MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI
Adam Kowalak
Danuta Prądzyńska
Zarządzanie środowiskiem
311[24].Z2.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca:
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005
______________________________________________________________________
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Barbara Korecka
mgr inż. Marzena Baranowska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska
Konsultacja:
dr hab. Barbara Baraniak
Korekta:
mgr inż. Teresa Sagan
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[24].Z2.02
 Zarządzanie środowiskiem zawartego w programie nauczania dla zawodu technik ochrony
środowiska.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie ............................................................................................................ 3
2. Wymagania wstępne.............................................................................................. 4
3. Cele kształcenia...................................................................................................... 5
4. Materiał nauczania ................................................................................................ 6
4.1. Polityka zrównoważonego rozwoju ............................................................. 6
4.1.1. Materiał nauczania............................................................................... 6
4.1.2. Pytania sprawdzające........................................................................... 8
4.1.3. Ćwiczenia............................................................................................. 8
4.1.4. Sprawdzian postępów .......................................................................... 10
4.2. Podstawy zarządzania środowiskiem* ....................................................................................... 11
4.2.1. Materiał nauczania............................................................................... 11
4.2.2. Pytania sprawdzające........................................................................... 15
4.2.3. Ćwiczenia............................................................................................. 15
4.2.4. Sprawdzian postępów .......................................................................... 16
4.3. Instytucje związane z ochroną środowiska ................................................. 17
4.3.1. Materiał nauczania ................................................................................ 17
4.3.2. Pytania sprawdzające ............................................................................ 19
4.3.3. Ćwiczenia.............................................................................................. 19
4.3.4. Sprawdzian postępów............................................................................ 21
4.4. Struktura organizacyjna systemu ochrony środowiska
w Polsce oraz kompetencje administracji publicznej
w zarządzaniu środowiskiem ......................................................................... 22
4.4.1. Materiał nauczania ................................................................................ 22
4.4.2. Pytania sprawdzające ............................................................................ 25
4.4.3. Ćwiczenia.............................................................................................. 25
4.4.4. Sprawdzian postępów............................................................................ 26
4.5. Organizacje pozarządowe............................................................................. 27
4.5.1. Materiał nauczania ................................................................................ 27
4.5.2. Pytania sprawdzające ............................................................................ 29
4.5.3. Ćwiczenia.............................................................................................. 29
4.5.4. Sprawdzian postępów............................................................................ 30
4.6. Mechanizmy finansowania inwestycji ekologicznych ................................ 31
4.6.1. Materiał nauczania ................................................................................ 31
4.6.2. Pytania sprawdzające ............................................................................ 33
4.6.3. Ćwiczenia.............................................................................................. 33
4.6.4. Sprawdzian postępów............................................................................ 39
5.Sprawdzian osiągnięć................................................................................................ 40
6. Literatura.................................................................................................................. 44
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Narastający w ostatnim czterdziestoleciu kryzys cywilizacji ludzkiej jest ściśle związany
z postępującą degradacją środowiska przyrodniczego. Destrukcyjna działalność człowieka
ujawniła się obecnie na niespotykaną dotąd skalę, zarówno w krajach najbogatszych, jak
i najbiedniejszych, zagrażając dalszemu rozwojowi cywilizacyjnemu całej ludzkości.
Nigdy dotąd w historii nie mieliśmy do czynienia z zagrożeniami globalnymi,
wywołanymi przez nieprzemyślane działania gospodarcze. Ginęły całe cywilizacje  państwa,
ale były to katastrofy o charakterze lokalnym. Dziś stoimy przed zagrożeniami obejmującymi
całą planetę Ziemię. Zagrożone jest nie tylko środowisko przyrodnicze, ale także psychika
ludzka. Nadmierne zużywanie zasobów przyrody oraz kreowanie nadrzędnością procesów
gospodarczych nad interesem środowiska przyrodniczego doprowadziło do poważnego
zachwiania równowagi środowiska planety. Załamanie jego odporności jest tylko kwestią
czasu. Rozpoczął się też niepokojący proces rozchwiania psychiki współczesnego człowieka
poprzez narastanie światopoglądu nihilistycznego, charakteryzującego się poczuciem braku
sensu we wszystkich wymiarach ludzkiego życia.
Chcąc mówić o zmianie, prowadzącego do unicestwienia, kierunku rozwoju cywilizacji
konieczna jest zmiana wzorców myślenia i całego systemu wartości. Rozwój powinien mieć
charakter zrównoważony, trwały, samopodtrzymujący się. Pociąga to za sobą konieczność
wprowadzenia ukierunkowanego na środowisko systemu zarządzania zarówno gospodarką,
jak i społeczeństwem.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania,  pigułkę wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,
 zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,
 ćwiczenia pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że opanowałeś wiedzę i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
Gwiazdką oznaczono zagadnienia, pytania i ćwiczenia, których zakres stanowi
poszerzenie programu nauczania. Ich zrozumienie czy też rozwiązanie może sprawić Ci
trudności. W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 wymieniać podstawowe akty prawne dotyczące ochrony środowiska,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu prawa ochrony środowiska, takimi jak
ustawa, rozporządzenie, zarządzenie, dyrektywa,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z dziedziny ochrony środowiska (m.in. takie
pojęcia, jak zanieczyszczenie środowiska, skażenie, degradacja, główne z
ródła
zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza),
 obsługiwać komputer na poziomie podstawowym,
 korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 określić strukturę organizacyjną instytucji związanych z ochroną środowiska,
 określić kompetencje organów administracji państwowej i samorządowej,
 określić rolę i kierunki działań organizacji pozarządowych,
 nawiązać współpracę z organizacjami pozarządowymi zajmującymi się ochroną
środowiska,
 określić cele polityki ekologicznej w sferze racjonalnego użytkowania zasobów
naturalnych,
 określić kierunki polityki ekologicznej w zakresie jakości środowiska,
 zastosować narzędzia i instrumenty polityki ekologicznej,
 określić kierunki oraz zakres działań polityki zrównoważonego rozwoju gospodarczego
i społecznego,
 określić z
ródła finansowania lokalnych inwestycji proekologicznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Polityka zrównoważonego rozwoju
4.1.1. Materiał nauczania
 Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego
terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo
obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując
się zasadą zrównoważonego rozwoju .
(Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 5)
Rozwój zrównoważony (ekorozwój) to planowany proces, wychodzący od analizy
warunków życia i stopnia zaspokojenia potrzeb oraz aspiracji poszczególnych grup
ludności, a także wzajemnych relacji człowieka i przyrody, zmierzający do stworzenia w
pełni zhumanizowanych stosunków społecznych i warunków gospodarczych,
umożliwiających coraz pełniejsze zaspokojenie potrzeb i aspiracji obecnych i przyszłych
pokoleń przy równoczesnym zagwarantowaniu równowagi środowiska przyrodniczego.
U podstaw idei zrównoważonego rozwoju leży chęć obudzenia poczucia
odpowiedzialności każdego człowieka za losy cywilizacji ludzkiej w rozpoczynającym się
XXI w. Pojęcie to pojawiło się po raz pierwszy w deklaracji Konferencji ONZ w Sztokholmie
w 1972 roku. Ostatecznie zdefiniowano je dwa lata póz
niej, tj. w 1975 r. na II sesji Rady
Zarządzającej UNEP (United Nations Environment Programme  Program Środowiskowy
Narodów Zjednoczonych). Przyjęto tam, że społeczeństwo realizujące ideę zrównoważonego
rozwoju to  społeczeństwo uznające nadrzędność wymogów ekologicznych, które nie mogą
zostać zakłócone przez wzrost cywilizacji, oraz rozwój gospodarki, zdolne do sterowania
własnym rozwojem w celu utrzymania równowagi i symbiozy z przyrodą, a więc realizujące
racjonalne procesy produkcyjne, racjonalną konsumpcję oraz wykorzystywanie odpadów
i dbające o przyszłościowe konsekwencje podejmowanych działań, a więc także o potrzeby
i zdrowie przyszłych pokoleń. (UNEP 1975).
Uproszczona definicja zrównoważonego rozwoju brzmi:
Rozwój zrównoważony jest to proces gwarantujący zabezpieczenie aspiracji
rozwojowych obecnej generacji bez ograniczania praw przyszłych pokoleń do
zaspokojenia ich potrzeb rozwojowych.
Konieczność wdrożenia w skali światowej zasad trwałego, zrównoważonego rozwoju
podkreślono już w 1983 r., w raporcie powołanej przez ONZ Światowej Komisji
ds. Środowiska i Rozwoju pt.  Nasza wspólna przyszłość (raport ten nazywany jest często
od nazwiska przewodniczącej Komisji premier Norwegii  Raportem Brundtland ).
W dokumencie tym uznano za główne elementy zrównoważonego rozwoju:
 zmianę jakości wzrostu gospodarczego,
 zapewnienie zatrudnienia, wyżywienia, zaopatrzenia w wodę i urządzenia sanitarne,
 utrzymanie odpowiedniego poziomu populacji ludzkiej,
 ochronę, a nawet zwiększenie ilości bogactw naturalnych,
 reorientację procesów technologicznych i sposobów zarządzania,
 integralne połączenie ekonomii z ekologią w procesie podejmowania decyzji
gospodarczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Zasady zrównoważonego rozwoju przyjęte zostały jako wytyczne dla państw
europejskich na konferencji państw  członków Europejskiej Komisji Ekonomicznej ONZ
w Bergen w maju 1990 roku. Polska podpisując Deklarację Bergeńską zobowiązała się do
stosowania tych zasad.
Ostateczne sformułowano zasady trwałego i zrównoważonego rozwoju na konferencji
ONZ w Rio de Janeiro w 1992 roku. Konferencja ta zwana też  Szczytem Ziemi
zgromadziła więcej szefów państw i rządów niż jakakolwiek inna w historii cywilizacji
ludzkiej.  Szczyt Ziemi miał być punktem zwrotnym w dziejach świata  niestety już
w trakcie jego trwania wiadomo było, że przełom w sposobie myślenia i działania w skali
globalnej nie nastąpi. Punktem wyjścia był postulat poprawy stanu środowiska
przyrodniczego i dążenia do zachowania go w dobrym stanie dla przyszłych pokoleń. Istotą
zrównoważonego rozwoju jest jednak nie tylko jednostronne traktowana (bezwzględna,
radykalna) ochrona środowiska. Zasada wiąże nierozerwalnie zachowanie zasobów
przyrodniczych dla przyszłych pokoleń z równoczesnym dążeniem do wzrostu jakości życia,
a więc rozwojem społecznym (intelektualnym, kulturowym) i gospodarczym.
