Finanse Finanse zakładów ubezpieczeń Analiza sytuacji ekonom finansowa (50 str )

Analiza sytuacji ekonomiczno-

finansowej

zakładów ubezpieczeń

Elementy analizy sprawozdań finansowych

zakładów ubezpieczeń

System finansowy polskich zakładów ubezpieczeń
1.1. Podstawy prawne systemu finansowego zakładów ubezpieczeń
1.2. Przychody i koszty zakładu ubezpieczeń

1.2.1. Składka ubezpieczeniowa jako podstawowy przychód zakładu

ubezpieczeń

1.2.2. Odszkodowanie ubezpieczeniowe jako podstawowy koszt

zakładu ubezpieczeń

1.3. Zasada równowagi składek i świadczeń
1.4. Główne składniki majątku i źródła jego finansowania

1.4.1. Aktywa
1.4.2. Pasywa

1.5. Ustawowe wymogi finansowe

1.5.1. Środki własne zakładu ubezpieczeń jako ustawowy miernik

bezpieczeństwa finansowego zakładu ubezpieczeń

1.5.2. Pokrycie

rezerw

techniczno-ubezpieczeniowych

brutto

odpowiednimi aktywami

1.5.3. Maksymalna wartość pojedynczego ryzyka na udziale

własnym zakładu ubezpieczeń

1.6. Struktura portfela i jego szkodowość
1.7. Polityka reasekuracyjna i jej znaczenie dla sytuacji finansowej

zakładu ubezpieczeń

Ocena sytuacji finansowej zakładu ubezpieczeń
2.1. Materiały źródłowe do przeprowadzenia oceny
2.2. Charakterystyka podstawowych grup wskaźników ekonomicznych

2.2.1. Wprowadzenie
2.2.2. Charakterystyka wskaźników

2.2.2.1.Wskaźniki płynności i wypłacalności
2.2.2.2.Wskaźniki rentowności
2.2.2.3.Wskaźniki sprawności działania
2.2.2.4.Wskaźniki zasilania finansowego i współzależności

2.2.3. Ograniczenia analizy wskaźnikowej

Wybór literatury

Komentarz [x1]:

1. System finansowy polskich zakładów ubezpieczeń

Ubezpieczenia gospodarcze będąc instytucją najwyższego zaufania społecznego

powinny być przede wszystkim instytucją pewną i niezawodną. Tą pewnością zainteresowani
są nie tylko ubezpieczeni, rynek ubezpieczeniowy, ale również cała gospodarka narodowa.
Wyraża to najważniejsza zasada ochrony ubezpieczeniowej związana ze świadczeniem usługi
ubezpieczeniowej przez każdy zakład ubezpieczeń - zasada realności ochrony
ubezpieczeniowej. Zasada ta wskazuje na konieczność prawnego i ekonomicznego
zagwarantowania ubezpieczającemu (ubezpieczonemu) pewności, że w przypadku
zajścia wypadku ubezpieczeniowego, zakład ubezpieczeń spełni ciążący na nim
obowiązek wypłaty świadczenia (odszkodowania) ubezpieczeniowego.

Instrumentem pozwalającym określić ekonomiczne gwarancje realności ochrony

ubezpieczeniowej świadczonej przez zakład ubezpieczeń jest analiza sytuacji finansowej
zakładu ubezpieczeń. Kierownictwo zakładu ubezpieczeń w celu uzyskania podstawy do
podejmowania bieżących i długoterminowych decyzji oraz kontroli zgodności bieżącego
przebiegu procesów gospodarczych z planami powinno posługiwać się tą analizą. Analiza
sytuacji finansowej zakładu ubezpieczeń pomaga w wyborze najkorzystniejszych alternatyw
przy podejmowaniu decyzji. Może także posłużyć jako podstawa do interwencji w przypadku
kształtowania się odmiennych niż w założeniach wyników ekonomicznych zakładu
ubezpieczeń. Zainteresowanie wynikami analizy finansowej zakładu ubezpieczeń nie ogranicza
się jednak tylko do władz i właścicieli zakładu ubezpieczeń. Oceną sytuacji finansowej zakładu
ubezpieczeń interesują się partnerzy i klienci zakładu ubezpieczeń oraz władze nadzorcze.
Do najważniejszych obszarów jakimi zajmuje się analiza finansowa zakładu ubezpieczeń
możemy zaliczyć:



składniki majątku zakładu ubezpieczeń i źródła jego finansowania,



spełnianie ustawowych wymogów finansowych tj. m.in. posiadania środków własnych na
pokrycie marginesu wypłacalności,



politykę lokacyjną zakładu ubezpieczeń,



tworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,



strukturę portfela zakładu ubezpieczeń i jego szkodowość,



politykę reasekuracyjną.

T. Sangowski, Gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń - Wybrane problemy, Akademia Ekonomiczna w

Poznaniu, Poznań 1995.

1.1. Podstawy prawne systemu finansowego zakładów ubezpieczeń

Obowiązujące do 2003 roku

•

Ustawa z dnia 28.07.1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, Tekst jednolity

(Dz.U. z 1996 r. Nr 11, poz.62 z późn. zm.)



Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17.10.1995 r. w sprawie sposobu

wyliczenia i wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału
gwarancyjnego dla każdego rodzaju ubezpieczeń oraz działalności reasekuracyjnej,
(Dz.U. nr 127, poz. 606);



Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 7.12.1995 r. w sprawie zasad

reasekuracji ryzyk ubezpieczeniowych za granicą (Dz. U. Nr 143, poz. 707 z późn.
zm.);



Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18.03.1996 r. w sprawie wysokości

procentu składki wnoszonej przez zakłady ubezpieczeń na rzecz Ubezpieczeniowego
Funduszu Gwarancyjnego oraz terminów wpłat oddzielnie dla ubezpieczeń określonych
w dziale I i II (Dz. U. nr 35, poz. 152 z późn. zm.);



Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 14.06.1996 r. w sprawie

szczegółowych zasad, zakresu i trybu przeprowadzania kontroli działalności i stanu
majątkowego zakładów ubezpieczeń (Dz. U. nr 74, poz. 353);



Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 30.12.1998 r. w sprawie sposobu

obliczania wpłat zakładów ubezpieczeń na pokrycie kosztów nadzoru nad działalnością
ubezpieczeniową i brokerską oraz kosztów działalności Rzecznika Ubezpieczonych i
jego Biura, terminów uiszczenia tych wpłat i wysokości odsetek za ich nieuiszczenie w
terminie (Dz. U. nr 166, poz. 1212 z późn. zm.)



Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 31.12.1998 r. w sprawie zasad

sporządzania kwartalnych i rocznych sprawozdań finansowych przedstawianych
organowi nadzoru przez zakłady ubezpieczeń, formy tych sprawozdań oraz sposobu
potwierdzania przez zarząd zgodności tych sprawozdań ze stanem faktycznym. (Dz. U.
Nr 166, poz. 1215 z późn. zm.)



Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie

zezwolenia ogólnego na uznawanie za aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych aktywów znajdujących się poza granicami Rzeczypospolitej
Polskiej, (Dz.U. nr 121, poz. 1294).

Obowiązujące od 2004 roku

Dz.U.03.124.1151

ustawa 2003.05.22

Działalność ubezpieczeniowa.

Dz.U.03.199.1942

rozp.

2003.11.06

Sposób kalkulacji współczynnika kwoty 50 % przyszłych zysków oraz współczynnika określającego
maksymalną wysokość przyszłych zysków, które mogą być zaliczone do środków własnych.

Dz.U.03.199.1944

rozp.

2003.11.13

Szczegółowe zasady ustalania waluty, w której ma zostać wypłacone odszkodowanie lub świadczenie z umowy
ubezpieczenia.

Dz.U.03.193.1889

rozp.

2003.10.31

Szczegółowe zasady tworzenia, utrwalania, przechowywania i zabezpieczania dokumentów związanych z
zawieraniem i wykonywaniem umów ubezpieczenia.

Dz.U.03.211.2060

rozp.

2003.11.28

Sposób wyliczenia wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału gwarancyjnego dla
działów i grup ubezpieczeń.

Dz.U.04.94.910

rozp.

2004.04.23

Zezwolenie ogólne na uznawanie za środki stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
aktywów znajdujących się poza granicami państw członkowskich Unii Europejskiej.

Dz.U.03.218.2149 - zał. rozp.

2003.12.11

Zakres, forma i sposób sporządzania kwartalnych i dodatkowych rocznych sprawozdań finansowych i
statystycznych zakładów ubezpieczeń oraz terminy ich przedstawiania organowi nadzoru.

Dz.U.03.206.2000

rozp.

2003.11.18

Szczegółowy zakres, formy i zasady sporządzania rocznych sprawozdań dotyczących transakcji
przeprowadzanych w ubezpieczeniowej grupie kapitałowej.

Dz.U.03.217.2132

rozp.

2003.12.08

Roczne i półroczne sprawozdania ubezpieczeniowego funduszu kapitałowego.

Dz.U.03.222.2203

rozp.

2003.12.16

Zakres informacji zawartych w rocznym raporcie o stanie portfela ubezpieczeń.

Dz.U.03.222.2204

rozp.

2003.12.16

Zakres i tryb przeprowadzania kontroli działalności i stanu majątkowego zakładu ubezpieczeń oraz podmiotów,
które wykonują czynności ubezpieczeniowe w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń.

Dz.U.03.217.2129

rozp.

2003.12.04

Szczegółowy sposób ustalania środków własnych zakładów ubezpieczeń powiązanych.

Dz.U.03.209.2030

rozp.

2003.11.24

Dane statystyczne dotyczące koasekuracji.

Dz.U.03.228.2268

rozp.

2003.12.23

Wysokość składki członkowskiej płaconej przez zakłady ubezpieczeń na rzecz Polskiej Izby Ubezpieczeń.

Dz.U.03.222.2205

rozp.

2003.12.17

Wpłaty na pokrycie kosztów działalności Rzecznika Ubezpieczonych i jego Biura.

Dz.U.03.228.2264

rozp.

2003.12.23

Wpłaty na pokrycie kosztów nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową, działalnością z zakresu pośrednictwa
ubezpieczeniowego, funduszy emerytalnych i pracowniczych programów emerytalnych.

Dz.U.03.218.2145

rozp.

2003.12.09

Kontrola działalności zakładu ubezpieczeń w zakresie korzystania z usług agentów ubezpieczeniowych.

Dz.U.03.218.2146

rozp.

2003.12.09

Kontrola działalności i stanu majątkowego podmiotów prowadzących działalność brokerską.



Ustawa o rachunkowości

Dz.U.03.218.2144

rozp.

2003.12.08

Szczególne zasady rachunkowości zakładów ubezpieczeń.

•

Kodeks Spółek Handlowych

•

Kodeks Cywilny

•

Prawo upadłościowe i naprawcze

•

Prawo dewizowe, Prawo podatkowe

•

Ustawa prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi

•

Ustawa o statystyce publicznej

•

Ustawa o ochronie przeciwpożarowej.

1.2. Przychody i koszty zakładu ubezpieczeń

1.2.1. Składka ubezpieczeniowa jako podstawowy przychód zakładu
ubezpieczeń

Pojęcie składki ubezpieczeniowej

Pojęcie składki ubezpieczeniowej może być rozpatrywane w kilku aspektach. Z

formalnego (prawnego) punktu widzenia składka jest świadczeniem pieniężnym, wynikającym
z obowiązku ubezpieczającego do wzajemnego świadczenia na rzecz zakładu ubezpieczeń, w
zamian za przyjęcie przez tego ostatniego zobowiązania do spełnienia określonego świadczenia
w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego. Przy czym,
zapłacenie składki ubezpieczeniowej stanowi warunek, od którego zależy ważność zawartej
umowy ubezpieczenia oraz powstanie odpowiedzialności gwarancyjnej zakładu ubezpieczeń.
Bez uprzedniego dopełnienia przez ubezpieczającego obowiązku zapłaty składki, zakład
ubezpieczeń nie jest obowiązany do wzajemnego świadczenia, a więc do objęcia go ochroną
ubezpieczeniową.

Z punktu widzenia ubezpieczającego składka ubezpieczeniowa jest ceną jaką musi on

zapłacić, aby zakupić ochronę ubezpieczeniową. Z ekonomiczno-finansowego punktu widzenia
składka ubezpieczeniowa jest natomiast udziałem ubezpieczającego w tworzeniu funduszu,
który służy zakładowi ubezpieczeń do pokrycia należnych odszkodowań lub świadczeń oraz
innych nakładów związanych z prowadzeniem działalności ubezpieczeniowej.

Struktura składki ubezpieczeniowej

Struktura składki ubezpieczeniowej jest złożona i zależy od charakteru ubezpieczeń

prowadzonych przez zakład ubezpieczeń. Struktura składki ubezpieczeniowej w
ubezpieczeniach na życie - dział I, zwanych także ubezpieczeniami długoterminowymi oraz w
ubezpieczeniach majątkowych i pozostałych osobowych - dział II, zwanych także
ubezpieczeniami krótkoterminowymi zasadniczo się różni.

Strukturę składki brutto w krajach o rozwiniętym rynku ubezpieczeniowym obrazuje

poniższy schemat.

S k ła d k a c z ys ta

S k ła d k a

( n a w yp ła ty o d s z k o d o w a ń i ś w ia d c z e ń )

n e tto

6 0 0

S k ła d k a
r yz yk a S k ła d k a

K o s z ty o g ó ln e

h a n d lo w a S k ła d k a

( a d m in is tr a c yjn e )

1 5 0

b r u tto

A k w iz yc ja

1 5 0

O b c ią ż e n ia fis k a ln e i p a r a fis k a ln e 1 0 0

Na podstawie: T. Sangowski, Gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń - Wybrane problemy, Akademia Ekonomiczna w
Poznaniu, Poznań 1995.

Składka ubezpieczeniowa jako przychód

W związku z tym, że zakład ubezpieczeń nie może zajmować się bezpośrednio inną

działalnością gospodarczą poza działalnością ubezpieczeniową i z nią związaną składka
ubezpieczeniowa stanowi największą pozycję wśród przychodów zakładu ubezpieczeń (zob.
tab. 1).

Rodzaje składki ubezpieczeniowej (załącznik)

1.2.2. Odszkodowanie ubezpieczeniowe jako podstawowy koszt zakładu

ubezpieczeń

Wszystkie przychody zakładu ubezpieczeń powinny służyć osiąganiu podstawowych

celów zakładu ubezpieczeń, a więc zapewnieniu bieżącego (wypłatom odszkodowań i
świadczeń i pokryciu kosztów działalności ubezpieczeniowej) i długookresowego
funkcjonowania (tworzeniu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i innych rezerw) oraz
osiąganiu zysków.

Składka ubezpieczeniowa jest nie tylko jego podstawowym przychodem, ale również

zobowiązaniem do wyrównania szkody lub wypłacenia odpowiedniego świadczenia
ubezpieczeniowego w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku ubezpieczeniowego.
Dlatego największą pozycję w rozchodach zakładu ubezpieczeń stanowią wypłacone
odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe, które z rezerwami techniczno-
ubezpieczeniowymi wynoszą często od 50% do 70% globalnych kosztów zakładu ubezpieczeń
(zob. tab. 1).

Tabela 1

Szacunkowa struktura przychodów i kosztów działalności operacyjnej zakładów

ubezpieczeń prowadzących działalność ubezpieczeniową na polskim rynku w latach

1997-1999

Przychody

( w % )

1997

1998

1999

Koszty

( w % )

1997

1998

1999

1. Składki zarobione na udziale

własnym

80,14

77,84

79,23 1. Odszkodowania i

świadczenia na udziale

własnym ze zmianą stanu
rezerw

53,63

46,18

47,20

2. Przychody z lokat

16,29

18,86

14,70 2. Koszty działalności

lokacyjnej

2,76

3,31

1,29

3. Nie zrealizowane zyski z

lokat

0,64

0,76

0,84 3. Nie zrealizowane straty na

lokatach

0,01

0,02

0,04

4. Pozostałe przychody

techniczne na udziale
własnym

0,67

0,90

1,00 4. Pozostałe koszty techniczne na

udziale własnym

1,53

1,40

1,11

5. Pozostałe przychody

operacyjne

2,26

1,64

4,22 5. Zmiany stanu innych rezerw

techniczno-ubezpieczeniowych

19,92

22,67

22,46

6. Premie i rabaty dla

ubezpieczonych na udziale
własnym

0,12

0,24

-0,20

7. Koszty działalności

ubezpieczeniowej

19,64

22,35

23,62

8. Pozostałe koszty operacyjne

2,39

3,82

4,47

Razem

100,0

Razem

100,0

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z GUS oraz Biuletynów Państwowego Urzędu Nadzoru
Ubezpieczeń za lata 1997,1998 i 1999.

Rodzaje odszkodowań i świadczeń

(Załącznik)

1.3. Zasada równowagi składek i świadczeń

Na podstawie zasady równowagi składek i świadczeń ubezpieczeniowych suma

wpłaconych przez ubezpieczających składek powinna być równa sumie zobowiązań zakładu

ubezpieczeń z tytułu odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych. Zasadę tę można
stosować w dwóch ujęciach. Pierwsze „wąskie” dotyczy składki netto, która jest przeznaczona
wyłącznie na regulowanie zobowiązań zakładu ubezpieczeń wobec podmiotów korzystających
z ochrony ubezpieczeniowej. Inaczej fundusz ubezpieczeniowy netto powinien być równy
najbardziej prawdopodobnej sumie przewidywanych odszkodowań i świadczeń. Natomiast w
ubezpieczeniach długoterminowych według tej zasady zarówno składka ubezpieczeniowa
netto, jak i świadczenia płatne w przyszłości, obliczone zostaną według ich wartości w
określonym terminie, zazwyczaj na początku okresu ubezpieczenia.

