Kodeks Napoleona

Kodeks cywilny Napoleona (

fr.

Code Napoléon, Code civil des Français) – zespół

przepisów i norm prawnych

prawa cywilnego

wprowadzony we

Francji

w

1804

przez

Napoleona Bonaparte

. Była to pierwsza wielka kodyfikacja prawa francuskiego, po

upadku

Ancien Régime'u

w wyniku

rewolucji francuskiej

. Wiele nowoczesnych rozwiązań

prawnych zawartych w tym kodeksie stało się podstawą budowy systemów prawnych
państw europejskich w

XIX wieku

.

Kodeks utrwalał największe zdobycze rewolucji, które były wprowadzone do krajów
podbitych przez Napoleona i stały się przykładem prawodawstwa dla wielu krajów, w tym
dla powstającej w

1918

Polski. Wzór dla późniejszych kodyfikacji (kodeksy cywilne

włoski z

1865

, portugalski z

1867

i hiszpański z

1889

).

W

1807

z woli Napoleona powstało

Księstwo Warszawskie

, w jego

konstytucji

na

życzenie cesarza znalazł się artykuł 69, który głosił: Kodeks Napoleona będzie prawem
cywilnym Księstwa Warszawskiego. Kodeks Napoleona został wprowadzony w Księstwie
Warszawskim w

1808

specjalnym dekretem. Ostatnie przepisy kodeksu utraciły moc w

Polsce dopiero 1 stycznia

1947

.

Przepisy prawa cywilnego

Kodeks Napoleona dzielił się na 3 księgi:

•

I – O osobach

•

II – O dobrach i o różnych ograniczeniach własności

•

III – O różnych sposobach, przez które nabywa się własność

Kodeks Cywilny gwarantował m.in.:

•

wolność osobistą

•

równość wobec prawa

•

nietykalność majątkową

•

wolność handlu.

Rozwiązania szczegółowe:

•

Wprowadzał również świecki

model małżeństwa

.

•

Przewidywał odpowiedzialność rodziców za dzieci, zleceniodawców i
pracodawców za służących, zleceniobiorców i pracowników, nauczycieli i
rzemieślników za uczniów i terminatorów.

•

W razie sporu między stronami stosunku pracy przyznawał większą wartość
zeznaniom pracodawcy.

1

•

Zabraniał zawierania umów bezterminowych o pracę bez możliwości ich
wypowiedzenia.

•

W dziedzinie ograniczonych praw rzeczowych dopuszczał niespotykaną dzisiaj
formę zastawu - tzw. zastaw antychretyczny (zastaw nieruchomy). Jego
przedmiotem mogła być tylko nieruchomość. W świetle obowiązującego obecnie
prawa ustanowienie zastawu antychretycznego ze skutkami prawnorzeczowymi
byłoby niedopuszczalne.

Zastaw antychretyczny w czystej postaci polega na tym, że zastawnik nie może się
zaspokoić z rzeczy obciążonej tym zastawem, lecz jedynie z pożytków, jakie ta rzecz
przynosi.

2