Idea zrównoważonego rozwoju rozwija się od dawna także w naszym kraju. W latach
osiemdziesiątych ubiegłego wieku jej propagatorami były liczne społeczne ruchy
ekologiczne, na czele z Polskim Klubem Ekologicznym oraz środowiska naukowe. W 1980
roku uchwalona została pierwsza polska ustawa o ochronie środowiska. Wraz z początkiem
wielkich przemian społeczno-gospodarczych działania w zakresie ochrony środowiska
nabrały nowego wymiaru. Po 1989 roku opracowano pierwszą polską  Politykę ekologiczną
państwa . Dokument ten został zatwierdzony przez Sejm RP w 1991 r. i odegrał, jako
narzędzie zarządzania, kluczową rolę w kształtowaniu naszego obecnego systemu ochrony
środowiska, opartego na zasadach zrównoważonego rozwoju i gospodarki rynkowej. Warte
podkreślenia jest, że wprowadzenie w nim zasady zrównoważonego rozwoju nastąpiło jeszcze
przed pierwszym  Szczytem Ziemi , po którym idea ta została szeroko rozpowszechniona.
Teraz Polska, podobnie jak inne kraje, znajduje się na początku drogi do
zrównoważonego rozwoju. Zasada ta ciągle jeszcze nie znajduje pełnego zrozumienia
u znacznej części społeczeństwa, w tym także polityków i działaczy gospodarczych, dlatego
wdrażana jest do systemu edukacyjnego.
W 2000 roku rząd RP przyjął  Długookresową strategię trwałego i zrównoważonego
rozwoju  Polska 2025 . Dokument ten precyzuje cele polityki w zakresie wszystkich trzech
podstawowych filarów zrównoważonego rozwoju: środowiskowego, społecznego
i gospodarczego. Celem nadrzędnym tej strategii jest zapewnienie polskim rodzinom wzrostu
dobrobytu, umocnienia ich samodzielności materialnej oraz poczucia bezpieczeństwa.
W poszczególnych sektorach życia społecznego i gospodarczego określono bardziej lub mniej
szczegółowe cele. Strategia jest realizowana przez włączanie tych celów do wieloletnich
programów i dokumentów wytyczających założenia polityki sektorowej oraz regionalnej.
Wdrożenie tej zasady musi skutkować rozbudową całego systemu zarządzania środowiskiem.
Obecnie realizowana, przyjęta w 2002 roku przez Radę Ministrów  Polityka ekologiczna
państwa na lata 2003 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 2010 , jest
aktualizacją i uszczegółowieniem  II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 2010
przyjętej przez sejm w 2001 r. Jest ona zgodna z założeniami VI Programu działań Unii
Europejskiej. Przyjęta w 2002 r.  Polityka ekologiczna składa się z 7 rozdziałów:
1) Cele i zadania o charakterze systemowym,
2) Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody,
3) Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii,
4) Środowisko i zdrowie, dalsza poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego,
5) Przeciwdziałanie zmianom klimatu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
6) Ocena realizacji polityki ekologicznej,
7) Nakłady na realizację polityki ekologicznej państwa w latach 2003 2006
i w perspektywie do 2010 r.
Zadania związane z wprowadzaniem mechanizmów zarządzania środowiskiem
uwzględniono w rozdziale 1 punkt 1.1. Włączenie aspektów ekologicznych do polityk
sektorowych oraz punkt 1.2 Aktywizacja rynku do działań na rzecz środowiska. W punkcie
1.1, zapisano między innymi  wśród metod realizacji polityki ekologicznej państwa w ramach
polityk sektorowych priorytet będzie miało stosowanie tzw. dobrych praktyk gospodarowania
i systemów zarządzania środowiskowego, które pozwolą kojarzyć efekty gospodarcze
z efektami ekologicznymi... . Zapisy zawarte w punkcie 2.2, dotyczą wdrażania systemów
zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwach.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1) Jaki zapis dotyczący zrównoważonego rozwoju zawarty został w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej?
2) Co oznacza pojęcie  zrównoważony rozwój ?
3) Kiedy sformułowano pojęcie zrównoważonego rozwoju?
4) W którym roku Sejm RP przyjął pierwszą  Politykę ekologiczną państwa ?
5) Jaki jest główny cel  Długookresowej strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju
Polska 2025 ?
6) Jaki był cel aktualizacji  II Polityki ekologicznej państwa na lata 2002 2010 ? *
7) Czy w  Polityce ekologicznej państwa na lata 2003 2006 z uwzględnieniem
perspektywy na lata 2007 2010 poruszono problemy dotyczące zarządzania
środowiskiem?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz, na podstawie literatury, etapy kształtowania się idei zrównoważonego rozwoju
począwszy od Konferencji ONZ w Sztokholmie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) poszukać literatury dotyczącej tematyki zrównoważonego rozwoju,
2) opisać etapy kształtowania się tej idei aż do chwili obecnej.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Zdefiniuj pojęcie  rozwój zrównoważony . Dokonaj oceny realizacji założeń tych
rozdziałów w Twojej miejscowości (gminie, regionie).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się pojęciem zrównoważonego rozwoju,
2) zapoznać się z drugim i czwartym rozdziałem Polityki ekologicznej państwa na lata
2003 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 2010,
3) zapoznać się z programami ochrony środowiska dotyczącymi wybranej miejscowości
(gminy, regionu),
4) przeanalizować realizację tych programów pod kątem realizacji Polityki ekologicznej
państwa,
5) przedyskutować z kolegami w klasie swoje spostrzeżenia,
6) dokonać wspólnie z klasą oceny realizacji założeń analizowanego dokumentu,
7) wypisać wnioski na tablicy,
8) zastanowić się w jaki sposób można by skuteczniej realizować założenia Polityki
ekologicznej w miejscowości,
9) opracować poster prezentujący możliwości skutecznej realizacji polityki w miejscowości
(gminie, regionie).
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Polityka ekologiczna państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata
2007 2010,
 materiały dotyczące realizacji zadań z dziedziny ochrony środowiska w miejscowości
(gminie, regionie),
 literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Opracuj własną koncepcję lokalnej polityki ekologicznej dla wybranego regionu (gminy,
powiatu).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z literaturą zamieszczoną na końcu poradnika dla ucznia,
2) zapoznać się z problemami ochrony środowiska i zarządzania ochroną środowiska
w wybranym regionie,
3) napisać projekt lokalnej polityki ekologicznej,
4) przedyskutować projekt w klasie,
5) opracować wspólnie z klasą koncepcję polityki ekologicznej dla wybranego regionu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia,
 dane dotyczące ochrony środowiska w wybranym regionie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wyjaśnić pojęcie rozwój zrównoważony?
2) wymienić główne elementy zrównoważonego rozwoju, które
zapisane zostały w raporcie  Nasza wspólna przyszłość ?
3) opisać, jaką rolę odegrało przyjęcie przez Sejm RP w 2001 roku
Polityki ekologicznej państwa?
4) powiedzieć, na jakiej konferencji zasady zrównoważonego rozwoju
przyjęte zostały jako wytyczne dla krajów europejskich?
5) omówić główne założenia Polityki ekologicznej państwa
na lata 2003 2006 z uwzględnieniem perspektywy
na lata 2007 2010?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.2. Podstawy zarządzania środowiskiem*
4.2.1. Materiał nauczania
System zarządzania środowiskiem zaliczany jest do grupy systemów informacyjnych.
Oznacza to, że jego funkcjonowanie w głównej mierze zależy od przepływu informacji
(Poskrobko B. 1998). Termin informacja pochodzi od łacińskich słów informatio 
wyobrażenie, wizerunek i informare  formować, informować, tworzyć wizerunek.
Informacja jest pojęciem abstrakcyjnym odnoszącym się do odwzorowywania świata
materialnego w świadomości ludzkiej. Istotą informacji w zarządzaniu jest zmniejszenie
(bądz
eliminacja) stopnia niewiedzy decydenta. Każda informacja ma określoną treść
i określoną postać (nośnik), od której zależy wierność przekazu. Przez pojęcie jakości
informacji rozumie się jej kompletność, wiarygodność, rzetelność oraz spójność i aktualność.
Użyteczność informacji w procesie zarządzania uzależniona jest od jej powiązania
z sytuacjami decyzyjnymi w środowisku, przedsiębiorstwie, gminie, regionie czy też całym
państwie.
Proces zarządzania środowiskiem wymaga uwzględnienia oczekiwań oraz wkładu
(pozytywnego i negatywnego) wszystkich jego uczestników: społeczności lokalnej,
przedsiębiorców, instytucji i urzędów rządowych i samorządowych oraz grup interesu
(jednostkowego, społecznego, lokalnego i ponadlokalnego) (Podręcznik ICLEI 1997). Biorąc
to pod uwagę należy podkreślić, że system zarządzania środowiskiem odbiega,
a przynajmniej odbiegać powinien od tych, opisywanych w nauce o zarządzaniu, systemów,
gdzie przywiązuje się znacznie większą wagę do systemu zarządzającego (decyzyjnego)
odsuwając na plan dalszy obiekt zarządzania. W przypadku podejmowania decyzji
środowiskowych obiekt zarządzania powinien zostać włączony w proces decyzyjny.
System zarządzania środowiskiem obejmuje zarządzanie użytkowaniem, ochroną
i kształtowaniem środowiska na obszarze państwa, województwa, powiatu, gminy oraz
zarządzanie ochroną środowiska w przedsiębiorstwie. Jest on uzależniony od
uwarunkowań politycznych, polityki ekologicznej państwa oraz narzędzi zarządzania
(Poskrobko 1998).
Narzędzia zarządzania to instytucje polityczne i prawne oraz środki instrumenty
i procedury zarządzania, a więc wszystko to, co zapewnia organizację systemu, jego
wewnętrzne funkcjonowanie i regulacyjne oddziaływanie na obiekt zarządzania.
Środki zarządzania to takie narzędzia, które organizują system. Do środków
zarządzania zalicza się regulacje prawne o charakterze szczegółowym organizujące system
(ustawy, rozporządzenia, strategie, statuty), jednostki organizacyjne systemu (urzędy,
agencje, organizacje, rady, komisje), podsystem informacji,dzięki któremu system
zarządzania funkcjonuje oraz podsystem programowania i planowania, który ustala hierarchię
celów, zapewniając realizację założeń polityki ekologicznej (Poskrobko 1997).
Właściwie opracowany model zarządzania środowiskiem obejmować powinien trzy
ściśle ze sobą powiązane czynniki: środowisko, społeczeństwo i gospodarka. Zależność
między tymi czynnikami zilustrowano na rysunku 1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 1. Trzy czynniki (systemy) wchodzące w skład zintegrowanego systemu zarządzania środowiskiem.
y
ródło: Opracowanie własne.
Warto zwrócić uwagę na, nie zawsze dostrzeganą przez ekonomistów nadrzędność
czynnika środowiskowego nad dwoma pozostałymi. Społeczeństwo i gospodarka nie mogą
funkcjonować w oderwaniu od środowiska, natomiast środowisko świetnie sobie bez
pozostałych dwóch czynników poradzi. Efektywne zarządzanie środowiskiem ma
doprowadzić do stanu równowagi wzajemne oddziaływania (pozytywne i negatywne)
wszystkich trzech czynników. Dlatego też model przedstawiający te trzy czynniki jako
równoważne może w pewien sposób ułatwić zrozumienie konieczności zrównoważenia ich
wpływów (rys. 2).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Rys. 2. Wzajemne sprzężenie systemów środowisko, społeczeństwo i gospodarka.
y
ródło: Poskrobko B.: Zarządzanie środowiskiem. Polskie Wyd. Ekonomiczne, Warszawa 1998.
