ZARZ
DZANIE
ŚRODOWISKIEM
prof. dr hab. Bazyli Poskrobko
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Literatura podstawowa:
1. Bazyli Poskrobko, Zarządzanie środowiskiem, PWE, Wydanie II,
Warszawa 2006.
2. Witold Nierzwiński, Zarządzanie środowiskowe, PWE, Warszawa
2005.
3. Joanna Ejdys i inni, Zintegrowane systemy zarządzania jakością,
środowiskiem i bezpieczeństwem pracy, Wyd. CZRiZŚ
Politechniki Białostocka, Białystok 2006.
4. Jerzy Śleszyński, Ekonomiczne problemy ochrony środowiska,
ARIES, Warszawa 2000.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Dokumenty:
1. II Polityka ekologiczna państwa, Rada Ministrów, Warszawa 2000.
2. Środowisko 2010: Nasza przyszłość, nasz wybór. VI Program
działańśrodowiskowych Unii Europejskiej, Bruksela 2001.
3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska
(Dz. U. Nr 63, poz. 627).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
PODSTAWY NAUKI O ZARZ
DZANIU
ŚRODOWISKIEM
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Podstawy teoretyczne nauki o zarządzaniu środowiskiem
DYSCYPLINY DYSCYPLINY
WIOD
CE POMOCNICZE
Filozofia
Ekonomia
Ekologiczna
Środowiska
Ekologia
Społeczna
Nauki o
Zarządzaniu
Ekonomia
Ekologiczna
Teoria
Ekonomia
Systemów
Zrównoważonego
Rozwoju
...
...
NAUKA O ZARZ
DZANIU ŚRODOWISKIEM
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii środowiska
EKONOMIA ŚRODOWISKA rozwijała się jako immanentna część
ogólnej teorii ekonomii. Według B. Fiedora ekonomia środowiska
jest to dziedzina teorii ekonomii, która bada statyczne i dynamiczne
warunki optymalności wykorzystania zasobów i walorów
środowiska przyrodniczego. Dostrzega on trzy obszary badań tej
nauki:
eksploatacja zasobów,
zanieczyszczenie i ochrona środowiska,
zachowanie przyrody (różnorodności biologicznej i
krajobrazowej).
Ekonomia środowiska rozwinęła się głównie wewnątrz neoklasycznej
teorii ekonomii i wciąż korzysta z wypracowanego tam aparatu
pojęciowego i metodycznego. W ostatnim ćwierćwieczu XX wieku
ekonomia środowiska przyswoiła także elementy ekonomii
keynesowskiej.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii środowiska, c.d.
TEORIA EKONOMII ŚRODOWISKA dostrzegła i wskazała możliwość
rozwiązania kilku ważkich problemów ekologiczno-ekonomicznych,
takich jak:
1.
Problem ograniczoności i wyboru w gospodarowaniu zasobami
środowiska. Ekonomia środowiska uwzględnia ograniczony wymiar:
podstawowych zasobów naturalnych i nośników energii,
niezbędnych do kontynuacji wzrostu gospodarczego na
dotychczasowych podstawach,
jakości elementów środowiska decydujących o warunkach
bytowania i rozwoju organizmów, w tym także człowieka,
ekologicznych uwarunkowań procesów gospodarowania.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii środowiska, c.d.
Ograniczoność zawsze jest związana z problemem wyboru. W
odniesieniu do środowiska główne wybory dotyczą:
kierunków rozwoju gospodarczego i społecznego,
sposobu pomiaru efektów gospodarowania,
wyboru w ramach relacji efekty wewnętrzne - efekty zewnętrzne
jednostki gospodarującej,
stopnia technogennegoobciążenia środowiska
Problem ograniczoności i wyboru odgrywa istotną role przy
konstruowaniu systemu zarządzania środowiskiem.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii środowiska, c.d.
Substytucyjność dóbr i czynników produkcji, które
2.
zakłada:
możliwość wyrównania popytu i podaży każdego dobra i
czynnika produkcji w procesie transakcji rynkowych,
możliwość substytucji podstawowych czynników produkcji:
kapitału, pracy, środowiska i wiedzy.
We współczesnych systemach zarządzania wykorzystuje się ogromne
możliwości, jakie stwarza wiedza o ograniczeniu zużycia lub użycia
zasobów i walorów środowiska.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii środowiska, c.d.
3.
Wprowadzenie kategorii efektów zewnętrznych
działalności gospodarczej, które wywołują powstanie strat
ekologicznych. Teoria ekonomii swoje zainteresowania koncentruje
na tzw. technologicznych efektach zewnętrznych, które ogranicza się
do ustalenia kosztów produkcji w przedsiębiorstwie  Y", w związku z
korzystaniem ze środowiska przez przedsiębiorstwo  X" oraz na
zanieczyszczeniu i ochronie środowiska z punktu widzenia teorii dóbr
publicznych.
Ocena i wycena zewnętrznych kosztów środowiskowych działalności
4.
gospodarczej. Ekonomia środowiska zakłada możliwości i wskazuje
metody oceny i wyceny elementów środowiska oraz środowiskowych
skutków działalności gospodarczej. Wycena efektów ekologicznych
umożliwia internalizację kosztów zewnętrznych działalności
gospodarczej. Ekonomia środowiska wskazuje metody i sposoby
internalizacji.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii środowiska, c.d.
Opracowanie koncepcji regulacji ekonomicznej korzystania ze
5.
środowiska, za pomocą takich instrumentów jak podatki i opłaty
ekologiczne oraz zbywalne uprawnienia. Regulacja ekonomiczna
dotyczy zarówno gospodarki zasobami naturalnymi jak i
zanieczyszczania środowiska.
Ekonomia środowiska zakłada, że efektywne i oszczędne wykorzystanie
zasobów naturalnych jest możliwe wskutek wolnej gry rynkowej,
jednakże pod warunkiem dobrze zdefiniowanych praw własności.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii ekologicznej
EKONOMIA EKOLOGICZNA pojawiła się dopiero w ostatnim
ćwierćwieczu XX wieku. U podstaw tej nauki znajduje się koncepcja
filozofii ekologicznej oraz krytyka niedoskonałości rozwiązań
proponowanych przez ekonomię środowiska. Przedmiotem krytyki
przede wszystkim są:
ahistoryczność ujmowania problemów środowiskowych w
analizach ekonomicznych i nieuwzględnianie skutków niepewności
i nieodwracalności procesów przyrodniczych, przerwanych lub
zakłóconych pod wpływem antropogennego obciążenia
środowiska,
ignorowanie granic wzrostu gospodarczego,
założenie możliwości substytucji kapitału środowiskowego wiedzą i
innymi formami kapitału,
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii ekologicznej, c.d.
wybiórczość analizy przyczyn i skutków zanieczyszczenia
środowiska, ignorowanie skutków pośrednich, które przejawiają się
w miejscu i czasie różnym od miejsca i czasu powstania skutków
bezpośrednich,
absolutyzacja suwerenności konsumentów i indywidualnej
własności, w tym szczególnie indywidualnej własności dóbr
środowiskowych,
ignorowanie społecznych, ekologicznych i psychologicznych
uwarunkowań funkcjonowania procesów działalności gospodarczej,
niedoskonałość metod i ograniczoność informacji
wykorzystywanych przy interpretacji kosztów zewnętrznych
działalności gospodarczej.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii ekologicznej, c.d.
EKONOMIA EKOLOGICZNA posługuje się kategorią kapitału
naturalnego. Pojęcie to jest odnoszone do zasobów naturalnych,
walorów i pojemności utylizacyjnej środowiska jako elementów
ekosystemu. Korzystając z tych zasobów łatwo naruszyć ekosystem w
układzie lokalnym, regionalnych i globalnym. Każdy ekosystem lokalny
zawsze jest częścią większego ekosystemu (krajobrazu) i częścią
systemu globalnego (biosfery). Stąd założenia, że:
kapitał naturalny jest ograniczonym, stałym czynnikiem rozwoju,
przez co skala działalności człowieka powinna być dostosowana do
jego zasobów,
różnorodność, dynamizm i stabilność ekosystemów powinny być
przedmiotem badań i analiz ekologiczno-społeczno-ekonomicznych.
Ekonomia ekologiczna dopuszcza ekonomiczne i pozaekonomiczne
regulacje użytkowania, ochrony i kształtowania środowiska. Szczególną
uwagę zwraca na instrumenty regulacji bezpośredniej (nakazy, zakazy,
ograniczenia) oraz motywacje moralne.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy ekonomii ekologicznej, c.d.
Wiele wskazań ekonomii ekologicznej może być traktowanych jako
wskazania pod adresem przyszłych, może nawet bardzo odległych w
czasie badań, ale nie może być wdrożone w warunkach obecnej (i
zapewne w najbliższej) rzeczywistości. Stąd intensywnie rozwija się
ekonomia środowiska. Podejmuje ona próbę rozwiązania następujących
problemów :
ekologiczne uporządkowanie strumienia przepływu materii w
procesach działalności gospodarczej,
maksymalizowanie okresu (długotrwałość) wykorzystania zasobu od
pobrania ze środowiska do momentu zwrotu (obojętnie w jakiej
postaci),
maksymalizowanie wydajności w wykorzystaniu energii,
przeorientowanie gospodarki z marketingu na funkcje i procesy,
zdecydowany prymat prewencji w użytkowaniu środowiska.
