Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spo³ecznego to instytucja
ubezpieczenia spo³ecznego dla rolników indywidualnych. Pro-
wadzi ubezpieczenia spo³eczne, na które sk³ada siê ubezpie-
czenie emerytalno-rentowe oraz ubezpieczenie wypadkowe,
chorobowe i macierzyñskie.

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Spo³ecznego:

♦

obs³uguje prawie oko³o 1,6 mln rolników i ich domowników
oraz prawie oko³o 1,7 mln emerytów i rencistów w sprawach
dotycz¹cych objêcia ubezpieczeniem oraz wymiaru i poboru
sk³adek, wyp³aty œwiadczeñ z ubezpieczenia;

♦

udziela rolnikom informacji o umowach, jakie mog¹ byæ
zawierane w zwi¹zku z zamiarem zaprzestania dzia³alnoœci
rolniczej i likwidacji gospodarstwa;

♦

pomaga ubezpieczonym niezdolnym do pracy w gospodar-
stwie albo zagro¿onym tak¹ niezdolnoœci¹ w korzystaniu
z ró¿nych form rehabilitacji;

♦

zapobiega wypadkom przy pracy rolniczej i rolniczym choro-

bom zawodowym, miêdzy innymi:
– rozpoznaje przyczyny wypadków i chorób zawodowych,
– prowadzi szkolenia rolników w zakresie znajomoœci zag-

ro¿eñ i zasad bezpiecznej pracy,

– upowszechnia wiedzê o zagro¿eniach oraz znajomoœæ zasad

ochrony zdrowia i ¿ycia w gospodarstwie rolnym,

– podejmuje starania o w³aœciw¹ produkcjê i dystrybucjê

bezpiecznych œrodków, ubrañ roboczych i ochronnych
oraz innych ochron osobistych.

W realizacji swoich ustawowych zadañ Kasa wspó³pracuje
z ró¿nymi instytucjami oraz organizacjami spo³ecznymi.

Wszelkie Informacje uzyskasz na szkoleniach rolników w zakresie bhp
organizowanych przez KRUS oraz w najbli¿szej placówce ternowej lub
oddziale regionalnym Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spoecznego.

ZASADY

OCHRONY

ZDROWIA I ¯YCIA

W GOSPODARSTWIE

ROLNYM

Warszawa, 1995.05.04

P R E Z E S

KASY ROLNICZEGO

UBEZPIECZENIA SPO£ECZNEGO

Rolnicy czêœciej ni¿ osoby wykonuj¹ce inne zawody nara¿eni s¹ na nie-

bezpieczeñstwo wypadku przy pracy, na utratê zdrowia, a nawet ¿ycia.

Co roku w gospodarstwach rolników wystêpuje oko³o 50 tysiêcy powa¿-

nych wypadków, a oko³o 300 osób traci w nich ¿ycie. Najwiêcej osób dozna-
je obra¿eñ w wyniku upadku z wysokoœci, potkniêæ i poœlizgniêæ. Szczegól-
nie groŸne s¹ wypadki powsta³e przy u¿yciu ci¹gników i maszyn rolniczych.

Zagro¿enia zdrowia i ¿ycia rolników oraz cz³onków ich rodzin maj¹ ró¿-

norodne przyczyny. S¹ nimi trudne warunki, w jakich wykonywana jest pra-
ca, a tak¿e ró¿norodnoœæ czynnoœci wykonywanych nawet w ci¹gu jednego
dnia. S¹ nimi tak¿e: wieloœæ obs³ugiwanych maszyn i urz¹dzeñ, ich nie naj-
lepsza jakoœæ, okresowe spiêtrzenie prac, poœpiech oraz nieznajomoœæ zasad
bezpiecznej pracy.

W celu zapobiegania wypadkom przy pracy rolniczej i rolniczym choro-

bom zawodowym, stosownie do art. 63 ustêp 2 Ustawy o ubezpieczeniu spo-
³ecznym rolników (Dz. U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 z póŸniejszymi zmiana-
mi) – w porozumieniu z Rad¹ Rolników, Ministrem Rolnictwa i Gospodarki
¯ywnoœciowej oraz Ministrem Zdrowia i Opieki Spo³ecznej –

u s t a n a w i a m

ogólne „Zasady ochrony zdrowia i ¿ycia w gospodarstwie rolnym”.

„Zasady” s¹ zaleceniami dotycz¹cymi wyposa¿enia gospodarstwa, zabez-

pieczenia osób pracuj¹cych oraz sposobu wykonywania czynnoœci zwi¹za-
nych z dzia³alnoœci¹ rolnicz¹. Stosowanie siê do zaleceñ le¿y w interesie
rolników i ich rodzin.

W porozumieniu:

Przewodnicz¹cy Rady

Ubezpieczenia Spo³ecznego Rolników

(–) Andrzej Kosiniak-Kamysz

Prezes KRUS

(–) Maksymilian Delekta

Minister Rolnictwa i Gospodarki

¯ywnoœciowej

(–) z upow. Maria Zwoliñska

Minister Zdrowia i Opieki Spo³ecznej

(–) Ryszard Jacek ¯ochowski

ZASADY OCHRONY ZDROWIA I ¯YCIA

W GOSPODARSTWIE ROLNYM

I. Zasady bezpieczeñstwa przy u¿ytkowaniu ci¹gni-

ków, maszyn, urz¹dzeñ i narzêdzi rolniczych.

