OŚWIETLENIE
ŚWIATA
O
" Kontakt człowieka z otoczeniem odgrywa ważną
rolę w organizacji pracy, ponieważ około 80%
informacji jest odbieranych przez narząd wzroku, a
pozostałe 20% przez zmysł słuchu, dotyku i
pozostałe.
pozostałe.
" Do powstania prawidłowego kontaktu potrzebny
jest sprawny organ wzroku i określone warunki
świetlne.
ŚWIATA
O
" Aby oko mogło wykonywać swoją funkcję, powinno
przekazywać obraz otaczającej rzeczywistości.
" W szczególności istotne znaczenie ma wyraz
ne
" W szczególności istotne znaczenie ma wyraz
ne
widzenie kolorów, obrazów i kształtów, a także
możliwość ustalenia odległości.
ŚWIATA
O
" Sprawność oka określana jest przez:
1. ostrość widzenia, czyli zdolność rozpoznawania
najmniejszych przedmiotów lub płaszczyzn.
najmniejszych przedmiotów lub płaszczyzn.
Rozróżnia się ostrość rozdzielczą (osobne
postrzeganie blisko leżących siebie przedmiotów) i
wrażliwość na kształty;
ŚWIATA
O
2. szybkość rozróżniania, rozumianą jako okres czasu,
który upływa od momentu pojawienia się
przedmiotu w polu widzenia do jego dostrzeżenia.
ŚWIATA
O
Szybkość postrzegania jest tym większa, im wyższy
jest średni poziom luminacji16 oraz im wyraz
niejsze
są różnice luminacji między przedmiotem a jego
otoczeniem;
ŚWIATA
O
3. wrażliwość kontrastową, czyli zdolność
postrzegania różnic jasności między obiektami w
przestrzeni lub między częściami obserwowanego
przedmiotu.
Elementy wzrokowego wartościowania mogą
zmieniać się w zależności od charakteru
wykonywanej pracy.
ŚWIATA
O
W zasadzie nie ma możliwości wypośrodkowania
ujednoliconych wymagań ważnych dla wszystkich
stanowisk pracy.
Z tego względu zasadnicze elementy wzrokowego
wartościowania przedstawione są w zależności od
najczęściej spotykanych warunków pracy (mają
charakter wytycznych).
ŚWIATA
O
" Optymalne warunki świetlne określa się zatem w
formie współzależności względem następujących
czynników:
1. dostatecznego natężenia światła;
1. dostatecznego natężenia światła;
2. wystarczającej równomierności oświetlenia;
3. prawidłowego rozkładu cieni;
4. właściwej barwy światła;
5. stałości strumienia świetlnego;
6. brak zjawiska olśnienia.
ŚWIATA
O
" W określonych sytuacjach można także brać pod
uwagę dodatkowe okoliczności:
1. współczynnik odbicia (kolor i tworzywo)
przedmiotu pracy i otoczenia;
przedmiotu pracy i otoczenia;
2. różnice w stosunku do naturalnego oświetlenia
dziennego;
3. konieczność używania sztucznego oświetlenia w
ciągu dnia;
ŚWIATA
O
4. wiek zatrudnionych osób.
Ten czynnik ma większe znaczenie niż się ogólnie
uważa.
Według Fortuina potrzeby wieku można określić
następującymi liczbami: jeżeli potrzebę oświetlenia
książki z dobrym drukiem dla 40-letniego czytelnika
przyjmiemy za 1, wówczas w zależności od wieku
zapotrzebowanie na światło wynosi:
ŚWIATA
O
ŚWIATA
O
" Ilościowy i jakościowy stan oświetlenia warunkuje
dwie funkcje narządu wzroku odgrywające dużą
rolę w procesach pracy:
1. zdolność akomodacji;
1. zdolność akomodacji;
2. stopień adaptacji.
ŚWIATA
O
" Zdolność akomodacji (zwana inaczej nastawnością)
jest jedną z podstawowych właściwości narządu
wzroku.
