FIZYKOTERAPIA
Terapia energotonowa
 podstawy teoretyczne i zastosowanie
w wybranych schorzeniach
Rozwiązania techniczne w medycynie, które ewoluowały przez długie lata, w drugiej połowie XX wieku rozwijały się
tak szybko, że można ten stan nazwać rewolucją, a na polu fizykoterapii stan ten był szczególnie widoczny. Pomimo
wielkiego postępu technicznego pewne fundamentalne zjawiska fizyczne i fizjologiczne oraz zasady ich stosowania
opracowane przez  klasyków elektroterapii pozostały niezmienne i do dziś stanowią znakomite podstawy do opraco-
wywania nowych metod leczenia.
ążenie naukowców do odkrywania Hz oraz wielkiej częstotliwości: powyżej kich dz
więków słyszalnych dla ludzkiego
Dnowych zjawisk oraz wspomagają- 100 000 Hz), a także ze względu na ich ucha i dolnego przedziału ultradz
więków.
cy ten proces rozwój techniki sprawiły, wpływ biologiczny i terapeutyczny. Prądy Z technicznego punktu widzenia terapia
że każda dziedzina wiedzy w dzisiej- dwukierunkowe średniej częstotliwości, energotonowa (HiToP  High Tone Power
szych czasach rozwija się niesłychanie oprócz stymulacji nerwów i mięśni, Therapy) pozwala na równoczesną zmianę
dynamicznie. Rozwiązania techniczne wywołują także efekty niestymulacyj- amplitudy i częstotliwości (SimulFAM
w medycynie, które ewoluowały przez ne, związane z miejscowym i ogólnym  Simultaneous Frequency and Ampli-
długie lata, w drugiej połowie XX wieku działaniem pola elektrycznego. Dowody tude Modulation) wzdłuż indywidualnie
rozwijały się tak szybko, że można ten na występowanie efektów niestymulacyj- dobranej dla każdego pacjenta krzywej
stan nazwać rewolucją, a na polu fizyko- nych podczas aplikacji różnych prądów, progowej czucia (ryc. 1, s. 40), tzn., że na-
terapii stan ten był szczególnie widoczny. w tym i średniej częstotliwości, znane tężenie prądu rośnie wraz ze wzrostem
Pomimo wielkiego postępu technicznego były od dawna, lecz do tej pory stoso- częstotliwości. Skanowanie odbywa się
pewne fundamentalne zjawiska fizyczne wane nieświadomie i pomijane w wielu w 72 ćwierćtonowych krokach, co se-
i fizjologiczne oraz zasady ich stosowania publikacjach, a opisywane w niewielu kundę każdy, co oznacza, że cykl prze-
opracowane przez  klasyków elektro- podręcznikach dotyczących elektrotera- miatania częstotliwości od minimalnej
terapii pozostały niezmienne i do dziś pii i to głównie obcojęzycznych. do maksymalnej wynosi 72 sekundy.
stanowią znakomite podstawy do opra- Pozwala to na zwiększenie działania
cowywania nowych metod leczenia. Metody terapii energotonowej efektów niestymulacyjnych prądu poprzez
Współczesna elektroterapia opiera się  SimulFAMi oraz SimulFAM X aplikację dużych dawek (do 5000 mW)
na wielu rodzajach prądów, które mogą W oparciu o działanie stymulacyjne, jak przy niewielkich odczuciach pacjenta
być klasyfikowane ze względu na kierunek i niestymulacyjne opracowano metodę, i co istotne  przy równoczesnym ogra-
przepływu (jedno- i dwukierunkowe), czę- która bazuje na prądach dwukierunko- niczeniu efektów ubocznych, takich jak
stotliwość (niskiej częstotliwości: 0-1000 wych średniej częstotliwości od 4096 Hz podrażnienia elektrochemiczne skóry,
Hz, średniej częstotliwości: 1000-100 000 do 32 768 Hz, tj. w zakresie tonów wyso- które mogą występować przy zastoso-
waniu prądów jednokierunkowych, czy
ryzyka poparzeń przy prądach wielkiej
Streszczenie częstotliwości. Terapia energotonowa daje
Terapia energotonowa jest innowacyjną metodą fizykoterapeutyczną bazującą możliwość wykorzystania dwóch trybów
na prądach dwukierunkowych średniej częstotliwości. Równoczesne przemiatanie działania. Pierwszy z nich to opisany
amplitudy i częstotliwości prądu  SimulFAM (Simultaneous Frequency and Ampli- powyżej SimulFAMi, bazujący głównie
tude Modulation) w szerokim zakresie od 4096 Hz do 32 768 Hz pozwala na celowe na efektach niestymulacyjnych. PrÄ…d
wykorzystanie efektów stymulacyjnych oraz przede wszystkim efektów niestymu- o szerokim spektrum częstotliwości po-
lacyjnych prądów. Szerokie spektrum działania sprawia, że terapia energotonowa
woduje powstanie w tkankach pola elek-
może być stosowana w wielu działach klinicznych medycyny, a także w odnowie
trycznego, co z kolei wprawia w drgania
biologicznej i kosmetologii.