Powyższe wskazanie są również przedmiotem zainteresowania nauki o
zarządzaniu środowiskiem.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
WYBRANE PROBLEMY
NAUKI O ZARZ
DZANIU
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy nauki o zarządzaniu
Podstawowe pojęcia
REGULACJA to takie oddziaływanie na system, którego celem jest
zneutralizowanie niekorzystnych odchyleń od norm, bez naruszenia
wzorca zachowania się systemu. Gdy odchylenia te są likwidowane
przez zmianę obowiązujących norm zachowania się systemu, wówczas
takie oddziaływanie nazywamy sterowaniem.
KIEROWANIE jest procesem dobrowolnego lub wymuszonego
ukierunkowania działań ludzi dla osiągnięcia powodzenia działania
zbiorowego na rzecz realizacji celu organizacji (systemu).
ZARZ
DZANIE jest to działalność polegająca na skutecznym
wykorzystaniu zasobów organizacji - ludzkich, kapitałowych i
materiałowych dla osiągnięcia celu zarządzanej jednostki (organizacji).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy nauki o zarządzaniu, c.d.
RZ
DZENIE jest to kształtowanie warunków zewnętrznych
funkcjonowania niezależnych ekonomicznie, samodzielnych podmiotów
prawa. Organ rządzący, poprzez tworzenie praw powszechnie
obowiązujących, kształtuje parametry decyzyjne w obszarze rządzenia. Z
chwilą, gdy organ rządzący (np. zarząd gminy) w sposób jednostkowy
ingeruje w funkcjonowanie organu rządzonego, staje się organem
zarządzającym lub administrującym.
ADMINISTROWANIE jest takim sposobem kierowania, gdy kierujący jest
wykonawcą decyzji narzuconych przez instancję nadrzędną.
Ograniczenia uprawnień kierowniczych dotyczą przede wszystkim
pozbawienia prawa do samodzielnego decydowania o celach i
sposobach wykorzystania zasobów organizacji (podmiotu prawa).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy nauki o zarządzaniu, c.d.
1. Rozwój nauki o zarządzaniu  podejście taylorowskie
1.1. Nauka o zarządzaniu
powstaje na pograniczu teorii naukowych i osiągnięć praktyki:
- praktyka zarządzania jest znana już ponad sześć tysięcy lat,
- teoria zarządzania pojawiła się na przełomie XIX i XX wieku;
charakteryzuje ją:
- interdyscyplinarność podstaw teoretycznych,
- twórcza adaptacja kategorii, pojęć i metod opracowanych w
ramach innych dyscyplin naukowych,
- analizowanie, uogólnianie i twórcze wykorzystanie rozwiązań
stosowanych w praktyce;
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy nauki o zarządzaniu, c.d.
rozwijała się okresowo:
- okres tayloryzmu (od lat dziesiątych do końca lat
czterdziestych XX wieku),
- okres zarządzania profesjonalnego (od początku lat
pięćdziesiątych do końca lat siedemdziesiątych),
- okres zarządzania strategicznego (od początku lat
osiemdziesiątych do końca XX wieku),
- okres zarządzania sieciowego (od początku XXI wieku).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy nauki o zarządzaniu, c.d.
Główne aspekty teorii i praktyki zarządzania
Okres Okres zarządzania Okres zarządzania
Okres tayloryzmu zarządzania strategicznego sieciowego
profesjonalnego
" specjalizacja pracy, " zarządzanie " strategia podstawą " wiedza jako
" wydzielenie funkcji taktyczne, taktycznych decyzji podstawa
w systemie " zarządzanie zarządczych, funkcjonowania
zarządzania, sytuacyjne " kulturowe jednostek,
" zdefiniowanie " zarządzanie uwarunkowania " sieć jako podstawa
funkcji zarządzania, operacyjne, decyzji organizacji,
" zasady zarządzania, " podejście zarządczych, " reeigineeringjako
" sposoby systemowe, " wdrażanie metoda
motywowania " marketing, pomocniczych dochodzenia do
jednostki i grupy, systemów systemu uczącej się
" badania zachowań zarządzania, organizacji,
gospodarczych, " informatyzacja " Odmaterializowanie
" badanie stosunków procesów i uwirtualnianie firm
międzyludzkich, zarządzania,
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy nauki o zarządzaniu, c.d.
Cechy charakterystyczne wydzielonych okresów zarządzania
Cechy Okres I Okres II Okres III Okres IV
Eksponowane organizowanie
planowanie motywowanie
funkcje motywowanie przewodzenie
motywowanie integracyjne
zarządzania kontrola
profesjonalny
menedżer z profesjonalny
Naczelne profesjonalny
właściciel firmy partycypacją w menedżer,
kierownictwo menedżer
systemie właściciel firmy
właścicielskim
Przedmiot
szczególnego innowacje i
produkcja marketing procesy
zainteresowania finanse
kierownictwa
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
WYBRANE PROBLEMY TEORII
SYSTEMÓW
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy teorii systemów
Twórcy teorii systemów
Ludwik fon Bertalanffy- biolog,
Anatol Rappaport - logik,
Kenet E. Buoldino- ekonomista,
Ralph Gerard - fizjolog,
Twórcy cybernetyki
Norbert Wiener  matematyk,
Wiliam R. Ashby lekarz psychiatra,
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy teorii systemów, c.d.
Podstawowe pojęcia
SYSTEM - jest to wyodrębniony zbiór elementów (materialnych lub
abstrakcyjnych), wzajemnie powiązanych, rozważany jako całość z
określonego punktu widzenia, mający przy tym takie właściwości, których
nie mają inne elementy oraz powiązany z otoczeniem przepływem materii,
energii lub informacji.
PODSYSTEM - jest to część systemu o specyficznych właściwościach
sprzężona lub posiadająca relacje z innymi podsystemami systemu, w
której można wyodrębnić mniejsze części  podsystemy i elementy,
ELEMENT  jest to najmniejszy składnik systemu, którego nie dzieli się na
mniejsze części.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy teorii systemów, c.d.
SPRZ
ŻENIE - jest to wzajemne oddziaływanie elementów
(podsystemów).
 CZARNA SKRZYNKA" - badania zmian na wyjściu w porównaniu do
wejścia.
STRUKTURA SYSTEMU - jest to zbiór elementów i zbiór relacji między tymi
elementami.
OTOCZENIE - jest to zbiór elementów nie należących do systemu, których
właściwości oddziałują na system lub ulegają zmianie pod działaniem
systemu.
MODEL SYSTEMU - jest to uproszczone odwzorowanie wyodrębnionego
/poznanego systemu. Model ukazuje tylko te cechy systemu (podsystemy,
elementy, sprzężenie), które są ważne z punktu widzenia celu analizy.
Wyróżnia się modele graficzne, matematyczne, opisowe, techniczne i inne.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy teorii systemów, c.d.
Model graficzny systemu złożonego
zakłócenia otoczenia
C2 C3
C1
A A
B
A C
A A WY
WE C
4 C5 C6
E1
D F
E
E2
OTOCZENIE
A,B...F - podsystemy wyodrębnionego systemu,
... - podsystemy w systemie A i elementy wyodrębnionego systemu,
A A
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy teorii systemów, c.d.
Relacja - jest to związek, który zachodzi między przynajmniej dwoma
elementami lub podsystemami systemu. Może być:
jednostronna (a)
dwustronna (b)
a
a
A1 A2
b
c
b
WE WY
A
B
C
d
e
A3 A4
f g
c4 c3 c2c1
a
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wybrane problemy teorii systemów, c.d.
Ogólny model systemu zarządzania
OTOCZENIE
Normy sterujące
System
Obiekt
zarządzający
zarządzania
(sterujący)
OTOCZENIE
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
WY J ŚC IE
WE JŚC IE
Wybrane problemy teorii systemów, c.d.
Relacje  system zarządzający  Obiekt zarządzania
System Obiekt
Pojęcie Relacja
zarządzający zarządzania
człowiek lub
system
Regulacja system
=>
techniczny
techniczny
Kierowanie człowiek grupa ludzi
=>
dowolny dowolny
Sterowanie
=>
system system
Zarządzanie grupa ludzi społeczność
<=>
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
OGÓLNY MODEL SYSTEMU
ZARZ
DZANIA ŚRODOWISKIEM
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Ogólny model systemu zarządzania środowiskiem
Graficzny model systemu zarządzania środowiskiem
Zakłócenia
WE WY
Normy sterujące
Obiekt
zarządzania
(sterowania)
SYSTEM ZARZ
DZANIA
WE - wejście z otoczenia (regulacja zewnętrzna)
WY - wejście do otoczenia (efekt zarządzania)
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Ogólny model systemu zarządzania środowiskiem, c.d.