1. Przy nabywaniu sprzêtu rolniczego nale¿y zwracaæ uwagê,

czy sprzêt ten posiada znak bezpieczeñstwa (znak B).

2. Przed przyst¹pieniem do u¿ytkowania ci¹gnika, urz¹dzenia

lub narzêdzia, nale¿y zapoznaæ siê z zasadami bezpiecznej
pracy okreœlonymi w instrukcji obs³ugi, a podczas u¿ytko-
wania sprzêtu œciœle je przestrzegaæ.

3. Czêœci maszyn rolniczych i urz¹dzeñ, takie jak: ko³a paso-

we, pasy, ko³a zêbate, ³añcuchy, wa³y, przek³adnie, przegu-
by oraz koñcówki wa³ków wystaj¹ce poza gabaryty maszyn,
powinny byæ os³oniête w sposób zapewniaj¹cy bezpieczn¹
ich obs³ugê. Wa³ ki przekazu mocy (wa³y przegubowo-te-
leskopowe) powinny byæ os³oniête na ca³ej d³ugoœci os³o-
n¹ sta³¹.

4. Pasy transmisyjne przekazuj¹ce napêd z silnika elektryczne-

go b¹dŸ spalinowego do maszyny (m³ocarni, sieczkarni, œru-
townika, stertnika, pi³y tarczowej itp.) powinny byæ zabez-
pieczone na ca³ej swojej d³ugoœci, w sposób uniemo¿liwia-
j¹cy pochwycenie lub uderzenie pasem osób obs³uguj¹cych
maszynê i osób postronnych podczas pracy i w razie zerwa-
nia albo zsuniêcia siê z ko³a pasowego.
Nie wolno smarowaæ kó³ pasowych oraz pasów transmisyj-

nych w czasie ich pracy.

– 4 –

5. Niedopuszczalne jest pozbawianie maszyn i urz¹dzeñ os³on

fabrycznych oraz praca z maszynami i urz¹dzeniami bez
os³on.

6. Maszyny i urz¹dzenia posiadane lub nabywane w stanie zde-

kompletowanym nale¿y wyposa¿yæ w brakuj¹ce os³ony.

7. Przed rozpoczêciem pracy ci¹gnika, maszyny rolniczej lub

urz¹dzenia nale¿y sprawdziæ prawid³owoœæ dzia³ania po-
szczególnych mechanizmów oraz stan os³on zabezpieczaj¹-
cych. Regulowanie i sprawdzanie poszczególnych mecha-
nizmów oraz konserwacja ci¹gników i maszyn rolniczych
mog¹ byæ wykonywane tylko w czasie postoju i przy unie-
ruchomionym silniku, a je¿eli si³¹ poci¹gow¹ sprzêtu rolni-
czego s¹ konie – dopiero po ich wyprzêgniêciu.

8. Nie nale¿y podejmowaæ pracy na maszynach i urz¹dzeniach

w stanie nietrzeŸwoœci i w stanie z³ego samopoczucia.

9. Niedopuszczalne jest przewo¿enie dzieci ci¹gnikami rolni-

czymi oraz obs³ugiwanie tych ci¹gników przez osoby nie-
pe³noletnie.

10. Ci¹gniki ko³owe, szczególnie pracuj¹ce na pochy³oœciach, po-

winny byæ wyposa¿one w bezpieczne kabiny lub ramy
ochronne.

11. Nale¿y zachowaæ ostro¿noœæ przy sprzêganiu ci¹gnika ze

sprzêtem wspó³pracuj¹cym, szczególnie, gdy czynnoœæ ta

wykonywana jest zespo³owo.
Niedopuszczalne jest przebywanie miêdzy ci¹gnikiem a ma-

szyn¹ wspó³pracuj¹c¹ oraz wchodzenie na dyszle, zacze-
py, ramy i inne czêœci ci¹gnika, przyczepy, naczepy lub ma-
szyny rolniczej w czasie ich pracy lub transportu.

12. Podczas przerwy w pracy maszyn wspó³pracuj¹cych z ci¹-

gnikiem, napêd przekazu mocy ci¹gnika powinien byæ wy-
³¹czony, a silnik – unieruchomiony.

– 5 –

13. Wszelkich napraw sprzêtu zawieszanego na ci¹gniku mo¿-

na dokonywaæ jedynie po uprzednim opuszczeniu sprzêtu
na pod³o¿e lub odpowiedni¹ podstawkê.

14. Na ci¹gniku podczas pracy mo¿e przebywaæ tylko kierow-

ca, chyba ¿e ci¹gnik jest wyposa¿ony w dodatkowe siedze-
nie, a dokument rejestracyjny przewiduje mo¿liwoœæ prze-
wo¿enia wiêkszej liczby osób.

15. Przy parkowaniu ci¹gnika na pochy³oœci nale¿y w³¹czyæ od-

powiedni bieg przeciwdzia³aj¹cy staczaniu siê ci¹gnika i za-
ci¹gn¹æ hamulec rêczny.

16. Niedopuszczalna jest jazda ci¹gnikiem po pochy³oœci przy

wy³¹czonym biegu lub silniku.

17. Niedopuszczalne jest odchodzenie od ci¹gnika z urucho-

mionym silnikiem.

