SymboIe graficzne eIementów nap dów i sterowa
hydrauIicznych

SymboI graficzny
Nr
Obja nienie symboIu
1. SymboIe podstawowe
Przewód: - roboczy
- zasilania sterowania
1
- powrotny
- elektryczny
Przewód: - sygna u sterowania (wewn trzny i zewn trzny)
- odprowadzenia przecieków wewn trznych (spustowy
albo odpowietrzaj cy)
2
Filtr
Po o enie chwilowe
Obrysowanie dwóch lub wi cej symboli elementów funkcjonalnych
3
stanowi cych zespó w obr bie jednego urz dzenia
Elementy mechaniczne (wa , d wignia, t oczysko)
4
2. SymboIe funkcjyjne
1 Trójk t równoboczny wskazuje kierunek przep ywu czynnika hydraulicznego
Strza ka prosta lub uko na wskazuje: - ruch prostoliniowy
- kierunek przep ywu p ynu przez
2
zawory
- kierunek przep ywu ciep a
3
Ruch obrotowy w okre lonym kierunku
Strza ka uko na (d uga) wskazuje mo liw zmienno albo nastawialno
4
pompy, spr yny, elektromagnesu itd.
5
Element elektryczny lub przewd elektryczny
Zamkni cie kana u lub odci cie drogi przep ywu
6
Oddzia ywanie elektryczne liniowe w przeciwnych kierunkach
7
8 Wska nik temperatury lub kontrola temperatury
Nr SymboI graficzny
Obja nienie symboIu
9
Nap d g ówny
Spr yna
10
11
D awienie czynnika roboczego
90°
12 Miejsce dla uproszczonego symbolu zaworu zwrotnego
3. Przewody
Przyk ady po czenia przewodów lub kana ów
1
2 Skrzy owanie przewodów lub kana ów bez po czenia
Przewód gi tki, elastyczny (zwykle cz cy cz ci ruchome)
3
4. Mechanizmy i sposoby sterowania
1 Symbole sposobów sterowania zaworem mog by rysowane w dowolnym
dogodnym po o eniu, prostopadle do skrajnej cianki prostok ta symbolu
zaworu
Cz ci mechaniczne
2
T oczysko - ruch liniowy w dwóch kierunkach (strza ka nie jest obowi zuj ca)
3
Wa - ruch obrotowy o dwóch kierunkach (strza ka nie jest obowi zuj ca)
Zapadka o dwóch kierunkach dzia ania - mechanizm do r cznego
4
utrzymywania okre lonego po o enia, sta ego do granicznej warto ci si y
Blokada o jednym kierunku dzia ania - mechanizm do blokowania urz dzenia.
Odblokowanie dokonuje si za pomoc niezale nego sposobu sterowania.
5
Symbol sposobu sterowania jest umieszczony w prostok cie
Przerzutka o dwóch kierunkach dzia ania - mechanizm zabezpieczaj cy
6
przed zatrzymywaniem w rodkowym martwym po o eniu
SymboI graficzny
Nr
Obja nienie symboIu
5. Sposoby sterowania
Sterowanie si mi ni
Symbol ogólny, bez wskazania sposobu sterowania
1
Nieokre lona liczba kierunków dzia ania
2 Przycisk wciskany (jeden kierunek dzia ania)
Przycisk wyci gany (jeden kierunek dzia ania)
3
Przycisk wciskany i wyci gany (dwa kierunki dzia ania)
4
D wignia
5
6
Peda (jeden kierunek dzia ania)
7 Peda dwukierunkowy (dwa kierunki dzia ania)
Sterowanie mechaniczne
8
Popychacz lub trzpie (jeden kierunek dzia ania)
9
Popychacz z nastawn d ugo ci (jeden kierunek dzia ania)
10
Spr yna (dwa kierunki dzia ania)
Rolka (dwa kierunki dzia ania)
11
12
Rolka (jeden kierunek dzia ania)
SymboI graficzny
Nr Obja nienie symboIu
Sterowanie elektryczne
Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z jedna cewk
13
(jeden kierunek dzia ania)

Element elektryczny liniowy, (np. elektromagnes) z dwoma cewkami
14
w jednym zespole, dzia aj cymi w kierunkach przeciwnych
Element elektryczny liniowy, (np. silnik momentowy) z dwoma cewkami
o zmiennych charakterystykach w jednym zespole (dwa kierunki dzia ania)
15
dzia aj cymi w kierunkach przeciwnych
16
Silnik elektryczny
Element piezoelektryczny
17
Sterowanie przez wzrost Iub spadek ci nienia
(jeden kierunek dzia ania)
