ORGANIZACJA I METODYKA SZKOLENIA BHP

ORAZ KSZTAŁTOWANIE BEZPIECZNYCH ZACHOWAŃ

PRACOWNIKÓW

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 97

Zasady nauczania

Zasady nauczania to ogólne normy poprawnego metodycznie postępowania szkolącego

(instruktora) ze szkolonymi.

W prowadzeniu instruktażu stanowiskowego należy przestrzegać następujących zasad:

świadomego i aktywnego udziału szkolonych w procesie nauczania,

poglądowości,

postępującej złożoności i stopniowania trudności,

systematyczności,

jedności szkolenia indywidualnego i zespołowego,

trwałości przyswajania wiedzy, umiejętności i nawyków,

łączenia teorii z praktyką.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 98

Zasada świadomego i aktywnego udziału szkolonego w nauczaniu

zapoznać szkolonych z celami i zadaniami zajęcia, czyli odpowiedzieć
na pytanie czego i po co trzeba się uczyć;

wytwarzać u szkolonych takie motywy uczenia się, jak przydatność wiedzy,
zaspokojenie ciekawości, potrzeba społeczna, a nie takie jak strach przed karą,
ocena, nadzieja nagrody;

zapoznawać szkolonych ze sposobami i warunkami sprzyjającymi efektom
uczenia się;

dostrzegać postępy szkolonych i pozytywnie je oceniać;

zachować takt i kulturę krytyki, nie ośmieszać szkolonych.

Aby przestrzegać zasady świadomego i aktywnego udziału szkolonego w nauczaniu, należy:

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 99

Zasada poglądowości

Aby zapewnić poglądowość szkolenia, należy:

dokładnie przemyśleć podczas przygotowania się do wystąpienia w
roli instruktora sposób pokazania i objaśnienia nowej czynności,

nie objaśniać od razu wszystkich szczegółów czynności, lecz robić to stopniowo,

unikać pokazywania nieprawidłowo wykonanej czynności, jeżeli jednak
zajdzie taka konieczność, omówienie zawsze zakończyć prawidłowym,
wzorowym pokazem,

szeroko wykorzystywać pomoce szkoleniowe.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 100

Zasada postępującej złożoności i stopniowania trudności

analizować powstałe trudności i wyciągać wnioski szkoleniowe.

dbać o przystępność pokazów i objaśnień;

stosować staranne, poprawne wysławianie się;

stopniować trudności - przechodzić od zadania łatwego do
trudniejszego, od prostego do złożonego, od znanego do nieznanego;

przy szkoleniu grupy indywidualnie traktować każdego szkolonego:
najzdolniejszym, najbardziej zaawansowanym stawiać dodatkowe
zadania, najsłabszym organizować dodatkowe zajęcia itp.;

nie przeładowywać zajęć zbyt wieloma zagadnieniami, planować tyle,
by osiągnąć maksymalny efekt szkoleniowy;

Aby nie naruszać zasady postępującej złożoności i stopniowania trudności, należy:

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 101

Zasada systematyczności

¾

systematycznie kontrolując i oceniając postępy szkolonych.

¾

podając materiał we właściwej, logicznej kolejności i określonym

porządku;

¾

łącząc nowe, nieznane szkolonym treści z tymi, które już znają;

¾

stale podkreślając to, co jest najbardziej istotne i powodując,

by właśnie to było gruntownie przyswajane i utrwalone;

¾

ciągle i systematycznie przekazując i utrwalając wiedzę i umiejętności;

Zasadę systematyczności stosuje się:

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 102

Zasada jedności szkolenia indywidualnego i zespołowego

Zasada jedności szkolenia indywidualnego i zespołowego nakazuje

tak organizować nauczanie w czasie instruktażu, by umożliwiało:

indywidualne traktowanie szkolonych,

zapewniało im warunki aktywnej pracy oraz

zespalało ich umiejętności w zbiorowe działanie zakładu.