18. Na pracuj¹cej maszynie nie powinny przebywaæ ¿adne oso-

by, jeœli instrukcja obs³ugi tego nie przewiduje (np. na sa-
dzarkach do ziemniaków, siewnikach).

19. Podczas pracy rozrzutnika nawozów lub roztrz¹sacza obor-

nika w skrzyni ³adunkowej oraz w odleg³oœci rozrzutu na-
wozów nie mo¿e przebywaæ ¿adna osoba.

20. Usuwanie pozosta³oœci obornika lub nawozów, czyszcze-

nie, mycie – mo¿e byæ wykonywane jedynie przy wy³¹czo-
nym napêdzie roztrz¹sacza lub rozrzutnika i unieruchomio-
nym silniku ci¹gnika.

21. Ubiór obs³uguj¹cego wszelkiego typu kombajny powinien

byæ obcis³y.

22. Nie nale¿y wykorzystywaæ kombajnu jako stacjonarnej ma-

szyny m³óc¹cej.

– 6 –

23. Podczas obs³ugi urz¹dzeñ z ruchomymi elementami robo-

czymi (tn¹cymi, gniot¹cymi, rozdrabniaj¹cymi) nale¿y bez-
wzglêdnie unikaæ manipulowania rêkami w pobli¿u elemen-
tów roboczych, a rozdrabniany materia³ mo¿na popychaæ
wy³¹cznie za pomoc¹ drewnianych popychaczy i ³opatek
dostosowanych do tego celu.

24. Niedopuszczalne jest otwieranie komory bijakowej maszy-

ny rozdrabniaj¹cej pasze w czasie jej pracy.

25. Sprzêt i elementy maszyn podniesione podnoœnikiem (np.

przyrz¹d ¿niwny kombajnu) nale¿y zabezpieczyæ podpór-
kami przed opadniêciem i ewentualnym przygnieceniem
osób naprawiaj¹cych lub postronnych.

26. Sieczkarnie powinny byæ wyposa¿one w sprawne wy³¹cz-

niki, s³u¿¹ce do zatrzymywania walców lub nadawania im
ruchu wstecznego.

27. Pi³y tarczowe (pilarki tarczowe) powinny byæ wyposa¿one

w kaptur ochronny os³aniaj¹cy górne zêby pi³y pozostaj¹ce
nad sto³em roboczym, w os³onê tarczy pi³y pod sto³em oraz
w klin rozdzielczy ustawiony za tylnymi zêbami pi³ y.
Pi³y tarczowe do ciêcia poprzecznego winny posiadaæ urz¹-
dzenie doprowadzaj¹ce materia³, takie jak: sanki, ruchomy
stó³ lub kozio³ (kosz) wahad³owy. Urz¹dzenie doprowadza-
j¹ce powinno posiadaæ uchwyty przytrzymuj¹ce przerzyna-
ny materia³ oraz powinno byæ zabezpieczone przed wysko-
czeniem ze swych prowadnic.

28. W czasie u¿ytkowania maszyn i urz¹dzeñ do obróbki drew-

na i metali (pilarek, szlifierek itp.) wskazane jest u¿ywanie
odpowiednich ochron osobistych w postaci kasku, os³ony
twarzy, okularów, ochronników s³uchu i tym podobnych.
Odzie¿ robocza winna byæ obcis³a, zapiêta, bez zwisaj¹-
cych czêœci.

– 7 –

II. Zasady bezpieczeñstwa przy u¿ytkowaniu urz¹dzeñ

i instalacji elektrycznych.

1. U¿ytkowanie instalacji elektrycznej oraz urz¹dzeñ elektrycz-

nych powinno siê odbywaæ zgodnie z ich przeznaczeniem
i wed³ug wskazañ producenta.
Niedopuszczalne jest dokonywanie we w³asnym zakresie
przeróbek, jak te¿ wykonywanie po³¹czeñ prowizorycznych.
Naprawy i przeróbki instalacji nale¿y zlecaæ osobom wy-

kwalifikowanym.

2. Przewody elektryczne – kable mog¹ byæ ³¹czone tylko za

pomoc¹ gniazd i wtyków. Izolacja przewodów nie mo¿e
byæ uszkodzona (popêkana, przeciêta).

3. Wszystkie elementy osprzêtu (gniazda, wtyki, wy³¹czniki itp.)

powinny byæ sprawne technicznie, nie uszkodzone.

4. W pomieszczeniach gospodarskich (piwnicach, oborach,

chlewniach, stajniach) stosowaæ nale¿y przewody izolowa-
ne i w ochronnej pow³oce, a oprawy, puszki i wy³¹czniki
szczelne (hermetyczne), zabezpieczaj¹ce elementy metalo-
we przed wilgoci¹ i ¿r¹cymi gazami.

5. Silniki elektryczne (zamontowane w maszynach i poza nimi)

oraz ch³odziarki, pralki, piekarniki, grzejniki – powinny byæ
pod³¹czone do gniazd uziemionych lub „wyzerowanych”.
Po¿¹dane jest zainstalowanie w „skrzynce licznikowej”
ochronnego wy³¹cznika przeciwpora¿eniowego.

6. Po¿¹dane jest u¿ywanie jako oœwietlenia przenoœnego

lamp zasilanych poprzez transformator zmieniaj¹cy na-
piêcie z 220 V na napiêcie bezpieczne (nie wy¿sze ni¿
25 V).