" Akomodacja to zdolność oczu do wyraz
nego,
ostrego widzenia przedmiotów, znajdujących się w
przestrzeni w różnych odległościach od oczu,
pomiędzy punktem dali a bliży wzrokowej.
ŚWIATA
O
" Możliwość przystosowania się oczu do widzenia
ostrego z różnych odległości wiąże się ze zmianą
krzywizny soczewki. Soczewka może zwiększać
swoją łamliwość w znacznym stopniu w wieku
dziecięcym, ale umiejętność ta zanika w miarę
dziecięcym, ale umiejętność ta zanika w miarę
starzenia się człowieka.
" W efekcie punkt bliży oddala się coraz bardziej od
oka, a punkt dali w zasadzie pozostaje nie
zmieniony, czyli różnica pomiędzy tymi punktami
zmniejsza się, by około 70 roku życia osiągnąć 0.
ŚWIATA
O
ŚWIATA
O
" Procesowi akomodacji sprzyja kontrast barw
przedmiotów oraz tła, na którym są umieszczone.
" Zjawisko akomodacji i jego zmiany z upływem czasu
" Zjawisko akomodacji i jego zmiany z upływem czasu
odgrywają istotną rolę przy planowaniu stanowiska
pracy, na którym znajdują się urządzenia
sygnalizacyjne lub informacyjne.
ŚWIATA
O
" Inną, ważną umiejętnością narządu wzroku jest
adaptacja wzroku, pozwalająca na prawidłowe
funkcjonowanie narządu wzroku w zależności od
zmian warunków oświetlenia, a przede wszystkim
jaskrawości światła, ponieważ zmianie oświetlenia
jaskrawości światła, ponieważ zmianie oświetlenia
towarzyszy zmiana jasności różnie zabarwionych
przedmiotów. Rozróżnia się:
" 1) adaptację do ciemności;
" 2) adaptację do światła.
ŚWIATA
O
" Adaptacja oka do ciemności trwa 30 minut, a
największe zmiany zachodzą w ciągu pierwszych 8-
10 minut. Całkowita adaptacja do ciemności trwa
około 50-60 minut.
ŚWIATA
O
" Obniżenie się czułości wzroku jest tym szybsze, im
wyższa jest jaskrawość, do której dostosowuje się
narząd wzroku.
" Natomiast przejściez pomieszczenia ciemnego do
jasnego przebiega odmiennie. Największe tempo
adaptacji narządu wzroku występuje w ciągu
pierwszych 2-3 minut, a bezwzględny próg
pobudliwości osiąga najwyższy poziom po 8-10
minutach.
ŚWIATA
O
" Nagła zmiana warunków oświetlenia w czasie
przejścia z ciemności do jasnego światła wywołuje
w pierwszym momencie zjawisko olśnienia, które z
punktu widzenia fizjologii jest poważnym
zaburzeniem zdolności adaptacyjnych siatkówki.
zaburzeniem zdolności adaptacyjnych siatkówki.
ŚWIATA
O
" Olśnienie powoduje bowiem obniżenie wrażliwości
siatkówki, często powodując całkowitą utratę
możliwości rozróżniania przedmiotów i postrzegania
zmian zachodzących w otoczeniu.
ŚWIATA
O
" Możemy rozróżnić następujące rodzaje olśnienia :
1. olśnienie względne, spowodowane wysoką
jaskrawością kontrastów między różnymi częściami
jaskrawością kontrastów między różnymi częściami
pola widzenia;
2. olśnienie całkowite, zachodzące wówczas gdy
jaskrawość z
ródła światła jest tak silna, że oko nie
może się do niej zaadaptować;
ŚWIATA
O
3. olśnienie adaptacyjne, będące przejściowym
efektem w okresie przystosowania się oczu do
zmiany światła.
" Opisane stany mają duże znaczenie przy
wykonywaniu pracy z dalekiej i bliskiej odległości.