Drugie ujęcie „szerokie” odnosi się zarówno do składki netto, jak i do pozostałych

przychodów zakładu ubezpieczeń związanych z jego działalnością oraz reasekuracji (czyli
składki brutto), które są przeznaczone na regulowanie wszelkich zobowiązań zakładu
ubezpieczeń. Zasada ta w drugim ujęciu stanowi tzw. globalną zasadę finansowej
równowagi operacji ubezpieczeniowych.

Ubezpieczenia krótkoterminowe

W ubezpieczeniach majątkowych podstawą kalkulacji składek jest przyjęcie założenia,

że suma składek netto (S) za dany okres ubezpieczenia pewnego zbioru rodzajów ryzyka
powinna być równa oczekiwanej sumie odszkodowań i świadczeń za szkody wynikłe w tym
zbiorze (Q), czyli S=Q.

Suma składki netto „S” za dany okres ubezpieczenia pewnego jednorodnego zbioru

ryzyk będzie wtedy równa iloczynowi stopy składki netto „s”, sumy ubezpieczenia „U” i liczby
obiektów „N”.

S = s * U * N

natomiast oczekiwana suma odszkodowań i świadczeń za szkody wynikłe w tym zbiorze (Q)
będzie równa iloczynowi prawdopodobieństwa zajścia wypadku ubezpieczeniowego (p), sumy
ubezpieczenia (U) i liczby obiektów (N)

Q = p * U * N

Opierając się na zasadzie równowagi składek i świadczeń

S = Q

s * U * N = p * U * N

s = p

wnioskujemy, że stopa składki netto od jednostki sumy ubezpieczenia w okresie jednego roku
równa jest prawdopodobieństwu zajścia wypadku ubezpieczeniowego.

Powyższe równanie jest podstawowym warunkiem zachowania finansowej równowagi

operacji ubezpieczeniowych. Jeżeli w okresie rocznym równowaga między faktyczną
wielkością „p” i z góry ustaloną wielkością stopy składki „s” zostanie zachwiana, zostaje
również zakłócona równowaga operacji finansowych, raz na korzyść klienta, jeśli p > s , innym
razem na korzyść zakładu ubezpieczeń, jeśli p < s. W kalkulacjach stóp składek w różnych
grupach ubezpieczeń będzie zatem zależało zakładowi ubezpieczeń na możliwie dokładnym
ustaleniu, na podstawie danych statystycznych z lat poprzednich, przewidywanego
prawdopodobieństwa zajścia wypadku ubezpieczeniowego wraz z wyznaczeniem granic jego
wahań.

Ubezpieczenia długoterminowe

Kalkulacja stawki netto w ubezpieczeniach na życie opiera się także na zasadzie

równowagi składek i świadczeń. Jednak rozumiemy ją inaczej niż w ubezpieczeniach
majątkowych. W związku z tym, że różnica w terminach płatności składek i wypłaty świadczeń
może wynosić wiele lat fakt ten musi być uwzględniony w operacjach finansowych zakładu

ubezpieczeń. Dlatego też zasadę równowagi składek i świadczeń będziemy rozumieli jako
wartość jaką posiadają składki i świadczenia płatne w przyszłości na określony dzień,
najczęściej początek okresu ubezpieczenia (wartość teraźniejsza).

Kalkulacje w ubezpieczeniach na życie oparte są na dwóch podstawowych elementach:

1/ prawdopodobieństwie śmierci ubezpieczonych osób w ciągu rocznego okresu i
2/ wysokości technicznej stopy procentowej.

Pierwszy element oparty jest na tzw. tablicach długości trwania życia, które

pozwalają ustalić tempo wymierania osób ubezpieczonych (np. ile osób spośród 1000
ubezpieczonych umrze w kolejnych latach trwania ubezpieczenia).

Drugi element opiera się na tzw. wysokości technicznej stopy oprocentowania, która

pozwala ustalić realną wartość wpłaconej składki w dniu wypłaty świadczenia lub obecną
wartość wypłaconego w przyszłości świadczenia. Innymi słowy umożliwia porównanie realnej
wartości składki i świadczeń, mimo wielu lat jakie mogą dzielić te dwa zdarzenia. Wysokość
technicznej stopy oprocentowania ma decydujący wpływ na wysokość stawek netto.

1.4. Główne składniki majątku i źródła jego finansowania

1.4.1. Aktywa

W działalności ubezpieczeniowej, podobnie jak w większości działalności usługowej,

charakterystyczne jest to, że majątek obrotowy zakładu ubezpieczeń jest większy od
posiadanego przez niego majątku trwałego. Głównym elementem aktywów zakładu
ubezpieczeń są lokaty, które stanowią w zależności od działu, w którym działa zakładu
ubezpieczeń od ok. 60 do 90 % sumy bilansowej (zob. tab. 2). Dlatego też istotne znaczenie
ma ocena struktury majątku obrotowego, a w szczególności lokat zakładu ubezpieczeń.

Tabela 2

Struktura aktywów w dziale I i dziale II w latach 1998-99

Dział I

Dział II

AKTYWA

1998

1999

1998

1999

% aktywów

A. Wartości niematerialne i prawne

0,50%

0,63%

0,94%

0,92%

B. Lokaty

88,88%

84,27%

69,45%

73,74%

C. Lokaty funduszów ubezpieczeń na
życie

rachunek

ryzyko

ubezpieczającego

5,48%

8,50%

0,00%

D. Należności i roszczenia

2,64%

2,15%

20,79%

19,18%

E. Inne składniki majątku

2,20%

2,51%

4,83%

4,31%

F. Rozliczenia międzyokresowe czynne

0,31%

1,94%

4,00%

1,85%

Suma aktywów

100,00%

Źródło: Jak w tabeli 1.

Działalność lokacyjna zakładu ubezpieczeń

W myśl ustawy o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń obowiązany jest

lokować swoje środki w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych
ubezpieczeń, osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i rentowności przy
jednoczesnym zachowaniu płynności środków.

Przedmiotem działalności lokacyjnej są przede wszystkim: 1/ rezerwy techniczno-

ubezpieczeniowe 2/ kapitały własne oraz 3/ inne czasowo wolne środki finansowe zakładu
ubezpieczeń.

W związku z tym, że rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe jako kapitał obcy, stanowią

gwarancję wywiązywania się zakładu ubezpieczeń ze swoich zobowiązań wobec
ubezpieczonych, możliwości lokowania środków z tych rezerw są ograniczone przez
ustawodawcę.

Zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać aktywa w wysokości nie niższej niż

wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto

. Aktywa stanowiące pokrycie rezerw

techniczno-ubezpieczeniowych powinny spełniać następujące warunki:

1. powinny być ustalone w walucie, w której wyrażone są zobowiązania z umów

ubezpieczenia, z tytułu których tworzy się odpowiednie rezerwy techniczno-
ubezpieczeniowe;

2. powinny być w odpowiedni sposób zróżnicowane i rozproszone, tak aby nie były

one związane z jednym rodzajem aktywów lub jednym podmiotem, jak również nie
były obciążone zobowiązaniami innymi niż wynikające z umów ubezpieczenia;

3. termin ich wymagalności powinien być dostosowany do terminu wymagalności

zobowiązań z umów ubezpieczenia,

4. ich wartość powinna być ustalana z zachowaniem zasady ostrożności wyceny, po

pomniejszeniu o zobowiązania wynikające z ich uzyskania.

Ponadto zgodnie z ustawą o działalności ubezpieczeniowej aktywami stanowiącymi

pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych mogą być wyłącznie następujące rodzaje
aktywów: 1) papiery wartościowe emitowane, poręczone lub gwarantowane przez Skarb
Państwa oraz organizacje międzynarodowe, których członkiem jest RzP, 2) obligacje
emitowane lub poreczone przez jednostki samorządu terytorialnego lub związki tych
jednostek, 3) inne dłużne papiery wartościowe o stałej stopie dochodu, 4) akcje, w tym
dopuszczone do publicznego obrotu, 5) jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne w
funduszach inwestycyjnych, 6) inne dłużne papiery wartościowe o zmiennej stopie dochodu,
7) udziały, 8) listy zastawne, 9) pożyczki, w tym zabezpieczone hipotecznie lub przez
instytucje finansowe, oraz pożyczki pod zastaw praw wynikających z umów ubezpieczenia na
życie, 10) nieruchomości lub ich części, z wyłączeniem wykorzystywanych na własne potrzeby,
11) środki pieniężne, w tym zgromadzone na rachunku bankowym, 12) depozyty bankowe,
13) należności od reasekuratorów, 14) udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-
ubezpieczeniowych, 15) należności depozytowe od cedentów, 16) należności od
ubezpieczających wynikające z zawartych umów ubezpieczenia, jeżeli od dnia wymagalności
należności upłynęło nie więcej niż 3 miesiące, 17) należności od pośredników
ubezpieczeniowych wynikające z zawartych umów ubezpieczenia lub umów reasekuracji, jeżeli
od dnia wymagalności należności upłynęło nie więcej niż 3 miesiące, 18) należności od budżetu
państwa, 19) środki trwałe, inne niż nieruchomości, jeżeli dokonuje się od nich odpisów
amortyzacyjnych według stawek amortyzacyjnych ustalonych z zachowaniem zasady
ostrożności, 20) zarachowane czynsze i odsetki, 21) aktywowane koszty akwizycji w zakresie

W okresie od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 31 grudnia 2001 r. aktywa zakładu ubezpieczeń mogły być

niższe od wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych o 50% wartości udziału reasekuratorów w rezerwach
techniczno-ubezpieczeniowych.

zgodnym ze sposobem ustalania rezerwy ubezpieczeń na życie w dziale I oraz w zakresie
zgodnym ze sposobem ustalania rezerwy składek w dziale II, 22) instrumenty pochodne, jak
opcje, transakcje terminowe typu futures, transakcje zamienne o ile służą zmniejszeniu ryzyka
związanego z innymi aktywami stanowiącymi pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

Aktywa finansujące kapitały własne zakładów ubezpieczeń należących do tej samej

ubezpieczeniowej grupy kapitałowej nie stanowią aktywów na pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych.

Organ nadzoru może, na wniosek zakładu ubezpieczeń, udzielić, w drodze decyzji,

zezwolenia na uznawanie za aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych, aktywów innych niż określone powyżej, pod warunkiem że są one
związane z nowymi instrumentami finansowymi..

W przypadku gdy ryzyko umiejscowione jest na terytorium Państwa członkowskiego

UE, aktywa stanowiące pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych mogą być lokowane

wyłącznie na terytorium Państwa członkowskiego UE. Do uznania za środki stanowiące

pokrycie rezerw aktywów znajdujących się poza granicami UE, jest wymagane zezwolenie

ogólne udzielone przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych.

Minister ten, w drodze rozporządzenia, zezwolił na uznawanie za środki stanowiące

pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych aktywów znajdujących się poza granicami UE,
które spełniają następujące warunki:
1. znajdują się:

1) w państwach należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, lub
2) w innych państwach, z którymi Rzeczpospolita Polska jest związana umowami o
popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji, lub
3) w innych państwach, którym agencja ratingowa

, nadała ocenę na poziomie

inwestycyjnym.

2. należą do następujących rodzajów:

1) dłużne papiery wartościowe emitowane lub gwarantowane przez rządy i banki centralne
oraz organizacje międzynarodowe, których Polska jest członkiem lub których członkiem
jest przynajmniej jedno z państw wymienionych w ust. 1,
2) obligacje,
3) akcje,
4) jednostki uczestnictwa lub certyfikaty inwestycyjne w instytucjach wspólnego
inwestowania

5) depozyty bankowe, , jeżeli zostały dokonane w bankach posiadających fundusze własne
w wysokości stanowiącej równowartość w złotych co najmniej 300 mln euro i
współczynnik wypłacalności na poziomie co najmniej 10 %.
6) należności od reasekuratorów,
7) listy zastawne,
8) pożyczki pod zastaw praw wynikających z umów ubezpieczenia na życie;
9) należności depozytowe od cedentów.

Ocena powinna być dokonana przez agencję ratingową uznaną na międzynarodowym rynku kapitałowym.

. Aktywa, o których mowa w pkt 1-4, powinny być dopuszczone do publicznego obrotu na rynku

regulowanym, w rozumieniu art. 4 pkt 14 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie
papierami wartościowymi (Dz. U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447, z późn. zm.2)).

Papiery wartościowe, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 7, uznaje się za aktywa, jeżeli

długoterminowe lub krótkoterminowe papiery wartościowe zostały wyemitowane przez
podmiot, któremu agencja ratingowa nadała ocenę na poziomie inwestycyjnym.

Łączna wartość aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

nominowanych w jednej walucie obcej, nie może przekraczać 5% wartości rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych i 10 % wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych ogółem.

Powyższe ograniczenia nie dotyczą aktywów stanowiących należności od

reasekuratorów.

Ustawodawca oprócz ograniczenia rodzajów dostępnych dla zakładów ubezpieczeń

aktywów wprowadził także limity ilościowe (wartościowe) dotyczące inwestowania w
poszczególne aktywa (zob. tabela 3). Powyższe ograniczenia nie mają jednak zastosowania do
aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla ubezpieczeń na
życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a ryzyko lokaty ponosi
ubezpieczający.

Tabela 3

Ograniczenia w inwestowaniu przez zakłady ubezpieczeń aktywów stanowiących

pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

L.P

Rodzaj aktywów

Limit w % rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

Papiery

wartościowe

emitowane

lub

gwarantowane przez Skarb Państwa albo
organizacje

międzynarodowe,

których

członkiem jest Rzeczpospolita Polska,
pożyczki udzielane Skarbowi Państwa lub
gwarantowane przez Skarb Państwa albo
organizacje

międzynarodowe,

których

członkiem jest Rzeczpospolita Polska,
papiery

wartościowe

emitowane

lub

gwarantowane przez samorząd terytorialny,
pożyczki

udzielane

samorządowi

terytorialnemu lub gwarantowane przez
samorząd terytorialny,

Papiery

wartościowe

dopuszczone

publicznego obrotu na rynku regulowanym i
jednostki

uczestnictwa

funduszach

inwestycyjnych,

40 % wartości RTU

Nieruchomości, inwestycje w certyfikaty
inwestycyjne

funduszy

inwestycyjnych,

dokonujących

lokat

wyłącznie

nieruchomości i pożyczki zabezpieczone
hipotecznie, z zastrzeżeniem, że aktywa te
nie mogą przekraczać:

25 % wartości RTU

10 % wartości RTU w jednej
nieruchomości

lub

kilku

nieruchomościach,

które

względu na swoje położenie
powinny być uznane za jedną
lokatę,

5 % wartości RTU w pożyczce
zabezpieczonej

hipotecznie

udzielonej

temu

samemu

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

pożyczkobiorcy

lub

grupie

pożyczkobiorców związanych ze
sobą, TU!!!!!!

Listy

zastawne,

udziały,

akcje

nie

dopuszczone do obrotu publicznego na rynku
regulowanym, i inne papiery wartościowe o
stałej i zmiennej stopie dochodu, z
zastrzeżeniem, że:

10 % wartości RTU

udział zakładu ubezpieczeń w
kapitale

podstawowym

przedsiębiorstwa,

które

jest

emitentem

tych

papierów

wartościowych, nie przekracza 10
%

Certyfikaty

inwestycyjne

funduszy

inwestycyjnych zamkniętych

10 % wartości RTU

Dłużne papiery wartościowe o stałej kwocie
dochodu i pożyczki zabezpieczone przez
instytucje finansowe;

10 % wartości RTU

Papiery wartościowe jednego emitenta lub
grupy emitentów powiązanych albo pożyczki
jednego pożyczkobiorcy lub grupy
pożyczkobiorców związanych ze sobą;

5 % wartości RTU

Pożyczki, które nie są zabezpieczone
hipotecznie albo przez instytucje finansowe,
przy czym aktywa te nie mogą przekraczać 1
% wartości rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych w jednej pożyczce;

5 % wartości RTU

Należności od cedentów, reasekuratorów,
ubezpieczających lub pośredników
ubezpieczeniowych oraz udział
reasekuratorów w rezerwach techniczno-
ubezpieczeniowych, przy czym wartość tych
należności oraz udziału reasekuratorów w
rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych
niezabezpieczonych hipotecznie albo przez
instytucje finansowe nie przekroczy 5 %
łącznej wartości rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych; nie są wymagane
zabezpieczenia od reasekuratorów, którzy
uzyskali pozytywną opinię organu nadzoru;

25 % wartości RTU

10.

Środki trwałe,

5 % wartości RTU

11.

Środki pieniężne,

3 % wartości RTU

12.

Zarachowane czynsze i odsetki.

3 % wartości RTU

W finansach zakładu ubezpieczeń działalność lokacyjna nabiera szczególnego znaczenia z tego
powodu, że lokaty stanowią dodatkowe, znaczne źródło przychodów zakładu ubezpieczeń (od
5 do 20 % przychodów ogółem zakładu ubezpieczeń), a więc zwiększają bezpieczeństwo
ekonomiczne zakładu ubezpieczeń.

1.4.2. Pasywa

Do głównych pozycji pasywów bilansu zakładu ubezpieczeń należą rezerwy

techniczno-ubezpieczeniowe na udziale własnym i kapitały własne. Rezerwy techniczno-
ubezpieczeniowe na udziale własnym stanowiły w Polsce w latach 1997-99, w zależności od
działu w którym działa zakład ubezpieczeń, od 60 do 80 % sumy bilansowej ( zob. tab. 4 ).

Tabela 4

Struktura pasywów w dziale I i dziale II w latach 1998-99

Dział I

Dział II

PASYWA

1998

1999

1998

1999

% pasywów

A. Kapitały własne

12,26%

12,65%

9,45%

17,22%

B. Zobowiązania podporządkowane

0,00%

Rezerwy

techniczno

ubezpieczeniowe

76,19%

73,36%

65,70%

61,96%

Rezerwy

techniczno-

ubezpieczeniowe dla ubezpieczeń na
życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi
ubezpieczający

5,19%

7,99%

0,00%

E. Pozostałe rezerwy

0,95%

0,44%

3,35%

2,56%

F. Zobowiązania depozytowe wobec
reasekuratorów

0,61%

1,07%

3,16%

2,40%

G. Pozostałe zobowiązania i fundusze
specjalne

3,81%

3,64%

8,47%

8,96%

Rozliczenia

międzyokresowe

bierne i przychody przyszłych
okresów

0,99%

0,86%

9,87%

6,89%

Suma pasywów

100,00%

Źródło: Jak w tabeli 1.

