Działalność gospodarcza w
ochronie zdrowia
System opieki zdrowotnej w
Polsce
• System opieki zdrowotnej w Polsce –
zespół osób i instytucji mający za zadanie
zapewnić opiekę zdrowotną ludności.
Polski system opieki zdrowotnej oparty jest
na modelu
.
• Zgodnie z artykułem 68
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
,
każdy ma prawo do
.
Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji
materialnej, władze publiczne zapewniają
równy dostęp do świadczeń opieki
zdrowotnej finansowanej ze środków
publicznych. Warunki i zakres udzielania
świadczeń określa ustawa.
• Obecnie system kształtowany jest
przez dwie podstawowe ustawy:
• ustawę o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych,
• ustawę o działalności leczniczej
Podstawy prawne
Ustawa o działalności leczniczej
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw
Pacjenta
Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417
Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym
Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty
Ustawa o zawodach pielęgniarki i położnej
Ustawa Prawo farmaceutyczne
Ustawa wprowadzająca ustawę – Prawo
farmaceutyczne
Struktura
• Uczestników systemu (interesariuszy, ang.
stakeholders) można podzielić na następujące
kategorie:
• świadczeniobiorców - czyli pacjentów,
• instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą
funkcję płatnika - czyli
,
• świadczeniodawców:
–
, które mogą prowadzić działalność jako
przedsiębiorcy, samodzielne publiczne zakłady opieki
zdrowotnej (
), jednostki budżetowe, instytuty
badawcze, fundacje i stowarzyszenia oraz kościoły. Do
podmiotów wykonujących działaność leczniczą zalicza się
również praktyki
,
,
oraz
,
–
,
– innych świadczeniodawców,
Struktura
cd…
• organy kontroli i nadzoru:
•
("Sanepid"),
•
Państwową Inspekcję Farmaceutyczną
,
•
,
•
i działające przy nich
wojewódzkie centra zdrowia publicznego
oraz
konsultantów wojewódzkich w poszczególnych
specjalnościach medycznych,
•
, które wytycza kierunki
polityki zdrowotnej kraju oraz posiada uprawnienia
kontrolne, a także działających przy nim
konsultantów krajowych w poszczególnych
specjalnościach medycznych.
Źródła finansowania
• Ubezpieczenie zdrowotne w
• Głównym źródłem finansowania systemu
jest ubezpieczenie zdrowotne w NFZ.
Obywatele obciążeni są obowiązkową
składką ubezpieczeniową stanowiącą 9%
dochodów osobistych (7,75% odliczane
jest od podatku dochodowego, zaś 1,25%
pokrywa ubezpieczony), która
odprowadzana jest do instytucji
ubezpieczenia zdrowotnego (NFZ).
Źródła finansowania
• Budżet państwa
• Niektóre świadczenia
wysokospecjalistyczne finansowane są
bezpośrednio z budżetu Ministerstwa
Zdrowia, a nie ze środków NFZ.
• Od 1 stycznia
r. z budżetu
państwa finansowane jest również w
całości przedszpitalne
(pogotowie
ratunkowe).
Źródła finansowania
• Ubezpieczenia indywidualne w
komercyjnych instytucjach
• Odpłatność za koszty leczenia
pokrywa ubezpieczyciel. Kwoty
refundacji ustalone są poprzez
wartość dobrowolnego ubezpieczenia
i mogą pokrywać 100% lub mniej
rzeczywistych kosztów leczenia.
Kontraktowanie świadczeń
zdrowotnych
• Narodowy Fundusz Zdrowia
cyklicznie organizuje konkurs ofert na
udzielanie świadczeń zdrowotnych.
Świadczeniodawcy, którzy
zaoferowali w konkursie
najkorzystniejsze warunki, zawierają
z NFZ umowę o udzielanie świadczeń
zdrowotnych finansowanych ze
środków publicznych.
Udzielanie świadczeń
zdrowotnych
• Podstawowym ogniwem systemu jest lekarz
, którym
najczęściej jest lekarz specjalista medycyny
rodzinnej. Odpowiedzialny jest on za
leczenie oraz prowadzenie profilaktyki
zdrowotnej zapisanych do niego pacjentów.