ŚWIATA
O
" Dobrze wdrożone zasady ergonomiczne pozwalają
na uniknięcie problemów, związanych ze zjawiskiem
olśnienia i przystosowania się oczu do światła.
" Niewłaściwe rozwiązania oświetlenia miejscowego i
ogólnego na stanowisku pracy prowadzą do
zmęczenia oczu i zmęczenia ogólnego.
ŚWIATA
O
" Najważniejsze zasady racjonalnego oświetlenia
miejsca pracy, których przestrzeganie zapewnia
optymalne wykorzystanie narządu wzroku w
procesach pracy dotyczą:
1. dostatecznego natężenia oświetlenia oraz rodzaju i
barwy światła, które należy dostosować do rodzaju
wykonywanej pracy.
ŚWIATA
O
2. zapewnienia takiego oświetlenia pomieszczenia
pracy, żeby w polu widzenia człowieka zachować
jednakową jasność przez cały czas pracy. W tym
jednakową jasność przez cały czas pracy. W tym
celu należy stosować urządzenia rozpraszające lub
kierować promieniowanie świetlne na sufit dla
uzyskania światła pośredniego;
ŚWIATA
O
3. z
ródeł światła, które powinny być tak
rozmieszczone, aby w polu widzenia pracownika
nie powodować zjawiska olśnienia.
Dlatego należy osłaniać lub usuwać z pola widzenia
przedmioty błyszczące (chromowane, niklowane i
polerowane), stosować oświetlenie pośrednie lub
łagodne przejścia zmiany oświetlenia w miejscu
pracy;
ŚWIATA
O
4. zapewnienia stałości oświetlenia, która oznacza, że
z
ródło światła nie powinno charakteryzować się
drganiami i wahaniami;
ŚWIATA
O
2. takiego korzystania z oświetlenia dziennego, by
zapewnić światło padające z boku, najlepiej z lewej
strony w przypadku osób praworęcznych.
Wyjątkiem od tej reguły są stanowiska pracy,
wymagające precyzji i dokładności wykonywania
czynności roboczych, np. prace zegarmistrzowskie
ŚWIATA
O
2. Nie należy ustawiać stanowisk pracy przodem do
okna;
3. Oświetlenie stanowisk pracy i otoczenia powinno
podkreślać estetyczne walory kompozycji
przestrzennej i barwnej
ŚWIATA
O
4. ważnym czynnikiem w rozróżnianiu przedmiotów i
ich szczegółów jest kolorystyka stanowiska
roboczego.
Kontrasty barwne, czyli różnica barw między
poszczególnymi częściami przedmiotów oraz
między nimi a tłem powinna pozwalać na czytelne
odczytanie elementów, decydujących o
bezpieczeństwie oraz znaków informacyjnych.
ŚWIATA
O
ŚWIATA
O
" Poprawne oświetlenie daje następujące korzyści:
1. umożliwia uzyskanie najwyższego pod względem
ilości i jakości poziomu produkcji i usług;
2. zmniejsza ryzyko wypadku;
3. zmniejsza procent braków w wyrobach;
4. zapobiega potrzebie natężania wzroku, a zarazem
jego przedwczesnemu osłabieniu;
ŚWIATA
O
5. ułatwia eksploatację oraz konserwację maszyn i
urządzeń produkcyjnych;
6. przyczynia się do usprawnienia transportu
6. przyczynia się do usprawnienia transportu
wewnątrzzakładowego;
7. ułatwia właściwe rozróżnianie barw w otoczeniu;
8. pozytywnie wpływa na ogólne samopoczucie
pracowników oraz zapewnia im wygodę.
ŚWIATA
O
" W większości pomieszczeń stosuje się dwa rodzaje
oświetlenia światłem naturalnym: górne i boczne.