Zarządzanie środowiskiem wiązane jest na ogół z systemem zarządzania jakością oraz
zarządzania ryzykiem. Początkowo ten rodzaj zarządzania jako narzędzie doskonalenia
jakości, opracowany został dla przedsiębiorstw przemysłowych a następnie zaadaptowany na
potrzeby samorządów lokalnych i innych instytucji i organizacji. Podstawę do jego wdrożenia
stanowi wydane przez Parlament Europejski i Radę Europy w 1993 roku rozporządzenie
w sprawie dobrowolnego uczestnictwa firm przemysłowych w systemie zarządzania
środowiskowego oraz przeglądów ekologicznych EMAS (Environmental Menagement and
Audit Scheme) znowelizowane rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
19 marca 2001 r. (Nr 761/2001/WE). Warto zapoznać się z tym rozporządzeniem.
W rozporządzeniu określono zakres zarządzania, który obejmuje:
 okresowe przeglądy ekologiczne (audyty) i ciągłą kontrolę stopnia negatywnego
oddziaływania organizacji na środowisko,
 obowiązek spełniania przez organizację wymagań prawnych i norm ochrony środowiska,
 opracowanie i wdrażanie strategii oraz polityki zmniejszania ekologicznej uciążliwości
procesów produkcyjnych i wytwarzanych wyrobów,
 posiadanie przez organizację programu osiągania celów ochrony środowiska,
 edukację ekologiczną pracowników organizacji i ich ciągłe zaangażowanie na rzecz
ochrony środowiska,
 stosowanie najlepszej z istniejących, proekologicznej i ekonomicznie racjonalnej
technologii.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Wdrożenie i realizacja systemu EMAS wymaga wstępnej inspekcji, dokonanej przez
akredytowaną instytucję, poddania publicznej ocenie podejmowanych działań (publikowanie
programów środowiskowych i raportów z ich realizacji) oraz zastosowania najlepszej
z dostępnych technologii. Certyfikat EMAS może być przyznawany obiektowi (zakładowi,
wydziałowi) lub całej organizacji (przedsiębiorstwu, gminie).
W oparciu o rozporządzenie Unii Europejskiej Sejm RP uchwalił ustawę z dnia
12 marca 2004 r. o krajowym systemie ekozarządzania i audytu EMAS (Dz. U. 2004 r. Nr 70,
poz. 631), która stanowi podstawę wdrożenia tego systemu w Polsce.
W 1992 roku do prac nad ogólnoświatową procedurą zarządzania środowiskowego
w przedsiębiorstwach przystąpiła również Międzynarodowa Organizacja Standaryzacji (ISO).
Powołano strategiczną grupę ds. Środowiska i utworzono Komitet Techniczny
odpowiedzialny za opracowanie, w kolejnych latach, następujących narzędzi zarządzania:
 system zarządzania środowiskowego (ISO 14001, ISO 14004),
 przeglądy ekologiczne (audyty) (ISO 14010-14013 i 14015),
 etykietowanie (ISO 14020-14024),
 ocena efektu zarządzania środowiskowego (ISO 14031),
 analiza cyklu życia produktu (ISO 14050),
 aspekty ekologiczne i normalizacja produktu (ISO14060).
Skuteczne zarządzanie środowiskiem wymaga znajomości zarówno rozporządzenia
EMAS jak i norm jakości ISO.
W  Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na
lata 2007 2010 (Rozdział 1 p. 1.2) zapisano m.in.:  Duże nadzieje jeśli chodzi
o kształtowanie świadomości ekologicznej i współodpowiedzialności za stan środowiska
wśród przedsiębiorców, sprzyjające rozwiązywaniu problemów środowiskowych
z wykorzystaniem partnerskiego dialogu i współdziałania instytucji publicznych ze sferą
biznesu, były i nadal są wiązane z upowszechnieniem w przedsiębiorstwach, na zasadzie
dobrowolności, systemów zarządzania środowiskowego, spełniających wymagania
stosownych, międzynarodowych i krajowych norm lub uzgodnionych przez zainteresowane
podmioty uregulowań o charakterze programowym (przede wszystkim normy PN-EN-ISO
14001 i norm związanych Rozporządzenia Rady 761/201/WE w sprawie możliwości
dobrowolnego udziału organizacji w systemie zarządzania środowiskowego i przeglądów
ekologicznych Wspólnoty  EMAS, Programu  Odpowiedzialność i Troska ...) oraz Ruchu
Czystszej Produkcji działającego zgodnie z Deklaracją Czystszej Produkcji przyjętą przez
UNEP .
Systemy zarządzania środowiskowego tworzone zgodnie z normą ISO 14000
i rozporządzeniem EMAS są najbardziej rozbudowane i towarzyszą im najbardziej rozwinięte
procedury certyfikacji.
Niektóre korzyści wynikające z zastosowania systemu zarządzania ochroną środowiska
wg dyrektywy EMAS lub normy ISO 14001:
 poprawa wizerunku organizacji w mass mediach,
 poprawa kontaktów z klientami,
 uznanie społeczne, ruchów ekologicznych, urzędów i instytucji państwowych,
 spełnienie wymagań prawnych i normatywnych w zakresie bhp,
 poprawa stanu środowiska,
 zmniejszenie kosztów na usuwanie odpadów,
 zmniejszenie kosztów zużycia energii,
 poprawa klimatu pracy w przedsiębiorstwie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do jakich systemów zarządzania zaliczamy system zarządzania środowiskiem?
2. Jakie znaczenie ma informacja w zarządzaniu środowiskiem?*
3. Jakie trzy czynniki muszą być uwzględnione w procesie zarządzania środowiskiem?*
4. Co rozumiesz pod pojęciem EMAS?*
5. Czego dotyczy norma ISO 14001?*
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1*
Scharakteryzuj system zarządzania środowiskowego EMAS.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z rozporządzeniem Rady Europy z dnia 19 marca 2001 r. w sprawie
dobrowolnego uczestnictwa organizacji w systemie zarządzania środowiskowego EMAS,
2) scharakteryzować system EMAS.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2*
Opisz system zarządzania środowiskowego zgodnego z normą ISO 14001 na przykładzie
wybranego zakładu pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dowiedzieć się, który z okolicznych zakładów przemysłowych, bądz
która z instytucji
wdrożyła, bądz
wdraża normę ISO,
2) zapoznać się z wymaganiami normy ISO 14001 i innymi normami jakości ISO,
3) zapoznać się z systemem zarządzania w tym zakładzie,
4) opisać ten system zarządzania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 informacja o systemie zarządzania w wybranym zakładzie,
 wymagania norm ISO 14000,
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić cechy jakości informacji?
2) opisać rolę informacji w zarządzaniu?
3) podać trzy czynniki, które należy uwzględnić
w procesie zarządzania środowiskiem?
4) scharakteryzować zakres zarządzania zgodnie z EMAS?
5) podać, czego dotyczy norma ISO 14001?
6) podać definicję narzędzi zarządzania?
7) podać przykłady środków zarządzania?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
4.3. Instytucje związane z ochroną środowiska
4.3.1. Materiał nauczania
Sejm RP  jest najwyższym organem władzy ustawodawczej. Stanowi, przy
współudziale Senatu, prawo krajowe oraz sprawuje kontrolę nad działalnością innych
organów państwowych, ma udział w tworzeniu rządu, uchwala dla niego wotum nieufności
i wotum zaufania, uchwala budżet państwa. Sejm ustanawia podstawy prawne ochrony
środowiska w Polsce oraz akceptuje założenia polityki ekologicznej państwa. Problematyką
ochrony środowiska oraz ochrony nieodnawialnych jego zasobów, gospodarki wodnej, dróg
wodnych śródlądowych, meteorologii, hydrologii, geologii oraz leśnictwa i gospodarki leśnej
zajmuje się sejmowa Komisja Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.
Rada Ministrów  jest najwyższym organem władzy wykonawczej. Do Rady Ministrów
należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych
i samorządu terytorialnego. Prezes Rady Ministrów sprawuje kontrolę nad samorządem
w granicach i formach określonych w konstytucji i ustawach. Za politykę Rządu w dziedzinie
ochrony środowiska odpowiada Minister Środowiska.
Minister Środowiska  będąc członkiem Rady Ministrów uczestniczy w prowadzeniu
polityki wewnętrznej i zagranicznej RP nie zastrzeżonej dla innych organów państwowych
i samorządu terytorialnego, w szczególności przez:
 zapewnienie wykonywania ustaw,
 wydawanie rozporządzeń i zarządzeń,
 koordynowanie i kontrolę prac organów administracji rządowej,
 inicjowanie i opracowywanie, w zakresie działu którym kieruje polityki Rządu oraz
przedstawiania w tym zakresie inicjatyw i odpowiednich projektów aktów normatywnych
na posiedzeniu Rady Ministrów,
 realizację polityki ustalonej przez Radę Ministrów.
[Konstytucja RP, art.146 i 147; Ustawa o Radzie Ministrów (Dz.U. 2003 r. Nr 24, poz. 199,
Nr 80, poz. 717), art. 7 ust. 2 4; Ustawa o działach administracji rządowej (Dz. U. 1997,
Nr 141, poz. 943), art. 34].
Na temat szczegółowego zakresu kompetencji Ministra Środowiska piszemy
w następnym podrozdziale.
W celu zapewnienia możliwie najlepszej realizacji polityki ekologicznej Rządu Minister
Środowiska powołuje organy doradcze i opiniotwórcze. Do organów tych zaliczamy:
 Komisję Dokumentacji Geologiczno-Inżynierskich,
 Komisję Dokumentacji Hydrogeologicznych,
 Komisję ds. Organizmów Genetycznie Zmodyfikowanych,
 Komisję Nagród przyznawanych za szczególne osiągnięcia naukowo-badawcze z zakresu
ochrony, kształtowania i użytkowania środowiska oraz jego zasobów,
 Komisję Opracowań Kartograficznych,
 Komisję Zasobów Kopalin,
 Krajową Komisję ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko,
 Krajową Radę Gospodarki Wodnej,
 Państwową Radę Ochrony Przyrody,
 Państwową Radę Ochrony Środowiska,
 Radę Geologiczną,
 Radę Leśnictwa.
Warto zapoznać się z podstawami prawnymi oraz zakresem działania poszczególnych
organów doradczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Do jednostek podległych lub nadzorowanych przez Ministra Środowiska należą:
A. Jednostki badawczo-rozwojowe:
Instytut Badawczy Leśnictwa w Warszawie,
Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach,
Instytut Melioracji i Gospodarki Wodnej w Warszawie,
Instytut Ochrony Środowiska w Warszawie,
Państwowy Instytut Geologiczny.
