KSIĘGOWOŚĆ I FINANSE

www.PortalFK.pl

INWENTARYZACJA

ŚRODKÓW TRWAŁYCH

NA KONIEC ROKU

OBROTOWEGO

SPRAWDŹ, JAK UNIKNĄĆ BŁĘDÓW

DOKONUJĄC INWENTARYZACJI

WARTOŚCI NIEMATERIALNYCH

I PRAWNYCH TWOJEJ JEDNOSTKI

INWENTARYZACJA

ŚRODKÓW TRWAŁYCH

NA KONIEC ROKU

OBROTOWEGO

SPRAWDŹ, JAK UNIKNĄĆ BŁĘDÓW

DOKONUJĄC INWENTARYZACJI

WARTOŚCI NIEMATERIALNYCH

I PRAWNYCH TWOJEJ JEDNOSTKI

2

www.PortalFK.pl

INWENTARYZACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH NA KONIEC ROKU OBROTOWEGO

Spis treści

Konsekwencje błędnego ujęcia programów komputerowych w wartościach niematerialnych

i prawnych ...................................................................................................................................... 3
Niedobory w inwentaryzacji ............................................................................................................. 4
Jak można poprawić arkusze spisu z natury? ................................................................................... 5
Czy spis z natury można przeprowadzać tylko raz w roku? .............................................................. 6
Brak zawiadomienia o zamiarze sporządzenia spisu z natury urzędu skarbowego .......................... 6

Autorzy:

Krystyna Dąbrowska

doradca podatkowy, współwłaściciel Biura Podatkowego Praktyk w Lublinie

Krzysztof Klimek

konsultant podatkowy

Krzysztof Rustecki

konsultant podatkowy

Paweł Sałdyka

specjalista prawa bilansowego i podatkowego, wykładowca rachunkowości i podatków

dr Katarzyna Trzpioła

Katedra Finansów i Rachunkowości, Wydział Zarządzania UW

Redakcja

Lidia Pogodzińska

Korekta

Zespół

CBP 399 ISBN 978-83-269-0083-9

Copyright © by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

Warszawa 2010

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a,

www.wip.pl

tel. [phone], faks 0 22 617 60 10

Praktyczny raport „Inwentaryzacja środków trwałych na koniec roku obrotowego” chroniony jest

prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w raporcie „Inwentaryzacja środków

trwałych na koniec roku obrotowego” – bez zgody wydawcy – jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy

cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Niniejszy raport został przygotowany z zacho-

waniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia.

Zaproponowane w raporcie „Inwentaryzacja środków trwałych na koniec roku obrotowego”

wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym

przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania

nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych.

W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowa-

nie zawartych w raporcie „Inwentaryzacja środków trwałych na koniec roku obrotowego”

wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.

3

www.PortalFK.pl

INWENTARYZACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH NA KONIEC ROKU OBROTOWEGO

Należy pamiętać, ze głównym celem inwentaryzacji jest ustalenie rzeczywistego stanu aktywów

i pasywów jednostki. Niestety ustawa o rachunkowości określa jedynie ogólne zasady inwen-

taryzacji, sam natomiast sposób zorganizowania czynności uzależniony jest od samodzielnych

ustaleń jednostki przeprowadzającej inwentaryzację.

Konsekwencje błędnego ujęcia programów komputerowych

w wartościach niematerialnych i prawnych

Pytanie:

 Jak powinnam ustalić w rocznej inwentaryzacji wartość posiadanych przez firmę wartości

niematerialnych i prawnych? Aktualizacja programów komputerowych, a także innych przedmiotów,

została błędnie ujęta w wartościach niematerialnych i prawnych (rozliczone w poprzednich latach).

Odpowiedź:

 Jednostka w trakcie inwentaryzacji powinna ocenić, które składniki spełniają warunki

zaliczenia ich do wartości niematerialnych i prawnych. Składniki niespełniające tych warunków powinny

zostać wyksięgowane.