Sterowanie bezpo rednie
Sterowanie za pomoc ci nienia
18
- ogólnie
- przez wzrost ci nienia
- przez spadek ci nienia
19
Sterowanie ze wspomaganiem przez wzrost ci nienia
Sterowanie ze wspomaganiem przez spadek ci nienia

20
Sterowanie ró nicowe (z wykorzystaniem ró nicy powierzchni
przeciwleg ych)
45°
21
Wewn trzna droga sygna u steruj cego (sterowanie zaworu ci nieniem
w asnym czynnika przep ywaj cego przez zawór)
22
Zewn trzna droga sygna u steruj cego
Nr SymboI graficzny
Obja nienie symboIu
Sterowanie po rednie (zaworem pomocniczym)

Sterowanie z wykorzystaniem wzrostu ci nienia w sterowaniu
23 jednostopniowym (z wewn trznym zasilaniem sterowania,
bez sterowania wst pnego)
Sterowanie z wykorzystaniem spadku ci nienia w sterowaniu
24
jednostopniowym (z wewn trznym zasilaniem sterowania,
bez sterowania wst pnego)
Sterowanie z wykorzystaniem ci nienia hydraulicznego w sterowaniu
25 dwustopniowym (z wewn trznym zasilaniem sterowania i odprowadzeniem
cieczy steruj cej, bez sterowania wst pnego)
26 Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ci nienie hydrauliczne),
zewn trzne zasilanie sterowania
Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnes i ci nienie hydrauliczne),
27
wewn trzne zasilanie sterowania
Sterowanie dwustopniowe (np.: kolejno ci nienie pneumatyczne i ci nienie
28
hydrauliczne), wewn trzne zasilanie sterowania, zewn trzne
odprowadzenie cieczy steruj cej, uprzednie sterowanie wst pne
29
Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnesy i ci nienia hydrauliczne),
zawór g ówny ustalany w po o eniu rodkowym spr ynami, zewn trzne
zasilanie sterowania
Sterowanie dwustopniowe (np.: elektromagnesy i ci nienia hydrauliczne),
30
zawór g ówny ustalany w po o eniu rodkowym za pomoc ci nie ,
zewn trzne zasilanie sterowania, zewn trzne odprowadzenie cieczy
steruj cej, zewn trzne odprowadzenie przecieków
Sprz enie zwrotne
Sprz enie zwrotne zewn trzne (symbol ogólny)
31
Warto zadana i warto mierzona wielko ci regulowanej s sprawdzane
poza zaworem

32
Sprz enie zwrotne wewn trzne
Zastosowano po czenie mechaniczne miedzy ruchom cz ci
konstrukcji a ruchom cz ci elementu steruj cego (steruj cej
przetwarzaniem energii). Warto zadana i warto mierzona wielko ci
regulowanej s sprawdzane wewn trz zaworu
Nr SymboI graficzny
Obja nienie symboIu
Zastosowanie symboIi mechanizmów i sposobów sterowania z o onych,
w symboIach urz dze kompIetnych
Symbole sposobów sterowania o jednym kierunku dzia ania s rysowane
obok symbolu graficznego elementu, którym steruj , w taki sposób, jakby
33
urojone si y na symbolu graficznym elementu przesuwa y go w inne
po o enie
Dla zaworów o trzech lub wi cej po o eniach sterowanie po o eniami
wewn trz symbolu mo e by wyra nie pokazane poprzez przeci gni cie
34
wewn trznych linii granicznych symbolu graficznego zaworu w gór lub
w dó i przez dodanie do tych linii odpowiednich symboli sterowania
Je eli obja nienie nie jest wystarczaj ce, to dla zaworów o trzech
35
po o eniach symbole mechanizmów steruj cych dla po o enia rodkowego
mo na umieszcza na skrajnych ciankach prostok tów symboli
Je eli element sterowany jest ustalany w po o eniu rodkowym,
36
neutralnym za pomoc ci nienia, to nale y dorysowa dwa odr bne
trójk ty na obu skrajnych ciankach symbolu
Na symbolach uproszczonych elementów sterowanych po rednio pomija si
zazwyczaj wewn trzne drogi przep ywu zasilania sterowania wspomagaj cego
37
i odprowadzenia p ynu sterowania.