B. Parki Narodowe:
Babiogórski Park Narodowy,
Białowieski Park Narodowy,
Biebrzański Park Narodowy,
Bieszczadzki Park Narodowy,
Drawieński Park Narodowy,
Gorczański Park Narodowy
Kampinowski Park Narodowy,
Karkonoski Park Narodowy
Magurski Park Narodowy,
Narwiański Park Narodowy,
Ojcowski Park Narodowy,
Park Narodowy  Bory Tucholskie ,
Park Narodowy Gór Stołowych,
Park Narodowy  Ujście Warty ,
Pieniński Park Narodowy,
Poleski Park Narodowy,
Roztoczański Park Narodowy,
Słowiński Park Narodowy,
Świętokrzyski Park Narodowy,
Tatrzański Park Narodowy,
Wielkopolski Park Narodowy,
Wigierski Park Narodowy,
Woliński Park Narodowy.
C. Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej:
RZGW w Gdańsku,
RZGW w Gliwicach,
RZGW w Krakowie,
RZGW w Poznaniu,
RZGW w Szczecinie,
RZGW w Warszawie,
RZGW we Wrocławiu.
D. Pozostałe jednostki organizacyjne m. in.
Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie.
Zgodnie z art. 376 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U.
2001 r. Nr 62, poz. 627 z póz
n. zm.) organami ochrony środowiska są:
1) wójt, burmistrz, prezydent miasta,
2) starosta,
3) wojewoda,
4) minister właściwy ds. środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Na tej podstawie do urzędów właściwych do spraw środowiska zaliczyć można
(w zależności od kompetencji) także urzędy miast, gmin, starostwa powiatowe i urzędy
wojewódzkie.
O kompetencjach ww. organów piszemy w kolejnym podrozdziale poradnika.
Do, podległych wojewodzie, instytucji związanych z ochroną środowiska należą parki
krajobrazowe. Park krajobrazowy zgodnie z ustawą o ochronie przyrody obejmuje obszar
chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory
krajobrazowe w celu ich zachowania , popularyzacji tych wartości w warunkach
zrównoważonego rozwoju. Utworzenie parku oraz struktura organizacyjna parku jest
określana przez wojewodę w drodze rozporządzenia.
Inspekcja Ochrony Środowiska
Organy Inspekcji Ochrony Środowiska działają na podstawie przepisów ustawy z dnia
20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tj. Dz.U. z 2002 r.Nr 112, poz. 982).
W myśl tej ustawy:  Główny Inspektor Ochrony Środowiska jest centralnym organem
administracji rządowej, powołanym do kontroli przestrzegania przepisów o ochronie
środowiska oraz badania stanu środowiska, nadzorowanym przez ministra właściwego
ds. środowiska .
Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują:
 Główny Inspektor Ochrony Środowiska,
 Wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska jako
kierownika Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska.
O kompetencjach organów Inspekcji Ochrony Środowiska piszemy także w kolejnym
podrozdziale poradnika.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki organ sejmowy zajmuje się ochroną środowiska?
2. Co należy do obowiązków Ministra Środowiska jako członka Rady Ministrów?
3. Jakie organy doradcze powołuje Minister Środowiska?
4. Jakie jednostki podlegają lub są nadzorowane przez Ministra Środowiska?
5. W jakiej ustawie określono zakres działania Inspekcji Ochrony Środowiska?
6. Jakie  organy ochrony środowiska określone zostały w ustawie  Prawo ochrony
środowiska ?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz działania sejmowej Komisji Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych
i Leśnictwa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z kompetencjami sejmowej Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów
Naturalnych i Leśnictwa,
2) zapoznać się ze sprawozdaniami Komisji za rok 2004 (dostępnymi na stronie
internetowej Sejmu),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
3) wypisać, nad jakimi ustawami pracowała Komisja w badanym roku,
4) wypisać, jakie inne akty prawne opiniowała Komisja,
5) opisać zakres działania Komisji.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu lub wydruk sprawozdania Komisji Ochrony
Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa za 2004 r.
 kompetencje sejmowej Komisji OŚ ZNiL
Ćwiczenie 2
Opisz kompetencje i zakres działania organów doradczych i opiniotwórczych Ministra
Środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) korzystając z literatury lub z informacji zawartych na stronach internetowych
Ministerstwa Środowiska zapoznać się z zakresem działania i kompetencjami
poszczególnych organów doradczych,
2) opisać ich kompetencje i zakres działania.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Opisz kompetencje oraz działalność Państwowej Rady Ochrony Środowiska w 2004 r.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1. zapoznać się z kompetencjami Państwowej Rady Ochrony Środowiska,
2. zapoznać się ze sprawozdaniem z działalności Rady w roku 2004,
3. opisać kompetencje i zakres działania Rady.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu,
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 4
Opisz cel powoływania parków narodowych i zakres nadzoru sprawowanego przez
Ministra Środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z ustawą o ochronie przyrody,
2) zapoznać się z zawartą w ww. ustawie definicją parku narodowego,
3) zapoznać się z celami tworzenia parków narodowych,
4) zapoznać się z zakresem nadzoru pełnionego przez Ministra Środowiska nad parkami,
5) opisać cel powoływania parków i zakres nadzoru sprawowanego przez Ministra
Środowiska
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Wyposażenie stanowiska pracy:
 komputer z dostępem do Internetu.
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) określić obowiązki Ministra Środowiska jako członka Rady Ministrów?
2) wymienić organy doradcze Ministra Środowiska?
3) wymienić organy ochrony środowiska określone w ustawie
Prawo ochrony środowiska?
4) wymienić, które z organów doradczych wyszczególnione zostały
w ustawie Prawo ochrony środowiska?
5) zdefiniować pojęcie  park krajobrazowy ?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4.4. Struktura organizacyjna ochrony środowiska w Polsce
oraz kompetencje administracji publicznej
w dziedzinie zarządzania środowiskiem
4.4.1 Materiał nauczania
Organizacja ochrony środowiska w naszym kraju ulega systematycznym
przekształceniom. Już w 1972 roku w miejsce Centralnego Urzędu Gospodarki Wodnej
utworzono Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska.
Ministerstwo to opracowało projekt pierwszej polskiej ustawy o ochronie i kształtowaniu
środowiska, która została uchwalona przez sejm 31 stycznia 1980 r. Na mocy tej ustawy
powołana została m.in. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska.
W 1983 r. utworzono Urząd Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przekształcony
następnie w Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa,
przekształcone z kolei w 1999 roku w Ministerstwo Środowiska. W 1998 roku w ramach
przygotowań do reformy administracji publicznej dokonano również zmiany nazwy
Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska na Inspekcję Ochrony Środowiska, zmieniając jej
strukturę i zakres kompetencji.
Reforma administracji publicznej  utworzenie samorządowych powiatów i podziału
kompetencji w zarządzaniu województwami między wojewodów jako przedstawicieli
administracji rządowej, a samorząd województwa spowodował istotne zmiany kompetencji
organów i jednostek odpowiedzialnych za ochronę środowiska (ustawa z dnia 24 lipca 1998 r.
o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej
 w związku z reformą ustrojową państwa (Dz.U. Nr 106, poz. 668).
Obecna struktura ochrony środowiska w Polsce określona została w ustawie z dnia
27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (z póz
niejszymi zmianami) i ustawie z dnia
20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska.
Struktura ochrony środowiska obejmuje trzy piony: administrację publiczną, Inspekcję
Ochrony Środowiska i fundusze strukturalne. Ustawa Prawo ochrony środowiska określa
obowiązki administracji publicznej w zakresie ochrony środowiska oraz strukturę i sposoby
funkcjonowania funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. W ustawie o Inspekcji
Ochrony Środowiska określono natomiast zadania organów tej Inspekcji.
Kompetencje poszczególnych organów ulegają częstym zmianom i dlatego osoby
zajmujące się zarządzaniem ochroną środowiska powinny na bieżąco śledzić zmiany
w prawie ochrony środowiska.
Zgodnie z art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska, organami ochrony środowiska są:
1) wójt, burmistrz, prezydent miasta,,
2) starosta,
3) wojewoda,
4) minister właściwy ds. środowiska.
Zgodnie z art. 379. ww. ustawy za organ ochrony środowiska można uznać także
marszałka województwa.
Kompetencje organów administracji publicznej można (w uproszczeniu) podzielić na
następujące grupy zadań:
 zadania o charakterze bezpośredniowykonawczym, polegające na budowie komunalnej
infrastruktury ochrony środowiska (różne inwestycje komunalne), np. budowa zakładu
utylizacji odpadów lub oczyszczalni ścieków oraz dotyczące zapewnienia ładu
przestrzennego leżą w kompetencjach samorządu gminy. Od 28 lipca 2005 r. wójtowie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
przejęli część kompetencji starostów w zakresie zadań zobowiązaniowo-
reglamentacyjnych, np. może w drodze decyzji nałożyć na prowadzącego instalację lub
użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów
wielkości emisji wykraczających poza obowiązek określony w ustawie, jeżeli
z przeprowadzonej kontroli wynika przekroczenie standardów emisyjnych (Art. 150
ustawy Prawo ochrony środowiska).
 zadania o charakterze zobowiązaniowo  reglamentacyjnym, obejmujące procedury
ustalania poprzez decyzje administracyjne treści oraz zakresu obowiązków innych
podmiotów korzystających ze środowiska lub na nie oddziałujących, w tym określanie
dopuszczalnych norm zanieczyszczeń przypisane są wojewodzie lub staroście
realizującemu zadania należące do administracji rządowej. Organem opiniodawczo-
doradczym wojewody w zakresie wpływu działalności gospodarczej i inwestycji na
środowisko jest Wojewódzka Komisja ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko.
 zadania o charakterze kontrolno-nadzorczym polegające na monitoringu środowiska oraz
doraz
nej kontroli jego stanu i przestrzegania, przez podmioty korzystające ze środowiska,
prawa ochrony środowiska i decyzji administracyjnych realizowane są głównie przez
Inspekcję Ochrony Środowiska oraz wojewodę i działających w jego imieniu
wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska. Uprawnienia kontrolne mają również
samorządy.
 zadania związane z tworzeniem i realizacją polityki ochrony środowiska,
opracowywaniem projektów aktów prawnych, wydawaniem rozporządzeń
wykonawczych, nadzorem nad podległymi jednostkami należą do kompetencji Ministra
Środowiska.
Szczegółowy zakres działania Ministra Środowiska zgodnie z art. 33 ust. 1 pkt 1 ustawy
o Radzie Ministrów określony został w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia
11 czerwca 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Środowiska (Dz.U.
2004. Nr 134, poz 1438). Zgodnie z regulacją tego rozporządzenia Minister Środowiska
kieruje działami administracji rządowej gospodarka wodna i środowisko oraz wykonuje
zadania związane z programem  Wisła 2020 .
Dział gospodarka wodna, zgodnie ustawą o działach administracji rządowej, obejmuje
sprawy:
 kształtowania ochrony i racjonalnego wykorzystania zasobów wodnych,
 utrzymania śródlądowych wód powierzchniowych, stanowiących własność Skarbu
Państwa wraz z infrastrukturą techniczną związaną z tymi działaniami, obejmującą
budowle oraz urządzenia wodne,
 budowy, modernizacji oraz utrzymania śródlądowych dróg wodnych,
 ochrony przeciwpowodziowej, w tym budowy, modernizacji oraz utrzymania urządzeń
wodnych zabezpieczających przed powodzią oraz koordynacji przedsięwzięć, służących
osłonie i ochronie przeciwpowodziowej,
 funkcjonowania państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej, państwowej służby
hydrologicznej z wyłączeniem zadań monitoringu wód podziemnych,
 współpracy międzynarodowej na wodach granicznych.