– 8 –

III. Zasady bezpieczeñstwa w transporcie rolniczym.

1. Materia³y objêtoœciowe przewo¿one po drogach publicznych

powinny byæ tak umieszczone i przymocowane, aby nie spa-
da³y i nie stwarza³y zagro¿enia dla innych u¿ytkowników
drogi oraz powinny mieæ rozmiary zgodne z przepisami ru-
chu drogowego (maksymalna wysokoϾ mierzona od po-
wierzchni drogi Р4 m, maksymalna szerokoϾ Р2,5 m).

2. Na transportowanych ziemiop³odach i innych materia³ach

(burakach, ziemniakach, drewnie itp.), szczególnie na ³a-
dunkach objêtoœciowych, nie mo¿na przewoziæ osób ani

¿adnych ciê¿kich lub ostrych przedmiotów.

3. U¿ywaj¹c przyczep ci¹gnikowych lub samochodów ciê¿a-

rowych do przewozu osób do pracy i z pracy w polu nale¿y
je odpowiednio do tego celu przystosowaæ poprzez zamon-
towanie siedzenia, podwy¿szenie burt, wyposa¿enie w dra-
binkê s³u¿¹c¹ do wchodzenia i schodzenia.

4. Do schodzenia z przyczepy lub wozu za³adowanego mate-

ria³em objêtoœciowym nale¿y u¿ywaæ drabinki (podczepio-
nej na burcie podczas przejazdu).

5. Pojazdy konne poruszaj¹ce siê po drogach o zmroku musz¹

byæ oœwietlone zgodnie z przepisami kodeksu drogowego.

6. Przewóz zwierz¹t powinien odbywaæ siê w specjalnie do tego

celu przystosowanych pojazdach (przyczepach, nacze-
pach), zapewniaj¹cych wygodê transportowanym zwierzê-
tom i bezpieczeñstwo jazdy kierowcy.

7. Podczas podnoszenia ciê¿arów stosowaæ nale¿y zasadê

„zgiête nogi, proste plecy, p³ynnie do góry i do przodu”.
Niedopuszczalne jest – bez nara¿enia siê na ujemne skutki zdro-

wotne – podnoszenie i przenoszenie ciê¿arów wiêkszych ni¿
50 kg w przypadku mê¿czyzn i 25 kg w przypadku kobiet.

– 9 –

IV. Zasady bezpieczeñstwa przy stosowaniu œrodków

ochrony roœlin.

1. Prac zwi¹zanych ze œrodkami chemicznymi nie mo¿e wy-

konywaæ m³odzie¿ poni¿ej 18 lat, kobiety ciê¿arne, ludzie

chorzy na choroby uk³adu nerwowego, padaczkê, gruŸlicê
i inne choroby p³uc, choroby przewodu pokarmowego, w¹-

troby, nerek, ostre choroby psychiczne, schorzenia oczu
(szczególnie stany zapalne), na³ogowi alkoholicy oraz oso-

by chore na inne choroby przewlek³e, a tak¿e ludzie w okre-
sie rekonwalescencji.

2. Przy wszelkich pracach zwi¹zanych ze stosowaniem che-

micznych œrodków ochrony roœlin nale¿y u¿ywaæ odzie¿y
ochronnej lub specjalnie do tego celu przeznaczonej odzie-
¿y roboczej oraz sprzêtu ochrony osobistej.
W sk³ad kompletu odzie¿y i sprzêtu ochrony osobistej przy
stosowaniu œrodków ochrony roœlin wchodz¹: ubranie chro-
ni¹ce przed ciek³ymi œrodkami ochrony roœlin (spodnie, blu-
za i kapelusz typu rybackiego lub kombinezon impregno-
wany z kapturem), buty gumowe, rêkawice gumowe lub
igielitowe, okulary ochronne lub ekran ochronny, pó³ma-
ski lub maski.

3. Do pracy ze œrodkami ochrony roœlin nie nale¿y przystêpo-

waæ na czczo.
W dniu pracy, a tak¿e w dniu poprzedzaj¹cym pracê i po jej
zakoñczeniu, nie wolno spo¿ywaæ napojów alkoholowych.

4. Po zakoñczeniu pracy oraz zdjêciu ubrania i bielizny nale-

¿y dok³adnie umyæ ciep³¹ wod¹ z myd³em rêce i twarz,
a nastêpnie ca³e cia³o.

– 10 –

5. Bezwzglêdnie nale¿y przestrzegaæ okresów karencji, tj. okre-

su od terminu ostatniego zabiegu do terminu zbioru roœliny.

6. Œrodki ochrony roœlin nale¿y przechowywaæ w fabrycznych,

szczelnie zamkniêtych opakowaniach zaopatrzonych w ety-
kiety podaj¹ce nazwê preparatu. Uszkodzone opakowanie
powinno byæ wymienione, a na opakowaniu zastêpczym na-
le¿y umieœciæ przeniesion¹ lub zastêpcz¹ etykietê.

7. Œrodki ochrony roœlin nale¿y przechowywaæ w pomie-

szczeniu niedostêpnym dla osób postronnych, szczegól-
nie dzieci; w pomieszczeniu tym nie nale¿y przechowy-
waæ innych materia³ów za wyj¹tkiem odzie¿y u¿ywanej
przy pracach chemizacyjnych oraz pustych opakowañ po
zu¿ytych œrodkach.