W przypadku, gdy choroba pacjenta
wymaga leczenia specjalistycznego, lekarz
POZ wydaje skierowanie do poradni
specjalistycznej lub szpitala
Udzielanie świadczeń
zdrowotnych
• Skierowania nie wymaga wizyta w
poradniach:
•
-
,
•
,
•
,
•
,
•
-
,
•
.
Udzielanie świadczeń
zdrowotnych
• Skierowanie nie jest również wymagane od
osób:
• chorych na
,
• zakażonych wirusem
• inwalidów wojennych i osób
represjonowanych,
• uzależnionych od
, środków
odurzających i substancji psychotropowych
- w zakresie lecznictwa odwykowego.
Udzielanie świadczeń
zdrowotnych
• Podstawą do uzyskania świadczeń
zdrowotnych jest okazanie dokumentu
ubezpieczenia zdrowotnego, którym
mogą być m.in.:
• legitymacja ubezpieczeniowa,
• legitymacja ubezpieczeniowa dla
członków rodziny pracownika,
• legitymacja emeryta-rencisty.
Rola jednostek samorządu
terytorialnego
• ednostki samorządu terytorialnego (
,
,
) również mają duży udział w kształtowaniu
systemu.
• Jako organ założycielski
, jednostka samorządu
terytorialnego:
• tworzy, przekształca i likwiduje SPZOZ (w drodze uchwały),
• nadaje statut SPZOZ,
• nawiązuje z kierownikiem zakładu stosunek pracy,
• deleguje przedstawiciela do rady społecznej zakładu,
• udziela zakładowi dotacji na zadania określone w art.55 ustawy
o zakładach opieki zdrowotnej,
• sprawuje nadzór nad prowadzonymi przez siebie zakładami
opieki zdrowotnej (zgodnie z rozporządzeniem z dnia
r. w sprawie szczegółowych zasad
sprawowania nadzoru nad samodzielnymi publicznymi
zakładami opieki zdrowotnej i nad jednostkami transportu
sanitarnego).
• Pozostałe zadania jednostek samorządu
terytorialnego w zakresie opieki zdrowotnej:
• Samorząd województwa:
– tworzy i utrzymuje wojewódzki ośrodek (lub
ośrodki) medycyny pracy, co wynika z art. 15,
ust.1 ustawy z dnia
r. o służbie
medycyny pracy oraz finansuje działalność
profilaktyczną wynikającą z programów
prozdrowotnych dotyczących zapobiegania i
zwalczania określonych chorób oraz programów
promocji zdrowia w zakresie
(art.21, ust.2 ustawy),
– zgodnie z potrzebami wynikającymi w
szczególności z liczby i struktury społecznej
ludności województwa tworzy i prowadzi zakłady
psychiatrycznej opieki zdrowotnej oraz
– bierze udział w realizacji zadań z zakresu ochrony
, w tym w szczególności
dzieci i młodzieży (ustawa z dnia 19 sierpnia 1994
r. o ochronie zdrowia psychicznego)
• realizuje zadania z zakresu profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych w
postaci wojewódzkiego programu profilaktyki
i rozwiązywania problemów alkoholowych -
zgodnie z ustawą z dnia
r. o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu
,
• bierze udział w realizacji zadań z zakresu
ochrony przed następstwami używania
zgodnie z ustawą z dnia 9 listopada
1995 r. o ochronie zdrowia przed
następstwami używania tytoniu i wyrobów
tytoniowych.
• realizuje zadania z zakresu promocji zdrowia i
profilaktyki zdrowotnej w ramach programów
polityki zdrowotnej.
•
Samorząd powiatu:
•
dofinasowuje uczestnictwo osób niepełnosprawnych i
ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych oraz
zaopatrzenie w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty
ortopedyczne i środki pomocnicze przyznawane osobom
niepełnosprawnym na podstawie odrębnych przepisów.