Dział środowisko obejmuje sprawy:
 ochrony i kształtowania środowiska oraz racjonalnego wykorzystania zasobów,
 ochrony przyrody, w tym w parkach narodowych i krajobrazowych, rezerwatach
przyrody oraz gatunków roślin i zwierząt prawnie chronionych, lasów, zwierzyny
i innych tworów przyrody,
 geologii,
 gospodarki zasobami naturalnymi,
 kontroli przestrzegania wymagań ochrony środowiska i badania stanu środowiska,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
 leśnictwa,
 organizmów genetycznie zmodyfikowanych, z wyjątkiem spraw związanych
z wydawaniem zezwoleń na wprowadzenie do obrotu żywności i środków
farmaceutycznych.
Właściwości rzeczowe organów ochrony środowiska określone zostały w art. 378 ustawy
Prawo ochrony środowiska a kompetencje organów w art. 379 tej ustawy.
1) Do wymienionych w omawianej ustawie instytucji ochrony środowiska należą:
2) Państwowa Rada Ochrony Środowiska,
3) Komisje ds. oceny oddziaływania na środowisko,
4) Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej,
5) Krajowa Rada Ekozarządzania (o której mowa w ustawie z dnia 12 marca 2004 r,
o krajowym systemie doradztwa i audytu EMAS.
 Do zakresu działania Państwowej Rady Ochrony Środowiska należy opracowanie dla
ministra właściwego do spraw środowiska, opinii w sprawach ochrony środowiska, a także
przedstawienie propozycji i wniosków zmierzających do tworzenia warunków
zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska oraz zachowania jego stanu (Art. 388
ustawy Prawo ochrony środowiska).
Krajowa Komisja do Spraw Ocen Oddziaływania na Środowisko jest także organem
doradczym Ministra Środowiska. Do zadań Komisji należy w szczególności:
 wydawanie opinii w sprawach przedłożonych przez Ministra Środowiska,
 monitorowanie funkcjonowanie systemu ocen oddziaływania na środowisko oraz
przedstawianie opinii i wniosków, w tym dotyczących metodologii i programów
szkoleniowych w zakresie ocen oddziaływania na środowisko,
 wydawanie opinii w sprawach projektów aktów prawnych dotyczących systemu ocen
oddziaływania na środowisko,
 współpraca z innymi komisjami.
Na zasadach określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska działają: Narodowy
Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkie fundusze ochrony
środowiska i gospodarki wodnej, powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki
wodnej oraz gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Organizacja
i kompetencje tych funduszy omówione zostały w podrozdziale poświęconym finansowaniu
inwestycji ekologicznych.
Inspekcja Ochrony Środowiska
Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska wykonują Główny Inspektor Ochrony
Środowiska i wojewoda przy pomocy Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska.
Do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska należą m.in:
1) kontrola przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu
przyrody,
2) kontrola przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska,
3) udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,
4) udział w przekazywaniu do użytku obiektów lub instalacji realizowanych jako
przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko,
5) kontrola eksploatacji instalacji i urządzeń chroniących środowisko przed
zanieczyszczeniem,
6) podejmowaniem decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem
wymagań związanych z ochroną środowiska lub naruszeniem warunków korzystania ze
środowiska,
7) współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji państwowej,
samorządu terytorialnego i obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi,
8) organizowanie i koordynowanie państwowego monitoringu środowiska, prowadzenie
badań jakości środowiska, obserwacji oceny jego stanu oraz zachodzących zmian,
9) opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych,
10) inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz
usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego,
11) kontrola przestrzegania przepisów o opakowaniach i materiałach opakowaniowych,
12) kontrola przestrzegania przepisów o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej,
13) kontrola przestrzegania przepisów i uzyskanych na ich podstawie zezwoleń w zakresie
postępowania z organizmami genetycznie modyfikowanymi,
14) weryfikacja rocznych sprawozdań o handlu uprawnieniami do emisji gazów
cieplarnianych i innych substancji.
Zwierzchni nadzór nad wykonywaniem tych zadań sprawuje Minister Środowiska.
Znajomość struktury i kompetencji administracji publicznej zajmującej się zarządzaniem
ochroną środowiska stanowi podstawę efektywnego zarządzania przedsiębiorstwem,
instytucją czy inną jednostką wdrażającą system zarządzania środowiskowego.
4.4.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. W jakich aktach prawnych określono strukturę organów administracji publicznej
odpowiedzialnych za ochronę środowiska w Polsce?
2. Jakie znasz organy ochrony środowiska?
3. Czy potrafisz wymienić, określone w ustawie Prawo ochrony środowiska, instytucje
ochrony środowiska?
4. Jakie zadania w zakresie ochrony środowiska spoczywają na wójcie?
5. Kto wykonuje działania Inspekcji Ochrony Środowiska w województwie?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zapoznaj się z właściwościami oraz kompetencjami wójta i starosty jako organów
ochrony środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z art. 378 i 379 ustawy Prawo ochrony środowiska,
2) wypisać kompetencja wójta,
3) wypisać kompetencje starosty,
4) przyswoić sobie właściwości i kompetencje tych organów.
Wyposażenie stanowiska pracy.
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia,
 komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Ćwiczenie 2
Zapoznaj się z właściwościami oraz kompetencjami wojewody jako organu ochrony
środowiska.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z art. 378 i 379 ustawy Prawo ochrony środowiska,
2) wypisać kompetencja wojewody,
3) określić zakres współpracy wojewody ze starostami i wójtami,
4) przyswoić sobie właściwości i kompetencje tego organu.
Wyposażenie stanowiska pracy.
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia,
 komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 3
Określ działania wójta po otrzymaniu informacji od mieszkańców, że zlokalizowany na
terenie gminy zakład zatruwa środowisko zanieczyszczając powietrze spalinami z lokalnej
kotłowni (podejrzenie nielegalnego spalania odpadów).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z właściwościami i kompetencjami wójta jako organu ochrony środowiska,
określonymi w ustawie Prawo ochrony środowiska,
2) wypisać działania, jakie powinien podjąć wójt podając podstawy prawne tych działań,
3) zastanowić się i podać, z jakimi innymi organami i instytucjami wójt powinien podjąć
współpracę w przypadku potwierdzenia się informacji o przekroczeniu prawa przez
zakład,
4) określić, jakie konsekwencje grożą zakładowi w przypadku stwierdzenia łamania prawa
ochrony środowiska,
5) przeprowadzić dyskusję w klasie,
6) wypisać działania wójta na tablicy.
Wyposażenie stanowiska pracy
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia,
 komputer z dostępem do Internetu.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić instytucje ochrony środowiska określone w ustawie
Prawo ochrony środowiska?
2) wymienić organy ochrony środowiska określone w ustawie
Prawo ochrony środowiska?
3) określić kompetencje wojewody w zakresie ochrony środowiska?
4) wymienić kompetencje Państwowej Rady Ochrony Środowiska?
5) wymienić zadania Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na
Środowisko?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.5. Organizacje pozarządowe
4.5.1. Materiał nauczania
W Polsce istnieje ponad 600 organizacji o charakterze ekologicznym, zróżnicowanych
pod względem struktury, zakresu działania, zaplecza społecznego oraz podstaw
ideologicznych cechujących poszczególne grupy i środowiska tych organizacji. Jest to
uwarunkowane między innymi obciążeniami kulturowymi (np. brakiem tradycji
wolontariatu), zmianami zachodzącymi w naszym kraju oraz różnorodnością i ilością
problemów dotyczących ochrony środowiska.
Do podstawowych celów deklarowanych przez społeczne ruchy ekologiczne należą:
 uświadamianie problemów ekologicznych społeczeństwu oraz edukacja poprzez
upowszechnianie treści ekologicznych w różnych grupach społecznych i zawodowych
(informowanie o problemach, możliwościach działania proekologicznego, propagowanie
nowych wzorców życia, pracy, produkcji, wypoczynku),
 konkretne działania w sferze ochrony i kształtowania środowiska przyrodniczego
(likwidowanie negatywnych dla środowiska skutków działania innych podmiotów),
 wywieranie nacisku w celu nakłonienia decydentów do podjęcia określonych decyzji
korzystnych dla środowiska lub zmianę już podjętych decyzji, które mogą spowodować
jego zagrożenie,
 tworzenie nowych koncepcji rozwoju gospodarczego i społecznego, które umożliwiają
rozwiązywanie zaistniałych problemów zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju,
 dążenie do zmiany stosunku człowieka do przyrody (zmiana sposobu widzenia miejsca
człowieka w przyrodzie przez propagowanie zachowań proekologicznych).
Organizacją o najdłuższej tradycji w Polsce jest Liga Ochrony Przyrody, założona
w 1928 roku, której głównym zadaniem jest skupianie wysiłków Towarzystw naukowych,
krajoznawczych i turystycznych oraz środowisk nauczycielskich i uczniowskich
zmierzających do ochrony środowiska przyrodniczego. W zakres działań organizacji na rzecz
ochrony środowiska wchodzi kształtowanie właściwego stosunku społeczeństwa do
środowiska przyrodniczego oraz upowszechnianie kultury i etyki ekologicznej,
upowszechnianie wiedzy o przyrodzie i jej ochronie oraz prowadzenie edukacji
środowiskowej. Liga występuje również z inicjatywami oraz postulatami obejmowania
ochroną prawną gatunków roślin i zwierząt oraz różnych form ochrony przyrody. Realizując
cele statutowe organizuje i prowadzi seminaria, konferencje, warsztaty ekologiczne, obozy,
kolonie, sympozja, wystawy, zielone szkoły, konkursy, olimpiady, akcje oraz imprezy
ekologiczne. Ponadto inicjuje, organizuje lub współorganizuje prace społeczne na rzecz
ochrony środowiska, takie jak zalesianie, zadrzewianie, zwiększanie obszarów zieleni,
sprzątanie ziemi. Organizacja prowadzi własną działalność wydawniczą, informacyjno-
popularyzatorską, opracowuje raporty, ekspertyzy i opinie oraz uczestniczy w pracach
organów państwowych i samorządowych na rzecz ochrony środowiska.
Kolejną znaczącą organizacją jest Polski Klub Ekologiczny, który posiada na terenie
całej Polski 14 okręgów i 120 kół. Organizacja powstała w 1980 roku, obecnie zrzesza
ok. 3500 członków, w tym grono profesjonalistów, których działania i interwencje wpływają
na regulacje prawne i decyzje decydentów. Głównym celem działania jest realizacja idei
ekorozwoju oraz systematyczna poprawa stanu jakościowego środowiska przyrodniczego.
Ponadto aktywnie współpracuje z innymi organizacjami ekologicznymi w Polsce i za granicą.
