„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Guć

Charakteryzowanie roślin 621[01].O1.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:

mgr inż. Ewa Marciniak-Kulka

mgr inż. Renata Kacperska

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Krystyna Kwestarz

Konsultacja:

mgr inż. Marek Rudziński

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 621[01].O1.02
„Charakteryzowanie roślin”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu
ogrodnik.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

11

5.1. Budowa i fizjologia roślin

11

5.1.1. Ćwiczenia

11

5.2. Cechy morfologiczne i charakterystyka roślin

13

5.2.1. Ćwiczenia

13

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

16

7. Literatura

28

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, „Charakteryzowanie roślin”, który

będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie
ogrodnik 621[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

cele kształcenia

–

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć

lub samokształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają ukształtować umiejętności praktyczne,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, która zawiera dwa narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas opanowywania wiedzy,
czy kształtowania umiejętności.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami

ze szczególnym uwzględnieniem:

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych,

−

dyskusji dydaktycznej,

−

gier dydaktycznych.
Formy

organizacyjne

pracy

uczniów

mogą

być

zróżnicowane,

począwszy

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. W trakcie realizacji programu nauczania
należy korzystać z różnych źródeł informacji, takich jak: podręczniki, poradniki, przewodniki
do rozpoznawania roślin, atlasy, zielniki, obserwacje, a także sieć Internet.

Prowadzenie zajęć metodami aktywizującymi i praktycznymi wymaga od nauczyciela

przygotowania takich materiałów jak:

−

instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

instrukcje stanowiskowe,

−

teksty przewodnie,

−

scenariusze projektów,

−

karty pracy.
Stosowanie metody przewodniego tekstu, gier dydaktycznych i metody projektów

wymaga odpowiedniego wyposażenia pracowni w sprzęt i urządzenia techniczne,
umożliwiające organizację pracy w grupach 2–4-osobowych. Ważna byłaby możliwość
organizowania niektórych zajęć w gospodarstwie ogrodniczym.

Istotnym elementem procesu dydaktycznego jest system sprawdzania i oceny osiągnięć

szkolnych ucznia. W celu przeprowadzenia pomiaru dydaktycznego nauczyciel może
posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 przykładami różnych zadań testowych. W tym
rozdziale zamieszczono również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

621[01].O1

Podstawy produkcji ogrodniczej

621[01].O1.02

Charakteryzowanie roślin

621[01].O1.03

Charakteryzowanie czynników

klimatycznych i glebowych

621[01].O1.04

Planowanie zabiegów

uprawowych

621[01].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej

oraz ochrony środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

obsługiwać komputer i korzystać z sieci Internet,

−

wykorzystywać wiedzę i umiejętności zawarte w jednostkach modułowych
zrealizowanych w ramach podstaw produkcji ogrodniczej,

−

wykorzystywać wiedzę biologiczną,

−

posługiwać się metodami planowania,

−

zachowywać zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

oceniać przestrzeganie zasad ochrony środowiska,

−

prezentować swoje prace i osiągnięcia,

−

oceniać skutki błędnych decyzji technologicznych,

−

podejmować decyzje,

−

wykorzystywać wiedzę i umiejętności dotyczące oceny rozwiązań technologicznych
w ogrodnictwie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować budowę oraz określić funkcję komórki roślinnej,

−

określić gospodarcze i użytkowe znaczenie roślin,

−

scharakteryzować rośliny nasienne,

−

określić przebieg fizjologicznych procesów roślin,

−

określić rolę hormonów we wzroście i rozwoju roślin,

−

scharakteryzować i określić sposoby rozmnażania roślin,

−

określić wartość biologiczną roślin,

−

określić zastosowanie poszczególnych grup roślin,

−

rozpoznać oraz scharakteryzować gatunki drzew i krzewów,

−

rozpoznać oraz scharakteryzować gatunki roślin warzywniczych,

−

rozpoznać oraz scharakteryzować gatunki kwiatów ozdobnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

…………………………………….…………

Modułowy program nauczania:

Ogrodnik 621[01]

Moduł:

Podstawy produkcji ogrodniczej 621[01].O1

Jednostka modułowa:

Charakteryzowanie roślin 621[01].O1.02

Temat: Rośliny uprawiane w gospodarstwie ogrodniczym.

Cel główny: ukształtowanie umiejętności doboru roślin do uprawy w gospodarstwie ogrodniczym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić rodzaje roślin uprawianych w gospodarstwach ogrodniczych,

−

dokonać wyboru roślin do warunków konkretnego gospodarstwa,

−

ocenić uwarunkowania środowiskowe i organizacyjne produkcji na określonym przykładzie.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w 4-osobowych zespołach.