(im wyższa częstotliwość, tym mniejsze
SÅ‚owa kluczowe: terapia energotonowa, zastosowanie, efekty stymulacyjne i nie- czÄ…steczki wchodzÄ… w rezonans) jony,
stymulacyjne prÄ…du
dipole wodne oraz inne struktury (np.
błony komórkowe). Zjawiska te sprawiają,
Summary
że pole elektryczne działa w tkankach jak
High tone power therapy is a new innovative physiotherapeutic method based
biokatalizator, powoduje poprawÄ™ dyfuzji
on alternating middle frequency currents. Simultaneous Frequency and Amplitude
jonów oraz lepszą dystrybucję mediato-
Modulation  SimulFAM in wide range from 4096 Hz to 32768 Hz enables to use
rów bólowych, substancji odżywczych
stimulatory and first of all non-stimulatory effects of a current. Wide spectrum
i szkodliwych produktów przemiany
of tissue influence makes high tone power therapy useful in many clinical cases,
materii, co przyczynia siÄ™ do zmniejszenia
and also in biological regeneration and cosmetology.
odczuć bólowych. Ponadto do efektów
Key words: high tone power therapy, applications, stimulatory and non-stimulatory
działania prądów średniej częstotliwości
effects of a current
należy zaliczyć zwiększenie rozmiaru
38 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2009
FIZYKOTERAPIA
i liczby mitochondriów, przyspieszenie " 3 Hz  stymulacja włókien układu au- Zastosowanie metod
formowania cAMP i reakcji chemicznych, tonomicznego unerwiajÄ…cych tkankÄ™ energoterapeutycznych
zwiększenie metabolizmu i przyspieszenie tłuszczową  lioliza, W miejscowych ułożeniach elektrod można
podziału komórkowego, co stymuluje " 10 Hz  skurcz naczyń krwionośnych wykorzystywać efekty stymulacyjne  Si-
procesy naprawcze tkanek. Natomiast  stymulacja włókien układu autono- mul FAM X, jak i niestymulacyjne  Simul
w wyniku przyspieszenia krążenia żyl- micznego unerwiających mięśnie gładkie FAMi terapii energotonowej. Aplikacje
nego i limfatycznego oraz zwiększenia naczyń krwionośnych, miejscowe z wykorzystaniem efektów nie-
przepuszczalności błon komórkowych " 20 Hz  stymulacja włókien ruchowych stymulacyjnych prądów stosuje się głównie
przyspiesza się resorpcja krwiaków  skurcz tężcowy, w stanach, w których istnieje potrzeba
i wysięków. " 100 Hz  stymulacja szybko przewo- zwiększenia metabolizmu komórkowego,
Drugi tryb działania tego rodzaju dzących włókien czuciowych  efekt poprawy trofiki i przyspieszenia regeneracji
terapii  SimulFAM X oparty jest na ska- przeciwbólowy. tkanek. Najczęściej tego typu terapię stosuje
nowaniu częstotliwości od 4096 Hz Rozwiązania techniczne umożliwiają się w schorzeniach przewlekłych stawów,
do 32 768 Hz z częstotliwością o niskim także skanowanie częstotliwości w zakresie chorobach reumatycznych, zmianach zwy-
zakresie od 0,1 Hz do 200 Hz (oznacza częstotliwości niskich dające możliwość rodnieniowych, a także w stanach przecią-
to, że jeżeli częstotliwość stymulacyjna aktywacji więcej niż jednego mechanizmu żeniowych i pourazowych tkanek miękkich,
wynosi 20 Hz, to 20 razy w ciągu sekundy działania (np. 0,1-10 Hz, 20-100 Hz itp.). chorobach narządów wewnętrznych oraz
następuje przemiatanie pełnego zakresu Natomiast w zależności od ustawienia w celu zwalczania bólu wywołanego tymi