Ważnym aspektem działalności organizacji jest edukacja ekologiczna prowadzona przez
kampanie, akcje informacyjne, programy z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
w kraju i za granicą oraz wydawanie publikacji o tematyce ekologicznej dla dzieci
i młodzieży (m.in. miesięcznik pt.  Biuletyn Polskiego Klubu Ekologicznego ).
Instytut na rzecz Ekorozwoju jest organizacją, która ma na celu propagowanie,
rozwijanie i wdrażanie w praktyce zasad oraz metod ekorozwoju. Skupia się na zagadnieniach
ekonomicznych, prawnych, społecznych oraz politycznych. Utrzymuje kontakty z Sejmem,
Senatem i administracją samorządową, uczestnicząc w procesach podejmowania decyzji
politycznych i gospodarczych na rzecz zrównoważonego rozwoju.
W Polsce działa również ponad dwadzieścia Regionalnych Centrów Edukacji
Ekologicznych, których celem jest inicjowanie, koordynowanie i prowadzenie edukacji
ekologicznej oraz podejmowanie różnorodnych działań na rzecz podniesienia stanu
świadomości ekologicznej społeczeństwa. Centra prowadzą m.in. szkolenia, konferencje,
seminaria, biblioteki ekologiczne oraz tworzą programy edukacyjne dla różnych grup
społecznych. Przykładem takiej działalności jest m.in. Polsko-Amerykański Projekt Edukacji
Ekologicznej, sprzyjający rozwiązywaniu problemów w środowisku przyrodniczym.
Odbiorcą i uczestnikiem programu są przede wszystkim nauczyciele różnych specjalności,
przedstawiciele organizacji pozarządowych, lokalnych zakładów pracy, pracowników
administracji samorządowej i rządowej, parków narodowych, krajobrazowych.
Organizacje pozarządowe współpracują z Ministerstwem Środowiska, uczestnicząc
w organizowanych od lat 90. spotkaniach przedstawicieli organizacji pozarządowych
z pracownikami administracji publicznej w celu podejmowania wspólnych prób
rozwiązywania określonych problemów ekologicznych. Współpraca ta rozwija się również
w kierunku uczestniczenia członków organizacji w pracach różnych Komisji oraz ciał
doradczych Ministra (np. Komisja Ministra ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko,
Państwowa Rada Ochrony Środowiska, Państwowa Rada Ochrony Przyrody, Społeczny
Zespół Ekspertów ds. Finansowania Edukacji Ekologicznej). Ponadto Ministerstwo
Środowiska dofinansowuje działania organizacji pozarządowych w dziedzinie edukacji
ekologicznej ze środków budżetowych.
Pozarządowe organizacje ekologiczne napotykają w swej działalności również szereg
problemów związanych z ich sytuacją prawną, finansową oraz relacjami z administracją
i samorządami. Wśród najczęściej zgłaszanych problemów przez organizacje pozarządowe do
Ministerstwa Środowiska pojawiają się następujące kwestie:
- niewłaściwa procedura wyboru przedstawicieli organizacji pozarządowych do rad
nadzorczych funduszy ochrony środowiska,
- zmiany podejścia do działalności organizacji pozarządowych przy każdorazowej zmianie
układu politycznego,
- niewykorzystywany w pełni potencjał naukowy w rozwiązywaniu istotnych problemów
środowiskowych w Polsce,
- utrudniony dostęp do prac podkomisji Sejmu zajmujących się projektami ustaw,
- utrudnienie dostępu do informacji o środowisku na szczeblach samorządu lokalnego oraz
wadliwa dystrybucja materiałów z jednostek administracyjnych,
- rotacje kadr, nieprofesjonalny wolontariat,
- trudności w pozyskaniu lokalu na działalność,
- problemy natury ekonomicznej (trudności w uzyskaniu środków na realizację projektów
ekologicznych, wysokie koszty utrzymania profesjonalnie działających biur, trudności
w pozyskiwaniu środków na obsługę administracyjną , opłaty telekomunikacyjne,
delegacje)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.5.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz organizacje pozarządowe?
2. Jakie są podstawowe cele organizacji ekologicznych?
3. Czym charakteryzują się znane organizacje pozarządowe działające na rzecz środowiska
przyrodniczego?
4. Jakie trudności mają pozarządowe organizacje?
5. Jak wygląda współpraca Ministerstwa Środowiska z organizacjami pozarządowymi?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Załóż fikcyjną organizację pozarządową zajmującą się ochroną środowiska w Twojej
miejscowości.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zbadać lokalne potrzeby w zakresie ochrony środowiska,
2) określić cel i zakres działania organizacji,
3) sporządzić harmonogram planowanych działań,
4) opracować listę potencjalnych sponsorów inwestycji proekologicznych,
5) uwzględnić współpracę z lokalnymi samorządowcami i przedstawicielami organizacji
pozarządowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 Ustawa z dnia 27 kwietna 2001 r.  Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 r., Nr 62,
poz. 627 z póz
n. zm.),
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dokonaj rozpoznania i analizy organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony
środowiska w regionie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić nazwy organizacji, podać kontakt (adres, strona internetowa),
2) wskazać cele statutowe,
3) dowiedzieć się, jak długo działają w regionie
4) opisać krótko ciekawe programy proekologiczne realizowane przez poszczególne
organizacje,
5) wskazać szczególne osiągnięcia w zakresie poprawy stanu środowiska,
6) określić trudności, z jakimi borykają się analizowane organizacje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Ćwiczenie 3
Przeprowadz
badania ankietowe wśród mieszkańców wybranego osiedla, na temat
organizacji pozarządowych działających na rzecz ochrony środowiska
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami tworzenia ankiet,
2) przeanalizować, a następnie skonstruować ankietę składającą się z ok. 20 pytań
zamkniętych oraz otwartych, uwzględniając:
 znajomość organizacji pozarządowych działających na badanym obszarze,
 zakres działania,
 znajomość osiągnięć proekologicznych,
 znaczenie działalności wymienionych organizacji,
 udział organizacji pozarządowych w przedsięwzięciach służących podnoszeniu
świadomości ekologicznej,
 znajomość z
ródeł finansowania działalności prowadzonej przez organizacje
pozarządowe,
 ocenę znanych organizacji pozarządowych pod kątem działań na rzecz środowiska
przyrodniczego,
3) przeprowadzić badania ankietowe na losowo wybranych osobach,
4) opracować dane, sporządzić wykresy oraz dokonać analizy wyników.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać działania podejmowane przez organizacje pozarządowe
służące poprawie stanu środowiska?
2) określić znaczenie funkcjonowania organizacji pozarządowych?
3) wskazać problemy funkcjonowania organizacji pozarządowych?
4) wymienić organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony
środowiska w Twoim regionie?
5) sporządzić ankietę dotyczącą znajomości oraz roli organizacji
pozarządowych działających na rzecz środowiska?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4.6. Mechanizmy finansowania inwestycji ekologicznych
4.6.1. Materiał nauczania
Finansowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska prowadzone jest w Polsce z
różnych z
ródeł. Najważniejszymi z nich są:
 fundusze podmiotów gospodarczych,
 leasing,
 kredyty bankowe,
 fundusze budżetowe,
 pozabudżetowe fundusze celowe.
Fundusze podmiotów gospodarczych należą do środków własnych inwestora.
Przeznaczane na inwestycje ekologiczne pochodzą głównie z funduszów rozwoju i postępu
technicznego. Przy obecnej niełatwej sytuacji gospodarczej wiele przedsiębiorstw nie jest w
stanie całkowicie sfinansować zaplanowanych inwestycji, służących ochronie środowiska,
jednak nawet przy pozyskiwaniu środków finansowych z innych z
ródeł, często niezbędny jest
również ich wkład własny.
Leasing jest coraz popularniejszą formą finansowania inwestycji ekologicznych
w Polsce. Stosowany jest zarówno leasing operacyjny, polegający na pozyskiwaniu instalacji
i urządzeń technologicznych służących ochronie środowiska, jak i leasing finansowy,
umożliwiający pozyskanie środków finansowych na ich nabycie. Istnieje możliwość
rozłożenia finansowania przedsięwzięcia w długim czasie, w postaci comiesięcznych
(niekoniecznie jednakowej wysokości) rat leasingowych, które dodatkowo można rozliczyć
w kosztach uzyskania przychodów przedsiębiorstw.
Kredyty bankowe mogą być przyznawane na różnego rodzaju inwestycje
proekologiczne w wysokości pełnej wartości, na podstawie przedstawionego kosztorysu bądz

pomniejszonej o przyznane dotacje lub zadeklarowany udział własny. Często instrumentem
mobilizującym podmioty gospodarcze do realizowania inwestycji ekologicznych jest
możliwość pozyskania kredytu z preferencyjną stopą oprocentowania. Ciekawą ofertę w tym
zakresie prezentuje Bank Ochrony Środowiska, który we współpracy z Wojewódzkimi
Funduszami Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej umożliwia pozyskanie kredytów na
urządzenia i wyroby służące ochronie środowiska, inwestycje agroturystyczne,
termomodernizacyjne, na zaopatrzenie wsi w wodę oraz na urządzenia grzewcze.
Fundusze budżetowe umożliwiają finansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony
środowiska bezpośrednio z budżetu państwa. Stanowią one zaledwie kilka procent
potrzebnych nakładów na inwestycje ekologiczne, co wynika przede wszystkim ze
szczupłości zasobów finansowych w rocznych budżetach państwa oraz z małej
konkurencyjności zadań służących ochronie środowiska w stosunku do innych zadań, takich
jak potrzeby socjalne, czy budowlano-mieszkaniowe. Z tego rodzaju funduszy powinny być
finansowane wszystkie działania likwidujące szkody wywołane w środowisku przez
nieznanych sprawców, państwowe służby ochrony środowiska oraz nadzór ekologiczny.
Pozabudżetowe fundusze celowe są zakładane na podstawie aktów prawnych, które
stanowią gwarancje, że zasoby finansowe zostaną przeznaczone na cele, dla których zostały
utworzone. W przeciwieństwie do funduszy budżetowych zgromadzone środki funduszy
celowych nie wygasają z końcem roku, dlatego mogą być podstawą wieloletniego
finansowania określonego przedsięwzięcia proekologicznego. Do najważniejszych funduszy
celowych należą:
 Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (narodowy, wojewódzkie,
powiatowe i gminne), który tworzą wpływy z opłat za gospodarcze wykorzystanie
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
walorów środowiska, z kar pieniężnych za przekroczenia ustalonych norm
zanieczyszczenia środowiska, opłat za pobór wody oraz za odprowadzanie ścieków.
Środki pochodzące z funduszu przeznaczane są na następujące cele:
 zadania modernizacyjne i inwestycyjne w zakresie tzw. czystych technologii,
 przedsięwzięcia związane ze składowaniem i gospodarczym wykorzystaniem
odpadów,
 konstruowanie i wdrażanie urządzeń i aparatury kontrolno-pomiarowej służących
ochronie środowiska,
 opracowywanie i wdrażanie nowych technologii w zakresie oczyszczania ścieków,
utylizacji odpadów, ograniczania hałasu, promieniowania i zużycia wody,
 ochronę przyrody ożywionej i nieożywionej,
 ochronę przed powodziami i likwidację nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,
 rozwijanie i upowszechnianie osiągnięć naukowych i postępu technicznego.