Czas: 3 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do sieci Internet,

−

tablice przedstawiające morfologiczne cechy roślin nasiennych,

−

opisy (położenia, powierzchni, gleby) różnorodnych gospodarstw ogrodniczych.

Przebieg zajęć:
Czynności wstępne:
1. Przywitanie uczestników zajęć i czynności wstępne.
2. Przedstawienie celów zajęć oraz określenie obszaru tematycznego.
3. Omówienie warunków pracy w zespołach i obowiązków związanych z wykonaniem ćwiczenia.

Część zasadnicza zajęć:
Tekst przewodni do wykonania ćwiczenia
Temat ćwiczenia: Dobór najkorzystniejszych roślin dla gospodarstwa ogrodniczego
o powierzchni ....................................................................................., położonego na glebach
.................................................................................................................................. w rejonie
.........................................................................................................................,

posiadającego

wskazane warunki środowiskowe i organizacyjne: ...................................................................
.................................................................................................................................................
Miejsce: pracownia z dostępem do komputerów i możliwością korzystania z sieci Internet.
Czas wykonania ćwiczenia 2 godziny
Zespół w składzie:
1................................, 2....................................., 3...............................,4................................

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Faza 1. Informacje
Pytania prowadzące:

−

Jak klasyfikuje się rośliny ogrodnicze?

−

Które rośliny chcielibyście uprawiać?

−

Jakie rośliny są najczęściej uprawiane w regionie?

−

Dlaczego właśnie te rośliny są uprawiane w tym regionie powszechnie?

−

Jakie warunki muszą spełniać gospodarstwa ogrodnicze, aby mogły uprawiać
zaproponowane przez was rośliny?

Faza 2. Planowanie
1. Dokładnie przeanalizujcie opis wybranego gospodarstwa ogrodniczego.
2. Zaplanujcie formę prezentacji Waszego projektu.
Faza 3. Ustalenia
1. Zaplanujcie, jakie kryteria uwzględnicie w dokonywaniu wyboru.
2. Przygotujcie listę kontrolną z tymi kryteriami.
3. Podzielcie zadania i ustalcie osoby odpowiedzialne za poszczególne czynności.
Faza 4. Realizacja
Należy zwrócić uwagę na złożoność uwarunkowań dotyczących wyboru konkretnych roślin
dla gospodarstwa ogrodniczego.
1. Dokonajcie oceny każdej rośliny pod względem jej wymagań, organizacji uprawy,

możliwości przechowywania lub sprzedaży.

2. Zaproponujcie rośliny dla wskazanego gospodarstwa. Wybór uzasadnijcie.
Faza 5. Sprawdzanie
1. W przygotowanej prezentacji, pamiętajcie o uzasadnieniu oceny przydatności wybranych

roślin dla konkretnych warunków gospodarstwa ogrodniczego.

2. Dokonajcie oceny każdego wybranego gatunku roślin w kontekście wcześniej

określonych kryteriów.

3.

Przedstawcie swoje opracowanie również w formie graficznej (np. plan gospodarstwa)

Faza 6. Analiza
Odpowiedz na pytania:
1. Czy udało się wam wykonać ćwiczenie zgodnie z założeniami?
2. Jakie trudności mieliście wykonując ćwiczenie?

Zakończenie zajęć
Czynności kończące zajęcia związane są z dokonaniem oceny i podsumowania. Ocenianie
będzie się odbywało w dwóch wymiarach:

−

ocenianie procesu – dokonuje nauczyciel,

−

ocenianie efektów – dokonują zespoły oceniając kolejne prezentacje.

Praca domowa
Polecenie: Zaproponuj uprawę nowej rośliny, określ 3 argumenty, którymi przekonasz
właścicieli do jej wprowadzenia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
–

anonimowe ankiety ewaluacyjne, dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas
realizowania zadania i nabytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

…………………………………….………….

Modułowy program nauczania:

Ogrodnik 621[01]

Moduł:

Podstawy produkcji ogrodniczej 621[01].O1

Jednostka modułowa:

Charakteryzowanie roślin 621[01].O1.02

Temat: Rozmnażanie roślin okrytonasiennych.

Cel ogólny: poznanie sposobów rozmnażania się roślin okrytonasiennych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić i scharakteryzować sposoby rozmnażania płciowego i bezpłciowego roślin,

−

wskazać i omówić rolę podstawowych elementów budowy kwiatu,

−

wskazać różnice w budowie kwiatów owadopylnych i wiatropylnych,

−

wyróżnić etapy powstawania owocu,

−

wymienić przykłady rozmnażania bezpłciowego roślin,

−

wyjaśnić znaczenie bezpłciowego rozmnażania się roślin okrytozalążkowych
w gospodarce człowieka.