Je eli w takich elementach wyst puj pojedyncze, zewn trznie zasilane
zawory steruj ce lub przewody odprowadzania cieczy steruj cej,
wówczas nale y je pokaza tylko po jednej stronie symbolu uproszczonego.
Ka dy dodatkowy symbol mechanizmu steruj cego lub sposobu sterowania
albo przewodu odprowadzenia przecieków wewn trznych zaleca si rysowa
po drugiej stronie symbolu. Na symbolach, które s umieszczane na
elementach, nale y przedstawi wszystkie po czenia zewn trzne
Przy sterowaniu równoleg ym (OR) symbole mechanizmów i sposobów
38
sterowania powinny by rysowane jeden obok drugiego, np.: elektromagnes
albo przycisk b d uruchamia y zawór g ówny niezale nie od siebie
Przy sterowaniu szeregowym (AND) symbole kolejnych stopni sterowania s
przedstawiane w jednej linii np.: elektromagnes uruchamia zawór steruj cy,
który nast pnie uruchamia zawór g ówny
Listwy mechanizmu zapadkowego powinny by tak rysowane, aby by y
39
podzielone na taka sam liczb segmentów i umieszczone w tej samej
kolejno ci jak w elemencie sterowanym. Wyci cia powinny by zaznaczone
tylko w tych po o eniach, w których nast puje ustalanie. Linia obrazuj ca
zapadk powinna by rysowana na segmencie listwy odpowiednim do
przedstawionego na symbolu graficznym po o enia zaworu steruj cego
Nr SymboI graficzny
Obja nienie symboIu
6. Przetwarzanie i gromadzenie energii
Obrotowe przetworniki energii
1
Pompa hydrauliczna
2
Pompa hydrauliczna o jednym kierunku przep ywu, o sta ej obj to ci
roboczej i o jednym kierunku obrotów
Silnik hydrauliczny o zmiennym kierunku przep ywu, o sta ej obj to ci
3
roboczej, o dwóch kierunkach obrotów
Silnik hydrauliczny o jednym kierunku przep ywu, o zmiennej obj to ci
4 roboczej, nieokre lonym mechanizmie i sposobie sterowania,
z odprowadzeniem (na zewn trz) przecieków wewn trznych, o jednym
kierunku obrotów, z dwustronnym wa em ko cowym
Silnik hydrauliczny o zmiennym kierunku przep ywu, o zmiennej obj to ci
5
roboczej, o dwóch kierunkach obrotów
Pompa-silnik hydrauliczny o jednym kierunku przep ywu, o sta ej obj to ci
6
roboczej, o jednym kierunku obrotów
Pompa-silnik hydrauliczny o zmiennym kierunku przep ywu, o zmiennej
7
obj to ci roboczej, sterowany si mi ni, z odprowadzeniem na zewn trz
przecieków wewn trznych, o dwóch kierunkach obrotów
8
Pompa-silnik hydrauliczny o zmiennej obj to ci roboczej,o jednym
kierunku obrotów
9
Przek adnia hydrauliczna zwarta, o zmiennej pr dko ci, o jednym kierunku
obrotów, z pomp o zmiennej obj to ci roboczej
10
Pompa o zmiennej obj to ci roboczej, z wyrównaniem ci nienia, o jednym
kierunku obrotów, nastawiana spr yn . z odprowadzeniem na zewn trz
przecieków wewn trznych
Nr SymboI graficzny
Obja nienie symboIu
7. Liniowe przetworniki energii
Szczegó owy Uproszczony
1
Cylinder (si ownik) hydrauliczny jednostronnego dzia ania pchaj cy
ze spr yn
2
Cylinder (si ownik) hydrauliczny dwustronnego dzia ania
3