Kapitały własne zakładu ubezpieczeń

Na kapitały własne zakładu ubezpieczeń składają się: 1/ kapitał podstawowy,

pomniejszony o należne wpłaty na poczet kapitału podstawowego, 2/ (akcje własne), 3/ kapitał
zapasowy (tworzony ze sprzedaży akcji powyżej wartości nominalnej, odpisów z zysku, z
oprocentowania lokat tego kapitału i innych), 4/ kapitał z aktualizacji wyceny, 5/ pozostałe
kapitały rezerwowe, 6/ zysk (strata) z lat ubiegłych, 7/ zysk (strata) netto roku obrotowego.

Największą pozycję co do wielkości wśród wszystkich kapitałów własnych zakładu

ubezpieczeń stanowią kapitał podstawowy i kapitał zapasowy.

Pomimo że wszystkie one

spełniają podstawowe zadania gwarancyjne, to rola i znaczenie ich w gospodarce finansowej
zakładu ubezpieczeń nie jest taka sama. Zależna jest ona od formy prawnej zakładu
ubezpieczeń (spółka akcyjna czy towarzystwo wzajemne) oraz od długości okresu
funkcjonowania zakładu ubezpieczeń.

Kapitały obce zakładu ubezpieczeń

Do podstawowych kapitałów obcych zakładu ubezpieczeń zaliczamy:

1. rezerwy techniczno - ubezpieczeniowe,
2. pozostałe rezerwy (rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego od osób

prawnych i inne rezerwy),

3. zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów oraz

4. pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne (np. zobowiązania z tytułu ubezpieczeń

bezpośrednich, zobowiązania z tytułu reasekuracji).

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe jako szczególny rodzaj kapitałów obcych

Szczególnie ważną rolę wśród kapitałów obcych zakładu ubezpieczeń odgrywają rezerwy
techniczno-ubezpieczeniowe. Tworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych oraz ustalenie
ich wysokości, które wystarczyłyby na normalne i szczególne pokrycie bieżących i przyszłych
zobowiązań zakładu ubezpieczeń, powstałych w następnych okresach sprawozdawczych lub
obrachunkowych, za które składka ubezpieczeniowa została już przypisana w danym okresie
sprawozdawczym (obrachunkowym) stanowi jedno z podstawowych zadań zakładu
ubezpieczeń. Dlatego też najważniejszą pozycją kapitałów obcych zakładu ubezpieczeń są
rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe.

Celem tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych jest osiągnięcie przez

zakład ubezpieczeń rzeczywistej wysokości wyniku finansowego w danym okresie
sprawozdawczym (obrachunkowym).
Tworzenie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i ich wysokość ma wpływ na



zapewnienie realności ochrony ubezpieczeniowej,



zapewnienie ciągłości i płynności prowadzonych przez zakład ubezpieczeń operacji
ubezpieczeniowych,



kalkulację stopy składek, (posiadanie wysokich rezerw może skłonić zakład
ubezpieczeń do obniżenia wysokości składek lub podniesienia prowizji pośrednikom,
co przyczyni się do wzrostu obrotu),



wewnętrzną kontrolę operacji finansowych,



obliczanie wskaźnika szkodowości składki,



wynik techniczny i margines wypłacalności,



obliczanie zysku dla potrzeb podatkowych,



sprawozdawczość dla akcjonariuszy,



wykazanie wypłacalności i siły finansowej zakładu ubezpieczeń.

Wyżej wymienione względy powodują, że rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

stanowią istotny instrument zarządzania finansami zakładu ubezpieczeń. W zależności od
sytuacji zakładu ubezpieczeń oraz jego wybranej strategii działania mogą pojawić się tendencje
do zaniżania bądź zawyżania rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Zaniżanie rezerw
prowadzi doraźnie do poprawy wyniku finansowego zakładu ubezpieczeń kosztem realności
(pewności) wywiązania się zakładu ubezpieczeń z bieżących i przyszłych zobowiązań, jakie
mogą pojawić się w kolejnych okresach sprawozdawczych (obrachunkowych). Zawyżanie
rezerw powoduje zaniżanie zysku dla potrzeb podatkowych i obniża bieżącą rentowność
inwestycji akcjonariuszy.

W zakładach ubezpieczeń może być tworzonych, zgodnie z przepisami prawa, osiem

rodzajów rezerw techniczno-ubezpieczeniowych: 1) rezerwa składek; 2) rezerwa na ryzyko
niewygasłe; 3) rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia, w tym rezerwa na
skapitalizowaną wartość rent; 4) rezerwa na wyrównywanie szkodowości (ryzyka); 5) rezerwa
ubezpieczeń na życie; 6) rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe dla ubezpieczeń na życie, jeżeli
ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający; 7) rezerwa na premie i rabaty dla ubezpieczonych; 8)
rezerwa na zwrot składek dla członków; 9) pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
określone w statucie zakładu ubezpieczeń.

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe tworzy się, stosując metody:

indywidualną - polegającą na ustalaniu odrębnie dla każdej umowy

ubezpieczenia lub każdej szkody dokładnej wielkości rezerwy, a w przypadku niemożności
ustalenia dokładnej wielkości rezerwy - zastosowanie jej wiarygodnego oszacowania,

ryczałtową - polegającą na ustalaniu rezerwy zbiorczo dla całego portfela

ubezpieczeń lub jego części, jako ustalonego procentu (wskaźnik ryczałtowy) składki lub
wartości wypłaconych odszkodowań i świadczeń; metoda ryczałtowa może być stosowana
tylko wtedy, jeżeli uzyskane przy jej użyciu wyniki będą zbliżone do wyników uzyskanych przy
użyciu metody indywidualnej; wskaźnik ryczałtowy powinien być ustalany przy zachowaniu
zasady ciągłości; nieuzasadnione zmiany wielkości wskaźnika są niedopuszczalne,

aktuarialną - polegającą na ustalaniu rezerwy przy zastosowaniu matematyki

ubezpieczeniowej, finansowej i statystyki

Ze względu na naturę pochodzenia rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe można

podzielić na rezerwy związane ze składką, rezerwy związane z odszkodowaniem lub
świadczeniem ubezpieczeniowym oraz pozostałe rezerwy.

Do rezerw związanych ze składką ubezpieczeniową zaliczamy rezerwę składki, rezerwę

na pokrycie ryzyka niewygasłego oraz rezerwę ubezpieczeń na życie.

Rezerwę składek tworzy się indywidualnie dla każdej umowy jako składkę przypisaną

przypadającą na następne okresy sprawozdawcze, proporcjonalnie do okresu, na jaki składka
została przypisana, przy czym w przypadku umów ubezpieczenia, których ryzyko nie jest
rozłożone równomiernie w okresie trwania ubezpieczenia, rezerwę tworzy się proporcjonalnie
do przewidywanego ryzyka w następnych okresach sprawozdawczych. Zakłady ubezpieczeń
na życie mogą uwzględniać rezerwę składek w rezerwie ubezpieczeń na życie dla tych umów
ubezpieczenia , w których jest to możliwe.

Rezerwa składek zwana jest także przeniesieniem składek i ma zastosowanie wówczas,

gdy okres zawartego ubezpieczenia (umowy ubezpieczenia) nie mieści się lub nie pokrywa się
z okresem sprawozdawczym, a przypisana składka ubezpieczeniowa dotyczy dwóch lub więcej
okresów sprawozdawczych. W takim przypadku zbiór składki przypisanej nie reprezentuje
funduszu ubezpieczeniowego tego samego okresu sprawozdawczego i nie odpowiada
prawdopodobieństwu zapotrzebowania tego okresu (są to tzw. składki nie zarobione).

Rezerwę na pokrycie ryzyka niewygasłego tworzy się jako uzupełnienie

rezerwy składek. Służy ona na pokrycie odszkodowań, świadczeń i innych kosztów, jakie
mogą powstać z zawartych umów ubezpieczenia, które nie wygasają (ekspirują) z ostatnim
dniem okresu sprawozdawczego, a wysokość rezerwy składek nie jest wystarczająca na
pokrycie zobowiązań zakładu ubezpieczeń (np. gdy składki są zbyt niskie).

Rezerwa na pokrycie ryzyka niewygasłego stanowi różnicę pomiędzy przewidywaną

wartością przyszłych odszkodowań, świadczeń i kosztów a sumą wielkości rezerwy składek
oraz ewentualnych, przewidywanych, zgodnie z już zawartymi umowami ubezpieczenia,
przyszłych składek.

Rezerwy ubezpieczeń na życie stanowią wyodrębnioną część składki brutto tzw.

składkę oszczędnościową. Składka oszczędnościowa stanowi różnicę między zdyskontowaną
wartością rezerwy w przyszłym okresie (zobowiązań zakładu ubezpieczeń) a rezerwą aktualną
(wartością aktualną zobowiązań zakładu ubezpieczeń). Różnica ta stanowi właśnie rezerwy
matematyczne, tj. zaoszczędzoną i odłożoną ze składek sumę na pokrycie świadczeń w
przyszłości. Jest ona definiowana jako wartość oczekiwana przyszłych szkód. Rezerwy te nie
są własnością zakładu ubezpieczeń, ale własnością ubezpieczonych, stanowią ich oszczędności
na rzecz przyszłych świadczeń. Rezerwy w dziale ubezpieczeń na życie odgrywają
podstawowe znaczenie dla wywiązywania się z przyszłych zobowiązań zakładu ubezpieczeń.

Rezerwę ubezpieczeń na życie tworzy się, z zachowaniem zasady ostrożności, w

wysokości ustalonej prospektywną metodą aktuarialną, z możliwością uwzględnienia kosztów
obsługi umów i kosztów związanych z wypłatą odszkodowań i świadczeń. Dopuszcza się
stosowanie metody retrospektywnej, pod warunkiem że daje ona wartość rezerwy nie niższą
od wartości rezerwy ustalonej metodą prospektywną lub gdy dla danej umowy ubezpieczenia
nie jest możliwe zastosowanie metody prospektywnej.

W przypadku ubezpieczeń na życie, w których ryzyko lokaty ponosi

ubezpieczający, rezerwy techniczne tworzy się w wysokości wartości lokaty, dokonanej
zgodnie z warunkami zawartej umowy ubezpieczenia.

Do rezerw związanych z odszkodowaniami i świadczeniami ubezpieczeniowymi

zaliczamy rezerwę na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia oraz rezerwę na
skapitalizowaną wartość rent.
Rezerwa na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia, w tym rezerwa na
skapitalizowaną wartość rent ( tzw. rezerwa szkodowa)

Wypłacone odszkodowania i świadczenia są podstawowym kosztem działalności

ubezpieczeniowej. Zgodnie z zasadą przypisania przychodów i kosztów rokowi obrotowemu,
którego one dotyczą (tzw. zasada memoriałowa), w księgach roku bieżącego każdego zakładu
ubezpieczeń powinny być ujęte wszystkie odszkodowania i świadczenia oraz koszty z nimi
związane ze szkód powstałych w danym okresie sprawozdawczym, niezależnie od tego czy
zostały wypłacone. Rezerwy na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia są związane z
takimi sytuacjami, w których szkody, pomimo że zaistniały w okresie sprawozdawczym, to
jednak nie zostały w tym samym okresie wypłacone.

Rezerwy szkodowe przeznaczone są na wypłaty odszkodowań i świadczeń oraz

związanych z nimi kosztów, powstałych w okresie sprawozdawczym lub w okresach
poprzednich, które:
1) zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń, dla których zakończony został proces likwidacji,

w wyniku czego ustalono kwotę odszkodowań i świadczeń należnych ubezpieczonym lub
uprawnionym, lecz nie dokonano ich wypłaty do końca okresu sprawozdawczego;

2) zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń, dla których na koniec okresu sprawozdawczego

nie został zakończony proces likwidacji, ale posiadane informacje o szkodach i wypadkach
pozwalają na oszacowanie wysokości odszkodowań i świadczeń należnych ubezpieczonym
lub uprawnionym;

3) ponownie zostały wznowione (otwarte np. z tytułu odwołania się ubezpieczonego lub

uprawnionego co do wysokości odszkodowania lub świadczenia, lub odmowy wypłacenia
odszkodowania i świadczenia);

4) zostały zgłoszone zakładowi ubezpieczeń, dla których na koniec okresu sprawozdawczego

nie został zakończony proces likwidacji, a posiadane informacje o szkodach i wypadkach
nie pozwalają na oszacowanie wysokości odszkodowań i świadczeń należnych
ubezpieczonym lub uprawnionym;

5) wystąpiły do końca okresu sprawozdawczego, lecz nie zostały zgłoszone zakładowi

ubezpieczeń (tzn. szkody i wypadki nie zgłoszone i tym samym zakładowi ubezpieczeń nie
znane - IBNR).

Rezerwy w dziale ubezpieczeń na życie mogą być liczone dwoma podstawowymi metodami prospektywną i

retrospektywną. Rezerwa obliczona metodą prospektywną jest równa różnicy między wartością przyszłych
świadczeń a wartością przyszłych składek netto, metodą retrospektywną różnicy między zakumulowana
wartością ubiegłych składek netto i zakumulowaną wartością ubiegłych świadczeń.

Natomiast rezerwy na skapitalizowaną wartość rent (zapadłych już wymagalnych

świadczeń rentowych) są tworzone w przypadku powstania obowiązku dokonania świadczeń
rentowych (płatnych okresowo w formie rent) (np. z ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej,
z ubezpieczeń następstw nieszczęśliwych wypadków). Rezerwę na skapitalizowaną wartość
rent ustala się przy zastosowaniu metod przewidzianych dla ubezpieczeń życiowych (grup
działu I).

Rezerwę na świadczenia z tytułu rent w grupach ubezpieczeń 1-4 działu I tworzy się

jako część rezerwy ubezpieczeń na życie. W przypadku ubezpieczeń na życie kwota rezerwy
na niewypłacone odszkodowania i świadczenia powinna być równa kwocie należnej
ubezpieczonym, uprawnionym lub uposażonym, powiększonej o koszty związane z wypłatą
świadczeń.

Rezerwy szkodowe są bardzo ważne dla oceny sytuacji finansowej zakładu ubezpieczeń, w
szczególności dla ustalenia rzeczywistego współczynnika szkodowości finansowej zakładu
ubezpieczeń.

Do pozostałych rezerw możemy zaliczyć m.in. rezerwę na wyrównanie szkodowości,

rezerwę na premie i rabaty dla ubezpieczonych, rezerwę na szkody katastrofalne i rezerwę na
ryzyka wyjątkowe.

Rezerwa na wyrównanie szkodowości (ryzyka) jest przeznaczona na wyrównanie

wahań współczynnika szkodowości w przyszłości. Ma więc na celu zabezpieczenie zakładu
ubezpieczeń przed większymi wahaniami współczynnika szkodowości w przyszłych okresach
obrotowych.

Rezerwę na premie i rabaty dla ubezpieczonych tworzy się w wysokości kwot, o

które - zgodnie z zawartymi umowami ubezpieczenia - mają być powiększone przyszłe
świadczenia bądź pomniejszone przyszłe wpłaty składek ubezpieczonych (ulgi lub częściowy
zwrot wpłat składek).

Rezerwa na zwrot składek dla członków - tworzy się do wysokości osiągniętego

dodatniego wyniku technicznego, o ile obowiązek zwrotu składek wynika z umowy
ubezpieczenia.

Rezerwa na szkody katastrofalne ma na celu gwarantowanie bezpieczeństwa

działalności danego zakładu ubezpieczeń w przypadku wystąpienia nadmiernej (w stosunku do
przeciętnej) wysokości szkodowości w następstwie szkód katastrofalnych. Szczególne
zapotrzebowanie na tworzenie tej rezerwy mają ubezpieczenia, w których obejmowane są
ryzyka przyrodnicze. Obliczanie tej rezerwy wymaga bardzo dobrej znajomości zagrożeń i ich
przebiegu. Dotyczą one przede wszystkim takiego ryzyka, jak: ogień, powódź, grad, sztormy
itp.

Rezerwa na ryzyko wyjątkowe jest przede wszystkim tworzona dla tych grup lub

rodzajów ubezpieczeń, dla których zakład ubezpieczeń nie ma bazy danych do oszacowania
wielkości ryzyka (np. wynikają z wprowadzenia nowego produktu, dla którego oszacowania
brak jest danych statystycznych pozwalających na nawet względnie przybliżone oszacowanie
wielkości ryzyka).

1.5. Ustawowe wymogi finansowe

Spełnianie ważnych funkcji społeczno-gospodarczych jakie przypisane zostały

ubezpieczeniom gospodarczym oraz troska o zagwarantowanie właściwej ochrony
ubezpieczonym spowodowała, iż wymagania w zakresie finansów zakładu ubezpieczeń zostały
określone ustawowo. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej uregulowała cztery grupy
zagadnień związanych z finansami zakładu ubezpieczeń: środki własne, wypłacalność zakładu
ubezpieczeń, rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe oraz działalność lokacyjną zakładu
ubezpieczeń.
1.5.1. Środki własne zakładu ubezpieczeń jako ustawowy miernik bezpieczeństwa
finansowego zakładu ubezpieczeń.

Środki własne a kapitały własne zakładu ubezpieczeń

Do systemu finansowego zakładów ubezpieczeń wprowadzona została bardzo ważna

kategoria środków własnych.