•
wystawia skierowania do zakładu opiekuńczo-
leczniczego i do zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego
zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30
grudnia 1998 r. w sprawie sposobu i trybu kierowania
osób do zakładów opiekuńczo-leczniczych i
pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz szczegółowych zasad
ustalania odpłatności za pobyt w tych zakładach,
• tworzy powiatowy plan zabezpieczenia medycznych
działań ratowniczych, co wynika z art.22 ustawy z
dnia 25 lipca 2001 r. o Państwowym Ratownictwie
Medycznym oraz wydanego na jej podstawie
rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 maja
2002 r. w sprawie trybu tworzenia powiatowych,
wojewódzkich i krajowych rocznych planów
zabezpieczenia medycznych działań ratowniczych,
• organizuje i zapewnia usługi w odpowiednim
standardzie w domach pomocy społecznej
dostosowanych do szczególnych potrzeb osób z
zaburzeniami psychicznym, co wynika z art.6a
ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie
zdrowia psychicznego,
• bierze udział w realizacji zadań z zakresu ochrony
zdrowia psychicznego, w tym w szczególności dzieci
i młodzieży, zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia
1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego,
• bierze udział w realizacji zadań z zakresu ochrony
przed następstwami używania tytoniu zgodnie z
ustawą z dnia
r. o ochronie
zdrowia przed następstwami używania tytoniu i
wyrobów tytoniowych,
• realizuje zadania z zakresu profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych, zgodnie
z ustawą z dnia 26 października 1982 r. o
wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu
alkoholizmowi,
• realizuje zadania z zakresu inspekcji sanitarnej
zgodnie z ustawą z dnia
r. o
Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz zadania w
zakresie zapobiegania chorobom zakaźnym i
zakażeniom - zgodnie z ustawą z dnia 6 września
2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach,
• ustala rozkład godzin pracy
ogólnodostępnych, co wynika z ustawy z dnia
r. Prawo farmaceutyczne,
• zapewnia kobietom w
socjalną i prawną zgodnie z ustawą z dnia 7
stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkiego i warunkach
dopuszczalności przerywania ciąży,
• realizuje także zadania z zakresu promocji
zdrowia i profilaktyki zdrowotnej w ramach
programów polityki zdrowotnej.
• Samorząd gminy:
• realizuje zadania zakresu profilaktyki i
rozwiązywania problemów alkoholowych w postaci
gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania
problemów alkoholowych - zgodnie z ustawą z
dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w
trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi,
• realizuje usługi opiekuńcze dla osób z
zaburzeniami psychicznymi jako zadanie zlecone
przez administrację rządową, co wynika z art. 9,
ust.1 i 4 ustawy z dnia
r. o
ochronie zdrowia psychicznego.
Rola samorządów zawodów
medycznych
• Wpływ na system opieki zdrowotnej mają
też powołane odpowiednimi ustawami
:
•
i
(
),
•
(
Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych
),
•
(
),
•
(
Krajowa Izba Diagnostów Laboratoryjnych
).
Resortowe systemy
ochrony zdrowia
• Cztery instytucje posiadają swoje
branżowe (tzw. mundurowe)
placówki opieki zdrowotnej. Są to:
•
,
•
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Admi
nistracji
,
•
,
•
Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego
.
Koordynacja w ramach Unii
Europejskiej
• Osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym w NFZ
mogą uzyskać przed wyjazdem niezarobkowym
do innego kraju członkowskiego UE
Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego
Uprawnia ona do uzyskania w nagłych wypadkach
świadczeń zdrowotnych w zakresie i na zasadach,
na jakich przysługują one obywatelom danego
kraju członkowskiego. Karta ta nie uprawnia
jednak do leczenia, jeśli celem wyjazdu jest
uzyskanie świadczeń medycznych.
• Osoby, które wyjechały do innego kraju UE w
celach zarobkowych, z chwilą podjęcia tam pracy
przestają być objęte ubezpieczeniem zdrowotnym
w NFZ i muszą zostać objęte systemem
ubezpieczeniowym danego kraju.
Problemy polskiego
systemu opieki zdrowotnej
• System opieki zdrowotnej w Polsce od wielu lat
przeżywa poważne trudności. W rankingu
Europejskiego Konsumenckiego Indeksu Zdrowia
Polska klasyfikuje się na 27. pozycji z 33.
.
