brązów aluminiowych w przemyśle. Stopy odlewnicze brązów aluminiowych
stosuje się na łożyska, elementy napędu, armaturę parową i chemiczną oraz części maszyn narażone
na korozję, obciążenie i ścieranie. Brązy do obróbki plastycznej stosuje się na pręty, rury, taśmy,
kształtowniki, znajdujące zastosowanie w przemyśle chemicznym, papierniczym oraz okrętowym.

Dziki Dzik

LOL

29. Zastosowanie brązów ołowiowych w przemyśle. Brązy ołowiowe są stosowane głównie na
panewki łożysk ślizgowych pracujących przy małych naciskach i dużych prędkościach obwodowych.
Wydzielenia ołowiu rozsmarowują się na wale, zmniejszając tarcie, a faza α (prawie czysta miedź)
stanowi elementy nośne.

32. Zastosowanie brązów krzemowych w przemyśle. Brązy krzemowe odlewnicze stosuje się na
części maszyn i osprzętu (łożyska, napędy, pompy) narażone na złe smarowanie, także na łożyska
pracujące przy dużych i zmiennych obciążeniach i małych prędkościach, w warunkach korozyjnych i
przy podwyższonej temperaturze. Brązy krzemowe do obróbki plastyczne wykorzystywane są na
sprężyny, siatki, elementy narażone na ścieranie i części aparatury chemicznej.

35. Zastosowanie brązów cynowych w przemyśle. Z brązów cynowych do obróbki plastycznej
wytwarza się druty, blachy, rury, taśmy, pręty kształtowniki, sprężyny. Brązy cynowe odlewnicze
stosuje się do wyrobu części maszyn, narzędzi, armatury chemicznej, łożyska. Ponadto brązy cynowe
stosuje się je na panewki, łożyska ślizgowe, ślimacznice, siatki, armaturę kotłów parowych w
przemyśle chemicznym, okrętowym i papierniczym.

38. Zastosowanie brązów w przemyśle. Ogólnie brązy znalazły zastosowanie w przemyśle
maszynowym, chemicznym, papierniczym oraz okrętowym do wyrobu wielu elementów takich jak:
łożyska, elementy napędu, armaturę parową, pręty, rury, taśmy, kształtowniki, pompy, sprężyny,
siatki, elementy narażone na ścieranie, druty, blachy, sprężyny, panewki, ślimacznice, siatki, itp..

40. Zastosowanie brązów berylowych w przemyśle. Stosuje się je na szczotki silników
elektrycznych i przewody trakcji elektrycznej, na sprężyny, membrany, części pomp i narzędzia
chirurgiczne.

43. Zastosowanie mosiądzów w przemyśle. Mosiądze stosowane są do wyrobów blach, rur, pasów,
taśm, prętów, kształtowników, drutów, wyrobów artystycznych i architektonicznych, skraplaczy, a
także w przemyśle okrętowym do wyrobu elementów odpornych na korozję.

45. Jakie są własności i zastosowanie stopów aluminium do obróbki plastycznej? Dobre
właściwości wytrzymałościowe (przez tworzenie w strukturze roztworu stałego twardych wydzieleń
faz międzymetalicznych) dzięki obecności dodatków stopowych do tych stopów takich jak: miedź,
magnez, mangan, cynk do niedawna także lit; w mniejszych ilościach nikiel, żelazo, chrom, tytan i
krzem. Stopy aluminium do obróbki plastycznej stosuje się przede wszystkim w przemyśle
chemicznym i spożywczym do wyrobu rur, blach, kształtowników, drutów, zbiorników spawanych na
ciecze i gazy; w przemyśle okrętowym, lotniczym do budowy silników i innych obciążonych
elementów, odkuwek matrycowych, drutów i nitów utwardzanych wydzieleniowo; oraz do wyrobu
elementów codziennego użytku, sprzętu sportowego, elementów dekoracyjnych.

47. Jakie są własności i zastosowanie odlewniczych stopów aluminium? Własności: dobre
własności odlewnicze, czyli dobra lejność, mały skurcz, dokładnie wypełniają formę, tworzą
skoncentrowana jamę usadową i nie wykazują skłonności do pękania na gorąco; poziom właściwości
wytrzymałościowych nie jest zbyt wysoki, tzn. wytrzymałość na rozciąganie 160-130 MPa, małe
wydłużenie A

5

= 0,2-4%, twardość 50-100 HB. Zastosowanie: na odlewy głowic silników

spalinowych, części dla przemysłu maszynowego, motoryzacyjnego i lotniczego, na odlewy tłoków
silników spalinowych, części o skomplikowanych kształtach, średnio obciążone części dla przemysłu
elektrycznego i okrętowego np. armaturę, części silników, pomp, na odlewy silnie obciążonych
silników spalinowych.