Środki własne zakładu ubezpieczeń są to aktywa zakładu ubezpieczeń, z

wyłączeniem aktywów przeznaczonych na pokrycie wszelkich przewidywalnych
zobowiązań i wartości niematerialnych i prawnych. Z aktywów stanowiących środki
własne zakładu ubezpieczeń powiązanego wyłącza się posiadane przez ten zakład
ubezpieczeń akcje i inne aktywa finansujące kapitały własne zakładów ubezpieczeń
należących do tej samej ubezpieczeniowej grupy kapitałowej.
W szczególności środki własne zakładu ubezpieczeń powinny odpowiadać:
1) wartości opłaconego kapitału zakładowego;
2) wartości zobowiązań wobec członków towarzystwa, w przypadku towarzystwa
ubezpieczeń wzajemnych, pod warunkiem, że zgodnie ze statutem towarzystwa zobowiązania
wobec członków towarzystwa:

mogą być spłacone członkom towarzystwa tylko i wyłącznie wtedy, gdy nie

spowoduje to naruszenia obowiązku posiadania środków własnych w wysokości nie
niższej niż margines wypłacalności
b)

w przypadku likwidacji towarzystwa, mogą być spłacone członkom

towarzystwa tylko i wyłącznie po spłaceniu wszelkich innych zobowiązań towarzystwa,
c)

z wyłączeniem indywidualnych płatności związanych z wygaśnięciem

członkostwa, nie mogą być spłacane przed przekazaniem informacji o zamiarze
dokonania spłaty, w terminie 30 dni przed dniem spłaty, organowi nadzoru, który może
zakazać w tym terminie dokonywania spłaty;

3) kapitałowi zapasowemu i kapitałom rezerwowym;
4) niepodzielonemu wynikowi finansowemu z lat ubiegłych: zysk - wielkość dodatnia, strata

- wielkość ujemna;

5) wynikowi finansowemu netto okresu sprawozdawczego: zysk - wielkość dodatnia, strata -

wielkość ujemna;

6) w przypadku towarzystw ubezpieczeń wzajemnych należnościom towarzystwa od

członków z tytułu dopłat, których może zażądać na podstawie statutu, do wysokości 50
% należnych dopłat w roku obrotowym i do wysokości 50 % środków własnych ogółem.
Na wniosek zakładu ubezpieczeń i na podstawie przedstawionych przez niego dowodów

organ nadzoru może wyrazić, w drodze decyzji, zgodę na zaliczenie do środków własnych:

wszelkich ukrytych rezerw, wynikających z niedoszacowania aktywów lub

przeszacowania pasywów w bilansie, o ile takie ukryte rezerwy nie mają wyjątkowego
charakteru;

kapitału pożyczek podporządkowanych spełniających łącznie ściśle określone
warunki.

Na wniosek zakładu ubezpieczeń w formie TUW i na podstawie przedstawionych przez

niego dowodów organ nadzoru może wyrazić, w drodze decyzji, zgodę na zaliczenie do
środków własnych rezerw na zwrot składek dla członków, jeżeli jej rozliczenie nastąpi w
okresie nie krótszym niż 5 lat.

Na wniosek zakładu ubezpieczeń na życie i na podstawie przedstawionych przez niego

dowodów organ nadzoru może wyrazić, w drodze decyzji, zgodę na zaliczenie do środków
własnych:

1) do dnia 31 grudnia 2009 r., kwoty 50 % przyszłych zysków zakładu ubezpieczeń, nie

więcej jednak niż równowartość 25 % mniejszej spośród wartości marginesu
wypłacalności lub środków własnych zakładu ubezpieczeń, ustalonych poprzez
pomnożenie przewidywanego rocznego zysku, którym jest średnia arytmetyczna zysków
zakładu ubezpieczeń wykazanych w okresie ostatnich 5 lat działalności, przez
współczynnik, który określa pozostały średni okres ważności umów ubezpieczenia,
nieprzekraczający 6 lat, o ile przyszłe zyski nie zostały już uwzględnione w wyliczeniu
środków własnych zakładu ubezpieczeń w ramach ukrytych rezerw;

2) w przypadku gdy zakład ubezpieczeń nie stosuje metody Zillmera lub stosuje ją, lecz nie

uwzględnia przy tym kosztów akwizycji w pełnej wysokości - różnicy między wysokością
rezerwy obliczoną przez zakład ubezpieczeń i wysokością rezerwy obliczoną przy
zastosowaniu metody Zillmera z uwzględnieniem kosztów akwizycji w pełnej wysokości;
wielkość ta nie może jednak przekroczyć 3,5 % sumy różnicy pomiędzy sumami kapitału
i wysokości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych dla wszystkich umów ubezpieczenia,
dla których stosowanie metody Zillmera jest dopuszczalne; różnica zaliczana do środków
własnych jest pomniejszana o nierozliczone koszty akwizycji, wykazane w bilansie jako
aktywa.

Każdy zakład ma obowiązek posiadania środków własnych w wysokości nie niższej

niż margines wypłacalności. Środki te mają zapewnić prawidłowe i nieprzerwane
wykonywanie zadań i obowiązków przez zakład ubezpieczeń.

Kategorii środków własnych nie można utożsamiać z kapitałami własnymi. Różnicę

między pojęciem środków własnych a pojęciem kapitałów własnych w ubezpieczeniowej
spółce akcyjnej przedstawia tabela 5.

Tabela 5.

Różnice w liczeniu kapitałów własnych i środków własnych

Kapitały własne

Środki własne

+ kapitał podstawowy

+ opłacony kapitał zakładowy

- należne wpłaty na kapitał podstawowy

- akcje własne

+ kapitał zapasowy

+ kapitał z aktualizacji wyceny

+ pozostałe kapitały rezerwowe

+/- zysk / strata z lat ub.

+/- nie podzielony wynik finansowy z lat ub.

+/- zysk / strata netto

+/- wynik finansowy netto okresu sprawozdawczego

- wartości niematerialne i prawne

+ środki uznane przez organ nadzoru

Ustawodawca określił specjalne progi umożliwiające gradację bezpieczeństwa finansowego
prowadzonej działalności ubezpieczeniowej. Progi te porównywane są do wysokości
posiadanych przez zakład ubezpieczeń środków własnych.

Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego

Pierwszym progiem jest minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego. Ma ona

wysokość stałą

. Zakład ubezpieczeń już w okresie otrzymywania zezwolenia na prowadzenie

działalności musi wykazać się posiadaniem środków finansowych na wpłatę kapitału akcyjnego
(zakładowego) w tej minimalnej wysokości. Zezwolenie na prowadzenie działalności
ubezpieczeniowej m.in. nie może być wydane, kiedy wnioskodawca nie udokumentuje
posiadania środków finansowych na wpłatę kapitału akcyjnego (kapitału zakładowego) w
wysokości minimalnego kapitału gwarancyjnego, wymaganego dla grup ubezpieczeń, w
których chce prowadzić działalność.

Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego uzależniona jest od formy prawnej

zakładu ubezpieczeń (spółka akcyjna lub towarzystwo wzajemne), od działu ubezpieczeń
(ubezpieczenia na życie albo pozostałe ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe)
oraz od prowadzonych w ramach każdego działu grup ubezpieczeń (zob. tabela 6 i 7).
Tabela 6. Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla zakładów ubezpieczeń w
formie spółki akcyjnej

obowiązująca do końca 2003 roku.

Dział

Grupa

ubezpieczeń

Min. Wysokość kapitału

gwarancyjnego w EURO

wszystkie

800.000

1-8, 16, 18

300.000

9,17

200.000

10-13, 15

400.000

400.000*

* w przypadku przekroczenia przez składkę przypisaną z tytułu ubezpieczeń kredytu 4 % zbioru składki
przypisanej z tytułu ubezpieczenia ryzyk pozostałych grup działu II lub gdy zbiór składki przypisanej z tytułu
ubezpieczeń kredytu w każdym z trzech ostatnich lat obrotowych przekroczy wartość 2.500.000 EURO
minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla tej grupy ubezpieczeń wynosi 1.400.000 EURO.

Tabela 7. Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla zakładów ubezpieczeń w
formie spółki akcyjnej obowiązująca od 2004 roku.

Dział

Grupa

ubezpieczeń

Min. Wysokość kapitału

gwarancyjnego w EURO

wszystkie

3.000.000

Jest równowartością w złotych kwoty wyrażonej w EURO. Stąd wysokość kapitału gwarancyjnego (stała w

ciągu roku) jest indeksowana kursem EURO do wartości złotego i podlega ewentualnej zmianie z roku na rok.

Minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla zakładu ubezpieczeń, który prowadzi działalność w formie

towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych jest niższa (o 1/4) niż w ubezpieczeniowej spółce akcyjnej. Wśród
towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, wyodrębniono małe towarzystwa, dla których ustalono, przy spełnieniu
ściśle określonych warunków, jeszcze mniejsze wysokości minimalnego kapitału gwarancyjnego lub zwolniono
z jego posiadania (np. gdy m.in. roczna składka przynajmniej za jeden w ciągu trzech kolejnych lat w dziale I
nie przekroczy 500 tys. EURO lub w dziale II w ostatnim roku obrotowym nie przekracza równowartości 1 mln
EURO).

Zakłady ubezpieczeń, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej przed dniem

wejścia w życie nowego rozporządzenia, mogą do dnia 31 grudnia 2006 r. ustalać minimalną wysokość
kapitału gwarancyjnego zgodnie z przepisami określonymi w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 17
października 1995 r. w sprawie sposobu wyliczenia i wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej
wysokości kapitału gwarancyjnego dla każdego rodzaju ubezpieczeń oraz dla działalności reasekuracyjnej (Dz.
U. Nr 127, poz. 606), jednakże nie dłużej niż do zastosowania po raz pierwszy do określenia tych wartości
przepisów niniejszego rozporządzenia.

1-9, 16-18

2.000.000

10-15

3.000.000

W przypadku prowadzenia przez zakład ubezpieczeń działalności w zakresie kilku grup

ubezpieczeń, wymagana wysokość minimalnego kapitału gwarancyjnego nie jest kumulowana,
lecz odpowiada najwyższemu z minimalnych kapitałów gwarancyjnych określonych dla tych
grup.

Tak wyznaczona minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego określa dolną granicę

kapitału gwarancyjnego, obowiązującą od momentu rozpoczęcia działalności ubezpieczeniowej
aż do przekroczenia kolejnego progu związanego z bezpiecznym prowadzeniem tej
działalności.

Kapitał gwarancyjny i margines wypłacalności

W tym zakresie, polski ustawodawca określa kolejny próg, którym jest wymagalna

wysokość kapitału gwarancyjnego w wysokości 1/3 marginesu wypłacalności. Ten drugi
parametr ma zastosowanie jedynie wtedy, kiedy 1/3 obliczonej wysokości marginesu
wypłacalności jest wyższa od minimalnego kapitału gwarancyjnego.

Trzecim

progiem

jest margines wypłacalności. Ustawa o działalności

ubezpieczeniowej nakłada na każdy zakład ubezpieczeń obowiązek posiadania środków
własnych w wysokości nie niższej niż margines wypłacalności.

Przez określenie „margines wypłacalności” rozumie się ustaloną parametrycznie

(obliczoną rachunkowo) najniższą wysokość środków własnych, jaką powinien posiadać
zakład ubezpieczeń, na danym etapie swojej działalności.

Wysokość marginesu wypłacalności zależy od następujących wielkości:

1/ w ubezpieczeniach na życie - dział I - wysokości rezerwy ubezpieczeń na życie, składek i na
ryzyko niewygasłe (rezerwa matematyczna), wysokości sumy ubezpieczenia i współczynnika
reasekuracyjnego,
2/ w pozostałych ubezpieczeniach (dział II) - albo od wysokości zbioru składek albo od
wysokości wypłaconych odszkodowań i świadczeń (decyduje wyższa wysokość) i
współczynnika reasekuracyjnego.

Sposób obliczania marginesu wypłacalności zakładu ubezpieczeń prowadzącego

działalność w dziale ubezpieczeń na życie jest zależny od tego czy mamy doczynienia z
ubezpieczeniami na życie związanymi z funduszem inwestycyjnym (grupa 3), z pozostałymi
ubezpieczeniami na życie (grupa 1 - ubezpieczenia na życie, grupa 2 - ubezpieczenia
posagowe, zaopatrzenia dzieci, grupa 4 - ubezpieczenia rentowe) ) czy z ubezpieczeniami
wypadkowymi i chorobowymi (grupa 5) ). Dla każdego z tych grup ubezpieczeń stosowana
jest inna metoda obliczania marginesu wypłacalności zakładu ubezpieczeń. W związku z tym,
że w przypadku ubezpieczeń na życie (grupy 1 - 4) podstawą obliczenia marginesu
wypłacalności jest wysokość rezerw, których wyliczenie wymaga zastosowania specjalnych
metod aktuarialnych wyliczaniem marginesu wypłacalności zajmuje się wyłącznie aktuariusz.

W przypadku prowadzenia działalności ubezpieczeniowej w dziale II margines

wypłacalności stanowi większą z kwot tj. około 17 % zbioru składki przypisanej brutto lub
około 25 % przeciętnej rocznej sumy odszkodowań. Tak obliczoną kwotę obniża się o

T. Sangowski, Gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń - Wybrane problemy, Akademia Ekonomiczna w

Poznaniu,

Poznań 1995.

odpowiedni procent współczynnika reasekuracyjnego (nie większy niż 50 %). ) [zob.
załącznik 1].

Margines wypłacalności ma zastosowanie tylko wtedy, gdy jego wysokość jest

wyższa od minimalnego kapitału gwarancyjnego.

Jeżeli środki własne zakładu ubezpieczeń są niższe niż wymagany margines

wypłacalności, organ nadzoru może zobowiązać zakład ubezpieczeń do przedłożenia planu
przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych, do zatwierdzenia przez organ nadzoru.
Jeżeli natomiast środki własne zakładu ubezpieczeń są niższe niż wymagany kapitał
gwarancyjny, zakład ubezpieczeń jest obowiązany niezwłocznie:
1) zawiadomić organ nadzoru o zaistniałej sytuacji;
2) przedłożyć do zatwierdzenia przez organ nadzoru krótkoterminowy plan wypłacalności.

W w/w przypadkach organ nadzoru może:

3) zakazać zakładowi ubezpieczeń swobodnego rozporządzania aktywami lub ograniczyć

zakres działalności;

4) wyznaczyć zakładowi ubezpieczeń termin przedłożenia planów lub termin, do którego

zakład ubezpieczeń powinien przywrócić prawidłowe stosunki finansowe albo wypłacalność;

5) zakazać zakładowi ubezpieczeń dokonywania wypłat z zysku.

1.5.2. Pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto odpowiednimi
aktywami

Zakład ubezpieczeń musi mieć pełne pokrycie środków z rezerw techniczno-

ubezpieczeniowych brutto w odpowiednich aktywach. Pokrycie to powinno być nie tylko
ilościowe (wartościowe) tzn. wysokość aktywów powinna być co najmniej równa wysokości
RTU brutto, ale także jakościowe tzn. struktura aktywów powinna odpowiadać pod względem
płynności i rentowności charakterowi rezerwy ( np. w rezerwach ubezpieczeń na życie zakład
może inwestować w lokaty długoterminowe, natomiast przy rezerwie na nie wypłacone
odszkodowania i świadczenia tylko w krótkoterminowe).

Brak pokrycia RTU brutto odpowiednimi aktywami może świadczyć o tym, że zakład

ubezpieczeń środki z RTU, które powinny stanowić zabezpieczenie wypłat bieżących i
przyszłych zobowiązań zakładu ubezpieczeń wobec ubezpieczonych, przeznaczył na inne cele,
np. pokrycie kosztów bieżącego funkcjonowania, uregulowanie innych zobowiązań itp.

Jeżeli rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe zakładu ubezpieczeń nie są pokryte

aktywami zgodnie z prawem, organ nadzoru może zobowiązać zakład ubezpieczeń do
przedłożenia planu przywrócenia prawidłowych stosunków finansowych w zakresie rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych.

Zakłady ubezpieczeń, które uzyskały zezwolenie na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej przed dniem

wejścia w życie nowego rozporządzenia, mogą do dnia 31 grudnia 2006 r. wyliczać margines wypłacalności
zgodnie z przepisami określonymi w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 17 października 1995 r. w
sprawie sposobu wyliczenia i wysokości marginesu wypłacalności oraz minimalnej wysokości kapitału
gwarancyjnego dla każdego rodzaju ubezpieczeń oraz dla działalności reasekuracyjnej (Dz. U. Nr 127, poz.
606), jednakże nie dłużej niż do zastosowania po raz pierwszy do określenia tych wartości przepisów
niniejszego rozporządzenia. Po tym terminie zakłady stosują metodologię określoną w załączniku 2.

1.5.3. Maksymalna wartość pojedynczego ryzyka na udziale własnym
zakładu ubezpieczeń

Kolejnym ograniczeniem w działalności zakładu ubezpieczeń, które ma istotny wpływ

na jego sytuację finansową jest ustawowe ograniczenie wysokości sumy ubezpieczenia od
pojedynczego ryzyka do zatrzymania na udziale własnym przez zakład ubezpieczeń do
maksymalnie 25 % łącznej wysokości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych i kapitałów
własnych. To ograniczenie jest bardzo istotnym czynnikiem hamującym szybki wzrost
dynamiki i rozwoju zakładów ubezpieczeń, które nie mają odpowiedniego zasilenia
kapitałowego oraz stworzonych na odpowiednim poziomie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych (dotyczy to przede wszystkim zakładów ubezpieczeń krótko
funkcjonujących na rynku).

1.6. Struktura portfela zakładu ubezpieczeń i jego szkodowość

Struktura portfela produktów zakładu ubezpieczeń ma bardzo istotny wpływ na jego

sytuację finansową. Posiadanie znacznego udziału ubezpieczeń o wysokiej szkodowości (np.
ubezpieczenia OC komunikacyjne) w portfelu lub ich dynamiczny wzrost powinien skłaniać do
szczegółowej analizy sytuacji finansowej zakładu ubezpieczeń, gdyż zjawisko to może istotnie
(przez wiele lat) oddziaływać na jego sytuacje finansową. Strukturę portfela ogółem i
szkodowość grup ubezpieczeń na polskim rynku ubezpieczeniowym przedstawiają tabele 8-10.