Metody nauczania–uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

metoda „Puzzle”.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach, każda grupa pracuje nad innym zadaniem.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

plansze lub foliogramy „Cykl rozwojowy roślin okrytozalążkowych”,

−

ilustracje, zdjęcia lub okazy naturalne kwiatów owadopylnych i wiatropylnych,

−

zielniki z okazami roślin okrytozalążkowych.

Przebieg zajęć:
Czynności wstępne:
Czynności organizacyjne:

−

sprawdzenie obecności na zajęciach,

−

zapoznanie uczniów z celem zajęć oraz wprowadzeniu w obszar tematyczny,

−

wyjaśnieniu zasad pracy podczas zajęć.

Część zasadnicza zajęć:
Podział uczniów na 5 zespołów tzw. „specjalistów”.
Rozdanie zespołom zadań, materiałów oraz środków dydaktycznych, (każda grupa rozwiązuje
jedno zadanie) określenie czasu pracy zespołów.
Przykłady zadań dla poszczególnych zespołów:

−

scharakteryzuj sposoby rozmnażania płciowego i bezpłciowego roślin, wskaż różnice
między nimi,

−

wyjaśnij rolę podstawowych elementów budowy kwiatu, wskaż przykłady kwiatostanów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

porównaj budowę kwiatów owadopylnych i wiatropylnych, wskaż różnice w ich budowie
i przystosowania do sposobu zapylania,

−

przeanalizuj proces powstawania owocu, wskaż jego kolejne etapy,

−

wyjaśnij, na wybranych przykładach, sposoby rozmnażania bezpłciowego roślin
okrytonasiennych, wskaż jego znaczenie w gospodarce człowieka.
Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel tworzy nowe zespoły tak, żeby w każdej

grupie znalazł się przynajmniej jeden specjalista od każdego zadania. W nowych zespołach
następuje przekazywanie wiedzy zdobytej w zespole „specjalistów”. Podsumowaniem pracy
w zespołach będzie opracowanie wspólnych wniosków i notatek. W trakcie zajęć nauczyciel
monitoruje organizację pracy poszczególnych zespołów, konsultuje problemy zgłaszane przez
uczestników zajęć.

Zakończenie zajęć

Po prezentacji wniosków i notatek przygotowanych przez kolejne zespoły, wszyscy

uczniowie oceniają poprawność i komunikatywność przygotowanych informacji, zapis
wybranej notatki do zeszytów uczniów.

Praca domowa

Opisz znaczenie bezpłciowego rozmnażania się roślin okrytozalążkowych w gospodarce

człowieka.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

Czy zastosowana podczas dzisiejszych zajęć metoda pracy w zespołach umożliwiła Ci
zdobycie wiedzy o sposobach rozmnażania płciowego i bezpłciowego roślin?
Podkreśl właściwą odpowiedź: tak, częściowo, nie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Budowa i fizjologia roślin

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy budowy i funkcji komórki roślinnej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia, wskazać źródła uzyskania informacji, które pomogą dokonać
odpowiedniej analizy. Należy określić ramy czasowe i warunki oceny wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować budowę komórki roślinnej zwracając szczególną uwagę na rolę

elementów:

−

kierujących procesami zachodzącymi w komórce,

−

biorących udział w procesach fizjologicznych,

−

pełniących rolę ochronną,

2) porównać budowę komórki roślinnej i zwierzęcej,
3) po wykonaniu analiz i porównań:

−

narysować komórkę roślinną,

−

opisać rysunek, podkreślając innym kolorem elementy występujące tylko w komórce
roślinnej,

−

zaprojektować tabelę, w której zostaną scharakteryzowane funkcje wybranych
elementów budowy komórki (minimum 6 elementów).

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka z objaśnieniem,

–

metoda tekstu przewodniego.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

opis budowy komórki roślinnej,

−

preparaty mikroskopowe komórek roślinnych i zwierzęcych,

−

mikroskopy,

−

rysunki, zdjęcia przedstawiające budowę komórek roślinnych i zwierzęcych,

−

komputer z dostępem do sieci Internet.