System zarządzania środowiskiem obejmuje: zarządzanie
użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska w skali państwa,
regionu (województwa), samorządu terytorialnego, a także zarządzanie
ochroną środowiska lub zintegrowane zarządzanie środowiskowe w
przedsiębiorstwach.
System jest uzależniony od uwarunkowań polityczno-ustrojowych,
miejsca polityki ekologicznej w ogólnej polityce państwa oraz narzędzi
zarządzania, różnych w zależności od szczebla zarządzania.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Sprzężenie makrosystemu społeczeństwo-gospodarka-środowisko
w układzie terytorialnym
Społeczeństwo
kontynentu europejskiego
Społeczeństwo
Polski
Społeczność
regionu
Gospodarka Środowisko
regionu regionu
Środowisko
Gospodarka
Polski
Polski
Gospodarka
Środowisko
kontynentu europejskiego
kontynentu europejskiego
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Ogólny model systemu zarządzania środowiskiem, c.d.
Rozszerzony model systemu zarządzania środowiskiem
OBIEKT ZARZ
DZANIA
podsystem
społeczeństwo
WE
WY
System
podsystem
zarządzający
gospodarka
podsystem
środowisko
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Ogólny model systemu zarządzania środowiskiem, c.d.
Elementy systemu społeczeństwo
SYSTEM SPOA
ECZEC
STWO
wielkie systemy
społeczne
wielkie grupy
społeczne
System
zarządzania
małe grupy
społeczne
ludzie -
pojedyncze osoby
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Ogólny model systemu zarządzania środowiskiem, c.d.
Elementy systemu gospodarka
SYSTEM GOSPODARKA
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Ogólny model systemu zarządzania środowiskiem, c.d.
Elementy systemu środowisko
SYSTEM ŚRODOWISKO (EKOSYSTEM)
biosfera
biocenoza
gatunek
populacja
organizam
układ narządów
narząd
tkanka
komórka
organoid
molekuła
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Ogólny model systemu zarządzającego
Centralne organy administracji rządowej
Terenowe organy administracji rządowej
Samorząd wojewódzki
Samorząd powiatowy
Samorząd gminny
Obiekt zarządzania
Niezależne organizacje proekologiczna
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Jednostki kontroli
Jednostki
usługowe
Państwowe organy prawodawcze
NARZ
DZIA ZARZ
DZANIA
ŚRODOWISKIEM
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Narzędzia zarządzania środowiskiem
ŚRODKI ZARZ
DZANIA
- System planowania
-
System informacji
-
Organizacja (system urzędów i instytucji)
INSTRUMENTY ZARZ
DZANIA
-
Ogólnoprawne
-
Prano-administracyjne
-
Ekonomiczne
-
Społeczne
PROCEDURY I ZALECENIA EKOLOGICZNE
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Narzędzia zarządzania środowiskiem
Podstawowe pojęcia
NARZ
DZIA ZARZ
DZANIA to instytucje polityczne, prawne oraz środki,
instrumenty zarządzania i procedury postępowania służące organizacji
systemu zarządzania oraz zapewniające jego wewnętrzne funkcjonowanie i
sterujące oddziaływanie na obiekt zarządzania.
ŚRODKI ZARZ
DZANIA to narzędzia o charakterze organizacyjno-
informacyjnym. Organizują system oraz zapewniają przepływ informacji,
dzięki której systemy funkcjonują.
INSTRUMENTY ZARZ
DZANIA to narzędzia, które w sposób bezpośredni
lub pośredni oddziałują na obiekt zarządzania. W nauce o zarządzaniu
określa się je mianem norm sterujących.
PROCEDURY ZARZ
DZANIA to sformalizowane sposoby postępowania
ułatwiające osiągnięcie pożądanych celów.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Narzędzia zarządzania środowiskiem, c.d.
Instytucja to:
w powszechnym rozumieniu - jednostka o charakterze publicznym,
zajmująca się określonym zakresem spraw, działająca w danej
dziedzinie (urząd);
w teorii zarządzania - zespół ludzi posiadających wspólny cel,
funkcjonujących w określonej strukturze i dysponujących zasobami
potrzebnymi do osiągnięcia tego celu;
w aspekcie prawnym - zespół norm prawnych dotyczących
określonej dziedziny życia.
Organizacja systemu zarządzania środowiskiem to zespół instytucji
(urzędów, podmiotów gospodarczych i organizacji społecznych)
zajmujących się użytkowaniem, ochroną i kształtowaniem środowiska i
występujących między nimi wzajemnych sprzężeń i relacji
umożliwiających przepływ informacji oraz osiąganie celów zarządczych.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
PROGRAMOWANIE
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania
Podstawowe pojęcia
PROGRAMOWANIE polega na projektowaniu najbardziej pożądanych
stanów podmiotu (jednostki, organizacji, zjawiska) w określonej
perspektywie czasu i wyborze drogi dojścia do tego stanu poprzez
określenie celów działania i wskazanie narzędzi ich realizacji.
Programowanie:
- długookresowe,
-
średniookresowe,
-
realizacyjne (wdrożeniowe).
STRATEGIA jest to wybór drogi rozwoju jednostki terytorialnej lub
gospodarczej na bazie analizy istniejącej rzeczywistości poprzez
sformułowanie jej misji, wizji stanu w okresie docelowym i wybór
strategicznych celów rozwojowych.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
POLITYKA jest to wybór sposobu działania poprzez określenie zasad
postępowania, wyznaczenie celów działania ich priorytetyzację oraz
wskazanie instrumentów realizacji przyjętych celów i sposobu
finansowania.
PLANOWANIE polega na rozpisaniu celów na zadania, opracowaniu
organizacyjnego i finansowego harmonogramu ich realizacji, wskazaniu
wykonawców, beneficjentów i innych informacji użytecznych w procesie
zarządzania.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
Funkcje i etapy programowania
Funkcje programowania
Edukacyjna (w odniesieniu do społeczności i decydentów);
Racjonalizująca decyzje (trafna diagnoza, wybór celów, analiza
różnych scenariuszy);
Koordynacyjna (koordynacja różnych programów i działań w
układzie pionowym i poziomym, koordynacja celów i zadań);
Stymulacyjna (pobudzanie i zasilanie podmiotów biorących
udział w rozwoju);
Kontrolna.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
Etapy programowania
1. Etap analizy - celem jest diagnoza stanu.
Etap polityki - określenie wizji, celów rozwojowych, systemu
2.
wartości, instrumentarium oraz głównych aktorów.
3.
Etap scenariuszy - ustalenie możliwych trajektorii rozwoju.
4.
Etap określenia zadań - wybór priorytetów.
5. Etap określenia sposobu zarządzania - jaki charakter dokumentu,
sposób i z
ródła finansowania zadań, sposób kontroli przebiegu
realizacji.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
Programy gospodarowania środowiskiem w gminie
Strategia zrównoważonego rozwoju gminy (dokument zalecany)
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego (dokument obowiązkowy)
Program ochrony środowiska (dokument obowiązkowy)
Plan gospodarki odpadami (dokument obowiązkowy, może stanowić
część składową Programu ochrony środowiska)
Inwentaryzacja przyrodnicza, gospodarcza i społeczna gminy
(dokument dobrowolny)
Program edukacji ekologicznej w gminie (dokument zalecany,
przeważnie stanowi część składową Programu ...)
Plan działań na rzecz wykorzystania odnawialnych z
ródeł energii (jak
wyżej)
Program informowania społeczeństwa gminy o nadzwyczajnych
zagrożeniach (jak wyżej).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy powinno:
1) określić stan gminy w sferze gospodarczej, społecznej i
środowiskowej, w tym stan zagospodarowania przestrzennego,
krajobraz itp.,
2)
określić przedsięwzięcia niezbędne do zrównoważenia sprzężeń w
ramach makrosystemu społeczeństwo-gospodarka-środowisko,
szczególnie konieczne jest zrównoważenie takich działań, które w
dłuższym okresie czasu mogą doprowadzić do przyrodniczych
ograniczeń działalności gospodarczej i pogorszenia jakości życia
mieszkańców,
3)
ustalić warunki podejmowania i prowadzenia działalności
gospodarczej, umożliwiające uzyskanie optymalnych efektów w
zakresie ochrony środowiska oraz rozwoju społecznego.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
Program ochrony środowiska
Transponuje cele polityki ekologicznej państwa na poziom jednostek
terytorialnych;
Jest dokumentem wdrożeniowym w stosunku do celów
proekologicznych Strategii...;
Powinien zawierać:
-
cele ekologiczne,
-
priorytety działań na rzecz osiągnięcia celów ekologicznych,
-
rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
- środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-
ekonomiczne i środki finansowe.
Opiniowany przez zarząd jednostki wyższego szczebla lub ministra
środowiska.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
Plan gospodarki odpadami
Diagnoza stanu gospodarki odpadami,
Prognoza zmian w zakresie gospodarowania odpadami,
Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie
gospodarowania odpadami,
Instrumenty finansowe służące realizacji założonych celów,
System monitoringu i oceny realizacji założonych celów.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System programowania, c.d.