Problemy te przejawiają się:
• utrudnionym dostępem do lecznictwa
specjalistycznego (w szczególności szpitalnego) i
długimi kolejkami oczekujących na świadczenia
; czas oczekiwania sięga kilku lat i często rośnie,
ze względu na znaczną liczbę pacjentów
przyjmowanych poza kolejką bez uzasadnienia
medycznego
, w tym także w wyniku
• niezadowalającą jakością udzielanych świadczeń
zdrowotnych,
• niskimi płacami w sektorze opieki
zdrowotnej i masową emigracją
specjalistycznych kadr medycznych do
pozostałych krajów Unii Europejskiej,
• zadłużaniem się publicznych zakładów
opieki zdrowotnej ( na koniec 2008 r. długi
szpitali wyniosły 3,5 mld zł
) i handlem
długami polskich szpitali (skupowały je
głównie firmy
, MW Trade i
)
.
• Wśród przyczyn generujących problemy
najważniejszymi są:
• archaiczna i nieefektywna struktura
Szpitalnych Oddziałów Ratunkowych
(SOR)
,
•
limitu chorych w
danej specjalizacji na dany rok
,
•
pozycja publicznego
płatnika (NFZ),
•
i kumoterstwo w publicznych
placówkach służby zdrowia, skutkujące
przerostem zatrudnienia (zwłaszcza w działach
administracyjnych) sięgającym 20%
, podczas
gdy w części szpitali pensje personelu stanowią
80-90% budżetu
; na przykład w
spośród 2200 osób
personelu tylko 300 to lekarze, większość
zatrudnionych pracuje natomiast w działach
administracji i stastystyki (szpital w 2012 roku był
zadłużony na 190 mln zł)
• brak zdefiniowanego zakresu świadczeń
dostępnych w ramach ubezpieczenia w NFZ,
• brak jednoznacznych kryteriów kolejności udzielania
świadczeń
, co w sytuacji trwałego ich deficytu
prowadzi do
• niewystarczający nadzór nad działaniem ośrodków
leczniczych, co skutkuje oszutwami i korupcją
,
• brak jednoznacznej definicji czy nawet wykładni
prawa do ubezpieczenia zdrowotnego,
• brak wykazu świadczeń ratujących życie, co w
powtarzających się co rok sytuacjach wyczerpania
limitu finansowania na dany rok prowadzi do
odmawiania przez szpitale dostępu do świadczeń ze
względu na ryzyko niepewność prawną co do
uznania danego świadczenia za "ratujący życie"
przez NFZ
,
• brak regulacji prawnych pozwalających na
wprowadzenie dodatkowych (komercyjnych)
ubezpieczeń zdrowotnych, co prowadzi np. do
marnowania kosztownego sprzętu diagnostycznego
jeśli limit świadczeń publicznych wyczerpał się w
danym roku,
• ułomna, nieefektywna forma prawna, w jakiej
funkcjonują publiczne zakłady opieki zdrowotnej
(SPZOZ)
,
• niewystarczające kwalifikacje kadr zarządzających
publicznymi jednostkami opieki zdrowotnej, co
skutkuje nieefektywnym zarządzaniem —
przepłacaniem za usługi zewnętrzne, dostawy leków,
brakiem negocjacji cenowych zo dostawcami itp
• przepisy zakazujące komercyjnego wykorzystywania
sprzętu medycznego, co w sytuacji niskich limitów
prowadzi do marnowania kosztownych
urządzeń, które szpital i tak musi utrzymywać
,
• ograniczona odpowiedzialność organów
założycielskich
za ich zobowiązania
finansowe i lęk przed ich przekształcaniem w spółki
prawa handlowego
;
• brak konkurencyjność jednostek opieki zdrowotnej,
• zbiurokratyzowanie pracy lekarza poprzez nałożenie
na niego obowiązku prowadzenia dokumentacji poza
medycznej,
• zacofanie służby zdrowia w zakresie zarządzania
usługami medycznymi (rejestracj, terminy
zabiegów) i niski poziom wykorzystania
technologii informatycznych
,
• masowe wyłudzanie zwolnień lekarskich (L4), np.
w celu wykonywania prac sezonowych poza
głównym miejscem zatrudnienia
[35],
zwłaszcza w sektorze publicznym (w tym w
policji)[36][37],
• brak sprawnego, zintegrowanego systemu
informatycznego w opiece zdrowotnej (Rejestr
Usług Medycznych jest budowany od 1992 roku)
[38]
• chaotyczny proces legislacyjny związany z
ochroną zdrowia[39] i brak spójnego określenia
prawa do ubezpieczenia zdrowotnego[