Cylinder (si ownik) teleskopowy hydrauliczny dwustronnego
dzia ania
4
Si ownik hydrauliczny dwustronnego dzia ania, nastawialny
z hamowaniem jednostronnym
8. SpecjaIne przetworniki energii
Przemiennik pneumatyczno-hydrauliczny przetwarzaj cy ci nienie
pneumatyczne na równe co do warto ci ci nienie hydrauliczne lub na odwrót
1
- jednostronnego dzia ania
- ci g ego dzia ania
Wzmacniacz ci nienia, manipulator. Element przetwarzaj cy ci nienie X na
ci nienie Y, dla dwóch rodzajów p ynów
2
Y
X
- jednostronnego dzia ania
X Y
- ci g ego dzia ania
9. Gromadzenie energii
Akumulator (tylko w po o eniu pionowym), bez wskazania rodzaju
1
obci enia
Akumulator hydrauliczny gazowy, ciecz jest utrzymywana pod ci nieniem
2
za pomoc spr onego gazu
Zastosowanie i obja nienie symboIu
Nr SymboI graficzny
10. Sterowanie i reguIacja energii
Zawory steruj ce kierunkiem przep ywu
(zawory rozdzielaj ce)
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 2/2 (dwie drogi przep ywu,
1
dwa niezale ne po o enia) sterowany d wigni
Zawór odcinaj cy
2 Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 2/2 (dwie drogi przep ywu, dwa
niezale ne po o enia) sterowany d wigni , powrót wymuszony spr yn
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 3/2 (trzy drogi przep ywu,
3
dwa niezale ne po o enia) sterowany mechanicznie za pomoc rolki,
powrót wymuszony spr yn
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 4/2 (cztery drogi przep ywu,
4
dwa niezale ne po o enia) sterowany r cznie za pomoc przycisku,
powrót wymuszony spr yn
5
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 5/2 (pi dróg przep ywu, dwa
niezale ne po o enia) sterowany za pomoc ci nienia w obu kierunkach
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 3/3 (trzy drogi przep ywu,
6
6
trzy niezale ne po o enia) sterowany za pomoc elektromagnesów,
ustalany w po o eniu rodkowym spr ynami
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 4/3 (cztery drogi przep ywu,
7
trzy niezale ne po o enia) sterowany r cznie za pomoc przycisku,
ustalany w po o eniu rodkowym spr ynami
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 5/3 (pi dróg przep ywu, trzy
niezale ne po o enia) dwustopniowe sterowanie za pomoc
8
elektromagnesów oraz wzrostu ci nienia, ustalany w po o eniu
rodkowym spr ynami
Serwozawór z przekryciem dodatnim w po o eniu rodkowym, ustalany
9
w po o eniu rodkowym spr ynami, sterowany elektromagnesem z dwoma
cewkami
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 4/3 zamkni ty w po o eniu
10
rodkowym, z przekryciem dodatnim (w po o eniu rodkowym wszystkie
drogi przep ywu odci te), z niesko czon liczb po o e po rednich
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 4/3 zamkni ty w po o eniu
11
rodkowym, z przekryciem ujemnym (w po o eniu rodkowym wszystkie
drogi przep ywu po czone wewn trznie), z niesko czon liczb po o e
po rednich
SymboI graficzny
Obja nienie symboIu