Jednostki przeprowadzają na ostatni dzień każdego roku obrotowego inwentaryzację środków trwałych,

do których dostęp jest znacznie utrudniony, gruntów oraz praw zakwalifikowanych do nieruchomości,

należności spornych i wątpliwych, a w bankach również należności zagrożonych, należności i zobo-

wiązań wobec osób nieprowadzących ksiąg rachunkowych, z tytułów publicznoprawnych, a także

aktywów i pasywów niewymienionych w pkt 1 i 2 oraz wymienionych w pkt 1 i 2 (art. 26 ust. 1 pkt 3

ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości, tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223, dalej: uor).

Jeżeli przeprowadzenie ich spisu z natury lub uzgodnienie z przyczyn uzasadnionych nie było możliwe,

inwentaryzację należy przeprowadzić drogą porównania danych ksiąg rachunkowych z odpowiednimi

dokumentami i weryfikacji wartości tych składników.

Oznacza to, że

wartości niematerialne i prawne należy zinwentaryzować drogą porównania danych

ksiąg rachunkowych z odpowiednimi dokumentami i weryfikacji wartości tych składników.

W sytuacji przedstawionej w pytaniu doszło do błędnej klasyfikacji aktualizacji programów kompu-

terowych i odniesienie ich na wartości niematerialne i prawne. Z pytania nie wynika niestety, jaki

okres obejmowała aktualizacja oprogramowania.

Jeżeli jednak aktualizacja obejmowała okres do jednego roku, to wówczas faktycznie doszło do ich

błędnego ujęcia.

Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 pkt 14 uor przez wartości niematerialne i prawne należy rozumieć nabyte

przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych prawa majątkowe nadające się do gospodarczego

wykorzystania,

o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przezna-

czone do używania na potrzeby jednostki, a w szczególności:

•

autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne,

licencje, koncesje,

•

prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,

•

know-how.

Jednostka w trakcie inwentaryzacji powinna ocenić, które składniki spełniają warunki zaliczenia ich

do wartości niematerialnych i prawnych. Składniki niespełniające tych warunków powinny zostać

wyksięgowane:

•

Wn „Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych”,

•

Ma „Wartości niematerialne i prawne”,

4

www.PortalFK.pl

INWENTARYZACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH NA KONIEC ROKU OBROTOWEGO

Podstawa prawna:

•

art. 3 ust. 1 pkt 14, art. 26 ust. 1 pkt 3 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.:

Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 z późn. zm.).

Autorem odpowiedzi jest: 

Paweł Sałdyka, specjalista prawa bilansowego i podatkowego, wykładowca rachunkowości i podatków

Niedobory w inwentaryzacji

Pytanie: 

Pracuję w spółdzielni zajmującej się sprzedażą artykułów spożywczych w sklepach detalicznych.

W przypadku upływu terminu ważności sprzedawanych towarów, spisujemy ich wartość w koszty.

Tak samo postępujemy w przypadku, gdy towary ulegną zniszczeniu w wyniku awarii chłodziarek,

przypadkowego zalania itp. W przypadku utraty częściowej wartości towarów zmniejszamy marżę

lub nawet sprzedajemy wadliwy towar poniżej kosztów zakupu. Ponadto, zgodnie z decyzją zarządu

spółdzielni, dla każdej placówki ustalony jest limit ubytków naturalnych. Jest to procent (0,1% – 0,3%)

obrotu danej placówki w okresie od jednej inwentaryzacji do drugiej. Niedobór inwentaryzacyjny

w ramach tego limitu jest niedoborem niezawinionym, spisywanym w koszty spółdzielni. Przeznaczony

jest on głównie na odpady wysuszonych wędlin, rozkruszone sery, ciastka wagowe itp. czy drobne

kradzieże. Czy kwota tak ustalonych ubytków naturalnych jest kosztem uzyskania przychodu?