Plany wdrożeniowe gospodarowania środowiskiem w gminie
Plan realizacji strategicznych celów rozwojowych,
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,
Plany operacyjno-ratownicze w przypadku awarii obiektów
niebezpiecznych,
Master plan realizacji zespołu zadań,
Biznes plan przedsięwzięć.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
SYSTEM INFORMACJI
EKOLOGICZNEJ
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej
Podstawowe pojęcia
Pojęciem informacji określa się pewną treść, będącą opisem, poleceniem,
nakazem, zakazem lub zaleceniem, przekazywaną przez nadawcę do
odbiorcy. Jest to także wiadomość o czymś uzyskiwana przez człowieka
poprzez bezpośrednią obserwację i pomiar lub przekaz.
INFORMACJA jest produktem, wytworem człowieka. Posiada więc
wykonawcę (z
ródło informacji) oraz użytkownika (odbiorcę, adresata).
Może być poddawana takim operacjom jak: wytwarzanie,
magazynowanie, przetwarzanie, wymiana, kupno, sprzedaż itp.
Informacja posiada szereg właściwości, na przykład: treść, formę,
wielkość, wartość, użyteczność itp. Jest wielkością mierzalną.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Podstawowe parametry informacji
Zakres informacji jest to stopień odzwierciedlający stan obiektów
realnych, identyfikowanych w przestrzeni i w czasie - przeszłym,
teraz
niejszym i przyszłym.
Jakość informacji jest to jej kompletność, wiarygodność, rzetelność
oraz spójność i aktualność.
Użyteczność informacji jest to jej powiązanie z sytuacjami decyzyjnymi
występującymi w systemie.
Ilość, jakość i użyteczność informacji zależą przede wszystkim od
sposobu jej pozyskania, gromadzenia, przechowywania oraz
przetwarzania.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Model systemu informacji ekologicznej
Systemy zarządzania mogą funkcjonować dzięki przepływom informacji,
stąd podsystem informacji spełnia wiodące znaczenie w systemie
zarządzania gospodarką odpadami.
Informacja w systemie zarządzania
Informacja o stanie systemu
zarządzającego
Informacja o narzędziach
WE WY
zarządzania
Informacja o stanie
obiektu zarządzania
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System zarządzający
Obiekt zarządzania
System informacji ekologicznej, c.d.
Informacja wewnątrz systemowa zapewniająca utrzymanie sprzężeń
elementów systemu i relacji między instytucjami znajdującymi się w
systemie;
Informacja o relacji systemu z otoczeniem;
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Relacja dane  proces decyzyjny I edukacyjny
DANE
(element rzeczywistości)
Przetwarzanie danych
INFORMACJA
Analiza i zrozumienie
informacji
WIEDZA
Wykorzystania informacji (wiedzy)
SYSTEMY SYSTEMY SYSTEMY
ZARZ
DZANIA EDUKACJI BADAC

PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Informacja ekologiczna
Jest to zespół wiadomości o stanie elementów i ich zmianach oraz o
procesach i sprzężeniach występujących w systemie zarządzania
środowiskiem oraz o powiązaniach tego systemu z otoczeniem.
W układzie rodzajowym informację niezbędną w zarządzaniu
środowiskiem można podzielić na:
informację o poziomie antropogennego obciążenia środowiska
przyrodniczego z podziałem na rodzaje i z
ródła tego obciążenia;
informację o stanie ekosystemów i ich reakcjach na różne (nie
tylko antropogenne) obciążenia:
informację o funkcjonowaniu poszczególnych narzędzi (środków i
instrumentów) realizowanej polityki ekologicznej;
informację o nakładach (kosztach) i efektach funkcjonowania
systemu sterowania ochroną środowiska;
informację o stanie świadomości ekologicznej społeczeństwa i
reakcji różnych grup społecznych na instrumenty zarządzania.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
y
ródła informacji ekologicznej
informacja urzędowa,
sprawozdawczość statystyczna,
monitoring środowiska,
wyniki badań naukowych,
informacja niezinstytucjonalizowana.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Informacja urzędowa o środowisku
Ustawa Prawo ochrony środowiska (2001) zobowiązuje udostępniać
informacje o środowisku i jego ochronie, a szczególnie:
projektów i dokumentów końcowych strategii, polityki i programów
dotyczących użytkowania, ochrony i kształtowania środowiska,
prognoz oddziaływania na środowisko,
raportów o oddziaływaniu przedsięwzięć na środowisko,
opracowań ekofizjograficznych,
wniosków o wydanie decyzji oraz wydanych decyzji dotyczących
zmian w sposobie użytkowania środowiska, dopuszczalnej emisji
zanieczyszczeń powietrza, poboru wody, odprowadzania ścieków,
składowania odpadów, a także pozwoleń na budowę,
dokumentów z przeglądów ekologicznych,
rejestrów substancji niebezpiecznych,
raportów o bezpieczeństwie ekologicznym i planów operacyjno-
ratowniczych,
decyzji o wysokości opłat i kar,
wyników prac badawczych i studialnych,
...
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Ogólnopaństwowa sprawozdawczość statystyczna
Podstawowe z
ródła danych:
badania statystyczne GUS (50% danych),
sprawozdawczość ministerstw oraz dane wewnętrznych
systemów informacji i z
ródeł administracyjnych (30%),
wyniki pomiarów, kontroli, ocen i analiz laboratoryjnych oraz
ekspertyzy, inwentaryzacje, raporty,  czerwone księgi i inne
(20%).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Sprawozdania statystyczne jednostek gospodarczych i urzędów
OS- 1 Sprawozdanie o emisji zanieczyszczeń do powietrza oraz o stanie
urządzeń oczyszczających;
OS- 2 Sprawozdanie o zagrożeniu i ochronie środowiska leśnego;
OS- 3 Sprawozdanie o gospodarowaniu wodąściekach i ładunkach
zanieczyszczeń;
OS- 4 Sprawozdanie dotyczące poboru wody do nawodnień w rolnictwie i
leśnictwie oraz do napełniania stawów rybnych;
OS- 5 Sprawozdanie o przepustowości oczyszczalni, ilości ścieków
oczyszczonych i osadów ściekowych oraz ładunku zanieczyszczeń;
OS- 6 Sprawozdanie o odpadach przemysłowych uciążliwych dla środowiska;
OS- 7 Sprawozdanie o ochronie przyrody i krajobrazu.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Sprawozdania statystyczne ..., c.d.
OŚ- 1 Sprawozdanie ze szkód i strat powodziowych oraz akcji
przeciwpowodziowych;
OŚ- 2 Sprawozdanie z działalności Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie
ochrony powietrza, wód, gleb, oraz gospodarki odpadami;
OŚ- 3 Sprawozdanie o z działalności Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie
ochrony przed hałasem;
OŚ- 4 Sprawozdanie z wpływów z tytułu opłat za gospodarcze korzystanie ze
środowiska oraz redystrybucji tych wpływów.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Sprawozdania statystyczne ..., c.d.
OŚOP- 1 Sprawozdanie o wysokości należnej opłaty produktowej;
OŚOP- 2 Sprawozdanie o wielkościach wprowadzanych na rynek krajowy
opakowań i produktów, osiągniętych wielkościach odzysku i
recyklingu odpadów opakowaniowych;
OŚOP- 3 Informacja o wielkościach odpadów opakowaniowych zebranych i
przekazanych do odzysku i recyklingu przez gminy oraz
poniesionych wydatkach;
OŚ- 21  OŚ- 28 Sprawozdania udokumentowanych zasobach złóż i zmianach
w tych zasobach (dotyczy m.in. złóż ropy naftowej i gazu, wód
podziemnych i leczniczych).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Informacja urzędowa jest zawarta w wielu dokumentach, takich jak: rejestry
ewidencji gruntów, operaty leśne, kadastry wód podziemnych, kadastry
zasobów naturalnych, oceny oddziaływania na środowiskom, mapy
bonitacji gleb i inne.
Badania naukowe stanowią pewne uzupełnienie danych z monitoringu i
sprawozdawczości a najczęściej ich weryfikację.
Przykładem może być okresowe badanie:
Kosztów bieżących poniesionych na ochronę środowiska
(Kwestionariusz OŚ 29 K);
Wydatków na ochronęśrodowiska gospodarstw domowych (Ankieta
Badanie wydatków na ochronę środowiska gospodarstw domowych ).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Państwowy monitoring środowiska
Jest to system pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz system
gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.
Badania monitoringu obejmują:
jakość powietrza,
jakość wód śródlądowych powierzchniowych i podziemnych oraz
morskich wód wewnętrznych i wód morza terytorialnego,
jakość gleby i ziemi,
hałas,
promieniowanie jonizujące i pola elektromagnetyczne,
stan zasobów środowiska, w tym lasów,
rodzaje i ilość substancji lub energii wprowadzanych do powietrza,
wód, gleby i ziemi,
wytwarzanie i gospodarowanie odpadami.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System informacji ekologicznej, c.d.
Rodzaje sieci monitoringu
SIEĆ KRAJOW
tworzą stacje i stanowiska pomiarowe podstawowe, punkty
pomiarowe globalnego monitoringu środowiska (w Suwałkach i na Śnieżce) i
stacje międzynarodowych programów badawczych.