Wszystkie zasady muszą być w nauczaniu stosowane łącznie i pozostawać

w ścisłej wzajemnej zależności, bo każda z nich nabiera istotnego

znaczenia tylko w związku z pozostałymi.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 103

Zasada trwałości przyswajanej wiedzy, umiejętności i nawyków

W celu pełnego zrealizowania zasady trwałości przyswajanej wiedzy,

umiejętności i nawyków należy:

‰

wzbudzać szczególne zainteresowanie materiałem przez wskazywanie jego użyteczności,

‰

wytwarzać silne motywy do zapamiętania najważniejszych czynności, obowiązków,

sposobów bezpiecznego wykonania pracy,

‰

nastawiać pracowników na aktywny udział w szkoleniu, praktyczne wykorzystanie

zdobytej wiedzy, także tej ze szkoły, kursu zawodowego itp.,

‰

powtarzać materiał, zanim zostanie zapomniany,

‰

utrwalać materiał dobrze zrozumiany, gdyż tylko taki powinien być

dołączony do już posiadanej wiedzy,

‰

stosować w praktyce nabyte wiadomości i umiejętności,

‰

regularnie kontrolować wyniki szkolenia.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 104

Instruktaż stanowiskowy – metody

Podstawową formą nauczania zasad bezpiecznego wykonywania pracy jest
instruktaż stanowiskowy, który prowadzi się przed dopuszczeniem
pracownika do wykonywania pracy.

W czasie przeprowadzania instruktażu stanowiskowego

stosuje się przede wszystkim następujące metody:

pokaz

opis

wyjaśnienie

ćwiczenie

metoda sytuacyjna

metoda inscenizacji

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 105

Przygotowanie do zajęć

Przygotowanie do zajęć obejmuje kilka etapów:

1)

etap wstępny:

ƒ

gruntowne przestudiowanie programu instruktażu stanowiskowego,

ƒ

teoretyczne i praktyczne opanowanie zagadnień instrukcji bezpiecznego

wykonania pracy,

ƒ

wnikliwe przyswojenie sobie treści poradnika metodycznego,

ƒ

zapoznanie się z treścią publikacji poświęconych bezpieczeństwu wykonywanej

na danym stanowisku pracy;

2)

etap pierwszy:

- zapoznanie się z instrukcjami stanowiskowymi bhp

oraz instrukcją użytkowania narzędzia, maszyny;

3)

etap drugi:

• przypomnienie i uzupełnienie wiadomości oraz doskonalenie praktycznych umiejętności

dotyczących zagadnień szkolenia oraz możliwość zastosowania pomocy szkoleniowych,

• osobisty trening w wykonywaniu czynności, które będą przedmiotem instruktażu,

• przypomnienie metod i doskonalenie umiejętności ich stosowania.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 106

Sprawdzian

Sprawdzenie wiadomości powinno obejmować:

• pytań problemowych
• testu luk
• testu wyboru
• testu wymagającego odpowiedzi „tak” lub „nie”

umiejętności praktyczne

sprawdzane w formie

egzaminu praktycznego

odpytywania

indywidualnego

sprawdzianu

pisemnego

w formie

wiadomości teoretyczne

sprawdzane w formie

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 107

Ocena

w formie nagrody

w formie kary

w formie opinii ustnej

w formie opinii sporządzonej na piśmie

poprzez wystawienie stopnia

Ocena jest to ustosunkowanie się instruktora do wyników pracy pracownika wyrażona:

Ocena spełnia funkcję dydaktyczno - wychowawczą, jednak tylko gdy jest

obiektywna, sprawiedliwa, bezpośrednia i jasna.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 108

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 109

Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem pracownika do

wykonywania pracy na określonym stanowisku.

Celem instruktażu stanowiskowego jest uzyskanie przez pracownika:

ƒ

informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy

i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną

pracą,

ƒ

wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami

wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach

awaryjnych,

ƒ

wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej

pracy.

Instruktaż stanowiskowy powinien być prowadzony

na stanowisku pracy.

Przeprowadzanie instruktażu stanowiskowego - informacje ogólne

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 110

2

3

4

1

Omówienie warunków

pracy na stanowisku,

czyli:

• pomieszczeń pracy,

• stanowiska pracy,

• maszyn i urządzeń,

• surowców,

półproduktów
i produktów danego
stanowiska pracy,

• urządzeń

sygnalizacyjnych
i ostrzegawczych.

Omówienie przebiegu

procesu produkcyjnego

z uwzględnieniem:

• procesu produkcyjnego

na stanowiskach
technologicznie
wcześniejszych,

• procesu produkcyjnego

obsługiwanego stanowiska,

• procesu produkcyjnego

na stanowiskach
technologicznie
późniejszych,

• powiązania omówionych

części procesu
produkcyjnego w całość.

Omówienie

zagrożeń

technicznych,

organizacyjnych

i ludzkich na

stanowisku

pracy.

Omówienie

przygotowania

wyposażenia

stanowiska
roboczego.

ETAP I

Przygotowanie pracownika

do wykonywania pracy

Etap I instruktażu

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 111

ETAP II

Pokaz i objaśnienie procesu

technologicznego

1

Prowadzący pokazuje cały układ czynności w normalnym tempie. W trakcie
pokazu przedstawia także cały proces pracy wraz z objaśnieniami.