Na sytuację finansową zakładów ubezpieczeń działu II szczególny wpływ ma bardzo

duży udział ubezpieczeń komunikacyjnych w portfelu (w porównaniu z innymi krajami).

Wskaźnik szkodowości

Jest on nazywany także wskaźnikiem szkodowości składki ubezpieczeniowej lub

szkodowości finansowej. Pozwala on na dokonanie oceny rentowności finansowych operacji
ubezpieczeniowych danego zakładu ubezpieczeń i stanowi sprawdzian prawidłowości
kalkulowania przez zakład ubezpieczeń składek ubezpieczeniowych w danym okresie w całym
portfelu ubezpieczeń lub w jego częściach (np. w poszczególnych rodzajach ubezpieczeń).
Bieżąca kontrola tego wskaźnika pozwala na ustalenie rzeczywistego przebiegu szkodowości
operacji ubezpieczeniowych i ujawnienie rodzajów lub grup ubezpieczeń wykazujących
nadmierną szkodowość lub odwrotnie. Na podstawie analizy wskaźnika szkodowości w
poszczególnych okresach ubezpieczenia można stwierdzić, czy składki taryfowe zostały
prawidłowo ustalone oraz odpowiednio je korygować lub przedsięwziąć doraźne kroki mające
na celu zmniejszenie liczby i rozmiarów szkód (np. poprzez zmianę ogólnych warunków
ubezpieczenia, poprawienie procesu likwidacji szkód). Wskaźnik ten nie powinien przekraczać
100%, ponieważ określoną część przypisanych składek zakład ubezpieczeń musi przeznaczyć
również oprócz wypłaty odszkodowań i świadczeń na koszty swojej działalności. Stąd im
większy jest ten wskaźnik, tym mniejsza jest rentowność ubezpieczeń. W przypadku gdy
wskaźnik szkodowości przekroczy pewną granicę, ubezpieczenia stają się dla zakładu
ubezpieczeń deficytowymi. Granica ta zależna jest przede wszystkim od wysokości kosztów
działalności na udziale własnym. Jeżeli koszty działalności zakładu ubezpieczeń wynoszą
łącznie 40% składki zarobionej, to ubezpieczenie jest rentowne wówczas, gdy wskaźnik
szkodowości jest mniejszy od 60 %. Wskaźnika szkodowości składki nie należy mylić ze
wskaźnikiem szkodowości sum ubezpieczenia, który jest niezbędny w kalkulacji stóp składek
ubezpieczeniowych.

100%

)

brutto



(Q Rsz

100%





)

brutto

100%

)

na udziale

własnym



(Q Rsz

100%





)

na udz.

własnym

[zob. tab. 18]

gdzie:
Q - suma wypłaconych odszkodowań i świadczeń,
Rsz - zmiana stanu rezerwy szkodowej
Sz - składka zarobiona

Tabela 8. Struktura portfela zakładów ubezpieczeń w dziale I (wg składki przypisanej
brutto)

Gr.

ub.

Rodzaj ubezpieczenia

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Ubezpieczenia na życie

78,17

75,31

69,69

62,99

59,39

54,75

52,28

Ubezpieczenia posagowe

0,64

0,56

0,74

0,79

0,84

0,89

0,96

Ubezpieczenia na życie związane z

funduszem inwestycyjnym

2,89

6,49

12,79

19,97

23,79

28,98

30,48

Ubezpieczenia rentowe

0,03

0,67

0,74

0,18

0,21

0,18

0,22

Ubezpieczenia wypadkowe i

chorobowe jako uzupełnienie

ubezpieczeń z grup 1-4

18,27

16,97

16,04

16,07

15,77

15,20

16,06

Tabela 9. Struktura portfela zakładów ubezpieczeń w dziale II (wg składki przypisanej
brutto)

Gr.

ub.

Rodzaj ubezpieczenia

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Wypadku

5,59

5,43

4,79

3,97

3,95

4,16

4,22

Choroby

0,94

1,03

0,96

0,95

0,91

0,97

1,05

Casco pojazdów lądowych

32,16

32,79

35,73

33,04

32,10

31,37

30,57

Casco pojazdów szynowych

0,00

0,01

casco statków powietrznych

0,62

0,38

0,27

0,18

0,14

0,10

0,11

Żeglugi morskiej i lądowej

2,45

1,65

1,11

0,74

0,58

0,46

0,44

Przedmiotów w transporcie

1,62

1,57

1,37

1,10

1,05

0,85

0,79

Szkód spowodow. żywiołami

13,31

12,36

11,37

9,8

9,74

9,24

9,62

Pozostałych szkód rzeczowych

9,63

10,58

8,87

7,19

7,04

6,83

7,13

OC pojazdów lądowych

27,05

26,44

28,42

36,22

37,52

37,04

37,34

OC pojazdów powietrznych

0,53

0,26

0,18

0,09

0,08

0,07

OC za żeglugę morską i lądową

0,76

1,10

0,72

0,49

0,37

0,32

0,27

OC pozostałe

2,46

2,67

2,23

2,07

2,33

2,64

2,94

Kredytu

0,19

0,35

0,28

0,3

0,31

0,47

0,75

Gwarancja ubezpieczeniowa

0,32

1,12

1,48

1,16

1,23

1,18

1,17

Różnych ryzyk finansowych

0,25

0,39

0,58

0,37

0,54

0,69

0,79

Ochrony prawnej

0,01

0,00

Świadczenia pomocy

1,10

1,14

0,96

0,54

0,56

0,62

0,66

Reasekuracja czynna

0,73

0,65

1,79

1,54

2,98

2,07

Tabela 10. Wskaźnik szkodowości na udz. wł. wybranych rodzajów ubezpieczeń na
polskim rynku ubezpieczeniowym w latach 1994-2000 r.

Rodzaj ubezpieczenia

Dział I

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

Razem

50,82

46,63

39,27

36,19

31,76

32,38

Ubezpieczenia na życie

57,8

53,7

48,5

41,28

41,36

39,23

40,80

Ubezpieczenia posagowe

68,5

73,8

132,6

127,51

99,47

107,03

109,45

Ubezpieczenia na życie

związane z funduszem

inwestycyjnym

3,96

3,6

2,0

3,11

5,57

5,88

9,93

Ubezpieczenia rentowe

1756,6

85,1

176,7

356,08

288,78

298,67

232,0

Ubezpieczenia wypadkowe

i chorobowe jako

uzupełnienie ubezpieczeń z

grup 1-4

54,4

54,3

64,4

67,91

55,68

46,70

40,85

Dział II

Razem

79,8

90,08

93,49

75,19

80,59

71,58

wypadku

80,4

65,4

72,7

64,94

48,84

48,27

44,17

choroby

61,2

50,5

44,7

45,35

46,19

51,05

45,03

casco pojazdów lądowych

69,3

68,4

69,3

76,47

75,37

90,66

86,14

casco pojazdów szynowych

-5,8

0,0

19,6

-15,87

8,47

-1,32

7,61

casco statków powietrznych

19,2

51,7

41,6

263,56

90,82

59,89

93,05

żeglugi morskiej i lądowej

54,8

39,7

58,6

43,59

5,85

95,42

111,00

przedmiotów w transporcie

39,4

22,5

31,2

35,73

31,34

32,72

27,05

szkód spowodowanych

żywiołami

46,96

33,4

57,0

147,42

36,04

48,90

40,74

pozostałych szkód

rzeczowych

70,7

42,0

58,7

57,81

52,72

60,69

53,71

OC pojazdów lądowych

188,1

177,7

175,0

112,77

90,33

94,49

79,81

OC pojazdów powietrznych

15,8

23,7

58,2

322,6

-4,40

75,65

54,96

OC za żeglugę morską i

lądową

58,9

23,6

76,7

204,56

203,32

83,66

43,86

OC pozostałe

49,4

73,9

118,2

91,8

74,67

64,80

59,41

kredytu

20,2

95,1

116,3

263,42

254,63

5,70

36,97

gwarancja ubezpieczeniowa

3,7

4,0

20,5

33,11

27,85

61,69

33,88

różnych ryzyk finansowych

28,2

44,6

27,4

62,62

226,03

26,76

73,09

ochrony prawnej

0,0

-0,06

1,32

-76,01

16,36

świadczenia pomocy

13962,5

535,3

-8,2

-280,64

46,30

42,58

48,02

reasekuracja czynna

112,30

115,75

129,37

198,50

99,63

65,04

1.7. Polityka reasekuracyjna i jej znaczenie dla sytuacji finansowej zakładu

ubezpieczeń.

Reasekuracja odgrywa podstawową rolę w utrzymaniu stabilności finansowej zakładu

ubezpieczeń. Prawidłowa ocena funkcjonującego w danym zakładzie ubezpieczeń programu
reasekuracyjnego pozwala ocenić możliwości bezpiecznego działania zakładu ubezpieczeń.
Każdy zakład ubezpieczeń jest narażony na wystąpienie szczególnie dużych pojedynczych
szkód lub dużej masy szkód drobnych. Zjawiska te mogą być przyczyną załamania jego
sytuacji finansowej. Ocena dostosowania wielkości portfela na ryzyku własnym do możliwości

finansowych zakładu ubezpieczeń jest bardzo istotnym elementem oceny sytuacji finansowej
zakładu ubezpieczeń. Stąd ważną rolę odgrywa reasekuracja bierna (oddawanie ryzyk).

Prawidłowo prowadzona reasekuracja bierna pozwala:

1/ wyeliminować z portfela ryzyko dużych szkód,
2/ wyeliminować następstwa podwyższonej częstości małych szkód.

Ocena reasekuracji jest szczególnie istotna w małych i krótko funkcjonujących

zakładach ubezpieczeń, gdyż najczęściej posiadają one zbyt małe środki własne i mają
niewyrównany portfel ubezpieczeniowy. Reasekuracja zapewnia wówczas wyrównanie
portfela ubezpieczeniowego eliminując ryzyka z wysoką sumą ubezpieczenia oraz zabezpiecza
przed zbyt wysoką szkodowością.

Reasekuracja spełnia dużą rolę w obliczaniu wysokości marginesu wypłacalności

zakładu ubezpieczeń. Im większa wysokość cedowanego na reasekuratora ryzyka tym
wysokość marginesu wypłacalności, który musi posiadać zakład ubezpieczeń, jest niższa.
Ponadto określono dolną granicę wysokości wskaźnika reasekuracyjnego na 50% co
powoduje, że przekraczająca 50% cedowana na reasekuratora część ryzyka nie obniża już
wysokości marginesu wypłacalności zakładu ubezpieczeń. Jest to zamierzone uregulowanie
ustawodawcy, mające na celu spowodowanie większego zainteresowania wśród zakładów
ubezpieczeń posiadaniem środków własnych w większej wysokości, a tym samym
wzmacniających zabezpieczenie ich wypłacalności.

Zakłady ubezpieczeń stosują reasekurację w oparciu o indywidualne potrzeby, przede

wszystkim biorąc pod uwagę posiadane środki własne oraz strukturę portfela
ubezpieczeniowego. Dlatego też można stwierdzić, że zakłady ubezpieczeń funkcjonujące
krócej na rynku, mają zazwyczaj niższe środki własne oraz mniejszą jednorodność portfela
(przez mniejszą liczbę umów) przez co, w większym zakresie muszą wykorzystywać
reasekurację bierną.

Tak więc w polskich warunkach najważniejszą funkcją reasekuracji biernej jest:

1. dywersyfikacja ryzyka (jakościowa i ilościowa),
2. zwiększenie pojemności ubezpieczeniowej,
3. stabilizacja szkodowości (w długim okresie),
4. zmniejszenie wymogów kapitałowych dla zakładu ubezpieczeń.

Do ilościowego opisu stanu ochrony reasekuracyjnej służą wskaźnik retencji składki,

wskaźnik reasekuracyjny oraz tzw. efektywny koszt reasekuracji.

Efektywny koszt reasekuracji * =

udział reasekuratorów w składce

(składka z tytułu reasekuracji biernej)

(suma odszkodowań i świadczeń wypłaconych

przez reasekuratorów)

(prowizje i udziały w zyskach reasekuratorów

otrzymane przez zakład ubezpieczeń)

* liczony najczęściej w % składki przypisanej brutto

2. Ocena sytuacji finansowej zakładu ubezpieczeń

2.1. Materiały źródłowe do przeprowadzenia oceny

Podstawowymi źródłami informacji do przeprowadzenia analizy wskaźnikowej są

sprawozdania finansowe. Obowiązki sprawozdawcze zakładu ubezpieczeń reguluje ustawa z
dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, ustawa o działalności ubezpieczeniowej oraz akty
wykonawcze do tych ustaw. Na podstawie ustawy o rachunkowości zakład ubezpieczeń jest
zobowiązany do sporządzania bilansu, rachunku zysków i strat, rachunku przepływów
pieniężnych, zestawienie zmian w kapitale własnym, informacji dodatkowej do sprawozdań
finansowych oraz sprawozdania z działalności jednostki w roku obrotowym. Natomiast ustawa
o działalności ubezpieczeniowej narzuca zakładowi ubezpieczeń obowiązek przedstawiania
organowi nadzoru kwartalnych i rocznych sprawozdań finansowych. Jest on obowiązany
przedstawiać organowi nadzoru wraz ze sprawozdaniem finansowym m.in.: wyliczenie
marginesu wypłacalności, wyliczenie środków własnych na pokrycie marginesu wypłacalności,
wykaz aktywów na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, zestawienie rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych, techniczny rachunek ubezpieczeń dla każdej z grup
ubezpieczeń prowadzonych przez zakład, wysokość największej sumy ubezpieczenia od
pojedynczego ryzyka na udziale własnym.

Zakład ubezpieczeń ma także obowiązek sporządzania i przekazywania danych

statystycznych do Głównego Urzędu Statystycznego oraz publikowanie sprawozdań
finansowych w Monitorze Polskim B.

Bilans zakładu ubezpieczeń

Oto uproszczony schemat bilansu zakładu ubezpieczeń:

Aktywa

Pasywa

A. Wartości niematerialne i prawne

A. Kapitał własny

B. Zobowiązania podporządkowane

B. Lokaty

C. Rezerwy techniczno – ubezpieczeniowe

C. Lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na życie,
gdzie ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

D. Udział reasekuratorów w rezerwach techniczno-
ubezpieczeniowych (wartość ujemna)

F. Pozostałe rezerwy

D. Należności

G. Zobowiązania z tytułu depozytów reasekuratorów

E. Inne składniki aktywów

H. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne

F. Rozliczenia międzyokresowe

I. Rozliczenia międzyokresowe

Suma aktywów

Suma pasywów

Pozycje pozabilansowe

Należności warunkowe, w tym:

1.1.

otrzymane gwarancje i poręczenia

1.2.

pozostałe

Zobowiązania warunkowe, w tym:

2.1.

udzielone poręczenia i gwarancje

2.2.

weksle akceptowane i indosowane

2.3.

aktywa z zobowiązaniem odsprzedaży

2.4.

inne zobowiązania zabezpieczone na aktywach lub na przychodach

Zabezpieczenia z tytułu reasekuracji ustanowione na rzecz zakładu ubezpieczeń

Zabezpieczenia z tytułu reasekuracji ustanowione przez zakład ubezpieczeń na rzecz cedentów

Obce składniki aktywów nie ujęte w aktywach

Wysokość środków własnych
Wysokość marginesu wypłacalności
Nadwyżka (niedobór) środków własnych na pokrycie marginesu wypłacalności
Wysokość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Wysokość aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych
Nadwyżka (niedobór) aktywów na pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

Rachunek zysków i strat

W związku z odmiennym uregulowaniem gospodarki finansowej zakładu ubezpieczeń w
działalności ubezpieczeniowej sporządza się: 1/ techniczny rachunek dla ubezpieczeń
majątkowych i pozostałych osobowych oraz dla ubezpieczeń na życie, 2/ ogólny rachunek
zysków i strat. Pierwszy pozwala ustalić wynik finansowy z działalności ubezpieczeniowej
(technicznej) poprzez zestawienie zbioru składki, wypłaconych odszkodowań i świadczeń oraz
poniesionych kosztów działalności ubezpieczeniowej, drugi natomiast ogólny (ostateczny)
wynik finansowy zakładu ubezpieczeń uwzględniający wynik z działalności technicznej i
lokacyjnej oraz pozostałe przychody i koszty charakterystyczne dla każdego typu działalności.

Techniczny rachunek ubezpieczeń

Ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe

Ubezpieczenia na życie

I. Składki (1-2+/-3+/-4)

I. Składki (1-2+/-3)

1. Składki przypisane brutto

2. Udział reasekuratorów w składce przypisanej

2. Udział reasekuratorów w składce przypisanej brutto

3. Zmiana stanu rezerw składek i rezerwy na
ryzyko niewygasłe brutto

3. Zmiana stanu rezerw składek i rezerwy na ryzyko
niewygasłe brutto

4. Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw
składek

II.

Przychody z lokat netto po uwzględnieniu

kosztów, przeniesione z ogólnego rachunku
zysków i strat

II. Przychody z lokat (1+2+3+4)

1. Przychody z lokat w nieruchomości

2. Przychody z lokat w jedn. Powiązanych

2. Przychody z innych lokat finansowych

3. Wynik dodatni z rewaloryzacji lokat

4. Wynik dodatni z realizacji lokat

III. Nie zrealizowane zyski z lokat

III. Pozostałe przychody techniczne na udziale
własnym

IV. Pozostałe przychody techniczne na udziale
własnym

IV. Odszkodowania i świadczenia (1+/-2)

V. Odszkodowania i świadczenia (1+/-2)

1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone na
udziale własnym

1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone na udziale
własnym

1.1.odszkodowania i świadczenia wypłacone
brutto,

1.1. odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto

1.2. udział reasekuratorów w odszkodowaniach i

świadczeniach wypłaconych

1.2. udział reasekuratorów w odszkodowaniach i
świadczeniach wypłaconych

2.Zmiana stanu rezerwy na niewypłacone
odszkodowania i świadczenia na udziale własnym

2. Zmiana stanu rezerw na nie wypłacone
odszkodowania i świadczenia na udziale własnym

V. Zmiany stanu pozostałych rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych na udziale własnym

VI.