SIECI REGIONALNE stacji i stanowisk pomiarowych są tworzone w celu
realizacji zadań o znaczeniu regionalnym, a w ich skład wchodzą stacje i
stanowiska pomiarowe sieci podstawowej (krajowej) oraz punkty specjalnie
tworzone w ramach tej sieci. Na przykład w Polsce taka sieć funkcjonuje w woj.
katowickim oraz na obszarze funkcjonalnym Zielone Płuca Polski.
SIECI LOKALNE stacji i stanowisk pomiarowych są organizowane w celu oceny
oddziaływania konkretnych podmiotów gospodarczych na środowisko. Mogą to
być sieci zakładowe, gminne, miejskie (np. w Krakowie) i inne.
STACJE MONITORINGU ZINTEGROWANEGO (kompleksowego) organizowane
są na terenie naturalnej jednostki funkcjonalnej (przeważnie ekosystemu),
głównie na obszarach chronionych. Poletko stacji ma status obiektu przyrody
chronionej. Monitoring zintegrowany umożliwia badanie stanu ekosystemów,
mechanizmów ich funkcjonowania, zakresu przekształceń antropogennych oraz
badanie reakcji ekosystemów i układów biologicznych na różne
zanieczyszczenia.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
INSTRUMENTY ZARZ
DZANIA
ŚRODOWISKIEM
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty ogólnoprawne
Instrumenty ogólnoprawne
1. Regulacje prawne o charakterze ustrojowym. Określają one model
ustrojowy państwa, formy własności dóbr przyrodniczych (ziemi,
akwenów wodnych, zasobów naturalnych, lasów itp.), a także prawa i
obowiązki podmiotów gospodarczych w użytkowaniu i ochronie
środowiska.
2. Przepisy prawne regulujące zarządzanie gospodarką, społeczeństwem i
środowiskiem. Regulują one problemy organizacyjne i finansowe, takie
jak: kształtowanie dochodów i wydatków w państwie, samorządzie
terytorialnym i przedsiębiorstwie, rangę prawną i charakter polityki
ekologicznej, formy ochrony obszarów szczególnie cennych, zasady
prowadzenia działalności gospodarczej oddziałującej na środowisko.
3.
Przepisy prawa powszechnego. Są to odpowiednie zapisy regulujące
problemy ochrony środowiska w kodeksach; karnym, cywilnym,
postępowania cywilnego, postępowania administracyjnego, pracy i inne.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty ogólnoprawne, c.d.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Ranga ochrony środowiska
Rzeczypospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności
swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela
oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego, oraz
zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego
rozwoju (Art. 5).
Obowiązki władz
Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą bezpieczeństwo
1.
ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom.
2.
Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
3.
Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony i
poprawy stanu środowiska (Art. 74).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Instrumenty prawno-administracyjne
1. Normy o charakterze ogólnym, do których zalicza się przepisy dotyczące
użytkowania i ochrony środowiska, w tym odnoszące się do organizacji
systemu zarządzania środowiskiem, systemu monitoringu
ekologicznego, sprawozdawczości i zakresu ochrony środowiska itp.
2. Normy ekologiczna szczegółowe, dotyczące ochrony poszczególnych
komponentów środowiska: kopalin, powierzchni ziemi, powietrza, wód,
lasów, roślin i zwierząt, krajobrazu i przestrzeni oraz normy
wytwarzania.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Normy ekologiczne
Normy jakości środowiska (normy imisji) - charakteryzujące pożądany
stan środowiska, np. maksymalne stężenie dwutlenku siarki w
powietrzu;
Normy emisji - określające maksymalne dozwolone do wprowadzania
do środowiska ilości zanieczyszczeń, np. maksymalna ilość ładunku
BZT5 w ściekach;
Normy techniczno-technologiczne określające parametry procesu
produkcji zmniejszającego uciążliwość dla środowiska;
Normy produktowe - określające parametry lub cechy produktów,
głównie zanieczyszczających środowisko.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Procedury i zalecenia ekologiczne
Procedura sporządzania oceny środowiskowej dokumentu
strategicznego
Procedura przeprowadzania przeglądów ekologicznych
Procedura sporządzania oceny oddziaływania na środowisko
Procedura proekologicznego ukierunkowania procesu inwestycyjnego
Procedury przeciwdziałania awariom
Procedury korzystania ze środków funduszy ekologicznych
Procedury systemu zarządzania środowiskowego w przedsiębiorstwie:
- według ISO 14004 i ISO 14011
- według EMAS;
Proekologiczne procedury bankowe
Proekologiczne procedury określone w Polskich Normach
...
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Proekologiczne procedury formalnoprawne w procesie inwestycyjnym
Procedury uzyskania
Procedury:
Procedury uzyskiwania
Procedury:
pozwoleń na:
- potwierdzenie
pozwoleń na:
- lokalizacja
- budowę,
pozwoleń
- dopuszczalną emisję
instytucji,
- wycinanie drzew i
- uzyskanie pozwo-
zanieczyszczeń powi-
- ocena oddzi-
krzewów,
lenia na uruchomi-
etrza,
aływania na
- przeniesienie próch-
enie urządzeń
- pobór wody,
środowisko
nicowej warstwy
wodnych
- odprowadzanie ście-
gleby,
- pozwolenie na
ków,
- odprowadzania wód
użytkowanie
- składowanie odpadów
z wykopów
obiektu
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Ocena oddziaływania na środowisko skutków realizacji planów i programów
Dotyczy:
-
projektów strategii rozwoju regionalnego,
-
planów zagospodarowania przestrzennego,
-
polityki, strategii, planów lub programów rozwoju poszczególnych
dziedzin gospodarki;
Zakresu oceny: :
-
zawartość i główne cele projektowanego dokumentu,
-
opis stanu środowiska i analiza potencjalnych zmian, szczególnie w
miejscach znaczącego oddziaływania,
-
ocena istniejących problemów ochrony środowiska istotne z punktu
widzenia projektowanego dokumentu,
- cele ochrony środowiska regionalne, krajowe i międzynarodowe w
świetle założeń projektowanego dokumentu,
-
rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczenie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań,
-
rozwiązania alternatywne do zawartych w projekcie dokumentu wraz z
uzasadnieniem,
-
możliwe transgraniczne oddziaływanie na środowisko realizacji
projektu.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Ocena oddziaływania na środowisko projektowanych przedsięwzięć
Dotyczy przedsięwzięć, które mogą znacząco oddziaływać na środowisko:
-
zabudowa i zagospodarowanie terenu,
- budowa lub rozbiórka obiektu budowlanego (lub jego części, zmiany
sposobu użytkowania),
- poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin,
składowanie substancji lub odpadów w górotworze,
- korzystanie z wód do celów gospodarczych,
- prowadzenie robót w gospodarce wodnej,
- scalania lub wymiany gruntów,
-
lokalizacji autostrady i drogi krajowej;
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Ocena oddziaływania na środowisko projektowanych przedsięwzięć
Zakresu oceny:
-
opis planowanego przedsięwzięcia,
-
opis elementów przyrodniczych środowiska,
-
opis analizowanych wariantów inwestycji,
- określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko
poszczególnych wariantów,
- uzasadnienie wariantu wybranego przez wnioskodawcę,
-
opis przewidywanych działań mających na celu zapobieganie,
ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnego
oddziaływania na środowisko,
-
wskazanie, czy konieczne jest ustanowienie obszaru ograniczonego
użytkowania i określenie granic takiego obszaru,
-
przedstawienie zagadnień w formie graficznej,
- analiza możliwych konfliktów społecznych związanych z planowanym
przedsięwzięciem,
wskazanie trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we
-
współczesnej wiedzy,
-
streszczenie w języku niespecjalistycznym.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Udział społeczeństwa w postępowaniu administracyjnym w
sprawach ochrony środowiska
Zakres udziału:
- przysługuje każdemu,
-
każdy może reprezentować interes publiczny, własny lub innej
osoby za jej zgodą;
Sposób działania:
-
skarga, dotyczy zaniedbań, które miały lub mają miejsce, np.
nienależyte wykonanie zadań przez właściwe organy lub ich
pracowników, naruszenie słusznych interesów obywateli,
-
wniosek, dotyczy przeciwdziałania pojawieniu się niekorzystnej
sytuacji lub podjęcia działań na rzecz usprawnienia proponowanych
rozwiązań,
-
uwagi dotyczą projektów dokumentów, np. miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego;
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Udział społeczeństwa w postępowaniu administracyjnym w
sprawach ochrony środowiska
Etapy procedury:
-
umieszczenie w publicznym wykazie danych o zamierzonej, czy
wnioskowanej decyzji (21 dni na składanie uwag i wniosków),
-
podanie do publicznej wiadomości o wszczęcie postępowania,
możliwości zapoznania się z dokumentacją oraz możliwości
składania uwag i wniosków,
- rozpatrzenie przez organ uwag i wniosków,
- podanie do publicznej wiadomości o podjętym rozstrzygnięciu i
możliwości zapoznania się z nim wraz z informacją o zgłoszonych
uwagach i wnioskach oraz sposobach ich wykorzystania.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Dostęp o informacji o środowisku
Zobowiązani: organy władzy publicznej realizujące zadania w
zakresie ochrony środowiska.