Odpowiedź: 

Straty stwierdzone w trakcie remanentu w związku z brakami towaru należy rozliczać

w taki sam sposób, jak i inne różnice remanentowe. Przyczyna ich powstania powinna zostać

wyjaś-

niona i właściwie udokumentowana. Straty w towarze bowiem muszą być niezawinione przez

podatnika, rzeczywiste i należycie udokumentowane.

W praktyce będzie wystarczające sporządzenie protokołów stwierdzających ubytki w towarze wraz

ze wskazaniem przyczyn ich powstania w trakcie prowadzenia inwentaryzacji.

Reguły takie wynikają z art. 9 ustawy z 15 lutego 1992 o podatku dochodowym od osób prawnych

(tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.), który zobowiązuje podatników do

prowa-

dzenia ewidencji rachunkowej zgodnie z odrębnymi przepisami, w sposób umożliwiający ustale-

nie wysokości dochodu (straty).

Udokumentowanie niedoborów zgodnie z przepisami o rachunkowości oraz wyjaśnienie przy-

czyn powstania niedoborów jest wystarczające dla możliwości uwzględnienia tych niedoborów

w kosztach.

Niezbędne jest więc, aby sporządzone przez spółdzielnię

dokumenty inwentaryzacyjne zawierały

dane, wyjaśnienia i inne informacje pozwalające na ustalenie wysokości strat i ich przyczyn art. 27

ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 z późn. zm.).

Opisane wyżej zasady

uniemożliwiają jednocześnie ujęcie w kosztach podatkowych limitu ubyt-

ków naturalnych, ustalonych uchwałą zarządu spółdzielni, w części przewyższającej z faktycznie

ustalone niedobory inwentaryzacyjne.

Takie same reguły obowiązują w razie stwierdzenia w trakcie inwentaryzacji

towarów uszkodzo-

nych czy zniszczonych w stopniu uniemożliwiającym ich dalsze wykorzystanie czy sprzedaż. Należy

dokonać wówczas ich

likwidacji, sporządzając stosowny protokół.

Nie ma

natomiast potrzeby szczególnego dokumentowania dokonywanych przecen, o  ile sprze-

daż przecenionych towarów nie będzie dokonywana na rzecz

podmiotów powiązanych.

5

www.PortalFK.pl

INWENTARYZACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH NA KONIEC ROKU OBROTOWEGO

Podobne stanowisko wyraził m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w decyzji z 22 maja 2006 r.

nr 1401/PD-4230Z-23/06/KST).

Podstawa prawna: 

•

art. 9 ustawy z 15 lutego 1992 o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U.

z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.),

•

art. 27 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223

z późn. zm.).

Autorem odpowiedzi jest: 

Krzysztof Klimek, konsultant podatkowy

Jak można poprawić arkusze spisu z natury?

Pytanie: 

Mam problem odnośnie sporządzenia inwentaryzacji na koniec 2009 r. Po wnikliwej analizie

dokumentu okazało się, że z powodu błędu programu komputerowego pominiętych zostało kilka

pozycji. Jak to mogę poprawić? Czy wystarczy oświadczenie odnośnie błędu i dodanie brakujących

pozycji?

Odpowiedź:

 W takiej sytuacji, gdy zostanie ujawniony towar, który nie znalazł się na arkuszu w wyniku

przeoczenia należy dopisać go ręcznie na ostatnim arkuszu spisowym lub jeśli tam nie ma miejsca –

na dodatkowej, podpisanej przez członków komisji kartce.

Podstawowym aktem prawnym regulującym inwentaryzację jest ustawa z 29 września 1994 r. o rachun-

kowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm., dalej: uor).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 uor jednostki obowiązane są stosować przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,

rzetelnie i jasno przedstawiając sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy.

Inwentaryzacja jest jednym z elementów rachunkowości, co oznacza, że mają do niej zastosowanie

wszelkie zasady rachunkowości, a przede wszystkim wymogi przewidziane dla dowodów księgowych,

reguł nanoszenia poprawek w dowodach księgowych i księgach rachunkowych.