Zmiany

stanu

innych

rezerw techniczno-

ubezpieczeniowych na udziale własnym

1. Zmiana stanu rezerw w ubezpieczeniach na życie
na udziale własnym

2. Zmiana stanu rezerw na udziale własnym dla
ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi
ubezpieczający

3. Zmiana stanu pozostałych rezerw technicznych na
udziale własnym

VI. Premie i rabaty na udziale własnym, łącznie
ze zmianą stanu rezerw

VII. Premie i rabaty na udziale własnym łącznie ze
zmianą stanu rezerw

VII. Koszty działalności ubezpieczeniowej (1+2-3)

VIII. Koszty działalności ubezpieczeniowej(1+2-3)

1. Koszty akwizycji

2. Koszty administracyjne

3. Prowizje reasekuracyjne i udział w zyskach
reasekuratorów

3. Prowizje reasekuracyjne i udziały w zyskach
reasekuratorów

IX. Koszty działalności lokacyjnej

X. Nie zrealizowane straty na lokatach

VIII. Pozostałe koszty techniczne na udziale
własnym

XI. Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym

IX. Zmiany stanu rezerw na wyrównanie
szkodowości (ryzyka)

XII. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu
kosztów, przeniesione do ogólnego rachunku zysków
i strat

X. Wynik techniczny ubezpieczeń maj. i osob.

XIII. Wynik techniczny ubezpieczeń na życie

Ogólny rachunek zysków i strat

I. Wynik techniczny ubezpieczeń majątkowych i osobowych lub ubezpieczeń na życie
II. Przychody z lokat
III. Nie zrealizowane zyski z lokat
IV. Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione z technicznego
rachunku ubezpieczeń na życie
V. Koszty działalności lokacyjnej
VI. Nie zrealizowane straty na lokatach
VII.Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione do technicznego
rachunku ubezpieczeń majątkowych i osobowych
VIII. Pozostałe przychody operacyjne
IX. Pozostałe koszty operacyjne
X. Zysk (strata) na działalności operacyjnej
XI. Zyski nadzwyczajne
XII. Straty nadzwyczajne
XIII. Zysk (strata) brutto
XIV. Podatek dochodowy
XV. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)
XVI. Zysk (strata) netto

Rachunek przepływów pieniężnych (metoda bezpośrednia)

Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

Wpływy

Wpływy z działalności bezpośredniej oraz reasekuracji czynnej

1.1.

Wpływy z tytułu składek brutto

1.2.

Wpływy z tytułu regresów i zwrotów odszkodowań brutto

1.3.

Pozostałe wpływy z działalności bezpośredniej

Wpływy z reasekuracji biernej

2.1.

Wpłaty reasekuratorów z tytułu udziału w odszkodowaniach

2.2.

Wpływy z tytułu prowizji reasekuracyjnych i udziałów w zyskach reasekuratorów

2.3.

Pozostałe wpływy z reasekuracji biernej

Wpływy z pozostałej działalności operacyjnej

3.1.

Wpływy z tytułu czynności komisarza awaryjnego

3.2.

Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych skład. aktywów trwałych innych niż

lokaty

3.3.

Pozostałe wpływy

II.

Wydatki

Wydatki z tytułu działalności bezpośredniej i reasekuracji czynnej

1.1.

Zwroty składek brutto

1.2.

Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto

1.3.

Wydatki z tytułu akwizycji

1.4.

Wydatki o charakterze administracyjnym

1.5.

Wypłacone prowizje i udziały w zyskach z tytułu reasekuracji czynnej

1.6.

Pozostałe wydatki z działalności bezpośredniej oraz reasekuracji czynnej

Wydatki z tytułu reasekuracji biernej

2.1.

Składki zapłacone z tytułu reasekuracji

2.2.

Pozostałe wydatki z tytułu reasekuracji biernej

Wydatki z pozostałej działalności operacyjnej

3.1.

Wydatki z tytułu czynności komisarza awaryjnego

3.2.

Nabycie wartości niematerialnych i prawnych i rzeczowych skład. aktywów trwałych innych niż lokaty

3.3.

Pozostałe wydatki operacyjne

III.

Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej (I-II)

Przepływy z działalności lokacyjnej

Wpływy

II.

Wydatki

III.

Przepływy pieniężne netto z działalności lokacyjnej (I-II)

Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej

Wpływy

II.

Wydatki

III.

Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej (I-II)

Przepływy pieniężne netto, razem (A.III±B.III±C.III)

Bilansowa zmiana środków pieniężnych, w tym:

zmiana stanu środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych

Środki pieniężne na początek okresu

Środki pieniężne na koniec okresu (F±D), w tym:

o ograniczonej możliwości dysponowania

2.2. Charakterystyka podstawowych grup wskaźników ekonomicznych

2.2.1. Wprowadzenie

W literaturze funkcjonuje kilka sposobów klasyfikacji wskaźników ekonomicznych.

Najczęściej wskaźniki ekonomiczne dzielone są na następujące cztery główne grupy:



wskaźniki płynności i wypłacalności,



wskaźniki rentowności (zyskowności),



wskaźniki sprawności działania (aktywności),



wskaźniki zasilania finansowego (struktury kapitału).

Ponieważ ubezpieczenia gospodarcze jako urządzenie społeczno-gospodarcze, poza

istotnymi różnicami natury ekonomicznej i prawnej, wyróżniają od innych podmiotów
gospodarczych odrębne, jemu tylko właściwe stosunki pieniężne, a podstawowymi cechami tej
instytucji są: 1) celowy charakter funduszu ubezpieczeniowego; 2) całokształt specyficznych
metod tworzenia i rozdziału tego funduszu, opartych na specjalnych przesłankach związanych
z ryzykiem i jego wyceną; 3) prowadzenie i zarządzanie działalnością ubezpieczeniową przez
wyspecjalizowane podmioty gospodarcze - zakłady ubezpieczeniowe; 4) jednorodny (co nie
oznacza, że jednolity) rodzaj prowadzonej działalności, wyłącznie związanej z działalnością
ubezpieczeniową; 5) bardziej szczegółowa normatyzacja prawa systemu finansowego i
gospodarki finansowej zakładu ubezpieczeń podstawowe grupy wskaźników należy uzupełnić
o grupę wskaźników techniczno-ubezpieczeniowych, które są związane ze specyfiką
działalności ubezpieczeniowej.

Poniżej scharakteryzowano wybrane grupy wskaźników ekonomicznych stosowanych

dla zakładów ubezpieczeń. Przedstawione tutaj grupy wskaźników należą do najczęściej
używanych przez różnorodne instytucje (np. analityków, organ nadzoru, GUS, itd.) Formuły
konstruowania wskaźników są jednak bardzo elastyczne a ich treść wyznaczają potrzeby
informacyjne analityka. Zaprezentowane formuły liczenia wskaźników ekonomicznych należy
traktować jako pewną propozycję do zweryfikowania w procesie oceny sytuacji finansowej
zakładów ubezpieczeń.

2.2.2. Charakterystyka wskaźników
2.2.2.1. Wskaźniki płynności i wypłacalności
Wskaźnik płynności finansowej

aktywa płynne

Z + FU

Z - zobowiązania krótkoterminowe,
FU - fundusz ubezpieczeniowy czyli rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe na udziale własnym.

Wskaźnik ten określa zdolność zakładu ubezpieczeń do regulowania bieżących zobowiązań
płynnymi środkami finansowymi.
Wskaźnik zdolności płatniczej na udziale własnym

Z + FU

aktywa płynne

100%



Wskaźnik pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych odpowiednimi aktywami

100%

RTU

aktywów

wartość



W związku z tym, że rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe jako kapitał obcy, stanowią

gwarancję wywiązywania się zakładu ubezpieczeń ze swoich zobowiązań wobec
ubezpieczonych, możliwości lokowania środków z tych rezerw są ograniczone przez
ustawodawcę.

Zakład ubezpieczeń jest obowiązany posiadać aktywa w wysokości nie niższej niż

wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

. Aktywa stanowiące pokrycie rezerw

techniczno-ubezpieczeniowych powinny spełniać następujące warunki:1) powinny być
dokonane w walucie, w której ustalane są zobowiązania z umów ubezpieczenia, z tytułu
których tworzy się odpowiednie rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe; 2) powinny być w
odpowiedni sposób zróżnicowane, tak aby nie były one związane z jednym rodzajem aktywów
lub jednym podmiotem; 3) termin ich wymagalności powinien odpowiadać terminowi
wymagalności zobowiązań z umów ubezpieczenia, 4) ich wartość powinna być ustalana z
zachowaniem zasady ostrożnej wyceny.

W myśl ustawy o działalności ubezpieczeniowej zakład ubezpieczeń obowiązany jest

lokować swoje środki w taki sposób, aby uwzględniając rodzaj i strukturę prowadzonych
ubezpieczeń, osiągnąć jak największy stopień bezpieczeństwa i rentowności przy
jednoczesnym zachowaniu płynności środków.

Wskaźnik pokrycia marginesu wypłacalności środkami własnymi

wysokość środków własnych

margines wypłacalności

100%



Wskaźnik ten określa stopień pokrycia marginesu wypłacalności środkami własnymi.

Każdy zakład ubezpieczeń ma obowiązek posiadania środków własnych w wysokości nie
niższej niż margines wypłacalności. Środki te mają zapewnić prawidłowe i nieprzerwane
wykonywanie zadań i obowiązków przez zakład ubezpieczeń.

Wartość wskaźnika pokrycia marginesu wypłacalności środkami własnymi (W) jest

różnie przyjmowana w zależności od stanu rozwoju rynku ubezpieczeniowego. W związku ze
znacznym niedokapitalizowaniem polskich zakładów ubezpieczeń można przyjąć, że sytuacja
finansowa zakładu ubezpieczeń jest bardzo dobra gdy W



300 %, dobra, gdy 300 % > W



200 %, dostateczna, gdy 200 % > W



100 % (inaczej, gdy środki własne pokrywają tylko

margines wypłacalności), zagrożona, gdy 100 % >W



33,3 % (inaczej, gdy środki własne są

niższe od marginesu wypłacalności, ale wyższe lub równe od wymaganego kapitału
gwarancyjnego /MW > ŚW



KG/) i niedostateczna (zła), gdy W < 33,3 % (inaczej, gdy

środki własne są niższe od wymaganego kapitału gwarancyjnego (ŚW < KG)).

W okresie od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 31 grudnia 2001 r. aktywa zakładu ubezpieczeń mogły być

niższe od wartości rezerw techniczno-ubezpieczeniowych o 50% wartości udziału reasekuratorów w rezerwach
techniczno-ubezpieczeniowych.

Jeżeli środki własne zakładu ubezpieczeń są niższe od marginesu wypłacalności lub

wymaganego kapitału gwarancyjnego jest on obowiązany do spełnienia określonych czynności,
natomiast organ nadzoru ma prawo ingerencji w gospodarkę finansową zakładu ubezpieczeń.
Wskaźnik przychodowości kapitałów własnych

składka przypisana

kapitały własne

100%

na udziale wł.



Wskaźnik ten stosowany jest dla zakładów ubezpieczeń działu II i określa adekwatność

wysokości posiadanych przez zakład kapitałów własnych do wielkości (skali) prowadzonej
działalności. Jednocześnie określa sprawność działania władz zakładu ubezpieczeń w zakresie
możliwości uzyskania przypisu składki przy określonej wysokości kapitałów własnych.

W krajach rozwiniętych zaleca się aby wskaźnik ten nie przekraczał 330 %. Wysokość

wskaźnika większa niż 330 % może oznaczać, że zakład ubezpieczeń nie posiada w stosunku
do skali prowadzonej działalności ubezpieczeniowej odpowiedniej wysokości kapitałów
własnych.
Wskaźnik zabezpieczenia wypłat odszkodowań 1

fundusz ubezpieczeniowy + kapitały własne

składka przypisana

100%

udz. wł.



Wyraża zdolność zakładu ubezpieczeń do regulowania szkód dużych i nietypowych, co do
wielkości zagrażających jego egzystencji. Stanowi on także wskaźnik tzw. „ukrytych rezerw”.
Wysokość wskaźnika powinna przekraczać 150 %.
Wskaźnik zabezpieczenia wypłat odszkodowań 2

fundusz ubezpieczeniowy

składka przypisana

100%

udz. wł.



Wskaźnik pieniężnego pokrycia funduszu ubezpieczeniowego

- operacyjne przepływy pieniężne netto pomniejszone o dywidendy ogółem

FU - fundusz ubezpieczeniowy

Wskaźnik ten przedstawia zdolność zakładu ubezpieczeń do spłaty zobowiązań wobec

ubezpieczonych przy danej wartości zatrzymanej nadwyżki pieniężnej. Zatrzymaną nadwyżką
pieniężną można określić operacyjne przepływy pieniężne netto pomniejszone o wypłacone
dywidendy. Nadwyżka ta oznacza wygenerowany przez działalność operacyjną wzrost
zasobów pieniężnych pozostających do dyspozycji zakładu ubezpieczeń. Wskaźnik ten
informuje o utrzymywaniu przez zakład ubezpieczeń „pogotowia kasowego”.
Wskaźnik pieniężnej wydajności składki

składka przypisana brutto

100%



WP - wpływy pieniężne z tytułu składki netto - oznaczają wszelkie wpływy z tytułu
ubezpieczeń bezpośrednich i pośrednich po potrąceniu kwot wypłaconych prowizji dla
pośredników ubezpieczeniowych.

Wskaźnik ten określa stopień realizacji składki przypisanej brutto w formie pieniężnej.

Inaczej informuje, ile środków pieniężnych otrzymano z każdej jednostki składki przypisanej.

2.2.2.2. Wskaźniki rentowności

Wskaźnik rentowności sprzedaży

wynik finansowy

składka przypisana brutto

100%



Informuje o udziale zysku w wartości składki przypisanej brutto, czyli jaką marżę zysku
przynosi dana wartość składki przypisanej brutto. Wskaźnik ten może być liczony jako
rentowność brutto lub netto, w zależności od kategorii wyniku finansowego przyjmowanego
do obliczeń.
Wskaźnik rentowności działalności technicznej

wynik techniczny

składka zarobiona

100%



Wskaźnik ten pokazuje stopę zysku jaką daje działalność techniczna zakładu ubezpieczeń.
Wskaźnik rentowności działalności lokacyjnej

dochód z lokat

100%

śr



śr

- średnia wartość lokat liczona jako suma stanów lokat na początek i na koniec badanego

okresu podzielona przez 2

Wskaźnik ten określa rentowność działalności lokacyjnej, która jest bardzo istotna dla sytuacji
finansowej zakładu ubezpieczeń, gdyż wpływa na ostateczny wynik finansowy.

Wskaźnik rentowności kapitałów własnych

wynik finansowy netto

kapitały własne

100%



Wskaźnik ten określa stopę zysku, jaką przynosi inwestycja w działalność ubezpieczeniową.
Wyższa efektywność kapitału własnego daje możliwość uzyskania wyższych dywidend oraz
dalszego rozwoju zakładu ubezpieczeń. Tak więc im wartość wskaźnika jest wyższa tym
korzystniejsza jest sytuacja finansowa zakładu ubezpieczeń.
Wskaźnik rentowności majątku (aktywów)

wynik finansowy netto

aktywa

100%



Wskaźnik ten informuje o wielkości zysku (straty) netto przypadającego na jednostkę wartości
zaangażowanego w zakład ubezpieczeń majątku.

Współczynnik mieszany

wskaźnik kosztów działalności ubezpieczeniowej + wskaźnik szkodowości +

wskaźnik dywidend

gdzie:
1/ wskaźnik kosztów działalności ubezpieczeniowej to:

(

)

koszty działalności ub. + poz. koszty techn. - poz. przychody techn.

składka zarobiona

100%

naudzialew asnym



2/ uproszczony wskaźnik szkodowości to:

(

100 %

na udziale własnym

)



3/ wskaźnik dywidend to:

dywidendy wypłacone

składka zarobiona

100%

na udz. własnym



Współczynnik operacyjny

współczynnik mieszany - wskaźnik inwestycyjny

gdzie:
wskaźnik inwestycyjny (zyskowności z ulokowania składki) to:

dochody z lokat

składka zarobiona

100%

na udz. własnym



2.2.2.3. Wskaźniki sprawności działania

Wskaźniki te służą do pomiaru aktywności zakładu ubezpieczeń w zakresie

wykorzystywania zasobów majątkowych.

Do najważniejszych z nich należą:

Wskaźnik rotacji majątku

składka przypisana brutto

śr

- średnia wartość majątku liczona jako suma stanu aktywów na początek i na koniec

badanego okresu podzielona przez 2

Wskaźnik ten określa ile razy składka przypisana brutto (sprzedaż) jest większa od

średniej wartości majątku zakładu ubezpieczeń. Wskaźnik ten jest szczególnie pożyteczny przy
porównaniach aktywności gospodarczej (sprawności działania) dwóch różnych zakładów
ubezpieczeń.
Wskaźnik dynamiki wzrostu składki

Określa wzrost składki przypisanej w ujęciu brutto lub na udziale własnym w

określonym przedziale czasowym. Pozwala ocenić poziom rozwoju zakładu ubezpieczeń w
sensie ilościowym. Krótko funkcjonujące zakłady ubezpieczeń mają zazwyczaj bardzo wysoką
dynamikę wzrostu przypisu składki. Bardzo wysoka dynamika przypisu składki powinna nas
skłonić do dokładnego przeanalizowania wskaźników wypłacalności, gdyż wysokość
marginesu wypłacalności zależy proporcjonalnie od wzrostu przypisu składki. Na rozwiniętych
rynkach ubezpieczeniowych dynamika wzrostu przypisu składki jest w miarę stabilna.