częstotliwości od 4096 Hz do 32 768 Hz). charakterystyki zmian częstotliwości stanami. Działanie stymulujące tkanki,
Ten rodzaj modulacji pozwala na wyko- i amplitudy prądu stymulacja może być pobudliwe w połączeniu z efektami niesty-
rzystanie efektów stymulacyjnych prądów bardziej agresywna lub łagodna w zależ- mulacyjnymi, wykorzystuje się w leczeniu
połączonych i ich działania niestymulacyj- ności od tolerancji pacjenta. zespołów bólowych kręgosłupa, nerwo-
nego. Efekty stymulacyjne prądów bazują Z praktycznego punktu widzenia terapia bólach przy zastosowaniu częstotliwości
na wywołaniu potencjału czynnościowego energotonowa obejmuje kilka rodzajów przeciwbólowych, przyspieszeniu resorpcji
w nerwach, mięśniach oraz receptorach, aplikacji: miejscową, całościową i masaż krwiaków i wysięków poprzez aktywację
powodując zarówno ich pobudzenie, jak energotonowy. W związku z tym, że urzą- pompy mięśniowej, polepszeniu ukrwienia
i  zmęczenie , tzn. wyczerpanie substra- dzenie jest wyposażone w 4 niezależnie tkanek oraz zwiększeniu przepuszczal-
tów potrzebnych do repolaryzacji błony działające kanały, istnieje możliwość ności błon biologicznych i metabolizmu
komórkowej przy zastosowaniu wyższych leczenia kilku pacjentów jednocześnie, sto- komórkowego. Terapia energotonowa
częstotliwości. Najczęściej stosowanymi sując różnorodne przebiegi we wszystkich może być także stosowana do stymulacji
częstotliwościami stymulacyjnymi w terapii obwodach albo 2-3 obwody prądu na różne mięśni osłabionych z nieczynności, a także
energotonowej sÄ…: schorzenia u jednego pacjenta. w treningu sportowym. Ponadto stymulacja
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2009 39
FIZYKOTERAPIA
mięśni jest użyteczna w leczeniu pacjentów Technikę specjalną stanowi tzw. masaż kacji dotyczących efektów jej stosowania.
z cukrzycą typu 2. z uwagi na działanie energotonowy, który polega na wykorzysta- Pierwsze doniesienia na temat terapii
pobudzające metabolizm komórkowy, niu mechanizmów stymulacyjnych i nie- energotonowej ukazały się w Polsce dopiero
co objawia się spadkiem poziomu węglo- stymulacyjnych prądu i mechanicznego kilka lat temu, a wzmianki w podręczniku
wodanów we krwi. działania technik masażu wykonywanego pojawiły się dopiero w 2008 roku.
Większość schorzeń nie dotyczy tylko przez terapeutę. Wykonujący zabieg wraz Badania przeprowadzone dotychczas
wybranej tkanki czy narządu, a często z pacjentem jest podłączony do tego świadczą o szerokim spektrum zastoso-
bierze swój początek w zaburzeniach ener- samego obwodu prądu, a ręce terapeuty wania terapii energotonowej. Zaobser-
getycznych całego ustroju powodujących stanowią powierzchnię kontaktową z cia- wowano korzystne efekty w leczeniu
zachwiania homeostazy. Dlatego zazwyczaj łem pacjenta. W zależności od wybranej schorzeń stawów obwodowych i kręgo-
z terapią lokalną stosuje się zabieg na całe techniki zabiegowej i parametrów prądu słupa, głównie w postaci zmniejszenia
ciało, tzw. witalizację (elektrody układa można uzyskać efekt rozluz
niający, bólu oraz zwiększenia zakresu ruchu.