" Oświetlenie górne stosowane jest w budynkach
" Oświetlenie górne stosowane jest w budynkach
parterowych (nie należy stosować w biurach i
pomieszczeniach o niewielkiej powierzchni, których
wysokość wynosi poniżej 3 m) lub na ostatnich
piętrach budynków wielokondygnacyjnych
ŚWIATA
O
" Oświetlenie górne stanowią różnego rodzaju
 świetliki: trapezowe, trójkątne, latarniowe, wklęsłe i
szedowe.
" Oświetlenie boczne stosowane jest w
" Oświetlenie boczne stosowane jest w
pomieszczeniach o niewielkiej głębokości, których
konstrukcja umożliwia instalację okien.
ŚWIATA
O
" Należy zwrócić uwagę, aby wielkość okien w
stosunku do podłogi pozostawała w proporcji:
a/ 1: 5 przy pracach precyzyjnych;
b/ 1: 7 przy pracach średnio dokładnych;
b/ 1: 7 przy pracach średnio dokładnych;
c/ 1: 10 przy pracach nie wymagających precyzji.
ŚWIATA
O
Przy ustalaniu wielkości okien należy dodatkowo
brać pod uwagę wiele czynników, które mają wpływ
na ilość i jakość światła, a przede wszystkim rodzaj i
liczbę szyb, nachylenie szyb, kolor ścian i sufitów,
położenie i wysokość budynków sąsiednich.
położenie i wysokość budynków sąsiednich.
Odległość między budynkami stojącymi naprzeciw
nie powinna być mniejsza niż dwukrotna wysokość
budynku.
ŚWIATA
O
Pomieszczenia do pracy mogą być oświetlane
wyłącznie światłem sztucznym w przypadkach
" uzasadnionych względami technologicznymi oraz
gdy jest niewskazane
gdy jest niewskazane
" oświetlenie światłem dziennym lub gdy jest to
niemożliwe (kraje położone w pobliżu koła
polarnego).
ŚWIATA
O
" Okna powinny być zawsze zaopatrzone w dające się
regulować żaluzje lub w pochłaniające światło
zasłony, aby zapobiec powstawaniu nadmiernych
kontrastów w wyniku nadmiernego oświetlenia
słonecznego, a także nadmiernemu nagrzaniu się
słonecznego, a także nadmiernemu nagrzaniu się
pomieszczenia.
ŚWIATA
O
" y
ródło światła nie powinno znajdować się za głową
pracownika (siedzenie tyłem do okna jest
niewłaściwe), ale też w żadnym wypadku nie może
być umieszczone na wprost oczu.
ŚWIATA
O
" Promienie świetlne powinny padać z lewej strony,
przy czym kąt między linią ich padania a linią
wzroku nie powinien być mniejszy niż 30�. Zaleca
się, aby kąt ten wynosił przynajmniej 60�, gdyż
dopiero w tych warunkach z
ródło światła znajduje
dopiero w tych warunkach z
ródło światła znajduje
się poza polem widzenia.
ŚWIATA
O
" Wyjątkiem od tej zasady są miejsca pracy,
wymagające optycznego kontrolowania bardzo
małych przedmiotów, jak np.: zegarmistrza. Przy
takich pracach konieczne jest światło padające z
przodu, toteż miejsca pracy często znajdują się
przodu, toteż miejsca pracy często znajdują się
naprzeciwko okna.
ŚWIATA
O
" W miejscach, na które pracująca osoba najczęściej
spogląda nie powinny znajdować się:
 jasne okna,
 oślepiające, białe ściany obok ciemnych podłóg;
 oślepiające, białe ściany obok ciemnych podłóg;
 ciemna tablica na białej ścianie;
 odbijające światło stoły;
 ciemna maszyna do pisania na białej podkładce;
 błyszczące części maszyny lub powierzchnia pola
pracy.
ŚWIATA
O
" Ponieważ o jasności płaszczyzn decyduje
współczynnik odbicia światła, podstawowe
znaczenie ma dobór barwy materiałów, z
których wykonane są ściany i meble.
których wykonane są ściany i meble.