Szczegó owy
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 4/3 ze sterowaniem wst pnym
12
Stopie sterowania wst pnego: cztery drogi przep ywu, trzy niezale ne
po o enia, ustalany w po o eniu rodkowym spr ynami, sterowany dwoma
przeciwstawnymi elektromagnesami, z przesuwem r cznym, zewn trzne
doprowadzenie i odprowadzenie cieczy steruj cej
Stopie g ówny: cztery drogi przep ywu, trzy niezale ne po o enia,ustalany
w po o eniu rodkowym spr ynami, sterowany za pomoc wewn trznego
Uproszczony ci nienia w obu kierunkach. Przewody sterowania nie s pod ci nieniem
w po o eniu neutralnym (spr yny ustalaj ce w po o eniu rodkowym
nie s rysowane na symbolu uproszczonym)
Szczegó owy
Zawór steruj cy kierunkiem przep ywu 4/3 ze sterowaniem wst pnym
13
Stopie sterowania wst pnego: cztery drogi przep ywu, trzy niezale ne
po o enia, ustalany w po o eniu rodkowym spr ynami, sterowany dwoma
przeciwstawnymi elektromagnesami, z przesuwem r cznym, zewn trzne
doprowadzenie i odprowadzenie cieczy steruj cej
Stopie g ówny: cztery drogi przep ywu, trzy niezale ne po o enia,ustalany
w po o eniu rodkowym spr ynami i ci nieniem, sterowany ci nieniem.
Uproszczony
Przewody sterowania s pod ci nieniem w po o eniu neutralnym
(oddzielne trójk ty w symbolu uproszczonym oznaczaj ustalanie
w po o eniu rodkowym ci nieniem)
11. ród a energii
ród o energii hydraulicznej, symbol ogólny uproszczony
1
2
Nap d g ówny nieelektryczny
3
Silnik elektryczny
SymboI graficzny
Obja nienie symboIu
12. Zawory zwrotne, prze czniki obiegu
(zawory Iogiczne)
1 Zawór zwrotny nie obci ony, otwiera si wówczas , gdy ci nienie
wej ciowe jest wy sze ni ci nienie wyj ciowe
Zawór zwrotny obci ony spr yn , otwiera si wówczas, gdy ci nienie
2
wej ciowe jest wy sze od sumy ci nienia wyj ciowego i ci nienia
wynikaj cego z si y spr yny
Zawór zwrotny sterowany zamykany ci nieniem, otwiera si wówczas,
gdy ci nienie wej ciowe jest wy sze ni ci nienie wyj ciowe, przy sterowaniu
3
wst pnym mo e nast powa sterowanie zamykaniem zaworu bez spr yny
powoduj cej powrót
4
Zawór zwrotny sterowany otwierany ci nieniem, obci ony spr yn ,
sterowanie otwieraniem zaworu ze spr yna wymuszaj c powrót
5
Prze cznik obiegu (zawór logiczny LUB). Droga wej ciowa po czona
z wy szym ci nieniem jest automatycznie czona z drog wyj ciow
w chwili, gdy druga droga wej ciowa jest zamykana
6
Zawór podwójnego sygna u (zawór logiczny I). Droga wyj ciowa jest
otwarta tylko wówczas, gdy obydwie drogi wej ciowe s pod ci nieniem.
13. Zawory steruj ce ci nieniem
Zawór ograniczaj cy ci nienie, maksymalny jednostopniowy. Ci nienie
1
wej ciowe jest regulowane przez otwarcie drogi obiegu powrotnego albo
drogi wylotowej, po o onej naprzeciwko przy o onej si y (np. spr yny)
SymboI graficzny Zastosowanie i obja nienie symboIu
Nr
2
Zawór ograniczaj cy ci nienie, maksymalny dwustopniowy,
z dodatkowym wyposa eniem do sterowania zdalnego.
