v�DIETA CZY ŻYWIENIE
PRAWIDA
OWE
v�WADY ŻYWIENIOWE
v�NAWYKI ŻYWIENIOWE
q� PRAWIDA
OWE ŻYWIENIE  TO DOSTARCZENIE
WSZYSTKICH SKA
ADNIKÓW POKARMOWYCH,
ZARÓWNO NIEZB
DNYCH-CZYLI BUDULCOWYCH,
JAK TEŻ I ENERGETYCZNYCH, KTÓRE ZAPEWNIA
UZYSKANIE NAJBARDZIEJ POŻ
DANEGO WZROSTU I
ROZWOJU, PEA
NI ZDROWIA ORAZ WYSOKIEJ
WARTOŚCI BIOLOGICZNEJ POTOMSTWA.
PRAWIDA
OWE ŻYWIENIE MUSI CHRONIĆ NAS
PRZED WYST
PIENIEM NIEDOBORÓW I NADMIARÓW
POKARMOWYCH, A JEGO CELEM POWINNO BYĆ
UTRZYMANIE NORMALNEGO CI
ŻARU CIAA
A (MASY
CIAA
A)
q�DIETA- TO SPOSÓB ŻYWIENIA, POLEGAJ
CY
RÓWNIEŻ NA ZAPEWNIENIU DOWOZU
SKA
ADNIKÓW POKARMOWYCH-ALE DLA
USTROJU CZA
OWIEKA CHOREGO!!!!
CHOROBA ZMIENIA m.in:
}� Przemianę materii
}� Czynności określonych narządów
}� Zaburza przyjmowanie pokarmów, ich
trawienie i zużytkowanie
}� A więc żywienie chorych czyli żywienie
dietetyczne musi odbiegać od tzw.
prawidłowego żywienia ludzi zdrowych!!!
}� WI
C CO B
DZIEMY NAZYWAĆ DIET
??????
A więc DIET
nazywać będziemy taki sposób
żywienia, który ma na celu zapewnienie
dowozu wszystkich niezbędnych składników
pokarmowych z jednoczesnym dostosowaniem
ich podaży (ilości oraz jakości) do możliwości
zmienionego przez chorobę organizmu,
utrzymanie dobrego stanu odżywienia,
prawidłowego ciężaru lub wyrównanie i
uzupełnienie istniejących niedoborów, a także
odciążenie czynności tych narządów, których
funkcja została upośledzona w wyniku choroby
 przez odpowiedni dobór pokarmów i
zapewnienie w ten sposób optymalnych
warunków do procesów odnowy.
Trudno wyraz
nie odgraniczyć żywienie
podstawowe (prawidłowe) od żywienia
dietetycznego.
Współczesna koncepcja dietetyki zakłada, iż dieta
powinna być jak najbardziej zbliżona do żywienia
podstawowego (prawidłowego).
Zgodnie z tendencjami współczesnej dietetyki,
przyjmuje się, że w żywieniu prawidłowym, czyli
podstawowym, stosowana jest tzw. DIETA
PODSTAWOWA, która odznacza się tym, że
zawiera wszystkie składniki pokarmowe w ilości
zalecanej dla ludzi zdrowych-zależnie od wieku,
płci i aktywności ruchowej. Jest to w pewnym
sensie dieta FIZJOLOGICZNA, którą należy
stosować u ludzi zdrowych.
Bezpieczna żywność i prawidłowe żywienie należą do
najważniejszych czynników środowiskowych człowieka,
wpływających korzystnie na stan jego zdrowia. Jest to
czynnik determinujący jego prawidłowy rozwój fizyczny,
dobre samopoczucie psychiczne, właściwą wydajność w
pracy, czy zdolność względnie łatwego przyswajania
sobie zdobywanych wiadomości. Prawidłowe żywienie
jest, więc czynnikiem środowiskowym w istotny sposób
oddziaływującym na zdrowie człowieka jako jednostki,
a tym samym na prawidłowe zachowanie ciągłości
populacji ludzkiej.
Wadliwe żywienie, w zależności od jego charakteru,
wywołuje wiele różnych schorzeń, bądz
ułatwia
powstawanie innych, stanowiąc tło dla ich szybszego
rozwoju.
Prawidłowe żywienie to dostarczanie
organizmowi wszystkich niezbędnych
składników pokarmowych w odpowiedniej
ilości i odpowiednim stosunku, przy
uwzględnieniu liczby posiłków i ich rozłożenia
w ciągu dnia. Zawartość ilościowa
poszczególnych produktów w racji
pokarmowej powinna zależeć od wieku, płci
oraz wykonywanej pracy. Niestety, zbyt
często obserwuje się nieprawidłowe stosunki
ilościowe, jak i jakościowe w żywieniu ludzi.