Ćwiczenie 2

Oceń znaczenie i uwarunkowania przebiegu procesów fizjologicznych zachodzących

w organizmach roślinnych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia, wskazać źródła informacji, które pomogą dokonać
odpowiedniej analizy. Należy określić ramy czasowe i warunki oceny wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować opisany w poradniku przebieg procesów fizjologicznych:

−

transpiracji,

−

fotosyntezy,

−

oddychania,

2) dokonać analizy, a następnie opisać czynności życiowe przedstawione na umieszczonym

rysunku ilustrującym przebieg procesów zachodzących w roślinach,

3) po wykonaniu analiz, określić najkorzystniejsze warunki przebiegu analizowanych

procesów, scharakteryzować możliwości wpływu człowieka na ich intensywność.

Rysunek do ćwiczenia 2 [2, s. 98]

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

analiza tekstu, rysunków,

–

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do sieci Internet,

−

opis procesów fizjologicznych,

−

rysunek ilustrujący przebieg procesów zachodzących w roślinach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Cechy morfologiczne i charakterystyka roślin

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy rozmnażania roślin nasiennych poprzez nasiona i w sposób

wegetatywny.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia, wskazać źródła uzyskania informacji, które pomogą dokonać
odpowiedniej analizy. Należy określić ramy czasowe i warunki oceny wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeanalizować informacje i rysunki dotyczące rozmnażania oraz powstawania nasion

i owoców zwracając szczególną uwagę na:

−

budowę kwiatów owadopylnych,

−

elementy budowy kwiatu, z których powstają nasiona i owoce,

−

warunki umożliwiające proces kiełkowania nasion,

−

przystosowania nasion i owoców do rozsiewania się w środowisku,

2) przeanalizować informacje i rysunki dotyczące rozmnażania bezpłciowego roślin

zwracając szczególną uwagę:

−

na zmodyfikowane pędy poziemne i nadziemne służące do rozmnażania,

3) po wykonaniu analiz i porównań:

−

wypisać, w poniższej tabeli, zalety bezpłciowego i płciowego rozmnażania roślin
w ogrodnictwie,

−

uzupełnić poniższy schemat, odpowiadając na pytania tak, aby uzyskać jak najwięcej
informacji o nasionach.

Tabela do ćwiczenia 1. Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe roślin

Zalety bezpłciowego rozmnażania roślin
w ogrodnictwie

Zalety

płciowego

rozmnażania

roślin

w ogrodnictwie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Schemat do ćwiczenia 1

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pogadanka z objaśnieniem,

–

analiza tekstu, rysunków, schematów,

–

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do sieci Internet,

−

rysunki kwiatów, owoców, pędów podziemnych roślin,

−

poradnik dla ucznia,

−

karty pracy z przygotowanym wzorem tabeli i schematem.

Ćwiczenie 2

Oznacz wybrane rośliny nasienne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia wskazać źródła uzyskania informacji, które pomogą dokonać
odpowiedniej analizy. Należy określić ramy czasowe i warunki oceny wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać naturalne okazy roślin, po 2 przykłady reprezentujące warzywa, rośliny

ozdobne oraz drzewa i krzewy owocowe,

Jak są

wykorzystywane

przez człowieka?

W jakich

warunkach

kiełkują?

Jakie są rodzaje

owoców? Czy

wszystkie rośliny

mają owoce

?

Jak są

przystosowane do

warunków

ś

rodowiska?

Kiedy i z jakich

części kwiatów

powstają?

Jak są zbudowane?

nasiona

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

2) skorzystać z informacji i rysunków przedstawiających cechy morfologiczne roślin

zawartych w poradniku dla ucznia, zwracając szczególną uwagę na:

−

ogólny wygląd rośliny miejsce jej występowania,

−

rodzaj łodygi,

−

liście ich rodzaj, kształt, unerwienie i brzeg blaszki liściowej,

−

barwę i rodzaj kwiatów lub kwiatostanów,

−

rodzaje owoców,

3) oznaczyć cechy morfologiczne roślin według podanego wzoru: (korzystając z rysunków

umieszczonych w poradniku).