Dziki Dzik

LOL

50. Obróbka cieplna brązów. Brązy cynowe poddaje się wyżarzaniu ujednoradniającemu w
temperaturze 650



C do 750



C w czasie kilku do kilkunastu godzin celem wyrównania składu

chemicznego i struktury w całym przekroju materiału, niejednorodnego z powodu silnej segregacji
chemicznej odlewów; wyżarzaniu rekrystalizującemu w temperaturze od 500



C do 650



C celem

odzyskania pogorszonych wskutek zgniotu właściwości plastycznych, co umożliwia dalszą obróbkę
plastyczną.

56. Jakie są stopy aluminium z miedzią do obróbki plastycznej? Podstawowym stopem aluminium
z miedzią do obróbki cieplnej jest tzw. duraluminium [AlCu4Mg1 PA6, AlCu4Mg2 PA7,
AlCu4Mg0,5 PA21, AlCu2SiMn PA31, AlCu4SiMn PA33].

58. Jakie są stopy odlewnicze aluminium z miedzią i ich własności? Stopy odlewnicze z miedzią
oznacza się literami AM i liczbą wskazującą na procentową zawartość głównego dodatku [AlCu4
AM5]. Zawartość miedzi w tych stopach wynosi od 4 do kilkunastu procent, poza tym stopy te mogą
zawierać także tytan, magnez i krzem. Struktura stopów o większej zawartości miedzi (powyżej 5,7%)
składa się z eutektyki



+CuAl

2

na tle roztworu stałego



miedzi w aluminium. Stopy te mają dobrą

lejność, ale stosunkowo niską wytrzymałość, którą można zwiększyć przez utwardzanie
wydzieleniowe.

75. Jakie są właściwości i zastosowanie mosiądzów? Mosiądze o strukturze roztworu stałego a
zawierają do 30% Zn. Roztwór taki cechuje się dobrą plastycznością przy temperaturze pokojowej, a
gorszą w zakresie 300-700

o

C i dlatego są przerabiane plastycznie na zimno. Twardość i wytrzymałość

tych mosiądzów wzrastają ze zwiększaniem zawartości Zn. Po przekroczeniu 30% wydłużenie jednak
maleje. W normie są ujęte mosiądze CuZn15 (M85) i CuZn30 (M70). Mosiądz M70, zwany
łuskowym, cechuje się dużą plastycznością i jest stosowany do głębokiego tłoczenia, przede
wszystkim na łuski. Można go odkształcać na zimno do 75%. Przy większym odkształceniu należy
stosować wyżarzanie rekrystalizujące przy temperaturze 500- 580°C. Mosiądze dwufazowe mają
własności pośrednie. Ze wzrostem zawartości cynku zwiększa się ilość fazy β i mosiądz staje się
bardziej twardy i wytrzymały, ale mniej plastyczny. Mosiądze o strukturze dwufazowej (>37% Zn)
poddaje się zwykle przeróbce plastycznej na gorąco. Stosowane są na blachy, pasy, rury, pręty,
kształtowniki i druty, a także taśmy oraz odkuwki, wyroby wytłaczane i śruby. Mosiądze dwufazowe
wykazują mniejszą odporność na korozję niż jednofazowe.

77. Jakie są własności i zastosowanie miedzi? Miedź to metal krystalizujący w układzie regularnym
ściennie centrowanym (typu A1) o temperaturze topnienia 1083