Niedożywienie ilościowe, to zbyt niska podaż
energii, pokarmowej, która wystarcza na pokrycie
spoczynkowej przemiany materii, natomiast jest
zbyt mała na dodatkowe wydatkowanie związane
z aktywnością fizyczną i umysłowa. Prowadzi to
do powstawania deficytu energetycznego w
organizmie. Proces len w początkowym okresie
nie zawsze powoduje objawy chorobowe, w
związku z wyzwoleniem się mechanizmu
adaptacyjnego, polegającego na obniżeniu tempa
spoczynkowej przemiany materii. Wyrazem
zewnętrznym takiego stanu jest ubytek masy
ciała. Niedobory kaloryczne przeciągające się w
czasie stanowią przyczynę niedożywienia ludzi.
Znacznie groz
niejsze jest
niedożywienie jakościowe. Przewlekle
niedobory niektórych składników
odżywczych stanowią zagrożenie dla
zdrowia człowieka. Skutki zdrowotne
zbyt niskiej podaży niektórych
składników z żywnością, to m.in.:
" niedokrwistość z niedoboru żelaza,
obserwowana szczególnie w populacji dzieci,
młodzieży (głównie żeńskiej) i kobiet ciężarnych
na skutek niedostatecznego spożycia produktów
dostarczających żelazo, witaminę B12 oraz
folianów
" wole endemiczne - spowodowane zbyt niską
zawartością jodu w glebie i wodzie, a tym
samym małej jego zawartości w żywności
produkowanej na terenach, gdzie jest jego
niedobór, ponadto przyczyną tego jest nie
stosowanie w żywieniu soli kuchennej
jodowanej, która pozwala zapobiegać
niedoborom
" przewlekłe zaparcia - spowodowane zbyt
małą podażą błonnika pokarmowego w
dziennej racji pokarmowej
" subkliniczne stany niedoboru witamin -
głównie witaminy C (szczególnie sezonowej na
skutek małego spożycia warzyw i owoców, czy
niedobory witamin antyoksydacyjnych
obserwowane np. u osób z nadwagą i otyłością
" zaburzenia gospodarki lipidowej na skutek
niskiego spożycia jedno- i wielonienasyconych
kwasów tłuszczowych przy zbyt dużej ilości
tłuszczów nasyconych.
Szczególnie niebezpieczne są niedobory
żywieniowe u dzieci. Należy pamiętać, iż im
większy dynamizm cechuje organizm, tym
bardziej precyzyjnie muszą zostać
zbilansowane straty ponoszone przez ustrój w
związku z jego podstawowymi funkcjami
życiowymi. Duży stopień niedożywienia w
okresie płodowym i pourodzeniowym może
zahamować rozwój fizyczny i intelektualny
dziecka. Niedobory bialkowo-kaloryczne u
dzieci prowadzą do zmniejszenia wzrostu i
ciężaru ciała, ale również niskiego poziomu
inteligencji i opóz
nienia w rozwoju umysłowym
w stosunku do prawidłowego odżywiania
rówieśników.
Wady żywieniowe są nie tylko
spowodowane niedoborami
pokarmowymi, lecz także
nadmiernym spożyciem.
Nadkonsumpcja sprowadza się do
spożywania większej ilości
pożywienia, aniżeli wynika to z
fizjologicznego zapotrzebowania
organizmu. Dotyczy to szczególnie:
" zbyt dużej ilości energii pobieranej z
pożywieniem.
" zbyt wysokiej ilości energii w pożywieniu
pochodzącej z tłuszczów, kosztem energii z
węglowodanów,
" nadmiaru tłuszczów zwierzęcych o wysokiej
zawartości nasyconych kwasów tłuszczowych,
cholesterolu w pożywieniu przy jednoczesnym
niskim spożyciu jedno- i wielonienasyconych
kwasów tłuszczowych.
" nadmiaru w pożywieniu łatwo przyswajalnych
cukrów prostych,
" wysokiego spożycia chlorku sodu, czyli soli
kuchennej.
Wymienione wady w żywieniu, szczególnie
związane z nadkonsumpcją, sprzyjają
powstawaniu chorób, które obecnie stanowią
główne przyczyny zachorowalności i
umieralności populacji polskiej.
Należą do nich:
" miażdżyca, a na jej podłożu choroba
niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze i
udar mózgu,
" otyłość,
" cukrzyca insulinoniezależna,
" próchnica zębów,
" kamica pęcherzyka żółciowego,
" oraz inne choroby, których częstość
występowania nie jest duża.