8. Je¿eli na etykiecie nie ma informacji o zwrocie pustych opa-

kowañ do producenta, nale¿y je dok³adnie wyp³ukaæ, a na-
stêpnie z³o¿yæ na sk³adowisku odpadów niebezpiecznych wy-
znaczonym przez miejscowe w³adze, a gdy takiego nie ma –
na wysypisku odpadów komunalnych lub spaliæ, a po-
zosta³oœci po spaleniu zakopaæ.

– 11 –

V. Zasady bezpieczeñstwa przy obs³udze zwierz¹t.

1. W budynkach inwentarskich powinien panowaæ porz¹dek za-

pewniaj¹cy bezpieczeñstwo pracy. Narzêdzia ostre, nie u¿y-
wane w danej chwili do pracy, nale¿y przechowywaæ osob-
no. Nie zastawiaæ przejœæ i korytarzy.

2. Wszystkie pomieszczenia, wybiegi i okólniki dla zwierz¹t

powinny byæ dwukrotnie w ci¹gu roku (wczesn¹ wiosn¹
i na jesieni) gruntownie oczyszczone, a pomieszczenia wy-
bielone œwie¿o gaszonym wapnem.

3. Niedopuszczalne jest umieszczanie progów w otworach

drzwiowych pomieszczeñ gospodarskich.

4. Nieobudowane otwory w stropach, s³u¿¹ce do zrzucania

pasz, powinny byæ zabezpieczone listw¹ przypod³ogow¹
o wysokoœci minimum 15 cm i porêczami na wysokoœci
1,1 m.

5. Wszelkie uszkodzenia pod³o¿a budynków inwentarskich

(pêkniêcia, wg³êbienia i dziury) nale¿y na bie¿¹co napra-
wiaæ, a zbêdne, wystaj¹ce przedmioty z pod³óg, œcian,
przegród i sufitów (np. gwoŸdzie, druty) – natychmiast
usuwaæ.

6. Powierzchnia stanowisk dla zwierz¹t winna byæ odpowie-

dnio du¿a, by mo¿liwy by³ swobodny dostêp do zwierz¹t
przy obs³udze.

7. Zwierzêta gospodarskie, a w szczególnoœci buhaje i ogiery,

powinny w miarê mo¿liwoœci obs³ugiwaæ te same osoby.

8. Przy obs³udze buhajów i ogierów w wieku ponad 1 rok oraz

w miarê mo¿liwoœci knurów i tryków w wieku powy¿ej

– 12 –

9 miesiêcy – nie powinny pracowaæ kobiety i osoby m³odo-
ciane oraz osoby s³abe fizycznie i niepe³nosprawne.

9. Do prowadzenia krów na pastwisko nale¿y u¿ywaæ ³añ-

cuchów, linek i powrozów, które w razie szarpniêcia przez
zwierzê nie spowoduj¹ okaleczenia r¹k lub innych
urazów.

10. Aby uchroniæ siê przed chorobami odzwierzêcymi, nale¿y:

1) w przypadku pracy ze zwierzêtami chorymi lub podej-

rzanymi o chorobê przenoszon¹ na ludzi, stosowaæ od-
powiedni sprzêt ochronny (rêkawice gumowe, buty gu-
mowe, pó³maski),

2) przed lub po pracy ze zwierzêtami zabezpieczaæ odpo-

wiednimi opatrunkami (po odka¿eniu) wszelkie skalecze-
nia odkrytych czêœci cia³a (r¹k, nóg, g³owy),

3) w przypadku skaleczeñ przedmiotami zanieczyszczonymi

ziemi¹ lub obornikiem, wzglêdnie pogryzienia przez cho-
re zwierzê, natychmiast zg³osiæ siê do lekarza,

4) przed spo¿ywaniem posi³ków lub zapaleniem papierosa

myæ rêce z u¿yciem œrodka dezynfekuj¹cego,

5) w gospodarstwie domowym nie korzystaæ z naczyñ s³u-

¿¹cych do pojenia lub karmienia zwierz¹t,

6) w pomieszczeniach dla zwierz¹t przeprowadzaæ okreso-

w¹ deratyzacjê i dezynsekcjê,

7) zwierzê chore na chorobê przenosz¹c¹ siê na ludzi od-

izolowaæ od reszty stada, a produkty pochodz¹ce od ta-
kiego zwierzêcia spo¿ywaæ wy³¹cznie po poddaniu obrób-
ce termicznej (np. po przegotowaniu); pomieszczenie,
sprzêt i œció³kê dok³adnie wydezynfekowaæ,

8) osoby maj¹ce kontakt z chorymi zwierzêtami poddaæ ba-

daniu lekarskiemu.

– 13 –

VI. Zasady bezpieczeñstwa przy pracy na wysokoœci

lub w zag³êbieniach.

1. W czasie zwózki materia³ów objêtoœciowych powinien byæ

ustalony sposób porozumiewania siê miêdzy powo¿¹cym
(traktorzyst¹, furmanem) a osob¹ uk³adaj¹c¹ na wozie czy
przyczepie. Ka¿de ruszenie ci¹gnikiem lub koniem winno byæ
poprzedzone uzgodnionym sygna³em.