Uprawnieni: każda osoba fizyczna i prawna, bez konieczności
wykazania swego interesu w sprawie.
Odmowa udostępnienia informacji może mieć miejsce, gdy
informacja dotyczy:
- postępowania określonego jako poufne z uwagi na stosunki
międzynarodowe lub obronność państwa,
-
bezpieczeństwa publicznego,
-
spraw objętych toczącym się postępowaniem sądowym lub
dyscyplinarnym,
-
poufnych danych osobowych,
- dokumentów lub danych będących w trakcie opracowywania,
których udostępnienie mogłoby wywołać szkodę w środowisku,
-
związanych z tajemnicą handlową lub przemysłową, w tym
dotyczących własności intelektualnej.
Postępowanie:
- bez wyszukiwania informacji,
- z wyszukiwaniem (wniosek i ewentualna opłata).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty prawno-administracyjne
Zalecenia ekologiczne
Zalecenia ekologiczne nie nakazują, a jedynie szeregują określone
działania lub rozwiązania technologiczne, techniczne i organizacyjne,
które jednostka organizacyjna może wdrożyć w celu uzyskania lepszej
ekologiczno-gospodarczej efektywności funkcjonowania.
Zalecenia ekologiczne mogą być powszechne lub jednostkowe.
Zalecenia powszechne wskazują na pewne działania lub rozwiązania
warte upowszechniania, ze względu na swoją ekologiczno-gospodarczą
efektywność lub inną szczególną użyteczność, zalecenia jednostkowe
natomiast wskazują na możliwe rozwiązania w danej jednostce
(przedsiębiorstwie, gospodarstwie domowym itp.).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty ekonomiczne
Klasyfikacja ekonomicznych mechanizmów
Gospodarowania środowiskiem
Instrumenty ekonomiczne o charakterze podatkowym
1. Opłaty za korzystanie ze środowiska
1.1. Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska
opłaty za emisję do powietrza zanieczyszczeń gazowych i
pyłowych,
opłaty za odprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych i do
ziemi,
opłaty za wody opadowe lub roztopowe zebrane z
zanieczyszczonych powierzchni utwardzonych, odprowadzane do
systemów kanalizacyjnych (lub do gleby),
opłaty za wody wykorzystane, odprowadzane z obiektów chowu
lub hodowli ryb niełososiowatych lub innych organizmów
wodnych,
opłaty za składowanie odpadów.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty ekonomiczne o charakterze podatkowym, c.d.
1.2. Opłaty za korzystanie z zasobów i walorów środowiska:
opłaty za pobór wody,
opłaty za wycinanie drzew i krzewów,
opłaty eksploatacyjne,
opłaty za wyłączenie gruntów z produkcji rolnej lub leśnej.
2. Administracyjne kary pieniężne za:
przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzaju
gazów (pyłów) wprowadzanych do powietrza,
przekroczenia określonych warunków odprowadzania ścieków,
przekroczenie określonej ilości pobranej wody,
naruszenie warunków eksploatacji składowiska odpadów albo
decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów,
przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu.
3. Mechanizm podwyższania opłat i umarzania kar
mechanizm podwyższania opłat za emisję zanieczyszczeń,
mechanizm odraczania, zmniejszania lub umarzania
podwyższonych opłat oraz administracyjnych kar pieniężnych.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty ekonomiczne o charakterze podatkowym, c.d.
4. Opłat i podatki produktowe:
opłaty produktowe,
podatki produktowe.
5.
Subsydia:
dotacje jednorazowe,
subsydia ciągłe,
ulgi podatkowe,
dopłaty do odsetek kredytów preferencyjnych.
6. Mechanizmy finansowe:
depozyty,
zastawy ekologiczne,
odpisy na fundusz likwidacji zakładu górniczego,
przyspieszona amortyzacja.
7. Obowiązkowe ubezpieczenia ekologiczne
Odszkodowania
8.
rekompensaty dla poszkodowanych
zadośćuczynienie administracyjne
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Mechanizmy o charakterze rynkowym
1.
Rynki zbywalnych uprawnień do emisji zanieczyszczeń.
2. Wspólne wdrożenie(Joint Implementation).
Handel nadwyżkami zredukowanej emisji.
3.
4.
Mechanizm czystszego rozwoju (CleanDevelopment Mechanizm).
5.
Dobrowolne ubezpieczenia ekologiczne.
6. Opłaty usługowe.
Ekologiczna reforma podatkowa
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów ekonomicznych
OPA
ATY są to na ogół przymusowe świadczenia bezzwrotne, pobierane
w celu pokrycia wydatków państwa, związanych z niektórymi
czynnościami i świadczeniami ze strony organów państwowych. Opłaty
ekologiczne traktuje się jako płatności (pewnego rodzaju cenę)
ponoszone za użytkowanie - bezpośrednie lub pośrednie - środowiska
przyrodniczego.
Wyróżnia się następujące rodzaje opłat:
opłaty za emisję - są to świadczenia za wydalanie zanieczyszczeń
a)
do środowiska, w ujęciu ekonomicznym; są traktowane jako
ekwiwalent wartości strat gospodarczych i społecznych,
ponoszonych wskutek zanieczyszczenia środowiska;
b)
opłaty za korzystanie ze środowiska - są to świadczenia za
wydobywanie ze środowiska zasobów naturalnych (w tym wody)
oraz wycinanie drzew i krzewów;
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów ekonomicznych, c.d.
c) opłaty produktowe - są to świadczenia za wprowadzanie do
publicznego obrotu (i) lub wykorzystania produktów, które
powodują zanieczyszczenie środowiska w fazie produkcji,
konsumpcji lub utylizacji; mogą one być związane z pewnymi
cechami produktu (np. zawartość siarki w paliwach) bądz
z samym
produktem;
opłaty administracyjne - są to płatności za czynności urzędowe,
d)
takie jak: opłaty za przygotowanie i wydanie licencji, opłaty za
przeglądy i autoryzację, za rejestrowanie chemikaliów itp.;
e) opłaty usługowe - są to płatności za zbiorowe lub publiczne
unieszkodliwianie zanieczyszczeń.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów ekonomicznych, c.d.
PODATKI są to świadczenia dokonywane na rzecz państwa lub samorządu
terytorialnego o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i
nieodpłatnym, pobierane na podstawie przepisów prawnych, określających
w sposób ogólny warunki, wysokość oraz formy i technikę tych świadczeń,
przekazywane do budżetu państwa lub samorządu
ZRÓŻNICOWANIA PODATKOWE - polegają na zmniejszeniu stawki
danego podatku na produkty przyjazne środowisku i jej zwiększenie na
produkty tej samej grupy, ale uciążliwe dla środowiska. Zakłada się, że
instrument ten powinien być neutralny z punktu widzenia wysokości
dochodów budżetu.
SUBWENCJE - jest to pomoc finansowa podmiotom prawnym
podejmującym działania proochronne. Subwencje są wskazane,
szczególnie w tych przypadkach, gdy koszty krańcowe redukcji
zanieczyszczeń są znacznie wyższe od sumy opłat i podatków uiszczanych
z tytułu emisji (wydalania) tych zanieczyszczeń lub, gdy realizowane jest
przedsięwzięcie ochronne służące wielu podmiotom, np. komunalna
oczyszczalnia ścieków.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów ekonomicznych, c.d.
Formy pomocy finansowej:
a) dotacje, które są bezzwrotną, jednorazową (chociaż niekiedy
płaconą w ratach) formą pomocy finansowej podmiotom
realizującym określone przedsięwzięcia ochronne,
b)
kredyty preferowane o oprocentowaniu niższym od rynkowej stopy
procentowej, subwencją jest różnica w oprocentowaniu,
c) ulgi podatkowe w formie pozwoleń na przyspieszoną amortyzację
lub w postaci zwolnień lub rabatów podatkowych z tytułu
podejmowania określonych przedsięwzięć ochronnych lub
produkcji służącej wyłącznie (lub głównie) ochronie środowiska,
d)
subwencje właściwe - jest to stale (w określonym czasie)
wspomaganie finansowe określonej działalności proochronnej, np.
subwencjonowanie czasopism o profilu ekologicznym.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów ekonomicznych, c.d.
DEPOZYT, czyli opłata, którą musi ponieść nabywca produktu
potencjalnie szkodliwego dla środowiska przyrodniczego, zwrotna pod
warunkiem odstawienia wyeksploatowanego produktu lub jego
pozostałości do miejsca utylizacji (czasami do miejsca zakupu, np. małe
baterie).
ZASTAWY EKOLOGICZNE są stosowane w krajach
wysokorozwiniętych w stosunku do inwestorów podejmujących budowę
zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska. Pozwolenie na
funkcjonowanie takiego zakładu wydaje się ma ściśle określony czas, np.