Wzór wypełnionej karty do oznaczania roślin

Nazwa rośliny:

Koniczyna łąkowa

Opis ogólny:

roślina zielona

Łodyga:

wzniesiona

Liście:

3–listkowe, jajowate

Kwiat:

różowopurpurowy, kwiatostan w kształcie główki

Owoc:

strąk

Miejsce występowania:

łąki, miejsca trawiaste

Wzór karty do oznaczania roślin

Nazwa rośliny:

Opis ogólny:

Łodyga:

Liście:

Kwiat:

Owoc:

Miejsce występowania:

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ć

wiczenia praktyczne,

–

analiza tekstu, rysunków, schematów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

rysunki liści, łodyg, kwiatów, owoców, pędów podziemnych roślin,

−

naturalne okazy roślin,

−

atlasy lub klucze do oznaczania roślin,

−

karty z przygotowanym wzorem tabeli do oznaczania roślin.s

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Charakteryzowanie roślin”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1

,

2, 3, 4, 6, 11, 12, 13, 15, 16, 18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 7, 8, 9, 10, 14, 17, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. a, 4. b, 5. b, 6. a, 7. b, 8. b, 9.c, 10. c, 11. c, 12. b,
13. a, 14. d, 15. c, 16. a, 17. a, 18.a, 19. d, 20. c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Zdefiniować

procesy

fizjologiczne

zachodzące w komórce roślinnej.

A

P

c

2

Określić miejsce procesu fotosyntezy
w komórce.

B

P

d

3

Określić różnice w budowie komórki
roślinnej i zwierzęcej

B

P

a

4

Wymienić czynniki konieczne do
procesu fotosyntezy.

A

P

b

5

Scharakteryzować przebieg wybranych
procesów fizjologicznych roślin.

D

PP

b

6

Określić funkcje organów roślinnych.

B

P

a

7

Scharakteryzować hormony roślinne.

C

PP

b

8

Scharakteryzować

rolę

cytokininy

w ogrodnictwie.

D

PP

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

9

Scharakteryzować czynnik nie ma
wpływu na rozwój roślin nasiennych.

D

PP

c

10

Scharakteryzować

różnice

między

roślinami

jednoliściennymi

i dwuliściennymi.

C

PP

c

11

Scharakteryzować rośliny
nagonasienne.

C

P

c

12

Określić elementy budowy kwiatu.

B

P

b

13

Rozróżnić owoce suche.

A

P

a

14

Scharakteryzować byliny.

C

PP

d

15

Rozróżnić rośliny zielone.

A

P

c

16

Wymienić sposoby rozmnażania
wegetatywnego.

A

P

a

17

Scharakteryzować

związek

między

budową kwiatu a typem owoców.

C

PP

a

18

Sklasyfikować rośliny drzewiaste.

A

P

a

19

Scharakteryzować procesy dotyczące
powstawania owoców i nasion.

C

PP

d

20

Scharakteryzować znaczenie roślin dla
człowieka.

D

PP

c

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel zastosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań w sprawdzianie oraz z zasadami punktowania.
4. Przedyskutuj z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij każdemu uczniowi stanowisko do samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi.
7. Zapisz w widocznym miejscu godzinę rozpoczęcia i zakończenia testu.
8. Podczas sprawdzianu postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę.
9. Na 10 minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie ewentualnych

niepowodzeń dydaktycznych.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Sprawdzian składa się z 20 zadań.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.
6. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa
7. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedź weź w kółko i zaznacz prawidłową.
8. Za każdą prawidłową odpowiedź możesz zdobyć 1 punkt.
9. Na uważne przeczytanie i udzielenie odpowiedzi masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Proces wyparowywania wody poprzez aparaty szparkowe to

a) fotosynteza.
b) oddychanie.
c) transpiracja.
d) asymilacja.

2. Proces fotosyntezy w komórce roślinnej zachodzi w

a) mitochondrium.
b) jądrze komórkowym.
c) rybosomach.
d) chloroplastach.

3. Komórkę zwierzęcą od komórki roślinnej odróżnia

a) występowanie chloroplastów i ściany komórkowej.
b) występowanie jądra komórkowego i ściany komórkowej.
c) występowanie mitochondrium i błony komórkowej.
d) występowanie chloroplastów i błony komórkowej.

4. Do procesu fotosyntezy rośliny potrzebują

a) wody, tlenu, dwutlenku węgla.
b) wody, dwutlenku węgla, energii słonecznej.
c) tlenu, wody, energii słonecznej.
d) tlenu, dwutlenku węgla, energii słonecznej.

5. W czasie procesu oddychania rośliny

a) pobierają związki nieorganiczne.
b) uwalniają energię ze związków organicznych.
c) wytwarzają związki organiczne.
d) magazynują energię w związkach organicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

6. Organy roślin pełnią określone funkcje. Która spośród wymienionych funkcji nie jest

realizowana przez korzeń
a) transportuje związki organiczne z liści do kwiatów.
b) przytwierdza roślinę do podłoża.
c) pobiera z gleby wodę z solami mineralnymi.
d) pełni funkcję magazynu dla wytwarzanych przez roślinę związków organicznych.