2

Prowadzący stosuje pokaz częściowy – elementowy, który wynika z analizy
układu czynności.

3

Prowadzący zwraca uwagę na węzłowe ogniwa, mające duże znaczenie dla
prawidłowego wykonania czynności.

4

Po pokazie całościowym i fragmentarycznym w celu lepszego utrwalenia przez
pracowników prowadzący ponownie pokazuje cały układ czynności.

5

Prowadzący sprawdza efekty pokazu poprzez polecenie uczestnikom
powtórzenia demonstrowanych czynności.

Etap II instruktażu

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 112

ETAP III

Próbne wykonanie zadania przez

pracownika pod nadzorem:

1) wykonanie w zwolnionym tempie poszczególnych fragmentów pracy

z jednoczesnym głośnym objaśnianiem wykonywania poszczególnych
czynności,

2) wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym

objaśnianiem sposobu wykonywania tych czynności,

3) wykonywanie poszczególnych fragmentów pracy wraz z jej uzasadnieniem,

4) ponowny pokaz całościowy wraz ze stopniowym przyspieszeniem tempa

wykonywanych czynności (od powolnego do rzeczywistego).

Etap III instruktażu

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 113

ETAP IV

Samodzielna praca

pod nadzorem szkolącego

ETAP V

Omówienie i ocena

przebiegu szkolenia

Egzamin sprawdzający przyswojenie przez

pracownika:

ƒ

wiadomości objętych programem szkolenia,

ƒ

umiejętności wykonywania lub organizowania

pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp.

Etap IV i V instruktażu

Sprawdzian wiadomości na zakończenie instruktażu

posiadania informacji o stanowisku pracy i bezpiecznym zachowaniu
w czasie wykonywania zadań zawodowych.

wiadomości i umiejętności wykonywania pracy zgodnie z zasadami bhp oraz

Zgodnie z przepisami instruktaż stanowiskowy ma być zakończony sprawdzianem:

Sprawdzianu dokonuje się, powierzając pracownikowi do wykonania zadanie z zakresu

przeprowadzonego instruktażu.

Rady dotyczące komunikowania się w trakcie instruktażu:

ƒ

Zawsze pamiętaj o celu, który chcesz osiągnąć.

ƒ

Bądź konkretny.

ƒ

Korzystaj z metod, które ułatwią Ci przekazywanie informacji.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 114

Dokumentacja szkolenia

Dla instruktażu stanowiskowego (tak jak dla wszystkich rodzajów szkolenia w zakresie bhp)

konieczne

jest prowadzenie i przechowywanie dokumentacji szkoleniowej w postaci:

programu instruktażu stanowiskowego (nie jest dokładnie określone, kto
i gdzie ma obowiązek go przechowywać),

karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
(przechowywanej w aktach osobowych pracownika).

Bardzo przydatne

jest prowadzenie także:

dziennika zajęć (nie jest dokładnie określone, kto i gdzie ma obowiązek
go przechowywać),

protokołu przebiegu egzaminu (nie jest dokładnie określone, kto
i gdzie ma obowiązek go przechowywać).

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 115

Kształtowanie bezpiecznych zachowań pracowników w procesie pracy

ƒ

przebywa w warunkach, które nie zagrażają jego życiu i zdrowiu,

ƒ

ma do dyspozycji bezpieczne wyposażenie,

ƒ

zna obowiązujące go przepisy i ustalenia dotyczące bezpieczeństwa

pracy oraz umie i chce postępować zgodnie z nimi.

Pracownik jest bezpieczny w procesie pracy, jeśli:

Praca jest bezpieczna, jeśli jest całkowicie pozbawiona czynników mogących spowodować

wypadek lub utratę zdrowia. Jest to stan idealny - można się do niego przybliżyć przez:

.

systematyczną
poprawę
warunków
pracy,

używanie
sprawnego
technicznie
wyposażenia,

podnoszenie
kompetencji
zawodowych
pracowników,

zachęcanie zatrudnionych
pracowników do postępowania
z myślą o bezpieczeństwie
własnym i innych
pracowników.

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 116

Definicja bezpieczeństwa i higieny pracy - schemat

Bezpieczeństwo i higiena pracy to odpowiedni stan:

warunków pracy

organizacji pracy

zachowań pracowników

można je
zmieniać

można je
kształtować

zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia
przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy

poziom ten
określają
przepisy

Szkolenia bhp w firmie ©

szkolenie okresowe pracodawców i osób kierujących pracownikami 117