Wskaźniki poziomu kosztów

a) poziomu kosztów akwizycji

koszty akwizycji

składka przypisana brutto

100%



poziomu kosztów administracyjnych

koszty administracyjne

składka przypisana brutto

100%



poziomu kosztów działalności ubezpieczeniowej brutto (tj. bez uwzględnienia prowizji
reasekuracyjnych i udziału w zyskach reasekuratorów)

koszty działalności

składka przypisana brutto

100%

brutto



Wymienione koszty działalności ubezpieczeniowej obejmują koszty akwizycji i koszty
administracyjne.
d) poziomu kosztów działalności ubezpieczeniowej na udziale własnym (tj. z uwzględnieniem
prowizji reasekuracyjnych i udziału w zyskach reasekuratorów)

koszty działalności

składka przypisana brutto

100%

na udz. wł.



Wymienione koszty działalności ubezpieczeniowej obejmują koszty akwizycji i koszty

administracyjne.

Powyższe wskaźniki mówią nam o tym ile groszy zakład ubezpieczeń wydaje na

poszczególne koszty swojego funkcjonowania z każdej zebranej jednej złotówki składki
ubezpieczeniowej. Zazwyczaj wysokość wskaźnika kosztów działalności ubezpieczeniowej
brutto dla krótko funkcjonujących zakładów ubezpieczeń jest wysoka i waha się w granicach
30-70 %, natomiast w zakładach dłużej funkcjonujących od 15-35 %. W zakładach dłużej
funkcjonujących wysokość kosztów administracyjnych jest zbliżona do wysokości kosztów
akwizycji, natomiast w zakładach „młodych” koszty administracyjne najczęściej znacznie
przewyższają koszty akwizycji.

Wskaźnik szkodowości składki

Q R

100%





Q - suma wypłaconych odszkodowań i świadczeń
R

- zmiana stanu rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia

- składka zarobiona.

Wskaźnik cyklu należności (w dniach)

składka przypisana brutto

360

śr



śr

- średni stan należności liczony jako suma stanu należności na początek i koniec badanego

okresu podzielona przez 2.

Wskaźnik ten określa w jakim stopniu zakład ubezpieczeń kredytuje swoich klientów.

W zależności od tego jaką kategorię należności weźmiemy pod uwagę (np. należności od
ubezpieczających, od pośredników, z tytułu reasekuracji) możemy określić jak długo zakład
ubezpieczeń musi czekać na otrzymanie np. składki. W związku z konkurencją na rynku
ubezpieczeniowym w ostatnich latach zauważa się polepszenie warunków płatności składki
ubezpieczeniowej oraz rozliczeń z pośrednikami. Powoduje to wydłużanie terminów płatności
składek, rozkładanie ich na raty itp. To z kolei powoduje wzrost pozycji bilansowej
„należności i roszczenia”.

Wskaźnik płacenia zobowiązań (w dniach)

składka przypisana brutto

360

śr



śr

- średni stan zobowiązań liczony jako suma stanu zobowiązań na początek i koniec

badanego okresu podzielona przez 2

Wskaźnik ten wskazuje na średni czas regulowania zobowiązań przez zakład

ubezpieczeń wobec wierzycieli. W zależności od tego, jaką kategorię zobowiązań weźmiemy
pod uwagę (np. zobowiązania wobec ubezpieczających, wobec pośredników, z tytułu
reasekuracji), możemy określić, jak długo wierzyciel zakładu ubezpieczeń musi czekać na
otrzymanie od niego zapłaty.

Wskaźnik przypisu składki na jednego pracownika

składka przypisana

liczba pracowników

Wskaźnik ten określa wydajność siły roboczej. W zależności od kategorii pracowników
przyjętych do obliczeń może on dotyczyć wydajności pracowników zatrudnionych na stałe lub
agentów ubezpieczeniowych. Wskaźnik może mieć duże znaczenie przy porównywaniu
efektywności zatrudnienia w różnych zakładach ubezpieczeń, efektywności pracy agentów, itd.

2.2.2.4. Wskaźniki zasilania finansowego i współzależności

Wskaźnik udziału funduszu ubezpieczeniowego w majątku ogółem

fundusz ubezpieczeniowy

aktywa

100%



Charakteryzuje udział funduszu ubezpieczeniowego w finansowaniu majątku zakładu
ubezpieczeń.

Wskaźnik zadłużenia technicznego

fundusz ubezpieczeniowy

kapitał własny

100%



Przedstawia relacje funduszu ubezpieczeniowego do kapitału własnego. W krajach o
rozwiniętych rynkach ubezpieczeniowych jego wartość nie powinna przekraczać 350 %.

Wskaźnik zatrzymania (retencji):
a) składki

składka przypisana

składka przypisana brutto

100%

na udz. wł.



b) odszkodowań

odszkodowania wypłacone

odszkodowania wypłacone brutto

100%

na udz. wł.



Przedstawiają stopień reasekurowania portfela ubezpieczeniowego uwzględniając udział
reasekuratorów w składce lub w odszkodowaniach wypłaconych. Im wyższy ten wskaźnik w
tym mniejszym stopniu zakład ubezpieczeń korzysta z reasekuracji biernej.

2.2.3. Ograniczenia analizy wskaźnikowej

Należy pamiętać, że przedstawione wyżej wskaźniki mogą być jedynie

„drogowskazem” oceny sytuacji finansowej zakładu ubezpieczeń. Nie powinny być traktowane
jako wzorce absolutne, a ich treść powinny wyznaczać potrzeby informacyjne analityka. Mogą
one stanowić użyteczne narzędzia analizy wyników finansowych oraz służyć podejmowaniu
decyzji pod warunkiem, że będą odpowiednio wyselekcjonowane, obliczone, zinterpretowane i
wykorzystane. Wiarygodność wskaźnika jest funkcją wiarygodności danych, które są użyte do
jego obliczenia. Każdy obliczony wskaźnik będzie użyteczny tylko wtedy, kiedy zostanie
porównany z określonym standardem. Może być on porównywany w trzech kierunkach: w
czasie, w przestrzeni i z planem (preliminarzem). Dlatego też zaleca się stosowanie różnych
wskaźników dla dokonania analizy i uzyskania realnych ocen działania zakładu ubezpieczeń.

Załącznik nr 1

SPOSÓB WYLICZENIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ZAKŁADU

UBEZPIECZEŃ PROWADZĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ W GRUPIE 3 DZIAŁU I,

WYMIENIONEJ W ZAŁĄCZNIKU DO USTAWY

1. W grupie 3 działu I, wymienionej w załączniku do ustawy, margines wypłacalności
(MW) oblicza się w sposób następujący:
a) jeśli F < 85%, to MW = (4% x E1 + 1% x E2) x 85%,
b) jeśli F



85%, to MW = (4% x E1 + 1% x E2) x F,

gdzie:
F - współczynnik oznaczający stosunek procentowy rezerwy ubezpieczeń na życie na
udziale własnym zakładu ubezpieczeń do rezerwy ubezpieczeń na życie brutto, według stanu
na ostatni dzień okresu sprawozdawczego,
E1 - współczynnik oznaczający rezerwę ubezpieczeń na życie brutto, w przypadku gdy
zakład ubezpieczeń ponosi ryzyko inwestycyjne, przez co rozumie się, że wynik funduszu
ubezpieczeniowego obciąża zakład ubezpieczeń,
E2 - współczynnik oznaczający rezerwę ubezpieczeń na życie brutto, w przypadku gdy
zakład ubezpieczeń nie ponosi ryzyka inwestycyjnego, a umowa ubezpieczenia została zawarta
na okres przekraczający 5 lat i koszty administracyjne przeznaczone na pokrycie wydatków
związanych z zarządzaniem, wyszczególnione w umowie ubezpieczenia, rozłożone są na
okresy przekraczający 5 lat.
2. Jeżeli umowa ubezpieczenia obejmuje ryzyko śmierci, to w przypadku umów
ubezpieczenia, dla których wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń jest nieujemna, do
wyniku otrzymanego zgodnie z ust. 1 dodaje się składnik S1, który oblicza się w sposób
następujący:
a) jeśli D < 50%, to S1 = 0,3% x C x 50%,
b) jeśli D



50%, to S1 = 0,3% x C x D,

gdzie:
D - współczynnik oznaczający stosunek procentowy wielkości ryzyka zakładu ubezpieczeń
na udziale własnym do wielkości ryzyka zakładu ubezpieczeń brutto, według stanu na ostatni
dzień okresu sprawozdawczego,
C - współczynnik oznaczający wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń.
3. Przez określenie "wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń" rozumie się różnicę
pomiędzy określoną w umowie ubezpieczenia sumą ubezpieczenia na wypadek śmierci
ubezpieczonego lub dożycia przez niego określonego wieku a sumą rezerwy ubezpieczeń na
życie brutto, rezerwy składki brutto i rezerwy na pokrycie ryzyka niewygasłego brutto, przy
czym rezerwy te dotyczą ryzyka śmierci ubezpieczonego lub dożycia przez niego określonego
wieku.
4. Przez określenie "wielkość ryzyka na udziale własnym zakładu ubezpieczeń" rozumie się
wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, pomniejszoną o udział reasekuratorów i
retrocesjonariuszy.

SPOSÓB WYLICZENIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ZAKŁADU

UBEZPIECZEŃ PROWADZĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ W GRUPACH 1, 2 I 4 DZIAŁU

I, WYMIENIONYCH W ZAŁĄCZNIKU DO USTAWY

1. W grupach 1, 2 i 4 działu I, wymienionych w załączniku do ustawy, margines
wypłacalności (MW) równa się sumie dwóch składników S1 i S2:
1) składnik S1 oblicza się w sposób następujący:
a) jeśli B < 85%, to S1 = 4% x A x 85%,
b) jeśli B



85%, to S1 = 4% x A x B,

gdzie:
B - współczynnik oznaczający stosunek procentowy sumy: rezerwy składki na udziale
własnym i rezerwy na pokrycie ryzyka niewygasłego na udziale własnym oraz rezerwy
ubezpieczeń na życie z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej na udziale własnym
zakładu ubezpieczeń do sumy: rezerwy składki brutto i rezerwy na pokrycie ryzyka
niewygasłego brutto oraz rezerwy ubezpieczeń na życie z ubezpieczeń bezpośrednich i
reasekuracji czynnej brutto, według stanu na ostatni dzień okresu sprawozdawczego,
A - współczynnik oznaczający sumę rezerwy składki brutto i rezerwy na pokrycie ryzyka
niewygasłego brutto oraz rezerwy ubezpieczeń na życie z ubezpieczeń bezpośrednich i
reasekuracji czynnej brutto,
2) składnik S2 oblicza się wyłącznie w przypadku umów ubezpieczenia, dla których wielkość
ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń jest nieujemna, w sposób następujący:
a) jeśli D < 50%, to S2 = W x C x 50%,
b) jeśli D



50%, to S2 = W x C x D,

gdzie:
D - współczynnik oznaczający stosunek procentowy wielkości ryzyka na udziale własnym
zakładu ubezpieczeń do wielkości ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, według stanu na ostatni
dzień okresu sprawozdawczego,
W - współczynnik wynoszący:
- 0,1% w ubezpieczeniach na wypadek śmierci, jeżeli umowa ubezpieczenia została
zawarta na okres nie przekraczający 3 lat,
- 0,15% w ubezpieczeniach na wypadek śmierci, jeżeli umowa ubezpieczenia została
zawarta na okres przekraczający 3 lata, ale nie przekraczający 5 lat,
- 0,3 % w pozostałych ubezpieczeniach na życie,
C - współczynnik oznaczający wielkość ryzyka zakładu ubezpieczeń brutto.
2. Przez określenie "wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń" rozumie się różnicę
pomiędzy określoną w umowie ubezpieczenia sumą ubezpieczenia na wypadek śmierci
ubezpieczonego lub dożycia przez niego określonego wieku a sumą rezerwy ubezpieczeń na
życie brutto, rezerwy składki brutto i rezerwy na pokrycie ryzyka niewygasłego brutto, przy
czym rezerwy te dotyczą ryzyka śmierci ubezpieczonego lub dożycia przez niego określonego
wieku.
3. Przez określenie "wielkość ryzyka na udziale własnym zakładu ubezpieczeń" rozumie się
wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, pomniejszoną o udział reasekuratorów i
retrocesjonariuszy.

SPOSÓB WYLICZENIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ZAKŁADU

UBEZPIECZEŃ PROWADZĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ W DZIALE II ZAŁĄCZNIKA

DO USTAWY

1. W dziale II załącznika do ustawy margines wypłacalności (MW) stanowi większy z dwóch
marginesów wypłacalności obliczonych na podstawie składek (MW1) bądź na podstawie
przeciętnej rocznej kwoty odszkodowań (MW2) z ostatnich 36 lub 84 miesięcy albo z okresu
całej działalności, gdy zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż odpowiednio 36 lub
84 miesiące. Okres 84 miesięcy stosuje się, gdy co najmniej 50% składek w ostatnich 12
miesiącach przypada na ryzyka burzy, gradu, mrozu lub ubezpieczenie kredytu.
W przypadku gdy ustalenie wielkości rezerwy na nie wypłacone odszkodowania jest
niemożliwe ze względu na tworzenie w przeszłości rezerwy na koszty, uwzględnia się
przeciętną roczną kwotę odszkodowań za okres ostatnich 3 lub 7 lat obrotowych. Okres 7 lat
stosuje się, gdy co najmniej 50 % składek w ostatnich 12 miesiącach przypada na ryzyka burzy,
gradu, mrozu lub ubezpieczenie kredytu.
MW = MW1, gdy MW1



MW2,

MW = MW2, gdy MW1 < MW2,
gdzie:
MW1 - oznacza wysokość marginesu wypłacalności na podstawie składek,
MW2 - oznacza wysokość marginesu wypłacalności na podstawie przeciętnej rocznej
sumy odszkodowań.

2. Wysokość marginesu wypłacalności na podstawie składek (MW1) oblicza się w sposób
następujący:
a) jeśli G



(równowartość w złotych 10 000 000 EURO), to

MW1 = 18% x G x 50%, gdy H < 50%,
MW1 = 18% x G x H, gdy H



50%,

b) jeśli G > (równowartość w złotych 10 000 000 ECU), to
MW1 = [18% x P1 + 16% x (G-P1)] x 50%, gdy H < 50%,
MW1 = [18% x P1 + 16% x (G-P1)] x H, gdy H



50%,

gdzie:
P1 - oznacza równowartość w złotych 10 000 000 EURO,
G - współczynnik oznaczający zbiór składki przypisanej z ubezpieczeń bezpośrednich i
reasekuracji czynnej brutto w okresie ostatnich 12 miesięcy (lub w okresie całej działalności,
gdy zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż rok),
H - oznacza współczynnik reasekuracyjny.

3. Wysokość marginesu wypłacalności na podstawie przeciętnej rocznej sumy odszkodowań
(MW2) oblicza się w sposób następujący:
a) jeśli J



(równowartość w złotych 7 000 000 EURO), to

MW2 = 26% x J x 50%, gdy H < 50%,
MW2 = 26% x J x H, gdy H



50%,

b) jeśli J > (równowartość w złotych 7 000 000 EURO), to
MW2 = [26% x P2 + 23% x (J-P2)] x 50%, gdy H < 50%,
MW2 = [26% x P2 + 23% x (J-P2)] x H, gdy H



50%,

gdzie:

P2 - oznacza równowartość w złotych 7 000 000 EURO,
J - współczynnik oznaczający przeciętną sumę odszkodowań,
H - oznacza współczynnik reasekuracyjny.

4. Przez określenie "przeciętna suma odszkodowań" rozumie się łączną sumę odszkodowań
brutto z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej, zmniejszonych o otrzymane zwroty,
regresy i odzyski, wypłaconych w całym rozpatrywanym okresie (zgodnie z ust. 1, 36 lub 84
miesiące albo okres całej działalności, gdy zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż
odpowiednio 36 lub 84 miesiące), do której dodaje się kwotę rezerwy na nie wypłacone
odszkodowania brutto według stanu na koniec rozpatrywanego okresu i odejmuje się kwotę
rezerwy na nie wypłacone odszkodowania brutto, występującą na początku rozpatrywanego
okresu, a następnie dzieli się przez długość rozpatrywanego okresu (liczbę miesięcy w okresie,
o którym mowa w ust. 1).

5. Przez określenie "współczynnik reasekuracyjny" rozumie się stosunek procentowy łącznej
sumy odszkodowań na udziale własnym (po potrąceniu udziału reasekuratorów i
retrocesjonariuszy) wypłaconych w okresie ostatnich 12 miesięcy (lub w okresie całej
działalności, gdy zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż rok), po potrąceniu
wszelkich zwrotów, regresów i odzysków, zwiększonej o kwotę rezerwy na nie wypłacone
odszkodowania na udziale własnym na koniec tego okresu i zmniejszonej o kwotę rezerwy na
nie wypłacone odszkodowania na udziale własnym na początek tego okresu, do sumy
odszkodowań brutto wypłaconych w tym okresie, skorygowanej o zwiększenie lub
zmniejszenie rezerwy na nie wypłacone odszkodowania brutto.