7. Do hormonów roślinnych, które regulują wzrost i rozwój roślin, należą

a) auksyny, cukier prosty glukoza.
b) gibereliny, auksyny, cytokininy.
c) cytokininy, tłuszcze, kwas abscysynowy.
d) kwas abscysynowy, białka, cukry.

8. Stosując w ogrodnictwie cytokininy możemy

a) uzyskać bezpestkowe owoce i warzywa.
b) przedłużyć trwałość ciętych kwiatów.
c) przyspieszyć opadanie liści, kwiatów, owoców.
d) wpływać na płeć kwiatów.

9. Na rozwój roślin nasiennych nie miało wpływu

a) wytworzenie nasion.
b) rozwój tkanki przewodzącej.
c) występowanie barwnych kwiatów.
d) uniezależnienie zapłodnienia od obecności wody.

10. Zboża i trawy należące do roślin jednoliściennych posiadają

a) blaszki liściowe o różnych kształtach i szerokości z unerwieniem siatkowatym.
b) nasiona zawierające zarodek o 2 liścieniach.
c) system korzeniowy wiązkowy a liście równowąskie o unerwieniu równoległym.
d) system korzeniowy palowy, kwiaty 5-krotne.

11. Cechą charakterystyczną dla roślin nagonasiennych nie jest

a) występowanie w formie drzew i krzewów.
b) proces zapylenia i zapłodnienia aby powstały nasiona.
c) kwiaty owadopylne jako organy służące do rozmnażania.
d) nie wytwarzają owoców a ich liście to igły lub łuski.

12. Kwiat to skrócony pęd, zawierający organy rozrodcze. Jest zbudowany z

a) słupka, pręcików, płatków korony.
b) słupka, pręcików, płatków korony, działek kielicha.
c) słupków, pręcika, działek kielicha.
d) słupków, pręcika, płatków korony, działek kielicha.

13. Rośliny wytwarzające tylko owoce suche to

a) orzech leszczyny, strąk fasoli, torebka maku.
b) orzech dębu, jagoda borówki, torebka maku.
c) jagoda pomidora, łuszczyna rzepaku, ziarniak żyta.
d) pestkowiec wiśni, owoc poziomki z licznymi orzeszkami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

14. Byliny to rośliny

a) uprawiane zazwyczaj w ogrodach i na plantacjach.
b) zielone jednoroczne.
c) zielone dwuletnie.
d) zielone wieloletnie.

15. Do roślin zielonych nie należą

a) byliny.
b) rośliny jednoroczne.
c) krzewinki.
d) rośliny dwuletnie.

16. Do rozmnażania bezpłciowego roślin wykorzystujemy

a) cebule, rozłogi i kłącza.
b) liście, rozłogi i bulwy.
c) bulwy, owoce i kłącza.
d) odkłady, rozłogi i kwiaty.

17. Owoce, które powstają z kilku kwiatów zebranych w skupiony kwiatostan to

a) owocostany.
b) owoc zbiorowy.
c) owoce soczyste.
d) owoce suche pękające.

18. Prawidłowy podział roślin drzewiastych to podział na

a) drzewa, krzewy, podkrzewy, krzewinki, pnącza.
b) drzewa, krzewy, podkrzewy, krzewinki, kłącza.
c) drzewa, krzewy, byliny, krzewinki, pnącza.
d) drzewa, kłącza, byliny, pnącza, krzewinki.

19. W procesie powstawania owoców i nasion nie występuje

a) zapylenie i zapłodnienie.
b) zalążek z zapłodnioną komórką przekształca się w nasienie.
c) zalążnia przekształca się w owoc.
d) rozsiewanie owoców i nasion przez wiatr i zwierzęta.

20. Rośliny zielone dla człowieka nie są

a) pokarmem, źródłem witamin i składników mineralnych.
b) źródłem cennego drewna i kauczuku.
c) źródłem benzyny i oleju napędowego.
d) źródłem surowców do produkcji cukru i oleju.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Charakteryzowanie roślin

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

„Charakteryzowanie roślin”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 2, 3, 5, 6, 11, 12, 13, 15, 16, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 1, 4, 7, 8, 9,10, 14, 17, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 6 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 12 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. c, 4. b, 5. c, 6. a, 7. c, 8. d, 9.c, 10. a, 11. d, 12. b,
13. a, 14. c, 15. c, 16. b, 17. b, 18.d, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Scharakteryzować procesy
fizjologiczne zachodzące w komórce
roślinnej.

C

PP

d

2

Określić, gdzie zachodzi proces
oddychania komórkowego.

B

P

a

3

Określić różnice w budowie komórki
roślinnej i zwierzęcej.