się na karku, przedramionach i stopach), przeciwbólowy, stymulacyjny, a także Podobny wpływ stwierdzono przy zasto-
co w znacznym stopniu podnosi potencjał lipolityczny. Technika ta może być także sowaniu terapii wysokotonowej  metody
energetyczny komórek i wspomaga procesy przydatna w szeroko rozumianej odnowie starszej generacji, o mniejszym spektrum
regulacyjne ustroju (ryc. 2). biologicznej i kosmetyce oraz leczeniu działania. Także po zastosowaniu terapii
W zależności od celu leczenia jedna sesja zmian odruchowych w postaci punktów wysokotonowej Śliwiński i wsp. (2003)
zabiegowa może trwać od 20 do 60 minut, spustowych. zaobserwowali znaczącą poprawę czyn-
jednakże twórca metody zaleca, aby zabieg Wpływ niestymulacyjny prądów śred- ności manualnych ręki oraz poprawę
witalizacji trwał pełną godzinę. Terapię niej częstotliwości, na których opiera się wyznaczników chodu u pacjentów z mó-
można stosować codziennie lub co drugi terapia energotonowa, był znany od wielu zgowym porażeniem dziecięcym. Istotne
dzień, a seria powinna obejmować 10 sesji dziesięcioleci. Jest ona stosunkowo nową zmniejszenie odczuć bólowych obserwo-
zabiegowych. metodą, dlatego też nie ma zbyt wiele publi- wano także u pacjentów z polineuropatią
cukrzycową oraz w zespole przewlekłego
bólu miednicznego. Natomiast po zastoso-
waniu terapii energotonowej u pacjentek
Przebieg krzywej progowej z torbielami jajników stwierdzono ich zanik
u 13 na 15 badanych.
" zależy od indywidualnych cech osobniczych
Jak podaje twórca metody, dr May,
" zależy od części ciała
opierając swoje stwierdzenia na wcześniej
prowadzonych badaniach z zastosowaniem
elektroterapii w medycynie, terapia ener-
gotonowa może być stosowana w wielu
przypadkach klinicznych, działając
na procesy autoregulacyjne lub na obja-
wy w postaci np. bólu, obrzęku, stanów
zapalnych, wzmożonego lub osłabionego
napięcia mięśniowego, zaburzeń trofiki
tkanek itp. W związku z powyższym te-
rapię energotonową można wykorzystać
w dermatologii, ginekologii, laryngologii,
pulmonologii, kardiologii, diabetologii,
Częstotliwość
4 kHz 12 kHZ 32 kHz
neurologii, psychiatrii, ortopedii, chirurgii
Ryc. 1. Krzywa progowa czucia (zależność odczuwania od natężenia i częstotliwości prądu) i medycynie sportowej, a także w odnowie
biologicznej i kosmetologii. qð
Technika zabiegu
Piśmiennictwo
z wykorzystaniem
1. De Domenico G.: New dimensions in interfere-
4 kanałów
ntial therapy. A theoretical & clinical guide.
1. Kanał (czerwony)
Reid Medical Books, Australia 1987.
Zabieg na całe ciało
2. Dudek J.: Terapia energotonowa.  Ogólno-
SimulFAM®i
polski PrzeglÄ…d Medyczny 11/2002.
Witalizacja
3. Hak A., Arabski K., Gałuszka G., Gałusz-
ka R., Ochwatowski P., Kronenberger M.,
2. Kanał (zielony)
SimulFAM®i Oryniak M.: Badania nad zastosowaniem
Terapia/usprawnienie
terapii wysokotonowej w zespołach bólowych
metabolizmu
kręgosłupa.  Fizjoterapia Polska 4/2004.
4. Humpert P., Rudofsky M., Morcos A., Bier-
3. Kanał (żółty)
haus P., Nawroth P.: High tone therapy for
SimulFAM®X 100 Hz
the treatment of painful neuropathy in type
Działanie przeciwbólowe
2 diabetic patients improves the microvascu-
4. Kanał (niebieski)
lar endothelial function. 41 Jahrestagung der
SimulFAM®i
Deutschen Diabetes-Gesellschaft, Leipzig,
Terapia/usprawnienie
24-27 Mai 2006,  Diabetologie und Stoff-
metabolizmu
wechsel , 2006.
5. Janiszewski M., Polak A.: Ocena skuteczności
Ryc. 2. Przykładowe ułożenie elektrod w terapii energotonowej
terapii wysokotonowej (TWT) jako czynnika
40 REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2009
Natężenie
FIZYKOTERAPIA
wspomagającego rehabilitację u pacjentów Congress of Egyptian Society of Back Pain, 17. Robinson A.J., Snyder-Mackler L.: Clini-
z dysfunkcjÄ… narzÄ…du ruchu.  Fizjoterapia Cairo, Egypt. 2006. cal Electrophysiology. Electrotherapy
Polska 1/2003. 11. May H.U.: Simultaneous modulation of fre- and electrophysiologic testing. Lippincott
6. Kasprzak W., Mańkowska A.: Fizykoterapia, quency and amplitude of middle frequency Williams & Wilkins, Baltimore, Maryland,
medycyna uzdrowiskowa i SPA. PZWL, currents between high tone and low ultrasound USA 1995.