Zawór kolejno ci dzia ania, jednostopniowy, obci ony spr yn , droga
3
wyj ciowa pozwala na podtrzymanie ci nienia, z zewn trznym
odprowadzeniem przecieków wewn trznych
4
Zawór ograniczaj cy ci nienie, sterowany elektrycznie
5
Regulator ci nienia (zawór redukcyjny) dwudrogowy jednostopniowy,
nastawiany spr yn
6
Regulator ci nienia (zawór redukcyjny) trójdrogowy jednostopniowy,
nastawiany spr yn
7
Zawór redukcyjny dwustopniowy, nastawiany spr yn ,
z odprowadzeniem cieczy steruj cej
14. Zawory steruj ce nat eniem przep ywu
1
Zawór d awi cy nastawialny, bez wskazania sposobu sterowania albo
stanu zaworu, normalnie bez po o enia ca kowicie zamkni tego
Zastosowanie i obja nienie symboIu
Nr SymboI graficzny
Zawór zasuwowy odcinaj cy, normalnie z jednym po o eniem ca kowicie
2
zamkni tym
3
Zawór d awi cy nastawialny, sterowany mechanicznie za pomoc rolki,
obci ony spr yn
Zawór d awi co-zwrotny jednokierunkowy, z nastawialnym d awieniem,
4
ze swobodnym przep ywem w jednym kierunku i d awionym przep ywem
w przeciwnym kierunku
5
Regulator przep ywu dwudrogowy ze zmiennym wyj ciowym nat eniem
przep ywu, strza ka na drodze przep ywu w symbolu uproszczonym
oznacza wyrównanie ci nie bez wyrównania temperatury
6
Regulator przep ywu dwudrogowy z wyrównaniem temperatury
ze zmiennym wyj ciowym nat eniem przep ywu, strza ka na drodze
przep ywu w symbolu uproszczonym oznacza wyrównanie ci nie
z wyrównaniem temperatury
7
Regulator przep ywu trójdrogowy, ze zmiennym wyj ciowym nat eniem
przep ywu, z drog obej ciow do zbiornika, bez wyrównywania temperatury
15. Gromadzenie, przygotowanie i utrzymanie w a ciwo ci p ynu
Zbiorniki hydrauliczne
1
Zbiornik otwarty do atmosfery, z przewodem obiegu powrotnego poni ej
poziomu p ynu, z filtrem powietrza
Zbiornik otwarty do atmosfery, miejscowe odprowadzenie przecieków
2
wewn trznych albo powrót
Zastosowanie i obja nienie symboIu
Nr SymboI graficzny
Zbiornik zamkni ty pod normalnym ci nieniem albo zamkni ty
3
z przewodami poni ej poziomu p ynu, bez po czenia z atmosfer
Elementy przygotowuj ce i utrzymuj ce w a ciwo ci p ynu
B
4
Filtr symbol ogólny. A-B kierunek przep ywu cieczy przez filtr
(kierunek filtracji)
A
A
5
Filtr wlewowy. A-B kierunek przep ywu cieczy przez filtr
(kierunek filtracji)
B
B
6
Filtr ssawny. A-B kierunek przep ywu cieczy przez filtr
(kierunek filtracji)
A
16. Przyrz dy pomiarowe i czujniki
1
Wska nik ci nienia
2
Manometr
3
Manometr ró nicowy
4
Termometr
5
Wska nik poziomu cieczy
6
Wska nik przep ywu
7
Przep ywomierz
Nr SymboI graficzny Zastosowanie i obja nienie symboIu
8
Przep ywomierz ca kuj cy
9
Obrotomierz do pomiaru cz sto ci obrotów
10
Miernik momentu obrotowego
Przetwornik analogowo ci nieniowy, generuj cy sygna elektryczny
11
odpowiednio do warto ci ci nienia wej ciowego
12
Przetwornik ci nienia, generuj cy sygna elektryczny po przekroczeniu
uprzednio nastawionego ci nienia (o sta ej warto ci lub nastawialny)