NFOŚiGW może udzielać oprocentowanych pożyczek, które z czasem mogą podlegać
częściowemu lub całkowitemu umorzeniu (np. w wyniku terminowego wykonania
określonych zadań).
Każdy Fundusz ustala własne kryteria oraz procedury oceny i wyboru proponowanych
przedsięwzięć inwestycyjnych, jak również zasady udzielania i umarzania pożyczek.
 Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, który tworzą wpływy z opłat za nabywanie oraz
przeznaczanie gruntów rolnych na cele nierolnicze, a także z opłat za wydobywanie
minerałów metodą odkrywkową, powstawania hałd, wysypisk i zapadlisk.
 Fundusz Leśny, który tworzony jest z opłat ponoszonych przez zakłady wprowadzające
do powietrza atmosferycznego gazy, pyły oraz dymy uszkadzające drzewostany (kwota
świadczeń wyliczana jest na podstawie wyrządzonych szkód i kosztów przebudowy
drzewostanów).
 Ekofundusz, którego zadaniem jest dofinansowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony
środowiska o znaczeniu nie tylko regionalnym, czy krajowym ale również
międzynarodowym. Jednym z zadań Funduszu jest ułatwienie transferu na polski rynek
najlepszych technologii, a także stymulowanie rozwoju polskiego przemysłu ochrony
środowiska. Dotację uzyskać mogą projekty, które wykazują się wysoką efektywnością
(korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów). Do zadań priorytetowych
należą:
 ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz
eliminacja niskich z
ródeł ich emisji (ochrona powietrza),
 ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej
(ochrona wód),
 ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu),
 ochrona różnorodności biologicznej,
 gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.
Polska korzysta również od wielu lat z pomocy zagranicznej w zakresie finansowania
przedsięwzięć proekologicznych. Do najistotniejszych zalicza się środki pomocowe Unii
Europejskiej:
1. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej:
 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), którego zadaniem jest
zmniejszanie dysproporcji w poziomie rozwoju pomiędzy regionami należącymi do
Unii Europejskiej. Z funduszu tego realizowane są przede wszystkim projekty
infrastrukturalne, projekty inwestycyjne i doradcze dla przedsiębiorstw (małych
i średnich), działania w zakresie badań i rozwoju oraz projekty turystyczne,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
 Sekcja Orientacji Europejskiej Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOIGR),
która jest instrumentem finansowym służącym transformacji struktury rolnictwa oraz
rozwojowi obszarów wiejskich. Z powyższych środków pomoc przekazywana jest
m.in. na projekty w zakresie inwestycji w gospodarstwach rolnych, rozwoju
infrastruktury na obszarach wiejskich, wpierania pozarolniczej działalności
gospodarczej oraz reorganizacji struktur rolnictwa i leśnictwa,
 Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR), którego podstawowym
celem jest promowanie zmian strukturalnych w rybołówstwie (modernizacja floty
połowowej, wyposażenie i modernizacja portów rybackich, a także ochrona zasobów
rybnych).
2. Fundusz Spójności  szczegółowe zasady funkcjonowania Funduszu uregulowane
zostały w Rozporządzeniu Rady z dnia 16 maja 1994 r., ustanawiającym Fundusz
Spójności (1164/1994/EWG).
Wsparcie w ramach tego funduszu dotyczy przede wszystkim:
 rozwoju sieci transportowych (sieci drogowej i kolejowej),
 rozwoju infrastruktury ochrony środowiska, w zakresie:
 gospodarki wodno-ściekowej: budowa kanalizacji sanitarnej, oczyszczalni
ścieków, urządzeń uzdatniających wodę, i sieci wodociągowych,
 poprawy jakości powietrza: modernizacja miejskich systemów ciepłowniczych,
 gospodarki odpadami: budowa, rozbudowa i modernizacja składowisk odpadów
komunalnych, tworzenie systemu przetwarzania odpadów  recyklingu, budowa
spalarni odpadów.
4.6.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz z
ródła finansowania inwestycji ekologicznych?
2. Co oznaczają terminy leasing operacyjny, leasing finansowy?
3. Jakie znasz pozabudżetowe fundusze celowe?
4. Jakie są zadania priorytetowe Ekofunduszu?
5. Jakie znasz z
ródła pomocy zagranicznej w finansowaniu inwestycji proekologicznych?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypełnij wniosek o udzielenie dotacji z Fundacji Ekofundusz na inwestycję związaną
z gospodarką odpadami
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z instrukcją przygotowania wniosku o udzielenie dotacji z fundacji
Ekofundusz  gospodarka odpadami, dostępną na stronie internetowej:
http://ekofundusz.org.pl/plindeks.htm,
2) określić rodzaj przedsięwzięcia, na które ubiegasz się o dofinansowanie,
3) przeanalizować oraz wypełnić wniosek,
4) określić trudności w sporządzeniu wniosku o dotację.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Fundacja EkoFundusz - 00-502 Warszawa, ul. Bracka 4 - Tel: [phone] ; Fax: [phone]
Data sporządzenia wniosku ............................ Nr projektu w bazie danych..................
(Nadaje EkoFundusz)
WNIOSEK
O UDZIELENIE DOTACJI Z FUNDACJI EKOFUNDUSZ
GOSPODARKA ODPADAMI
1. TYTUA
PROJEKTU:2. WNIOSKODAWCA:3. LOKALIZACJA
PRZEDSI
WZI
CI:SEKTOR OCHRONY ŚRODOWISKA:
GA
ÓWNY DODATKOWY
I. Redukcja transgranicznego transportu SO2/NOX:
II. Ochrona Bałtyku:
III. Ochrona klimatu:
IV. Ochrona różnorodności biologicznej:
V. Gospodarka odpadami i rekultywacja gleb:
5. INFORMACJE O WNIOSKODAWCY:
6. CEL I UZASADNIENIE PODJ
CIA PROJEKTU:
7. OPIS PROJEKTU:
JEDNOSTKA WIELKOŚĆ WIELKOŚĆ
KORZYŚCI DLA
DOTYCHCZASOWA DOCELOWA
OCHRONY
(rok)
ŚRODOWISKA:
RODZAJ
ODPADU/WYMIENI
ONY EFEKT
EKOLOGICZNY
1 2 3 4
RAZEM
% odzysku w stosunku
do całego strumienia
odpadów *
* dotyczy projektów związanych z gospodarką odpadów komunalnych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
8. PLAN RZECZOWO-FINANSOWY REALIZACJI PROJEKTU:
TERMIN
LP. ZADANIE
(miesiąc, rok)
ROZPOCZ
CIA ZAKOC
CZENIA
1 2 3 4 5 6 7
a. Zadania
zakończone:
100
...........................................
............................................
b. Zadania
w trakcie realizacji:
0-100
...........................................
...........................................
c. Zadania
planowane do realizacji:
0
...........................................
...........................................
RAZEM:
W tabeli należy wyszczególnić wszystkie zadania cząstkowe, które składają się na
wnioskowane przedsięwzięcie. Zadanie rozumiane jest jako część przedsięwzięcia możliwa
do wyodrębnienia funkcjonalnie, technologicznie lub czasowo, jako jego wydzielony element.
Suma zadań składa się na całość projektu.
9. WYKONAWCY:
PLANOWANY SPOSÓB
NAZWA PRZEDMIOT KOSZT
TERMIN WYBORU DOSTAWCA
ZADANIA ZAMÓWIENIA ZAMÓWIENIA
REALIZACJI DOSTAWCY
(zł)
1 2 3 4 5 6 7
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
y
RÓDA
A
KOSZT [zł]
FINANSOWANIA
FINANSOWEGO [%]
STOPIEC
ZAAWANSOWANIA
10. y
RÓDA
A POKRYCIA KOSZTÓW PROJEKTU:
ŚRODKI FINANSOWE (TYS. ZA
)
PRZYZNANE PLANOWANE
y
RÓDA
A WYKORZYSTANE
NA LATA: NA LATA:
FINANSOWANIA W LATACH:
.................................. ....... ....... ....... ........ ........ ........
. . .
ŚRODKI WA
ASNE
KREDYTY (SK
D)
1. ...........................
2. ...........................
(...) ........................
DOTACJE (SK
D)
1. ..........................
2. ..........................
(...) .......................
EKOFUNDUSZ XXXXXXXXX XX XX XX
RAZEM 100
11. DANE FINANSOWE PROJEKTU:
KOSZTY EKSPLOATACYJNE PRZED REALIZACJ
PO REALIZACJI
Koszty paliwa
Koszty energii elektrycznej
Koszty innych mediów
Materiały
Wynagrodzenia brutto z narzutami
Usługi obce
Koszty remontów i konserwacji
Opłaty i kary ekologiczne
Koszty ogólnozakładowe
Koszty unieszkodliwiania odpadów
Koszty zakupu odpadów do przerobu
Inne (podać jakie, np. monitoringu, nie podawać
amortyzacji)
RAZEM KOSZTY
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
RAZEM
UDZIAA
(w %)
12. OBECNE ZOBOWI
ZANIA FINANSOWE I INWESTYCYJNE
WNIOSKODAWCY:
Przedstawić należy dane i informacje według następującego układu:
A. Zaciągnięte kredyty i pożyczki
Dla każdego kredytu/pożyczki należy podać jego cel i kwotę, instytucję finansującą, datę
przyznania, kwotę kredytu/pożyczki spłaconą do dnia sporządzenia zestawienia, formę
zabezpieczenia, przewidywane lata spłaty.
Jeżeli wnioskowana inwestycja wymaga zaciągnięcia kredytu/pożyczki należy także opisać
jego warunki (o ile są znane).
Wypełnić tabelę dla wszystkich kredytów/pożyczek łącznie:
Rok Raty [zł] Odsetki [zł] Razem [zł]
1 2 3 4
...
...
Razem:
B. Udzielone poręczenia
Podać nazwę podmiotu, na rzecz którego udzielono poręczenia, przedmiot poręczenia, kwotę
poręczenia, harmonogram potencjalnych zobowiązań.
C. Wyemitowane papiery wartościowe
W układzie rocznym należy podać łączną kwotę zobowiązań z tytułu wyemitowanych
papierów wartościowych (obligacji, bonów handlowych, itp.).
13. DEKLARACJA WNIOSKODAWCY:
DEKLARACJA
Oświadczam, że dane zawarte we  Wniosku o udzielenie dotacji z Fundacji EkoFundusz są rzetelne i
odpowiadają stanowi faktycznemu.
Oświadczam równocześnie, iż w przypadku przyznania dotacji będzie ona wykorzystana jedynie na cele
określone we Wniosku w ramach uzgodnień zawartych z Fundacją EkoFundusz w "Umowie o udzieleniu
dotacji".