Warszawa 2008. range  applied physiology for differentiated 18. Śliwiński Z., Halat B., Giermek K., Ufniak B.,
Chmarek-Rojczyk J.: Terapia wysokotonowa
7. Lankisch M., Labrenz S., Haensler J., Hei- electrotherapy concerning the distinction and
nemann L., Martin S.: New Possibilities specific proportional mixture of stimulatory w kompleksowym usprawnianiu dzieci
of the treatment of type 2 diabetes mellitus and non-stimulatory (metabolic and/or block- z mózgowym porażeniem dziecięcym.  Fi-
by means of external muscle stimulation. ing) effects. In: Abstracts of the Joint Meeting zjoterapia Polska 3/2003.
19. Wilk M., Fibiger W.W., Frańczuk B.: Zastoso-
 Diabetic Medicine 23, 4/2006. of the Physiological Society, Scandinavian
8. May H.U.: Extremely comfortable transcu- Physiological Society and Deutsche Physio- wanie terapii energotonowej w rehabilitacji
pacjentów po uszkodzeniach tkanek miękkich
taneous stimulation of nerves and muscles logische Gesellschaft (81st Annual Meeting),
stawu kolanowego.  Fizjoterapia Polska
 including somato-motor and sympathetic 15-19 March 2002, Tübingen, Germany,
2/2002.
fibers  by simultaneous modulation of fre-  Europ. J. Physiol. Suppl. , 2002.
20. Wróbel P., Trąbka R., Niedz
wiedzka B.:
quency and amplitude of middle frequency 12. Mika A., Polak P.: Zastosowanie terapii
Terapia energotonowa w leczeniu zespołów
currents. In: Abstracts of the 83rd Annual energotonowej w rehabilitacji pacjentów
Meeting of the Deutsche Physiologische z chorobą zwyrodnieniową stawów biodro- bólowych kręgosłupa lędz
wiowego.  Fizjote-
rapia Polska 2/2003.
Gesellschaft, 14-17 March 2004, Leipzig, Ger- wych.  Fizjoterapia Polska 7/2007.
21. Ziółkowska A., Ziółkowski R., Śliwiński Z.:
many,  Europ. J. Physiol. Suppl. , 2004. 13. Nelson R.M., Hades K.W., Currier D.P.:
Wpływ terapii energotonowej na torbiele
9. May H.U.: High Tone Frequency Power Clinical Electrotherapy. Appleton & Lange
jajnikowe u kobiet.  Fizjoterapia Polska ,
Therapy with HiToP® in general and par- Stamford Connecticut, 1999.
2005.
ticularly in cases of painful conditions of the 14. Nikolova L.: Treatment with interferential
22. Ziółkowska A., Ziółkowski R., Śliwiński Z.:
musculo-skeletal system in special consid- current. Churchill Livingstone, Edinburgh,
Zastosowanie terapii energotonowej u pa-
eration of low back pain, including a part London, Melbourne and New York 1987.
cjentek z zespołem przewlekłego bólu mied-
of the results of a clinical study carried out 15. Obałkowska A.: Terapia energotonowa
nicznego.  Fizjoterapia Polska , 2005.
and evaluated by E. Rhades & B. Schneider. w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu
4th Annual International Congress of Egyptian biodrowego.  Fizjoterapia 3/2003.
GRZEGORZ GA

B1, JOLANTA DUDEK2
Society of Back Pain, Cairo, Egypt 2004. 16. Reichstein L., Labrenz S., Ziegler D., Mar-
1
Wydział Rehabilitacji Ruchowej
10. May H.U.: High Tone Power Therapy Scientific tin S.: Effective treatment of symptomatic dia-
development to optimise the physical, physio- betic polyneuropathy by high-tone-frequency Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie
2
logical and therapeutic effects of middle external muscle stimulation.  Diabetologia , Wydział Nauk o Zdrowiu, Instytut Fizjoterapii
frequency currents. 6th Annual International 2005, 48: 824-828. Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy w Kielcach
REHABILITACJA W PRAKTYCE 3/2009 41