W celu rzetelnego oraz terminowego przeprowadzenia inwentaryzacji powołuje się komisję inwen-

taryzacyjną, do której obowiązków należy zabezpieczenie sprawnego przebiegu inwentaryzacji oraz

gospodarowanie arkuszami spisu z natury, jak również kontrola przebiegu spisu, ustalenie przyczyn

powstania różnic inwentaryzacyjnych i przedkładanie wniosków w sprawie ich rozliczenia, podsumo-

wanie wyników spisu.

Jeżeli zatem w wyniku kontroli sporządzonej inwentaryzacji stwierdzono, że nie wszystkie towary zostały

objęte spisem, należy spis ten uzupełnić na dodatkowym arkuszu bądź kartce i zatwierdzić podpisem

komisji. Gdyby natomiast stwierdzono błędy w treści arkuszy, to należy je poprawić skreślając błędny

zapis i nanieść zapis prawidłowy.

Podstawa prawna: 

•

art. 4 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 152,

poz. 1223 ze zm.).

Autorem odpowiedzi jest: 

Krystyna Dąbrowska, doradca podatkowy, współwłaściciel Biura Podatkowego Praktyk w Lublinie

6

www.PortalFK.pl

INWENTARYZACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH NA KONIEC ROKU OBROTOWEGO

Czy spis z natury można przeprowadzać tylko raz w roku?

Pytanie:

 Jestem osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą (usługi budowlano-montażowe,

prowadzę księgi rachunkowe). Ewidencja księgowa kosztów prowadzona jest na kontach zespołu 4.

Materiały odpisuję bezpośrednio do zużycia. Spis z natury materiałów przeprowadzam co miesiąc,

korygując konto zużycia materiałów. Umowy jakie realizujemy nie przekraczają 3 miesięcy. Sprawo-

zdanie finansowe nie podlega badaniu. Czy mogę spis z natury przeprowadzać tylko raz w roku i kory-

gować konto zużycia materiałów na koniec roku bilansowego? Czy będzie to zgodne z ustawą o rachun-

kowości i ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Odpowiedź:

Można ograniczyć częstotliwość przeprowadzania inwentaryzacji. Zgodnie z art. 26

ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223 ze zm.,

dalej: uor)

inwentaryzację od razu odpisywanych w koszty zapasów, należy przeprowadzić na

koniec roku.

Częstsze przeprowadzanie spisu z natury pełni jedynie funkcję kontrolną, ponieważ nawet ustawa

o podatku dochodowym od osób fizycznych honoruje częstotliwość inwentaryzacji przeprowadzaną

zgodnie z uor.

Podstawa prawna: 

•

art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2009 r. nr 152, poz. 1223

ze zm.).

Autorem odpowiedzi jest: 

dr Katarzyna Trzpioła, Katedra Finansów i Rachunkowości, Wydział Zarządzania UW

Brak zawiadomienia o zamiarze sporządzenia spisu z natury

urzędu skarbowego

Pytanie: 

W dniu 7 sierpnia 2010 r. miała miejsce powódź w mojej miejscowości, na skutek której powstały

straty w towarach handlowych. Na tę okoliczność sporządziłam remanent, ponieważ protokołu strat

nie mogłam zrobić, gdyż większość towaru zabrał nurt wody. Czy o przeprowadzonym remanencie

muszę powiadomić urząd skarbowy? Dodam, że 7 dni przed spisem nie powiadomiłam urzędu skar-

bowego z powodu klęski żywiołowej.

Odpowiedź: 

Przepisy nie wskazują, że spis dokonany bez zawiadomienia jest nieważny. Niemniej

jednak brak zawiadomienia może być traktowany jako działanie niezgodne z przepisami i tym samym

może spowodować wadliwość księgi.

Na podstawie § 27 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadze-

nia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. nr 152, poz. 1475 ze zm., dalej: rozporządze-

nie w sprawie KPiR ) podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury:

•

towarów handlowych,

•

materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych,

•

półwyrobów,

•

produkcji w toku,

•

wyrobów gotowych,

•

braków i odpadów – zwanego dalej „spisem z natury”,

na dzień 1 stycznia, na koniec każdego

roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także

w razie zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności.