2. Drabiny u¿ywane w obejœciu gospodarskim powinny byæ

wykonane z w³aœciwego, gwarantuj¹cego odpowiedni¹
wytrzyma³oœæ materia³u. Zasadniczym elementem bez-
piecznej drabiny s¹ mocne i w³aœciwie zamocowane
szczeble. Zakoñczenia drabiny powinny zabezpieczaæ
przed jej poœlizgiem lub przechy³em (u góry zamontowa-
ne haki, a u do³u gumowe lub ostre – w zale¿noœci od
pod³o¿a – zakoñczenia).

3. W³azy pionowe (œcienne) na strychy (poddasza) powinny po-

siadaæ uchwyty do zamocowania drabiny oraz uchwyty u³a-
twiaj¹ce wejœcie i zejœcie z drabiny. Ponadto w³az powinien
mieæ uchyln¹ barierkê zabezpieczaj¹c¹ osobê pracuj¹c¹ na
strychu przed spadniêciem.

4. Schody powinny byæ mocne, wygodne, ze stopniami wyko-

nanymi z materia³u niepoœlizgowego, z porêcz¹.

5. Osoba wchodz¹ca do studni lub ró¿nego rodzaju zbiorni-

ków, silosów itp. powinna byæ wyposa¿ona w szelki bez-
pieczeñstwa, zaczepione na linie trzymanej przez co naj-
mniej dwie osoby pozostaj¹ce na powierzchni.

6. Przy pracach remontowo-budowlanych nale¿y stosowaæ ru-

sztowania, podesty i barierki o mocnej, stabilnej konstrukcji.

– 14 –

VII. Postêpowanie w razie wypadku.

1. W razie zaistnienia wypadku nale¿y poszkodowanemu

udzieliæ pierwszej pomocy, stosownie do rodzaju zagro¿e-
nia (np. odci¹gniêcie od maszyny, od³¹czenie od Ÿród³a pr¹-
du, u³o¿enie i przykrycie chorego, za³o¿enie opatrunku, wy-
konanie sztucznego oddychania itp.) oraz wezwaæ pomoc
lekarsk¹.

2. Wypadek nale¿y bez zbêdnej zw³oki zg³osiæ najbli¿szej

placówce Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Spo³ecznego
w celu ustalenia okolicznoœci i przyczyn wypadku. Miej-
sce i przedmioty zwi¹zane z wypadkiem nale¿y w miarê
mo¿liwoœci zabezpieczyæ do czasu oglêdzin przez pra-
cownika Kasy.

3. Informacji o okolicznoœciach wypadku nale¿y udzieliæ le-

karzowi wezwanemu do udzielenia pomocy poszkodowa-
nemu, a jeœli lekarz skieruje poszkodowanego na badania
niezbêdne do ustalenia zawartoœci alkoholu w organizmie –
poddaæ siê temu badaniu.

– 15 –

PRACE I CZYNNOŒCI

SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNE,

KTÓRYCH NIE NALE¯Y

POWIERZAÆ

DZIECIOM DO LAT 15

W GOSPODARSTWACH

ROLNYCH

Szanowni rolnicy !

W tradycjê rodzinnego gospodarstwa wpisana jest praca wszystkich

domowników, równie¿ dzieci. Przez wieki tak by³o, tak jest i zapewne

d³ugo jeszcze bêdzie. Niezbêdna jest jednak œwiadomoœæ, ¿e s¹ prace,

których dzieci wykonywaæ nie powinny, bo zwyczajnie do nich nie doro-

s³y. Maj¹ za ma³o si³, brakuje im wyobraŸni, doœwiadczenia, nie potra-

fi¹ w³aœciwie oceniæ niebezpieczeñstwa, przewidzieæ skutków swoich

poczynañ, a zatrucie czy przeci¹¿enie m³odego organizmu mo¿e mieæ

nieodwracalne skutki.

Ile¿ to rady rodzic nie posiada siê z dumy, kiedy jego kilku – czy

kilkunastoletni syn uruchamia ci¹gnik, orze pole, obs³uguje kombajn.

A przecie¿ konstrukcja maszyn rolniczych nie jest obliczona na si³y

i mo¿liwoœci dziecka. Fakt, ¿e potrafi ono uruchamiaæ i obs³ugiwaæ

maszyny, nie œwiadczy jeszcze, ¿e mo¿e przy nich samodzielnie praco-

waæ. W trudnych bowiem sytuacjach dzieci ³atwo trac¹ g³owê, wpadaj¹

w panikê. Ca³kiem inaczej ni¿ doroœli postrzegaj¹ one œwiat, inne

wartoœci s¹ dla nich najwa¿niejsze. Znane s¹ przypadki, ¿e dla „urato-

wania” kartofla dziecko wchodzi pod pracuj¹cy kombajn, a w pogoni

za powierzon¹ swej opiece krow¹ czy kur¹ wybiega na drogê, wprost

pod jad¹cy ci¹gnik czy samochód.

Przy pracach w gospodarstwie nietrudno o nieszczêœcie. Ka¿da

pracuj¹ca maszyna – tym bardziej nie w pe³ni sprawna – stanowi

potencjalne zagro¿enie. Ka¿dy kontakt ze zwierzêtami gospodarskimi

wi¹¿e siê z ryzykiem. Ka¿da praca z chemicznymi œrodkami ochrony

roœlin niesie ze sob¹ niebezpieczeñstwo zatrucia. Co roku ponad tysi¹c

dzieci rolników ulega wypadkom podczas wykonywania pracy w

gospodarstwie, przebywania w otoczeniu maszyn i zwierz¹t

– 18 –

gospodarskich. Niektóre z nich do koñca ¿ycia pozostaj¹ kalekami –

bez r¹k, nóg, oczu. Ka¿dego roku kilkanaœcioro dzieci – traci ¿ycie.

