ZWROTNICA, LINIA, SZTUKA WSPÓŁCZESNA – L’ART. CONTEMPORAIN

*Zwrotnica - Zwrotnica. Kierunek: sztuka teraźniejszości, czasopismo literacko-artystyczne
wydawane nieregularnie w Krakowie 1922-1923 i 1926-1927. Redaktorem i wydawcą był głośny
twórca tzw. pierwszej (krakowskiej) Awangardy T. Peiper, autor programowych artykułów, np.
Miasto, masa, maszyna.
Współpracowali z nim futuryści i formiści, a także awangardowi artyści. Pismo przywiązywało
dużą wagę do nowoczesnych rozwiązań graficznych, zbliżonych do konstruktywizmu.
Publicystykę z łamów Z. Peiper opublikował w głośnym zbiorze Tędy (1930).

*Linia -poeci z kręgu "Zwrotnicy" (bez Peipera) tworzą pismo (początek lat 30-tych)
-redaktor odpowiedzialny = Jalu Kurek, Jan Brzękowski, Julian Przyboś, Marian Czuchnowski
-5 numerów pisma w latach (1931-1933)
"Linia" = świadectwo pogłębienia programu "Zwrotnicy"
-w pewnych aspektach młodsi koledzy Peipera odchodzą z jego programu = zarzucenie
intelektualnego sposobu uprawiania poezji
-artystyczne dążenia koncentrują się wokół kategorii obrazu poetyckiego i roli wyobraźni w
poetyckim przekazie
-celowa organizacja wizji poetyckiej, jedność wizji poetyckiej, lotność fantazji
"Linia" = podtytuł "czasopismo awangardy literackiej"
-otwarta trybuna dla nowatorów spoza grupy = znamienna współpraca z Witkacym i z poetami
młodszego pokolenia (krąg wileńskich "Żagarów")

*Sztuka Współczesna – L’Art Contrmporain – po wygaśnięciu „Zwrotnicy” funkcję
czasopisma grupowego spełniał wydawany w Paryżu przez Brzękowskiego i Chodasiewicz –
Grabowską dwujęzyczny periodyk. Poświęcony był zarówno poezji jak i plastyce. Wychodził w
latach 1939 – 1939.

FUTURYZM: PROGRAM, PRZEDSTWICIELE
Futuryzm awangardowy kierunek w literaturze, sztuce i muzyce, zapoczątkowany we Włoszech
(także w Rosji) w 1909 r. przez F.T. Marinettiego, głoszący całkowite zerwanie z dotychczasową
sztuką i powstanie nowej, przyszłościowej sztuki, opartej gł. na kulcie techniki, cywilizacji,

rywalizacji; w Polsce rozwijał się w l. 1917–1922, a jego głównymi przedstawicielami byli m.in.
T. Czyżewski, B. Jasieński, A. Stern, A. Wat.
Do ugrupowania należeli m.in.: A. Soffici, A. Palazzeschi, G. Papini. Występowali przeciwko
tradycji, akademizmowi, konwencjom obyczajowym, opowiadając się za nowoczesną cywilizacją
techniczną, życiem wielkomiejskim, kultem przygody, szybkości, agresywności
i niebezpieczeństwa.
Według futurystów, twórczość poetycka powinna być buntem przeciwko tradycyjnej,
uporządkowanej składniowo wypowiedzi. Proponowali używanie tzw. słów na wolności,
mających oddawać chaos i bezład rzeczywistości.
W Polsce ruch futurystyczny rozwijał się głównie w latach 1917-1922, zgrupowany w klubach
Katarynka i Gałka Muszkatołowa w Krakowie (T. Czyżewski, B. Jasieński, S. Młodożeniec, J.
Jankowski) i w Warszawie (A. Stern, A. Wat – autorzy pierwszego almanachu futurystycznego
Gga 1920).
W 1920 obie grupy rozpoczęły współpracę, organizując wspólne imprezy i wydając kilka
"manifestów futuryzmu polskiego" (1921) oraz almanach Nuż w bżuhu (1922). Z futuryzmem
były związane czasopisma: Nowa Sztuka (1921-1922), Zwrotnica (1922-1923), Almanach Nowej
Sztuki (1924-1925). Jego twórcy atakowali tradycję (głównie romantyczną i młodopolską), nie
stroniąc od atmosfery sensacji obyczajowej.