7

www.PortalFK.pl

INWENTARYZACJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH NA KONIEC ROKU OBROTOWEGO

Zgodnie z § 27 ust. 2 tego rozporządzenia spis z natury podlega wpisaniu do księgi także wówczas,

gdy:

•

osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają go za okresy miesięczne oraz

•

na podstawie odrębnych przepisów jego sporządzenie

zarządził naczelnik urzędu skarbowego.

Przepis ten wskazuje zatem, że spis z natury podlega wpisowi do pkpir gdy został sporządzony w po-

wyższych okolicznościach, w tym również gdy osoba prowadząca działalność gospodarczą sporządzi

go na koniec dowolnego miesiąca w trakcie roku podatkowego, nie przyjmując zasady sporządzania

remanentu na koniec każdego miesiąca w trakcie roku podatkowego (na co wskazuje poniżej załą-

czona interpretacja).

Według jednak § 28 ust. 4 rozporządzenia w sprawie KPiR

o zamiarze sporządzenia spisu z natury

w innym terminie niż na dzień:

•

1 stycznia,

•

31 grudnia oraz

•

rozpoczęcia działalności gospodarczej

podatnicy są obowiązani zawiadomić w formie pisemnej właściwego naczelnika urzędu skarbowego

w terminie co najmniej 7 dni przed datą sporządzenia tego spisu.

Brak zawiadomienia urzędu skarbowego o zamiarze sporządzenia spisu z natury

A zatem przepisy wymagają aby o zamiarze sporządzenia takiego spisu powiadomić urząd skarbowy

przed dokonaniem tego spisu (w terminie co najmniej 7 dni przed datą sporządzenia tego spisu).

Niemniej przepisy nie wskazują, że spis dokonany bez takiego zawiadomienia miałby być uznany za

nieważny.

Brak zawiadomienia może być jednak traktowany jako działanie niezgodne z przepisami i tym

samym może zostać uznany wadliwość księgi. Zgodnie z art. 53 § 23 ustawy z 10 września 1999 r.

Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz.U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 ze zm., dalej: kks) księga wadliwa

jest to księga prowadzona niezgodnie z przepisem prawa. Na podstawie art. 61 § 3 kks kto wadliwie

prowadzi księgę podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Można jednak złożyć w urzędzie skarbowym

tzw. „czynny żal”. Według bowiem art. 16 § 1 kodeksu

nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu

czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności

tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Zawiadomienie to powinno

być złożone na piśmie albo przekazane ustnie do protokołu art. 16 § 4 kks.

Niewątpliwie okoliczność powodzi usprawiedliwia fakt nie złożenia w terminie zawiadomienia o za-

miarze sporządzenia spisu. Moim zdaniem choć nie ma tu winy umyślnej wskazane byłoby wyrazić

taki „czynny żal”. Nie można bowiem do końca wykluczyć możliwości, że urząd skarbowy (pomimo

okoliczności powodzi) będzie stał na stanowisku, że nastąpiło naruszenie przepisów. Natomiast prze-

pisy nie przewidują obowiązku składania zawiadomienia o dokonaniu spisu a tylko o zamiarze jego

przeprowadzenia. W związku z tym moim zdaniem nie ma potrzeby składania takiego zawiadomie-

nia po dokonanym już spisie.

Podstawa prawna: 

•

§ 27, § 28 rozporządzenia Ministra Finansów z 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podat-

kowej księgi przychodów i rozchodów (Dz.U. nr 152, poz. 1475 ze zm.),

•

art. 16 § 1, art. 53 § 23, art. 61 § 3 ustawy z 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst

jedn.: Dz.U. z 2007 r. nr 111, poz. 765 ze zm.).

Autorem odpowiedzi jest: 

Krzysztof Rustecki, konsultant podatkowy