Załącznik nr 2

SPOSÓB WYLICZENIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ZAKŁADU

UBEZPIECZEŃ WYKONUJĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ W GRUPACH 1, 2, 4 DZIAŁU

I ZAŁĄCZNIKA DO USTAWY

1. W grupach 1, 2 i 4 działu I załącznika do ustawy margines wypłacalności (MW) równa

się sumie dwóch składników S1 i S2:
1) składnik S1 oblicza się w sposób następujący:

a) jeśli B < 85 %, to S1 = 4 % x A x 85 %,
b) jeśli B > 85 %, to S1 = 4 % x A x B,

gdzie:

B - współczynnik oznaczający stosunek procentowy rezerwy matematycznej na

udziale własnym do rezerwy matematycznej brutto, według stanu na dzień, na
który obliczany jest margines wypłacalności,

A - współczynnik oznaczający rezerwę matematyczną brutto, według stanu na dzień,

na który obliczany jest margines wypłacalności;

2) składnik S2 oblicza się wyłącznie w przypadku umów ubezpieczenia, dla których wielkość

ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, według stanu na dzień, na który obliczany jest
margines wypłacalności, jest nieujemna, w sposób następujący:

a) jeśli D < 50 %, to S2 = W x C x 50 %,
b) jeśli D ł 50 %, to S2 = W x C x D,

gdzie:

D - współczynnik oznaczający stosunek procentowy wielkości ryzyka na udziale

własnym zakładu ubezpieczeń do wielkości ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń,
według stanu na dzień, na który obliczany jest margines wypłacalności,

W - współczynnik wynoszący:

- 0,1 % w ubezpieczeniach na wypadek śmierci, jeżeli umowa ubezpieczenia

została zawarta na okres nieprzekraczający 3 lat,

- 0,15 % w ubezpieczeniach na wypadek śmierci, jeżeli umowa ubezpieczenia

została zawarta na okres przekraczający 3 lata, ale nieprzekraczający 5 lat,

- 0,3 % w pozostałych ubezpieczeniach na życie,

C - współczynnik oznaczający wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, według

stanu na dzień, na który obliczany jest margines wypłacalności.

SPOSÓB WYLICZENIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ZAKŁADU

UBEZPIECZEŃ WYKONUJĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ W GRUPIE 3 DZIAŁU I

ZAŁĄCZNIKA DO USTAWY

1. W grupie 3 działu I załącznika do ustawy margines wypłacalności (MW) oblicza się w

sposób następujący:

a) jeśli F < 85 %,

to MW = (4 % x E1 + 1 % x E2) x 85 % + E3,

b) jeśli F ł 85 %,

to MW = (4 % x E1 + 1 % x E2) x F + E3,

gdzie:

F - współczynnik oznaczający stosunek procentowy rezerwy matematycznej na

udziale własnym do rezerwy matematycznej brutto, według stanu na dzień, na
który obliczany jest margines wypłacalności,

E1 - współczynnik oznaczający rezerwę matematyczną brutto, według stanu na

dzień, na który obliczany jest margines wypłacalności, w przypadku gdy zakład
ubezpieczeń ponosi ryzyko inwestycyjne, przez co rozumie się, że wynik
ubezpieczeniowego funduszu inwestycyjnego obciąża zakład ubezpieczeń,

E2 - współczynnik oznaczający rezerwę matematyczną brutto, według stanu na

dzień, na który obliczany jest margines wypłacalności, w przypadku gdy zakład
ubezpieczeń nie ponosi ryzyka inwestycyjnego, a maksymalny poziom kosztów
związanych z zarządzaniem polisą, pokrywanych przez ubezpieczającego, jest
ustalony na okres przekraczający 5 lat,

E3 - współczynnik oznaczający 25 % wartości kosztów administracyjnych

dotyczących danego rodzaju ubezpieczeń, poniesionych przez zakład ubezpieczeń
w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień, na który obliczany jest margines
wypłacalności, w przypadku gdy zakład ubezpieczeń nie ponosi ryzyka
inwestycyjnego, a maksymalny poziom kosztów związanych z zarządzaniem
polisą, pokrywanych przez ubezpieczającego, nie jest ustalony na okres
przekraczający 5 lat.

2. Jeżeli umowa ubezpieczenia obejmuje ryzyko śmierci, to w przypadku umów

ubezpieczenia, dla których wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń jest nieujemna, według
stanu na dzień, na który obliczany jest margines wypłacalności, do wyniku otrzymanego
zgodnie z ust. 1 dodaje się składnik S1, który oblicza się w sposób następujący:

a) jeśli D < 50 %, to S1 = 0,3 % x C x 50 %,
b) jeśli D ł 50 %, to S1 = 0,3 % x C x D,

gdzie:

D - współczynnik oznaczający stosunek procentowy wielkości ryzyka na udziale

własnym do wielkości ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, według stanu na dzień,
na który obliczany jest margines wypłacalności,

C - współczynnik oznaczający wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, według

stanu na dzień, na który obliczany jest margines wypłacalności.

SPOSÓB WYLICZENIA MARGINESU WYPŁACALNOŚCI ZAKŁADU

UBEZPIECZEŃ WYKONUJĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ W GRUPIE 5 W DZIALE I

ORAZ ZAKŁADU UBEZPIECZEŃ WYKONUJĄCEGO DZIAŁALNOŚĆ W DZIALE

II ZAŁĄCZNIKA DO USTAWY

1. Z zastrzeżeniem pkt 4 margines wypłacalności (MW) jest równy większej z dwóch kwot:

MW1 - obliczonej na podstawie składek oraz
MW2 - obliczonej na podstawie przeciętnej rocznej kwoty odszkodowań i

świadczeń.

2. Kwotę MW1 oblicza się w sposób następujący:

a) jeśli G Ł P1,

to MW1 = 18 % x G x H,

b) jeśli G > P1,

to MW1 = [18 % x P1 + 16 % x (G-P1)] x H,

gdzie:

P1 - równowartość w złotych kwoty T1,
G - kwota składki,
H - współczynnik reasekuracyjny.

3. Kwotę MW2 oblicza się w sposób następujący:

a) jeśli J Ł P2,

to MW2 = 26 % x J x H,

b) jeśli J > P2,

to MW2 = [26 % x P2 + 23 % x (J-P2)] x H,

gdzie:

P2 - równowartość w złotych kwoty T2,
J - przeciętna roczna kwota odszkodowań i świadczeń,
H - współczynnik reasekuracyjny.

4. Jeśli margines wypłacalności obliczony zgodnie z pkt 1-3 jest mniejszy niż margines

wypłacalności obliczony na analogiczny dzień poprzedniego roku, to margines
wypłacalności nie może być mniejszy niż iloczyn marginesu wypłacalności obliczonego na
analogiczny dzień poprzedniego roku i stosunku wielkości rezerw na niewypłacone
odszkodowania i świadczenia według stanu na dzień, na który obliczany jest margines
wypłacalności, do wielkości rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia
według stanu na dzień następny po analogicznym dniu poprzedniego roku. Na potrzeby
obliczenia powyższego stosunku wykorzystuje się dane dotyczące rezerw po
uwzględnieniu udziału reasekuratora. Jeśli powyższy stosunek jest większy niż 1, jako
wielkość tego stosunku przyjmuje się 1.

5. Wielkości parametrów procentowych 16 % i 18 % w pkt 2 oraz 23 % i 26 % w pkt 3

zmniejsza się odpowiednio do jednej trzeciej ich wartości w przypadku ubezpieczeń
choroby, jeśli zakład stosuje do nich metody właściwe ubezpieczeniom na życie, oraz pod
warunkiem, że:

a) stawki składki są kalkulowane przy użyciu tablic zachorowalności, opracowanych

zgodnie z naukami aktuarialnymi,

b) tworzona jest rezerwa na zwiększenie ryzyka związanego ze wzrostem wieku

ubezpieczonego,

c) inkasowana jest dodatkowa składka przeznaczona na margines bezpieczeństwa w

stosownej wysokości,

d) zakład ubezpieczeń ma prawo wypowiedzieć umowę ubezpieczenia w okresie

pierwszych trzech lat trwania umowy,

e) umowy ubezpieczenia dają możliwość zwiększania stawek składek lub redukowania

świadczeń przez zakład ubezpieczeń w czasie trwania umowy.

6. Wysokości obowiązujących bazowych wartości kwot T1, T2 wykorzystywanych przy
wyliczeniu marginesu wypłacalności, wynoszą odpowiednio 50.000.000 Euro i 35.000.000
Euro.

Definicje:
a)

rezerwa matematyczna brutto - należy przez to rozumieć sumę rezerwy składek

brutto, rezerwy na ryzyka niewygasłe brutto, rezerwy ubezpieczeń na życie brutto oraz
rezerwy ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający brutto, z ubezpieczeń
bezpośrednich i reasekuracji czynnej,
b)

rezerwa matematyczna na udziale własnym - należy przez to rozumieć sumę

rezerwy składek na udziale własnym, rezerwy na ryzyka niewygasłe na udziale własnym,
rezerwy ubezpieczeń na życie na udziale własnym oraz rezerwy ubezpieczeń na życie, jeżeli
ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający na udziale własnym, z ubezpieczeń bezpośrednich i
reasekuracji czynnej,
c)

wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń - różnicę pomiędzy wynikającą z

umowy ubezpieczenia wartością świadczeń z tytułu śmierci a rezerwą matematyczną brutto,
która dotyczy ryzyka śmierci oraz zobowiązań, które wygasają z chwilą śmierci,
d)

wielkości ryzyka na udziale własnym zakładu ubezpieczeń - należy przez to

rozumieć wielkość ryzyka brutto zakładu ubezpieczeń, pomniejszoną o udział reasekuratorów i
retrocesjonariuszy;
e)

w przypadku zakładu ubezpieczeń wykonującego działalność w zakresie ubezpieczeń, o

których mowa w dziale I grupa 5 załącznika do ustawy, oraz zakładu ubezpieczeń
wykonującego działalność w zakresie ubezpieczeń, o których mowa w dziale II załącznika do
ustawy:

1/ kwocie składki (G) - należy przez to rozumieć większą z dwóch wielkości:

–

składki przypisanej w okresie 12 miesięcy, kończącym się w dniu, na który obliczany

jest margines wypłacalności, z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej, z
uwzględnieniem storn, niepomniejszonej o udział reasekuratorów i retrocesjonariuszy, oraz
–

składki przypisanej w okresie 12 miesięcy, kończącym się w dniu, na który obliczany

jest margines wypłacalności, pomniejszonej o stan rezerwy składek na koniec powyższego
okresu i powiększonej o stan rezerwy składek na początek powyższego okresu, z ubezpieczeń
bezpośrednich i reasekuracji czynnej, z uwzględnieniem storn, niepomniejszonej o udział
reasekuratorów i retrocesjonariuszy,
dla potrzeb wyliczenia powyższych dwóch wielkości - sumę składek przypisanych pomniejsza
się o podatek, jeżeli jest on zawarty w składce, a dane dotyczące grup ubezpieczeń 11, 12 i 13
działu II załącznika do ustawy zwiększa się o 50 %,

2/ przeciętnej rocznej kwocie odszkodowań i świadczeń - należy przez to rozumieć

jedną trzecią, o ile długość okresu porównawczego wynosi 36 miesięcy, albo jedną siódmą, o
ile długość okresu porównawczego wynosi 84 miesiące, sumy odszkodowań i świadczeń
wypłaconych z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej w okresie porównawczym i
wielkości rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia według stanu na ostatni dzień
okresu porównawczego, pomniejszonej o otrzymane zwroty, regresy i wszelkie odzyski, w
tym również odzyski ze sprzedaży pozostałości po szkodach, uzyskane w okresie
porównawczym, i wielkość rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia według
stanu na pierwszy dzień okresu porównawczego, przy czym:
–

w powyższym obliczeniu wykorzystuje się dane niepomniejszone o udział

reasekuratorów i retrocesjonariuszy,

–

dla potrzeb obliczenia marginesu wypłacalności dane dotyczące grup ubezpieczeń 11,

12 i 13 działu II załącznika do ustawy zwiększa się o 50 %,
–

długość okresu porównawczego wynosi 36 miesięcy, z wyjątkiem sytuacji, gdy co

najmniej 50 % składek przypisanych w okresie 12 miesięcy poprzedzających dzień, na który
obliczany jest margines wypłacalności, z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej,
dotyczy ubezpieczenia ryzyka burzy, gradu, mrozu lub kredytu - wtedy długość okresu
porównawczego wynosi 84 miesiące,
–

ostatnim dniem okresu porównawczego jest dzień, na który obliczany jest margines

wypłacalności,

3/ współczynniku reasekuracyjnym - należy przez to rozumieć stosunek procentowy

łącznej sumy odszkodowań na udziale własnym (po potrąceniu udziału reasekuratorów i
retrocesjonariuszy) wypłaconych w okresie ostatnich 36 miesięcy (lub w okresie całej
działalności, gdy zakład ubezpieczeń prowadzi działalność krócej niż 3 lata), po potrąceniu
wszelkich zwrotów, regresów i odzysków, zwiększonej o kwotę rezerwy na niewypłacone
odszkodowania na udziale własnym na koniec tego okresu i zmniejszonej o kwotę rezerwy na
niewypłacone odszkodowania na udziale własnym na początek tego okresu, do sumy
odszkodowań brutto wypłaconych w tym okresie, skorygowanej o zwiększenie lub
zmniejszenie rezerwy na niewypłacone odszkodowania brutto; jeżeli powyższy stosunek jest
mniejszy niż 50 %, jako wielkość współczynnika reasekuracyjnego przyjmuje się 50 %.

Wybór literatury

Podstawowa literatura
1. Jaworski W., Lisowski J., Ocena sytuacji ekonomiczno-finansowej zakład ubzpieczeń, w: Ubezpieczenia w

gospodarce rynkowej pod red. T. Sangowskiego, t. 4., Wyd. BRANTA, Bydgoszcz 2002.

2. Jaworski W., Rating ubezpieczeniowy, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań 2002.
3. Sangowski T., Gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń, AE w Poznaniu 1995.
4. Ubezpieczenia gospodarcze, praca zb. pod red. T. Sangowskiego, Wyd. POLTEXT 1998 r., rozdz. 9

„Zagadnienia finansowe w ubezpieczeniach”.

5. Lisowski J., Wybrane problemy oceny sytuacji finansowej zakładów ubezpieczeń działu II, Prawo,

Ubezpieczenia, Reasekuracja, Vademecum Ubezpieczeniowe, Warszawa 15.01.1998 r.

6. Jaworski W., Lisowski J., Możliwości wykorzystania ratingu w procesie podejmowania decyzji przez

podmioty polskiego rynku ubezpieczeniowego, Prawo Asekuracyjne, 1998 r. nr 4.

Literatura uzupełniająca:

Banasiński A., Matematyka ubezpieczeniowa, PWG Warszawa 1953.

Dobija M., Smaga E., Podstawy matematyki finansowej i ubezpieczeniowej, Wydawn. Naukowe PWN
Warszawa - Kraków 1995.

Finanse i rachunkowość zakładów ubezpieczeń działu II, AE w Poznaniu 1997.

Gniadek J., J. Lisowski, „Ubezpieczenia majątkowe. Wybrane problemy z teorii i praktyki
ubezpieczeniowej”, Wyd. Katalog, Poznań 1997.

Kuchlewska M., Lokaty w gospodarce finansowej zakładu ubezpieczeń w: Ubezpieczenia w gospodarce
rynkowej, praca zb. pod red. A. Wąsiewicza, cz. II, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1997.

Kuchlewska M., Zarządzanie lokatami ubezpieczeniowymi w: Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, praca
zb. pod red. A. Wąsiewicza, cz. I, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994.

Piątek J., Zasady rachunkowości ubezpieczeniowej w: Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, praca zb. pod
red. A. Wąsiewicza, cz. II, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994.

Sangowski T., Gospodarka finansowa kapitałami i rezerwami ubezpieczyciela w: Ubezpieczenia w
gospodarce rynkowej, praca zb. pod red. A. Wąsiewicza, cz. I, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz
1994.

Sangowski T., Gwarancje wypłacalności ubezpieczyciela w: Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, praca
zb. pod red. A. Wąsiewicza, cz. II, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1994.

10.

Sangowski T., Margines wypłacalności oraz jego znaczenie dla określenia standingu finansowego zakładu

ubezpieczeń, Prawo Asekuracyjne 1996 nr 1.

11.

Sangowski T., Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe - rola i znaczenie oraz rodzaje, zasady i metody ich

tworzenia w: Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, praca zb. pod red. A. Wąsiewicza, cz. II, Oficyna
Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1997.

12.

Sierpińska M., Jachna T., Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, Wydawnictwo

Naukowe PWN, Warszawa 1997.

13.

Wynimko M., Uzdrawianie zakładu ubezpieczeń a margines jego wypłacalności, Prawo Ubezpieczenia

Reasekuracja 1998 nr 2.

14.

Zielińska A., Dziduszko K., Wstęp do analizy branżowej zakładu ubezpieczeń, Prawo Ubezpieczenia

Reasekuracja 1997 nr 1.

15.

Zielińska A., Dziduszko K., Wypłacalność zakładu ubezpieczeń, Prawo Ubezpieczenia Reasekuracja 1997

nr 6.

16.

Biuletyny PUNU oraz KNUiFE, opracowania statystyczne GUS, raporty PIU, prospekty emisyjne oraz

raporty roczne zakładów ubezpieczeń oraz inne wybrane artykuły z m.in. Prawa Asekuracyjnego,
Wiadomości Ubezpieczeniowych (WU), Asekuracji & Re, PUR, Rzeczpospolitej.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Analiza sytuacji ekonomiczno-finansowej JG, Analiza i inne
sytuacja ekonomiczno finansowa przedsiebiorstw, Bankowość i Finanse
Analiza sytuacji finansowej firmy (12 stron)
Analiza finansowa Pekao S.A.(18 stron), Analiza sytuacji finansowej Banku Pekao S
7 Analiza sytuacji finansowej podmiotu gospodarczego
Finanse - Finanse zakładów ubezpieczeń, test i klucz (35 pytań) (str. 7)
Finanse zakładu ubezpieczeń, Finanse zakadu ubezpieczeniowego, Finanse zakładu ubezpieczeniowego
Finanse Zakładów Ubezpieczeń (W)
Finanse zakladu ubezpieczen ppt

więcej podobnych podstron