Korzystaj¹c z pomocy dzieci i powierzaj¹c im wykonywanie jakichœ

prac, wybierzmy takie, którym s¹ one w stanie podo³aæ bez nara¿ania

siê na niepotrzebne niebezpieczeñstwo.

Przedstawiamy poni¿ej wykaz prac, których nie nale¿y zlecaæ dzie-

ciom do lat 15. Mamy œwiadomoœæ, ¿e nikogo nie mo¿na zmusiæ do

stosowania go w praktyce – bardziej liczymy na rozs¹dek i odpowie-

dzialnoœæ doros³ych. Wykaz pos³u¿yæ ma jako wskazówka, ma byæ po-

moc¹ w doborze prac, które mo¿emy powierzyæ dzieciom. Na rodzi-

cach, na opiekunach spoczywa prawny i moralny obowi¹zek opieki

nad dzieckiem, chronienia go przed niebezpieczeñstwem. Kiedy zda-

rzy siê wypadek, jest ju¿ za póŸno na zastanawianie siê. Wówczas po-

zostaje wyrzucanie sobie do koñca ¿ycia zaniedbañ, braku wyobraŸni,

braku odpowiedzialnoœci. Najszczersze jednak wyrzuty sumienia i ¿al

nie przywróc¹ dziecku ani sprawnoœci, ani tym bardziej ¿ycia. Miejmy

to zawsze na uwadze.

Warszawa, lipiec 1998 r.

Prezes

Kasy Rolniczego

Ubezpieczenia Spo³.

/–/ z up. M. J. Ho³ubicki

G³ówny Inspektor

Pracy

/–/ T. Su³kowski

Minister

Rolnictwa i Gospodarki

¯ywnoœciowej

/–/ J. Janiszewski

– 19 –

Prace i czynnoœci szczególnie niebezpieczne,

których nie nale¿y powierzaæ dzieciom do lat 15

w gospodarstwach rolnych.

1. Kierowanie ci¹gnikami rolniczymi i innymi maszynami sa-

mobie¿nymi.
Samodzielne kierowanie ci¹gnikami i samobie¿nymi maszy-
nami wymaga kwalifikacji i doœwiadczenia. Przy wykonywa-
niu tej czynnoœci wystêpuje du¿e zagro¿enie najechania, wy-
wrócenia, a tak¿e wyrz¹dzenia krzywdy innym osobom.

2. Obs³uga kombajnów do zbioru zbó¿, zielonek i okopowych,

maszyn ¿niwnych, kosiarek rolniczych, pras do s³omy i siana,
kopaczek do zbioru okopowych.
S¹ to maszyny z urz¹dzeniami tn¹cymi lub gniot¹cymi, z wie-
loma wiruj¹cymi czêœciami, przewa¿nie o du¿ej masie. Ich
bezpoœrednia obs³uga w warunkach polowych stwarza wiele
zagro¿eñ przejechania, przewrócenia maszyny, przygniece-
nia, pochwycenia przez pracuj¹ce mechanizmy, skaleczenia,
obciêcia koñczyn – tak osób obs³uguj¹cych, jak i postronnych.

3. Sprzêganie i rozprzêganie maszyn i narzêdzi rolniczych, przy-

czep i wozów z ci¹gnikami rolniczymi, a tak¿e pomaganie

przy tych czynnoœciach.
Przy tych pracach wystêpuje wysokie zagro¿enie przygniece-
nia i przejechania, urazów r¹k i nóg.

4. Przebywanie na pomostach sadzarek do ziemniaków oraz

siewników i korygowania ich pracy poprzez str¹canie nad-

miaru sadzeniaków lub przegarnianie ziarna w skrzyni
nasiennej.
Przy tych czynnoœciach wystêpuj¹ bardzo czêsto obciêcia
i urazy palców i d³oni.

– 20 –

5. Obs³uga maszyn do przygotowania pasz – sieczkarni, œru-

towników, gniotowników, mieszalników, rozdrabniaczy.
Wystêpuje wysokie zagro¿enie urazów d³oni przez wiruj¹ce
no¿e, topory, walce i bêbny, pochwycenia przez wa³y napê-
dowe i pasy transmisyjne.

6. Obs³uga m³ocarni, a zw³aszcza praca na górnym pomoœcie

m³ocarni oraz przy wspó³pracuj¹cej prasie do s³omy.
Pracy towarzyszy du¿e zapylenie i ha³as. Wystêpuje du¿e za-
gro¿enie pochwycenia i uderzenia pasami transmisyjnymi, nie-
bezpieczeñstwo pochwycenia rêki, zagro¿enie upadkiem z po-
mostu, pochwycenia przez elementy prasy.