Cztery z dziesięciu podstawowych przyczyn
zgonów w Polsce należy wiązać z
wadliwym żywieniem, dotyczy to:
" choroby niedokrwiennej serca i zawału
serca,
" udarów mózgowych
" niektórych rodzajów nowotworów
" cukrzycy insulinoniezalez
nej. Wśród
nowotworów, w których powstawaniu
żywienie odgrywa najprawdopodobniej
istotną rolę rozpoznajemy raka jelita
grubego, sutka, trzustki, przełyku i
prawdopodobnie innych.
Leczenie chorób powstających na tle
wadliwego żywienia, (o których była
mowa powyżej) pochłania znaczne kwoty
z nakładów na ochronę zdrowia. Szacuje
się, iż w Polsce leczenie tych chorób -
bez nowotworów - pochłania około 33-
40% ogółu nakładów.
Związek pomiędzy składem
pożywienia a rozwojem chorób na tle
wadliwego żywienia stwarza
równocześnie wielka szansę na
odwrócenie niekorzystnych tendencji.
Dowiedziono, bowiem w typach
badań, w skali narodów, że za
pomocą obniżenia spożycia
niewłaściwych składników pożywienia
i zwiększenia pożądanych można
obniżyć częstość występowania zmian
chorobowych i tym samym
zapobiegać przedwczesnym zgonom.
Przyczyny wad żywieniowych
Do pierwotnych, tzw. zewnątrzpochodnych
przyczyn wad można zaliczyć:
}� -uwarunkowania gospodarczo-ekonomiczne
}� - uwarunkowania kulturowo-religijne
}� - warunki klimatyczne
}� - nawyki żywieniowe
}� - brak wiedzy
}� - niedobory jakościowe (jest przyczyną braku
niezbędnych pierwiastków lub witamin),
}� - zły stosunek składników odżywczych
(czynnik rozwoju takich chorób jak:
miażdżyca, cukrzyca, itp),
}� - nieregularne przyjmowanie posiłków,
}� - niedobór lub nadmiar pokarmu (spadek lub
wzrost masy ciała).
}� - trawienne i metaboliczne ( niefunkcjonalna
postać składnika odżywczego, zaburzenia
trawienia, wchłaniania, przyswajania)
}� - patologiczne i funkcjonalne (choroby
degeneracyjne, zakaz
ne, toksyczne)
}� wartości zapotrzebowania dorosłych mężczyzn,
odznaczających się znaczną aktywnością fizyczną
}� - dużej ilości dostarczanej energii oraz relacji
pomiędzy tymi zmiennymi, wskazującej na
ponaddopuszczalny udział energii z tłuszczu w
ogólnej ilości energii
}� - przewagi tłuszczu pochodzenia zwierzęcego, a
zbyt małej podaży tłuszczów roślinnych, z czego
wynika niezadowalająca struktura kwasów
tłuszczowych
}� - dużego i przekraczającego wartość
dopuszczalną spożycia cholesterolu
}� - małego spożycia węglowodanów, zwłaszcza
złożonych, przy relatywnie dużym spożyciu
cukru i niezbyt dużym spożyciu błonnika
}� - niewielkiego spożycia większości składników
mineralnych i witamin
}� - dużego spożycia sodu (głównie w postaci soli
kuchennej), które przekracza trzykrotnie przyjęte
wartości normatywne
}� Zwiększona podaż cukru, słodyczy, pieczywa
białego oraz cukierniczego (drożdżówki,
słodkie bułeczki, itp.) powoduje zmniejszenie
spożycia bardziej wartościowych produktów,
jak mleko, sery, oraz co za tym idzie może
powodować niedobory białka, witamin i
składników mineralnych.
}� Nowoczesna technologia przygotowywania
potraw coraz częściej odbiega od tradycyjnych
metod. A więc za dużo w naszej kuchni znajduje
zastosowanie smażenie, zwłaszcza w głębokim
tłuszczu, dodawanie śmietany (co najmniej 18%)
}� Kilkakrotne smażenie na tym samym tłuszczu(co
powoduje pojawienie się szkodliwych dla zdrowia
substancji rakotwórczych)
}� Smażenie na smalcu lub tez margarynie
}� Smażenie na maśle
}� Niska kultura spożywania posiłków(pośpiech,
1 , 2 posiłki w ciągu dnia, zapychanie się tzw.
Podjadaczami
}� Zapominanie o gotowaniu na parze, w
wodzie, w folii, pergaminie, rękawie, w małej
ilości tłuszczu itp