B

P

c

4

Scharakteryzować przebieg wybranych
procesów fizjologicznych roślin.

C

PP

b

5

Określić czynniki konieczne do procesu
fotosyntezy.

B

P

c

6

Określić funkcje organów roślinnych

B

P

a

7

Scharakteryzować hormony roślinne.

C

PP

c

8

Scharakteryzować rolę gibereliny
w ogrodnictwie.

C

PP

d

9

Scharakteryzować i wskazać
informacje opisujące nasiona.

C

PP

c

10

Scharakteryzować różnice między
roślinami jednoliściennymi
i dwuliściennymi.

C

PP

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

11

Określić różnice między roślinami
nagonasiennymi a okrytonasiennymi.

B

P

d

12

Rozróżnić rośliny zielone.

B

P

b

13

Rozróżnić owoce suche pękające.

B

P

a

14

Określić cechy roślin ozdobnych.

C

PP

c

15

Rozpoznać cechy kwiatów
wiatropylnych.

A

P

c

16

Określić cechy organów służących do
rozmnażania wegetatywnego.

B

P

b

17

Scharakteryzować związek między
budową kwiatu a typem owoców.

C

PP

b

18

Scharakteryzować procesy dotyczące
powstawania owoców i nasion.

C

PP

d

19

Scharakteryzować podział roślin
drzewiastych.

C

PP

c

20

Określić znaczenie roślin dla
człowieka.

B

P

d

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel zastosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań w sprawdzianie oraz z zasadami punktowania.
4. Przedyskutuj z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
5. Zapewnij każdemu uczniowi stanowisko do samodzielnej pracy.
6. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi.
7. Zapisz w widocznym miejscu godzinę rozpoczęcia i zakończenia testu.
8. Podczas sprawdzianu postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę.
9. Na 10 minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Sprawdzian składa się z 20 zadań.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

6. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
7. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedź weź w kółko i zaznacz prawidłową.
8. Za każdą prawidłową odpowiedź możesz zdobyć 1 punkt.
9. Na uważne przeczytanie i udzielenie odpowiedzi masz 40 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Proces tworzenia związków organicznych ze związków nieorganicznych przy udziale

energii słonecznej to
a) transpiracja.
b) oddychanie komórkowe.
c) wymiana gazowa.
d) fotosynteza.

2. Proces oddychania komórkowego odbywa się

a) w mitochondrium.
b) w aparatach szparkowych.
c) w chloroplastach.
d) w rybosomach.

3. Komórkę roślinną od komórki zwierzęcej odróżnia

a) występowanie chloroplastów i błony komórkowej.
b) występowanie jądra komórkowego i ściany komórkowej.
c) występowanie chloroplastów i ściany komórkowej
d) występowanie mitochondrium i błony komórkowej.

4. Proces oddychania zachodzi u roślin

a) tylko w ciągu dnia.
b) w dzień i w nocy.
c) tylko w nocy.
d) w dzień lub w nocy.

5. W procesie fotosyntezy rośliny wytwarzają

a) wodę, tlen, dwutlenek węgla.
b) wodę, glukozę, energię słoneczną.
c) tlen, cukier prosty – glukozę.
d) tlen, cukier prosty – glukozę, wodę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

6. Każdy organ w roślinie pełni określone funkcje, która z wymienionych jest realizowana

tylko przez łodygę

a) transportuje związki organiczne z liści do kwiatów.
b) bierze udział w procesie fotosyntezy.
c) pobiera z gleby wodę z solami mineralnymi.
d) pełni funkcję magazynu dla wytwarzanych przez roślinę związków organicznych.

7. Hormony roślinne to substancje, o których nie możemy powiedzieć

a) regulują wzrost i rozwój roślin.
b) są to związki organiczne.
c) występują w dużych ilościach.
d) pobudzają lub hamują procesy fizjologiczne roślin.

8. Stosując w ogrodnictwie giberyliny możemy

a) uzyskać bezpestkowe owoce i warzywa.
b) przedłużyć trwałość ciętych kwiatów.
c) przyspieszyć opadanie liści, kwiatów, owoców.
d) wpływać na płeć kwiatów.

9. Nasiona

a) są rozsiewane przy udziale wiatru, wody i zwierząt.
b) mają zarodek, który może przebywać w stanie uśpienia przez długi czas.
c) mają zygotę, z której zaraz po zapłodnieniu rozwija się młoda roślina.
d) mają łupinę nasienną chroniącą przed niekorzystnymi czynnikami.