ŚWIATA
O
" Dla wnętrz można polecić następujące
współczynniki odbicia:
 sufit : 80  90%;
 sufit : 80  90%;
 ściany: 40  60%;
 podłoga: 20 - 40%;
 meble: 25  45%;
 maszyny i przyrządy: 30  50%.
ŚWIATA
O
BARWY
" Z oświetleniem wiąże się problematyka
stosowania barw w pomieszczeniach pracy.
" Barwy działają na organizm człowieka nie
tylko estetycznie, ale także psychologicznie i
fizjologicznie.
ŚWIATA
O
" Znaczenie walorów estetycznych wyrobu czy
obiektu technicznego polega na
stymulowaniu i podsycaniu aktywności
człowieka, tworzeniu dobrego nastroju,
człowieka, tworzeniu dobrego nastroju,
rozpraszaniu monotonii i nudy oraz na
oddziaływaniu antyzmęczeniowym na
organizm człowieka.
" Działania takie czynią wysiłek subiektywnie
lżejszym, wzmacniając poczucie komfortu
ŚWIATA
O
" Osiągnięcie powyższych efektów stosowania
barw może ułatwić przestrzeganie
następujących zasad praktycznych:
 nie stosować zbyt wielu barw w jednym
 nie stosować zbyt wielu barw w jednym
pomieszczeniu;
 w pomieszczeniach o małych rozmiarach
stosować barwy jasne, mało nasycone, które
optycznie powiększają przestrzeń;
ŚWIATA
O
 pomieszczenia bardzo duże dzielić za pomocą
akcentów kolorystycznych na mniejsze części;
 w pomieszczeniach, gdzie wykonuje się prace
 w pomieszczeniach, gdzie wykonuje się prace
wymagające koncentracji wskazane jest
stosowanie kolorów odprężających:
jasnozielonego lub jasnoniebieskiego;
ŚWIATA
O
 przy pracy monotonnej zaleca się malowanie
dużych płaszczyzn na kolor żółty oraz stworzenie
kilku elementów barwnych, działających
ożywczo, przyciągających wzrok;
 w pomieszczeniach pracy personelu
kierowniczego należy wykorzystać do malowania
ścian całą gamę odcieni koloru żółtego lub
pomarańczowego, które zachęcają do wysiłku
umysłowego;
ŚWIATA
O
 maszyny, sprzęt i wyposażenie pomocnicze powinny być
pomalowane na kolory spokojne, obojętne
(szarozielone, szaroniebieskie, beżowe), które
dają się w sposób harmonijny wkomponować w
każdą całość.
każdą całość.
ŚWIATA
O
" W praktyce barwy pełnią również funkcję
informacyjno-ostrzegawczą.
" Rangę i znaczenie tej funkcji dla procesów pracy
" Rangę i znaczenie tej funkcji dla procesów pracy
podkreśla fakt, że wykorzystanie kolorów w tym
celu jest określone przepisami prawnymi:
ŚWIATA
O
 czerwona  sygnalizuje zatrzymanie, stop i zakaz, np.:
znak stopu, znaki zakazu i wyłącznik awaryjny;
 żółta  ostrzega przed możliwością wystąpienia
niebezpieczeństwa, np.: niebezpieczne przejścia,
niebezpieczeństwa, np.: niebezpieczne przejścia,
progi czy przeszkody, a także przed zagrożeniem
pożarem, promieniowaniem lub działaniem środków
chemicznych;
ŚWIATA
O
 zielona  sygnalizuje bezpieczeństwo i pierwszą
pomoc, np.: drogi ewakuacyjne i stanowiska
udzielania pierwszej pomocy;
 niebieska  informuje o nakazie, np.: obowiązek
 niebieska  informuje o nakazie, np.: obowiązek
stosowania środków ochrony indywidualnej i służy
jako tło dla tablic informacyjnych.