15 lat. Po upływie tego terminu zakład powinien być zlikwidowany a teren
zrekultywowany. Zastaw ekologiczny - złożony na specjalnym,
oprocentowanym koncie bankowym w chwili rozpoczęcia inwestycji
powinien pokryć koszty likwidacji zakładu i rekultywacji terenu.
RYNKI UPRAWNIEC
są sztucznie (administracyjnie) kreowanymi
przedsięwzięciami handlowymi. Na takich rynkach podmioty gospodarcze
mogą sprzedawać i kupować pozwolenia na bieżącą lub przyszłą emisję
zanieczyszczeń lub na wytwarzanie odpadów. W teoretycznych
założeniach przewiduje się również stworzenie rynków pozwoleń na
działalność gospodarczą.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów ekonomicznych, c.d.
UBEZPIECZENIA EKOLOGICZNE obejmują ubezpieczenia od ryzyka
ekologicznego, głównie od skutków awaryjnego zanieczyszczenia
środowiska oraz systemy rekompensat za szkody zdrowotne
spowodowane zanieczyszczeniami środowiska.
BODy
CE FINANSOWE DLA EGZEKUCJI PRAWA uznaje się z reguły za
narzędzia prawne, ze względu na ich istotne oddziaływanie na system
finansowy przedsiębiorstwa spełniają również rolę instrumentów
ekonomicznych.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Instrumenty społeczne
Klasyfikacja instrumentów społecznych
Edukacja ekologiczna:
-
zorganizowane,
- niezorganizowane;
Negocjacje i porozumienia ekologiczne
Działania nieformalne:
-
nacisku bezpośredniego,
-
lobbystyczne,
- usługowe,
- komplementarne;
Instrumenty oddziaływania psychospołecznego
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów społecznych
Instrumenty społeczne są ukierunkowane na bezpośrednie
oddziaływanie na jednostki i grupy społeczne w celu
ukierunkowania ich proekologicznego zachowania
Instrumenty te wykazują największy stopień oddziaływania
zwrotnego. Oddziałują one zarówno w relacji system zarządzający
obiekt zarządzania, jak i, odwrotnie, obiekt zarządzania
(społeczeństwo) system zarządzający.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów społecznych, c.d.
EDUKACJA EKOLOGICZNA społeczeństwa powinna zapewnić:
właściwe postrzeganie środowiska i miejsca w nim człowieka, jego
działalności gospodarczej oraz aktywności społecznej,
rozumienie procesów zachodzących w środowisku i ich zmian pod
wpływem antropopresji,
znajomość systemu zarządzania środowiskiem, a szczególnie
-
poznanie narzędzi zarządzania i mechanizmów ich funkcjonowania,
umiejętność zdobywania informacji o stanie środowiska
-
PROPAGANDA EKOLOGICZNA jest specyficzną formą przekazywania
aktualnej informacji, której celem jest upowszechnienie ważnych
poczynań lub zachowań bezpośrednich użytkowników środowiska oraz
różnych przedsięwzięć proochronnych.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów społecznych, c.d.
NEGOCJACJE jest to sposób rozwiązywania problemów konfliktowych,
metoda przygotowywania i podejmowania decyzji. Na ogół prowadzi się
je celem rozwiązania (złagodzenia) sprzeczności interesów związanych
z dostępem do środowiska i możliwością jego użytkowania lub różnic w
sposobach zaspakajania tych interesów.
UMOWY DOBROWOLNE są to uzgodnienia między rządem a
przemysłem o osiągnięciu pewnego celu środowiskowego w określonej
perspektywie czasowej.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów społecznych, c.d.
NARZ
DZIA NIEFORMALNE są to instrumenty lub procedury służące
obywatelom do wywierania wpływu na decyzje dotyczące użytkowania,
ochrony i kształtowania środowiska na różnych szczeblach rządzenia bez
stosowania odpowiednich procedur prawnych. Użycie tych środków nie
jest wskazane ani też zabronione przez prawo. Warunkiem ich
stosowania są:
aktywni obywatele lub organizacje pozarządowe gotowe podjąć
problem w sposób inny, aniżeli wskazują tą procedury
usankcjonowane prawem,
władze, które akceptują prawa i zasady, pozwalające społeczeństwu
partycypować w procesie decyzyjnym nawet wówczas, gdy nie ma
jeszcze do tego prawnych procedur.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Opis instrumentów społecznych, c.d.
NARZ
DZIA NACISKU BEZPOŚREDNIEGO to petycje, zbieranie podpisów
lub bardziej radykalne - manifestacje, demonstracje, pikietowanie.
NARZ
DZIA LOBBYSTYCZNE to grupy nacisku, oddolne organizowanie
konsultacji społecznej, przygotowywanie inicjatyw legislacyjnych,
tworzenie programów alternatywnych w stosunku do oficjalnej polityki
ekologicznej, proponowanie ekologizacji budżetów, publikowanie wyników
niezależnych badań itp.
NARZ
DZIA USA
UGOWE to uruchamianie gorących linii, zielonych
telefonów, prowadzenie centrów informacyjnych dla obywateli, biur porad,
w których są udostępniane usługi adwokatów i ekspertów,
wyspecjalizowanych w problematyce ekologicznej.
NARZ
DZIA DZIAA
AC
KOMPLEMENTARNYCH mogą być stosowane
uzupełniająco w stosunku do istniejących procedur lub, w pewnym sensie,
powtarzać te procedury, jednak niezależnie od działań oficjalnych
organów.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
SYSTEM FINANSOWANIA
OCHRONY ŚRODOWISKA
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska
Wydatki na ochronęśrodowiska
Nakłady inwestycyjne
(+) plus
Nakłady inwestycyjne
(=) równa się
Nakłady inwestycyjne
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Klasyfikacja wydatków na ochronęśrodowiska
Wydatki (inwestycje bieżące) na:
Ochronę Inne
Ochronę Ochronę
Gospodarkę Ochronę bioróżnoro- dziedziny
wody i przed
odpadami powietrza dności i ochrony
gleby hałasem
krajobrazu środowiska
(-) minus
Subwencje z sektora publicznego i gospodarczego
(+) plus
Opłaty w dziedzinie:
Ochrony
Ochronę Ochrony
Gospodarki Ochrony bioróżnoro-
wody i przed Inne
odpadami powietrza dności i
gleby hałasem
krajobrazu
(=) równa się
Wydatki na ochronę środowiska
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Podstawowe pojęcia
INWESTYCJE są to nakłady gospodarcze, których celem jest
stworzenie nowych, powiększenie istniejących lub odtworzenie
zużytych obiektów majątku trwałego. Stanowią je wydatki na prace
budowlano-montażowe oraz zakup maszyn i urządzeń, a także
pierwszego wyposażenia, nie zaliczanego do środków trwałych,
wydatków na zakup licencji, prace badawczo-rozwojowe i wdrożeniowe
oraz szkolenie przyszłej załogi nowego zakładu. Inwestowanie oznacza
zatem wszelkie formy nakładów o odroczonym efekcie w celu
zwiększenia każdej kategorii zasobów
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Wyróżnia się:
inwestycje ochronne  końca rury", do których zaliczono inwestycje w
całości służące środowisku. Urządzenia ochronne środowiska
traktowane są jako inwestycje służące ochronie, jeżeli nie wpływają na
proces produkcyjny, a jedynie redukują zanieczyszczenia powstałe w
procesie produkcji;
inwestycje  zintegrowane" dotyczą zmian w procesie produkcji.
Zmieniają związek między tym procesem a emisją zanieczyszczeń. W
rezulta-cie tych zmian produkcja staje się bardziej czysta. Inwestycje
zintegrowane mogą być dołączone bądz
zintegrowane z urządzeniami
typowo produkcyjnymi. Ponieważ całkowite nakłady na takie
inwestycje nie mogą być traktowane jako nakłady na ochronę
środowiska mamy do czynienia z nową kategorią nakładów
inwestycyjnych, w angielskiej nomenklaturze nazywanych kosztami
różnicowymi (differential costs).
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Zakres badań nakładów inwestycyjnych na ochronęśrodowiska
1.
Sektor gospodarczy, do którego zaliczono jednostki gospodarcze
zatrudniające powyżej 6 osób (w tym dwie grupy: zatrudniających
6-100 osóbi powyżej 100 osób).
2. Sektor  inne usługi", do którego zaliczono podmioty gospodarcze
prowadzące działalność na terenie Polski, w których liczba
pracujących nie przekracza 5 osób.
3.
Sektor publiczny, do którego zaliczono urzędy szczebla
centralnego, wojewódzkiego i gminnego.