10. Cecha charakterystyczna roślin dwuliścienne to

a) blaszki liściowe o różnych kształtach i szerokości z unerwieniem siatkowatym.
b) nasiona zawierają zarodek o 1 liścieniu.
c) system korzeniowy wiązkowy.
d) liście równowąskie o unerwieniu równoległym.

11. Cechą charakterystyczną roślin nagonasiennych jest

a) występowanie w formie drzew i krzewów.
b) proces zapylenia i zapłodnienia.
c) kwiaty czyli organ służący do rozmnażania.
d) liście to igły lub łuski.

12. Do roślin zielnych należą

a) byliny, krzewinki, drzewa.
b) rośliny jednoroczne, rośliny dwuletnie, byliny.
c) krzewinki, byliny, rośliny dwuletnie.
d) rośliny dwuletnie, krzewy, rośliny jednoroczne.

13. Rośliny wytwarzające tylko owoce suche pękające to

a) łuszczyna rzepaku, strąk fasoli, torebka maku.
b) orzech dębu, jagoda borówki, mieszek peonii.
c) jagoda pomidora, łuszczynę rzepaku, ziarniak żyta.
d) orzech dębu, strąk fasoli, skrzydlak klonu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

14. Do roślin ozdobnych nie należą

a) rośliny uprawiane zazwyczaj w ogrodach i na plantacjach.
b) rośliny zielone jednoroczne, dwuletnie i wieloletnie.
c) rośliny, którymi zajmuje się dział ogrodnictwa zwany sadownictwem.
d) drzewa i krzewy o dużych walorach dekoracyjnych.

15. Cechą charakterystyczną kwiatów wiatropylnych jest

a) posiadanie barwnych płatków korony.
b) wytwarzanie lepkiego pyłku.
c) wytwarzanie lekkiego pyłku.
d) wytwarzanie nektaru.

16. Rozpoznaj, nieprawidłowy opis organu rozmnażania bezpłciowego roślin

a) kłącza czyli łodygi podziemne.
b) rozłogi czyli pędy płożące się pod powierzchnią gleby.
c) bulwy czyli skrócone pędy.
d) odkłady czyli przygięte do podłoża gałązki drzewa.

17. Owoce, w których z wolnych słupków powstają samodzielne owocki na wspólnym dnie

kwiatowym to

a) owocostany.
b) owoc zbiorowy.
c) owoce soczyste.
d) owoce suche pękające.

18. Proces powstawania owoców i nasion rozpoczyna się od

a) rozsiewania owoców i nasion.
b) przekształcenia się zalążka z zapłodnioną komórką w nasienie.
c) przekształcenia się zalążni w owoc.
d) zapylenia i zapłodnienia.

19. Wybierz, prawidłowy podział roślin drzewiastych

a) drzewa, kłącza, byliny, pnącza, krzewinki.
b) drzewa, krzewy, byliny, krzewinki, pnącza.
c) drzewa, krzewy, podkrzewy, krzewinki, pnącza.
d) drzewa, krzewy, podkrzewy, krzewinki, kłącza.

20. Rośliny zielone dla człowieka nie są

a) źródłem tlenu dla ludzi i zwierząt.
b) dostarczycielem cennego drewna i kauczuku.
c) źródłem witamin i składników mineralnych.
d) jedynym surowcem do produkcji leków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Charakteryzowanie roślin

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

7. LITERATURA

1. Dietmar A., Golte-Bechtle M.: Jaki to kwiat? PWRiL, Warszawa 1984
2. Gertlerowa S., Ogrzebacz L.: Sprawdzanie i utrwalanie wiadomości z botaniki WSiP,

Warszawa 1986

3. Kołota E., Ormowski M., Bac ST., Biesiada A.: Podstawy ogrodnictwa. WSiP, Warszawa

2000

4. Nowiński M.: Dzieje roślin i upraw ogrodniczych PWRiL, Warszawa 1977
5. Pieniążek S. A.: Sadownictwo PWRiL, Warszawa 2000
6. Rutkowska B,,Pawluśkiewicz M.: Trawniki-poradnik. PWRiL, Warszawa 1996
7. Solomon, Berg, Martin, Villee.: Biologia Mulico Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1996

Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: Nauczycielski system oceniania. (ABC nauczyciela szkoły

zawodowej). Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 1999

2. Figurski J., Ornatowski T.: Praktyczna nauka zawodu. Instytut Technologii Eksploatacji,

Radom 2000

3. Nowacki T.W.: Zawodoznawstwo. Instytut Technologii Eksploatacji, Radom 2003
4. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia

Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997

5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Instytut Technologii

Eksploatacji, Radom 2002