7. Przerzynanie drewna przy u¿yciu pilarki tarczowej („krajze-

gi”, „cyrkularki”) oraz wykonywanie czynnoœci pomocniczych

przy tej pracy: podawanie i odbieranie materia³u, usuwanie
trocin i inne prace porz¹dkowe.
Pilarka tarczowa to jedna z najniebezpieczniejszych maszyn,
przy której wystêpuje najwiêcej okaleczeñ, amputacji oraz wy-
padków œmiertelnych. Ka¿dy kontakt z tarcz¹ pi³y koñczy siê
powa¿nym urazem. Wystêpuje czêsto odrzut materia³u, za-
kleszczenia, odpryski. Zagro¿enie wzrasta, gdy pilarka nie ma
os³on, klina rozszczepiaj¹cego, urz¹dzenia podaj¹cego ma-
teria³ do ciêcia poprzecznego.

8. Wszelkie prace przy u¿yciu pi³ ³añcuchowych (przecinanie

pni, okrzesywanie ga³êzi, przeœwietlanie drzew itp.).
Pos³ugiwanie siê pi³¹ ³añcuchow¹ wymaga si³y i sprawnoœci
doros³ego mê¿czyzny, kwalifikacji i wprawy. Wystêpuje wy-
sokie zagro¿enie bardzo ciê¿kimi urazami ³añcuchem tn¹-
cym przy manewrowaniu pit¹, „odbiciu” pi³y, opuszczeniu
na nogê itp.

9. Œcinanie drzew, œci¹ganie, za³adunek i roz³adunek drewna

o œrednicy wiêkszej ni¿ 15 cm.

– 21 –

S¹ to prace wymagaj¹ce specjalistycznych umiejêtnoœci, si³y

fizycznej i doœwiadczenia. Wystêpuje wysokie zagro¿enie

przygniecenia osób pracuj¹cych.

10. Obs³uga dmuchaw, przenoœników taœmowych i œlimakowych.

Wystêpuje du¿e zagro¿enie pochwycenia przez wiruj¹ce lub
przesuwaj¹ce siê elementy oraz znaczne zapylenie przy od-

biorze s³omy i siana transportowanego dmuchaw¹.

11. Za³adunek, wy³adunek i wysiew tlenkowego wapna nawo-

zowego (wapna palonego).
Jest to substancja o silnych w³aœciwoœciach pyl¹cych, ¿r¹cych

i parz¹cych, powoduj¹ca poparzenia b³on œluzowych, oczu

i skóry.

12. Wszelkie prace z chemicznymi œrodkami ochrony roœlin.

Œrodki chemiczne I i II klasy toksycznoœci to trucizny, zaœ œrodki
III klasy – szkodliwe dla zdrowia. Wystêpuje niebezpieczeñ-

stwo zatrucia.

13. Prace z u¿yciem rozpuszczalników organicznych.

Rozpuszczalniki organiczne (benzyny, rozpuszczalniki nitro,
chlorokauczukowe i inne) – sk³adniki farb, lakierów, klejów –

s¹ szkodliwe dla zdrowia, niektóre s¹ rakotwórcze, maj¹ w³aœ-

ciwoœci narkotyczne, ulegaj¹ rozpuszczeniu w tkance mózgo-
wej, powoduj¹c trwa³e szkody. Ich pary tworz¹ z powietrzem

mieszaniny wybuchowe.

14. Topienie i podgrzewanie lepiku i smo³y.

Wystêpuje zagro¿enie wybuchem, po¿arem, poparzeniem.
Opary lepiku i smo³y zawieraj¹ rozpuszczalniki organiczne.

15. Rozpalanie i obs³uga pieców centralnego ogrzewania.

Niebezpieczeñstwo wybuchu i po¿aru, groŸba poparzeñ twa-

rzy i r¹k.

16. Obs³uga parników i kot³ów do gotowania.

Niebezpieczeñstwo groŸnych oparzeñ dzieci.

– 22 –

17. Obs³uga rozp³odników (buhajów, ogierów, knurów, tryków).

Doros³e rozp³odniki s¹ zwykle agresywne i wymagaj¹ sta³ej
obs³ugi przez sprawnego mê¿czyznê ze wzglêdu na zagro-
¿enie agresj¹: kopniêciem, uderzeniem, przygnieceniem, po-
gryzieniem.

18. Za³adunek i roz³adunek zwierz¹t, prace przy uboju i roz-

biorze zwierz¹t.
Wystêpuje du¿e zagro¿enie urazami ze strony broni¹cych siê
zwierz¹t oraz obci¹¿enie psychiczne m³odego cz³owieka.

19. Opró¿nianie zbiorników i wywóz gnojówki, gnojowicy

i szamba.
Istnieje du¿e niebezpieczeñstwo urazów mechanicznych oraz
zatrucia siarkowodorem.

20. Wykonywanie wykopów ziemnych i praca w wykopach.

Wystêpuje niebezpieczeñstwo oberwania i obsuniêcia siê
œcian wykopu i zasypania pracuj¹cego.

21. Obs³uga ³adowaczy i mechanicznych podnoœników.

Prace te wymagaj¹ uprawnieñ, doœwiadczenia, wprawy i od-
powiedzialnoœci.

22. Prace w silosach zamkniêtych, zbiornikach i pojemnikach.

Wystêpuje zagro¿enie uduszeniem na skutek spadku zawar-
toœci tlenu w powietrzu, zasypaniem i uduszeniem w silosach
zbo¿owych.

23. Wszelkie prace na wysokoœci ponad 3 metry na: pomostach,

drabinach, drzewach, dachach itp.
Wystêpuje zagro¿enie upadkiem.

– 23 –