Dane personalne (lub pieczęć) Dane personalne (lub pieczęć)
osoby sporządzającej Wniosek osoby zgłaszającej Wniosek
(data i podpis) (data i podpis)
14. ZAA

CZNIKI (wykaz załączników widnieje w instrukcji przygotowywania wniosku)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Wyposażenie stanowiska pracy:
 instrukcja przygotowywania wniosku o udzielenie dotacji z Fundacji Ekofundusz
(gospodarka odpadami),
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny zaproponowanego w poprzednim ćwiczeniu projektu pod kątem szansy
na uzyskanie dotacji.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przeanalizować poprzednie ćwiczenie,
2) zapoznać się z poniższymi kryteriami oceny projektu,
3) dokonać oceny projektu, stosując odpowiednią punktację (od 0 do 10 punktów),
4) uzasadnić sporządzoną ocenę,
5) określić szanse na uzyskanie dotacji.
KRYTERIA OCENY PROJEKTU PRZY DOTACJACH
OCENA MAX
LP KRYTERIA OCENY PROJEKTU PUNKTY
W PUNKTACH
I Przydatność projektu 60
A Ilość zadań gminy, które projekt realizuje? 10
Czy wnioskodawca posiada partnerów do realizacji projektu
B 10
(samorząd lokalny, inne organizacje pozarządowe, biznes)?
Na ile zadowalający jest poziom zaangażowania partnerów
C 10
w działania i przygotowanie projektu?
Na ile jasno i strategicznie określone zostały grupy docelowe
D 10
(spójność ze statutem wnioskodawcy) ?
Na ile przydatny jest projekt w kontekście celów i priorytetów
E 10
strategii gminy?
F Jaką korzyść i efekty przyniesie gminie realizacja projektu? 10
II Jakość projektu 40
Na ile spójne, właściwe i praktycznie wykonalne są
A 10
proponowane działania?
W jakim zakresie propozycja zawiera konkretne elementy
B 10
wzbogacające, takie jak podejście innowacyjne?
C Na ile jasny i szczegółowy jest budżet projektu? 10
MAKSYMALNA OCENA 100
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Wyposażenie stanowiska pracy:
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Określ z
ródła finansowania wybranych lokalnych inwestycji proekologicznych
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeanalizować wydatki poniesione na inwestycje proekologiczne w gminie w latach
2000 2004 (określić tendencje zmian),
2) wskazać zrealizowane inwestycje służące ochronie środowiska oraz z
ródła ich
sfinansowania,
3) zastanowić się, w jakim stopniu realizowane inwestycje zaspokajają lokalne potrzeby w
zakresie ochrony środowiska przyrodniczego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dane statystyczne dotyczące finansowania inwestycji ekologicznych w gminie,
 literatura zgodna z punktem 6 poradnika dla ucznia.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić krajowe z
ródła finansowania przedsięwzięć
ekologicznych?
2) wymienić zagraniczne z
ródła finansowania przedsięwzięć
ekologicznych?
3) wypełnić wniosek o dofinansowanie inwestycji proekologicznej?
4) określić, jakie kryteria bierze się pod uwagę oceniając
projekt ekologiczny w celu przyznania dotacji?
5) przeanalizować wydatki poniesione na ochronę środowiska?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 12 pytań. Do każdego pytania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiązanie testu masz 25 min.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Zestaw pytań testowych
1. Pojęcia zrównoważonego rozwoju użyto po raz pierwszy:
a) podczas zgromadzenia ogólnego ONZ w 1968 r.,
b) w raporcie Sekretarza Generalnego ONZ U Thanta w 1969 r.,
c) w raporcie Światowej Komisji d.s. Środowiska i Rozwoju  Nasza wspólna
przyszłość w 1983 r.,
d) w deklaracji Konferencji ONZ w Sztokholmie w 1972 roku.
2. Pierwsza  Polityka ekologiczna państwa została uchwalona przez Sejm w roku:
a) 1972,
b) 1980,
c) 1981,
d) 2001.
3. Zasady zrównoważonego rozwoju zostały przyjęte jako wytyczne dla państw europejskich
podczas Konferencji:
a) w Moskwie w 1984 r.,
b) w Wiedniu w 1987 r.,
c) w Bergen w 1990 r.,
d) w Rio de Janeiro w 1991 r.,
4. Trzy podstawowe systemy, na których powinien opierać się zintegrowany system
zarządzania środowiskiem to:
a) środowisko, gospodarka, społeczeństwo,
b) woda, gleba, powietrze,
c) biosfera, antroposfera, heliosfera,
d) roślina, zwierzę, człowiek.
5. W którym roku w Polsce uchwalono ustawę o krajowym systemie ekozarządzania EMAS:
a) 1989,
b) 1993,
c) 1999,
d) 2004.
6. Przez pojęcie jakości informacji rozumie się:
a) kompletność, szybkość przekazywania, nośność, spójność,
b) kompletność, wiarygodność, rzetelność, spójność, aktualność,
c) wiarygodność, nośność, formę, spójność, aktualność,
d) społeczne zapotrzebowanie, formę, wiarygodność, czytelność.
6.
7. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska jednostki nadzorowane przez Ministra
Środowiska to:
a) jednostki badawczo-rozwojowe ochrony środowiska, parki narodowe, regionalne
zarządy gospodarki wodnej, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki
Wodnej,
b) parki narodowe i krajobrazowe, ośrodki edukacji ekologicznej, instytuty ochrony
środowiska, Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska,
c) parki narodowe i krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, zarządy gospodarki
wodnej, wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska,
d) urzędy wojewódzkie, marszałkowskie i gminne, starostwa powiatowe, wojewódzki
inspektor ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
8. Zadania Inspekcji Ochrony Środowiska na terenie województwa realizuje:
a) wojewoda,
b) Główny Inspektor Ochrony Środowiska,
c) Marszałek województwa,
d) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska.
9. Do podstawowych celów pozarządowych organizacji ekologicznych należą:
a) edukacja ekologiczna, działania na rzecz poprawy stanu środowiska, wpływanie na
decyzje decydentów w sprawach ochrony środowiska, tworzenie nowych koncepcji
rozwoju gospodarczego i społecznego,
b) edukacja ekologiczna, wpływanie na decyzje decydentów w sprawach ochrony
środowiska, prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie ochrony środowiska,
c) edukacja ekologiczna, działania na rzecz poprawy stanu środowiska, wpływanie na
decyzje decydentów w sprawach ochrony środowiska, prowadzenie działalności
gospodarczej w zakresie ochrony środowiska,
d) działania na rzecz poprawy stanu środowiska, wpływanie na decyzje decydentów
w sprawach ochrony środowiska, prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie
ochrony środowiska
10. W Polsce istnieje:
a) ponad 300 organizacji pozarządowych o charakterze ekologicznym,
b) ponad 400 organizacji pozarządowych o charakterze ekologicznym,
c) ponad 500 organizacji pozarządowych o charakterze ekologicznym,
d) ponad 600 organizacji pozarządowych o charakterze ekologicznym.
11. Do najważniejszych z
ródeł finansowania przedsięwzięć proekologicznych należą:
a) fundusze podmiotów gospodarczych, kredyty bankowe, fundusze budżetowe,
pozabudżetowe fundusze celowe,
b) fundusze podmiotów gospodarczych, leasing, kredyty bankowe, fundusze budżetowe,
pozabudżetowe fundusze celowe,
c) fundusze podmiotów gospodarczych, leasing, kredyty bankowe, fundusze budżetowe
celowe, pozabudżetowe fundusze,
d) fundusze podmiotów gospodarczych, leasing, kredyty bankowe, pozabudżetowe
fundusze celowe.
12. Fundusz Spójności wspiera finansowo przede wszystkim:
a) rozwój sieci transportowych, rozwój infrastruktury,
b) działania na rzecz edukacji środowiskowej i podnoszenia świadomości ekologicznej,
c) działania na rzecz współpracy międzynarodowej w zakresie ochrony środowiska,
d) działania na rzecz tworzenia obszarów objętych siecią NATURA 2000.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko.....................................................................................................
Zarządzanie środowiskiem
Zakreśl poprawną odpowiedz

Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
6. LITERATURA
1. Bernaciak A.: Przedsiębiorstwo wobec wymagań ochrony środowiska. Wydawnictwo
PTOP  Salamandra , Poznań 2000
2. Borys T.: Zarządzanie zrównoważonym rozwojem, Białystok 2003
3. Brodniewicz E., Poskrobko B.: Nakłady na ochronę środowiska. Metodyka i wyniki
badań, Białystok 2003
4. Brundtland G.H.: Raport Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju. Nasza Wspólna
Przyszłość 1987, Wyd. PWE Warszawa 1991
5. Czartoszewski W.J. i inni (red.): Problemy XXI wieku. Prawo ochrony środowisko,
edukacja, agrobiznes, Wyd. UKSW Warszawa 2005
6. Kozłowski S.: Rio  początek ery ekologicznej, Acapit A
ódz
1993
7. A
aguna T.M. (red.): Ekonomiczne podstawy zarządzania środowiskiem i zasobami
nateralnymi, Białystok 2005
8. Mayor F. wspólnie z Biurem Analiz i Prognoz UNESCO: Przyszłość świata. Fundacja
Studiów i Badań Edukacyjnych, Warszawa 2002
9. Miłaszewski R. (red.): Nowoczesne metody i techniki zarządzania trwałym
i zrównoważonym rozwojem gminy, Białystok 2001
10. Pawlak Z.: Ochrona środowiska dla ekonomistów. Wydawnictwo INTER  INFORM,
Poznań 2002
11. Poskrobko B.: Zarządzanie środowiskiem. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 1998
Ustawy i rozporządzenia
1. Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2002 r., poz. 112)
2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 1994 r. Nr 89, poz. 414 z póz
n. zm.)
3. Ustawa z dnia 4 września 1997 o działach administracji rządowej (Dz. U. 1997, Nr 141,
poz. 943)
4. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje
organów administracji publicznej  w związku z reformą ustrojową państwa (Dz. U.
1998 r. Nr 106, poz. 668 z póz
n. zm.)
5. Ustawa z dnia 27 kwietna 2001 r.  Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 r., Nr 62,
poz. 627 z póz
n. zm.)
6. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2001 r., Nr 62, poz. 628 z póz
n. zm.)
7. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. 2001 r. Nr 115, poz 1229 z póz
n. zm.)
8. Ustawa z dnia 24 stycznia 2003 r. o Radzie Ministrów (Dz.U. 2003 r. Nr 24, poz. 199,
Nr 80, poz. 717)
9. Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U.
2003r. Nr 80, poz 717 z póz
n. zm.)
10. Ustawa z dnia 12 marca 2004 o krajowym systemie ekozarządzania i audytu EMAS
(Dz. U. 2004 r. Nr 70 poz. 631)
11. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 r. Nr 92, poz. 880
z póz
n zm.)
12. Rozporządzenie Komisji Europejskiej z dnia 19 marca 2001 r. w sprawie dobrowolnego
uczestnictwa organizacji w systemie zarządzania ekologicznego oraz przeglądów
ekologicznych EMAS (Nr 761/2001/WE)
13. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 2004 w sprawie
szczegółowego zakresu działania Ministra Środowiska (Dz. U. 2004 Nr 134, poz. 1438)
14. Rozporządzenie Rady z dnia 16 maja 1994 r. w sprawie ustanowienia Funduszu Spójności
(1164/1994/EWG)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44