4. Sektor gospodarstw domowych.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Bieżące koszty ochrony środowiska w sektorze
gospodarczym w Polsce
Koszty bieżące
Koszty eksploatacji urządzeń ochronnych
pomniejszone o oszczędności i przychody ze
sprzedaży produktów ubocznych
Koszty innych działań ochronnych: monitoringu,
działalności laboratorium, utrzymania strefy
ochronnej, składowania odpadów, oczyszczania
gleby
Koszty ogólne: koszty badań i rozwoju, koszty
edukacji, szkoleń i informacji, koszty zarządzania
Opłaty: ekologiczne, koncesyjne, eksploracyjne,
usługowe
( ) minus
Otrzymane subwencje
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Wydatki gospodarstw domowych
GOSPODARSTWA DOMOWE są specyficzną grupą ostatecznych
konsumentów, która z jednej strony jest odbiorcą usług związanych z
ochroną środowiska (odprowadzanie ścieków, wywóz odpadów), z
drugiej zaś konsumentem produktów służących ochronie środowiska.
Produkty te podzielono na:
produkty powiązane - służące bezpośrednio ochronie środowiska -
zakup katalizatorów do pojazdów mechanicznych, przydomowych
oczyszczalni ścieków),
produkty dostosowane - droższe od tradycyjnych, na przykład: paliwa
bezołowiowe, produkty o wysokim stopniu biodegradacji; kosztem
ochrony środowiska jest koszt dodatkowy zakupu tych produktów.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Działania gospodarstw domowych w sferze ochrony środowiska
Środki ochrony środowiska
Usługi inwestycyjne,
Określone środki
towary i usługi
ochrony środowiska
konsumpcyjne
Określone
Konsumpcja Konsumpcja
działania w
Utylizacja
produktów produktów
zakresie
odpadów
przyjaznych przyjaznych
ochrony
środowisku środowisku
środowiska
Sortowanie i
dyspozycja
odpadów
Konserwacja
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Badania wydatków gospodarstw domowych na ochronęśrodowiska
Próba reprezentacyjna -1299 gospodarstw domowych
Stopień realizacji badań wyniósł 77,9%. Najwyższy był w województwie
mazowieckim - 95,7%, zaś najniższy w województwie śląskim - 67,7%.
Badaniem objęto 6 grup społeczno-ekonomnicznychludności:
gospodarstwa pracowników - stanowiły 44,6% próby,
gospodarstwa pracowników użytkujących gospodarstwo rolne - 4,3%,
gospodarstwa rolników - 5,7%,
gospodarstwa pracujących na własny rachunek-6,1%,
gospodarstwa emerytów i rencistów -35,2%,
gospodarstwa utrzymujące się z niezarobkowych z
ródeł - 4,1% próby.
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Struktura wydatków na ochronęśrodowiska gospodarstw domowych
Rodzaj wydatków Struktura
Ochrona powietrza 100,00
Instalacja podzielników, liczników ciepła i termoregulatorów 1,97
Modernizacja instalacji ogrzewania budynku, mieszkania 20,76
'Montaż urządzeń oczyszczających gazy kominowe 0,84
Zakup i montaż okien energooszczędnych 39,97
Dociepleniebudynku 28,11
Zakup katalizatorów do prywatnych pojazdów 0,77
samochodowych nie wyposażonych w katalizatory fabrycznie
Zakup i montaż instalacji gazowych do prywatnych pojazdów 2,8
samochodowych
Zakup i naprawa rur wydechowych pojazdów z napędem 1,52
spalinowym
Badanie składu spalin i regulacja układu zasilania pojazdów 3,27
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Ochrona wód 100,00
Podłączenie do kanalizacji 96,62
Budowa indywidualnej oczyszczalni ścieków 3,38
Ochrona powierzchni ziemi 100,00
Budowa przydomowych urządzeń do unieszkodliwiania 100,00
odpadów
Ochrona bioróżnorodności i krajobrazu 100,00
Zasadzenie drzew i krzewów 27,71
Remont elewacji domu 72,29
Ochrona przed hałasem i wibracjami 100,00
Zakup i montaż okien redukujących hałas 62,03
Budowa płotów i osłon przeciwhałasowych i żywopłotów 37,97
Ochrona przed promieniowaniem 100,00
Instalacji osłon przed promieniowaniem ziemskim, 100,00
elektromagnetycznym
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Wysokość wydatków gospodarstw domowych na ochronę środowiska w
2003 roku w zależności od z
ródła utrzymania (w PLN)
Pracownicy
816
1214
Rolnicy
647
1281
Emeryci i renciści
530
123
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Struktura wydatków na ochronęśrodowiska
w gospodarstwach domowych
1.
ochrona powietrza  72,19%
ochrona wód  4,04 %
ochrona ziemi  0,7 %
ochrona bioróżnorodności i krajobrazu  15,47 %
ochrona przez wibracjami i hałasem  8,19 %
ochrona przed promieniowaniem  0,04 %
2.
wydatki na zakup, montaż i budowę urządzeń i produktów  76,75%
koszty usługi  23,25 %
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Wielkość wydatków inwestycyjnych na ochronęśrodowiska w Polsce w latach 1996-2003
[mld zł]
14,00
12,00
10,00
8,00
6,00
4,00
2,00
0,00
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Ceny bieżące [mld zł]
Ceny stałe z 2003 roku [mld zł]
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Udział nakładów inwestycyjnych na ochronę środowiska w
nakładach inwestycyjnych ogółem w gospodarce narodowej
oraz na jednostkę PKB w latach 1996- 2003
[%]
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Udział w nakładach inwestycyjnych w GN [%]]
Udział w PKB [%]
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Struktura z
ródeł finansowania ochrony środowiska w Polsce w latach 2000-2003 [%]
Rok
2000 2001 2002 2003
Wyszczególnienie
Fundusze ekologiczne
20,0 23,7 26,1 25,3
Środki własne z uwzględnieniem
zaciągniętych kredytów i pożyczek,
65,1 64,1 58,9 58,0
w tym:
 Środki własne podmiotów 53,4 51,9 46,6 44,1
 Kredyty i pożyczki bankowe 11,7 12,2 12,3 13,9
Budżet centralny i budżety lokalne 5,4 3,9 4,8 3,2
Środki z zagranicy 3,9 3,2 4,2 8,8
Inne z
ródła 5,6 5,1 6,0 4,7
Ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Udział poszczególnych funduszy w dochodach z tytułu opłat i kar
ekologicznych [%]
Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej
Kategorie opłat i kar
ekologicznych
gminne powiatowe wojewódzkie NFOŚiGW
Opłaty i kary za usuwanie
100,0
drzew i krzewów
Opłaty i kary za zrzut
zasolonych wód 20,0 10,0 45,5 24,5
kopalnianych oraz emisję NOx
Opłaty za składowanie
odpadów i kary związane z 50,0 10,0 26,0 14,0
niewłaściwym składowaniem
Pozostałe opłaty za
korzystanie ze środowiska
oraz szczególne korzystanie z
20,0 10,0 45,5 24,5
wód i urządzeń wodnych, kary
za naruszanie zasad
korzystania ze środowiska
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Struktura wpływów z tytułu opłat za korzystanie ze środowiska w latach 2002-
2004 do urzędów marszałkowskich według dziedzin ochrony środowiska
[%]
Składowanie Składowanie
17,9 16,1 16,3
odpadów odpadów
Zanieczyszczenie Zanieczyszczenie
42,2 48,5 54,7
powietrza powietrza
Gospodarka Gospodarka
39,9 35,5
wodna i wodna i
29,0
ochrona wód ochrona wód
2003 2004
[rok]
2002
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
System finansowania wydatków na ochronęśrodowiska, c.d.
Finansowanie ochrony środowiska ze środków funduszy
ekologicznych według grup beneficjentów w 2004 roku [mlnzł]
Grypy Fundusze NFOŚiG
Wojewódzkie Powiatowe Gminne
beneficjentów ogółem W
Jednostki
samorządu
2241,6 244,0 1405,1 123,6 469,0
terytorialnego
Inne jednostki
sektora
661,9 392,1 214,0 11,7 44,1
finansów
publicznych
Jednostki nie
należące do
sektora
888,6 461,6 357,6 25,7 43,7
finansów
publicznych
Ogółem
3792,2 1097,7 1976,7 161,0 556,8
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Struktura finansowania ochrony środowiska ze środków funduszy
ekologicznych według grup beneficjentów w 2004 roku
[%]
16,9
34,5 28,8
4
32,6
7,7
3
4
4
4
21,0
11,0
7,6 26,3
3
2 3
16,7
3
21,2
2
2
29,4
36,6 54,4
2
39,7
15,5
1
1
1 1
Wojewódzkie Powiatowe Gminne
1 - gospodarka ściekowa i ochrona wód
2 - ochrona powietrza i klimatu
3 - gospodarka odpadami
4 - pozostałe dziedziny
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Struktura finansowania ochrony środowiska ze środków
funduszy ekologicznych według form finansowania w 2004 roku
[%]
0,1
0,3
3,8
3
29,9
2
48,4
100,0 100,0
2
69,7
47,8
1
1
2
2
Wojewódzkie Powiatowe Gminne
1 - finansowanie zwrotne
2 - finansowanie bezzwrotne
3 - finansowanie kapitałowe
4 - pozostałe formy finansowania
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com
Wpływy z tytułu ekokonwersji [ceny stałe z 2003 roku]
[mln zł]
167,4
156,2
147,3
124,1
2000 2002 2003
PDF created with pdfFactory Pro trial version www.pdffactory.com