C i o gęstości większej od żelaza,

wynoszącej 8,9 Mg/m

3

. Ma niski poziom właściwości wytrzymałościowych i dobre właściwości

plastyczne. Właściwości mechaniczne: R

e

60Mpa, wytrzymałość na rozciąganie R

m

230 MPa i

twardość 30HB, wydłużenie A

10

50% i przewężenie Z 90%. Umocnienie czystej miedzi może nastąpić

tylko w wyniku zgniotu – po tym właściwości plastyczne ulegają pogorszeniu, wpływ na to mają także
zanieczyszczenia innymi pierwiastkami, takimi jak antymon, arsen, bizmut, fosfor, ołów i tlen. W
wyniku działania wilgotnego powietrza na powierzchni miedzi tworzy się ochronna warstwa patyny
(zasadowy węglan miedzi). Miedź ma bardzo dobrą przewodność elektryczną i cieplną. W zależności
od czystości stosowana jest w elektronice, na przewody elektrotechniczne, w przemyśle chemicznym i
energetyce cieplnej (skraplacze, wymienniki cieplne, chłodnice, pokrycia dachów zabytkowych
budowli, urządzenia pracujące w obniżonej temperaturze). Miedź jest często wykorzystywana jako
dodatek stopowy do stali, staliw, żeliw itp., jednak najszersze zastosowanie znalazła miedź jako
podstawowy składnik stopów technicznych.

Dziki Dzik

LOL

78. Własności i zastosowanie brązów. Ze wzrostem zawartości cyny od 2% do 8% twardość rośnie
od 60-100HB. Podobnie wzrasta granica plastyczności(100-160MPa) oraz wytrzymałość na
rozciąganie (300-400MPa). Wzrasta także wydłużenie(z 50% do 70%). W wyniku zgniotu brązy silnie
się umacniają (wzrasta granica plastyczności oraz wytrzymałość na rozciąganie i twardość maleje
natomiast wydłużenie, przewężenie i udarność). W przypadku brązów odlewniczych nie możliwa jest
obróbka plastyczna na zimno, ponieważ występuje tam twarda faza delta, która zwiększa ich kruchość.
Zastosowanie: rurki i sprężyny monometryczne, membrany, sita, śruby, połączenia wtykowe,
elementy przyrządów kontrolnych i pomiarowych, części dla przemysłu chemicznego i precyzyjnego,
na panewki, napędy, łożyska, ślimacznice, pierścienie uszczelniające, części przemysłu okrętowego,
chemicznego, papierniczego.

82. Jakie są własności i zastosowanie stopów miedzi? Stopy miedzi po stalach i stopach lekkich są
najczęściej stosowanymi stopami technicznymi. Stopy o strukturze roztworu stałego posiadają dobre
właściwości plastyczne, dzięki czemu mogą być obrabiane plastycznie na zimno. Stopy miedzi
posiadają również dobrą lejność i odporność korozyjną. Stopy dwu- i wielofazowe są stosowane w
stanie lanym. Zastosowanie: części zegarów, nity, nakrętki do szprych rowerowych, rury do chłodnic
samochodowych, śruby z wygniatanym gwintem, obudowy, części trące w budowie silników i maszyn
narażone na ścieranie, armaturę hydrauliczną i gazową, rurki i sprężyny monometryczne, membrany,
sita, śruby, połączenia wtykowe, elementy przyrządów kontrolnych i pomiarowych, części dla
przemysłu chemicznego i precyzyjnego, na panewki, napędy, łożyska, ślimacznice, pierścienie
uszczelniające, części przemysłu okrętowego, chemicznego, papierniczego.

83. Jakie są własności i zastosowanie stopów aluminium? Własności: dobre własności odlewnicze,
czyli dobra lejność, mały skurcz, dokładnie wypełniają formę, tworzą skoncentrowana jamę usadową i
nie wykazują skłonności do pękania na gorąco; poziom właściwości wytrzymałościowych nie jest zbyt
wysoki, tzn. wytrzymałość na rozciąganie 160-130 MPa, małe wydłużenie A

5

= 0,2-4%, twardość 50-

100 HB. Zastosowanie: na odlewy głowic silników spalinowych, części dla przemysłu maszynowego,
motoryzacyjnego i lotniczego, na odlewy tłoków silników spalinowych, części o skomplikowanych
kształtach, średnio obciążone części dla przemysłu elektrycznego i okrętowego np. armaturę, części
silników, pomp, na odlewy silnie obciążonych silników spalinowych, a także w przemyśle
chemicznym i spożywczym do wyrobu rur, blach, kształtowników, drutów, zbiorników spawanych na
ciecze i gazy; w przemyśle okrętowym do budowy silników i innych obciążonych elementów,
odkuwek matrycowych, drutów i nitów utwardzanych wydzieleniowo; oraz do wyrobu elementów
codziennego użytku, sprzętu sportowego, elementów dekoracyjnych.

Dziki Dzik

LOL