Minimalne wymagania dla maszyn w zakresie bhp podczas ich użytkowania przez pracowników

Contributed by

-

28.11.2005

W artykule 215 § 1 Kodeksu pracy (tj. Dz.U z 1998 r. Nr 21, poz. 94, ze zm.) zapisano, że maszyny i inne

urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne

warunki pracy. W szczególności maszyny i urządzenia należy budować i konstruować w taki sposób, aby

zabezpieczały pracownika przed:

- urazami,

- działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych,

- porażeniem prądem elektrycznym,

- nadmiernym hałasem,

- szkodliwymi wstrząsami i działaniem wibracji,

- promieniowaniem oraz

- szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy.

Powołanym powyżej przepisem Kodeksu pracy wymaga się także, aby w konstrukcji maszyn i urządzeń

uwzględnić zasady ergonomii.

Dostosowywanie się producentów bądź innych dostawców (importerów) maszyn na terenie Polski do powyższych

wymagań, począwszy od 1 maja 2004 r. jest egzekwowane przepisami ustawy z 30.8.2002 r. o systemie oceny

zgodności (t. j. Dz.U. z 2004 r. Nr 204, poz. 2087, ze zm.), na podstawie której wydano przepisy wykonawcze,

określające zasadnicze wymagania. Są to, m.in. rozporządzenia MG,PiPS:

- z 10.4.2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. Nr 91, poz.

858),

- z 12.3.2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu elektrycznego (Dz.U. Nr 49, poz. 414),

- z 22.5.2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla dźwigów i ich elementów bezpieczeństwa (Dz.U. Nr 117,

poz. 1107).

Maszyny wprowadzone do obrotu przed 1 maja 2004 r.

  Wiadomo, jakie wymagania stawiane są nowym maszynom i urządzeniom, ale jak postępować z pozostałym,

starym parkiem maszynowym – maszynami i urządzeniami wprowadzonymi po raz pierwszy do obrotu przed 1

maja 2004 r.? Wszak maszyn nabytych przed tym terminem i użytkowanych w zakładach pracy nie obejmuje

system oceny zgodności.

Odpowiedź na powyższe wątpliwości jest prosta – do maszyn wprowadzonych po raz pierwszy do obrotu przed 1

maja 2004 r., ma zastosowanie art. 216 § 1 Kodeksu pracy, w którym zapisano, że maszyny i inne urządzenia

techniczne, które nie spełniają wymagań wymienionych na wstępie (a więc wymagań systemu oceny zgodności)

należy wyposażyć w odpowiednie zabezpieczenia. Wymagania dotyczące bezpieczeństwa podczas użytkowania

takich właśnie (starych) maszyn zostały ustanowione rozporządzeniem Ministra Gospodarki z 30.10.2002 r. w

sprawie minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas

pracy (Dz.U. Nr 191, poz. 1596, ze zm.), które wdraża do polskiego prawa dyrektywę Unii Europejskiej nr

89/655/EC z 30.11.1989 r. dotyczącą minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy

użytkowaniu przez pracowników urządzeń produkcyjnych podczas pracy, uzupełnionej Dyrektywami nr 95/63 i

2001/45/EWG.

Minimalne wymagania, określone w ww. rozporządzeniu, powinny spełniać wszystkie maszyny eksploatowane w

zakładach pracy, jednakże poziom zabezpieczeń przed zagrożeniami został określony w tych wymaganiach w

miarę nisko (w porównaniu do wymagań zasadniczych stawianych nowym maszynom – wprowadzonym do obrotu

1 / 3

Minimalne wymagania dla maszyn w zakresie bhp podczas ich użytkowania przez pracowników

Contributed by

-

po raz pierwszy po 1.5.2004 r.). Daje to możliwość dostosowania do tych wymagań starych maszyn, które zostały

wprowadzone do obrotu po raz pierwszy przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, a także tych nowych maszyn,

których system oceny zgodności nie obejmuje (wyłączonych spod wymagań zasadniczych).

Dla maszyn nabytych przed 1 stycznia 2003 r. wyznaczono termin na ich dostosowanie do minimalnych wymagań

– do 1 stycznia 2006 r.

Obowiązki pracodawcy

O ile obowiązek zapewnienia zasadniczych wymagań spoczywa na producencie (importerze, dostawcy) maszyny,

o tyle minimalne wymagania musi zapewnić pracodawca. Obowiązek taki ciąży na pracodawcy bez względu na to,

czy dana maszyna w momencie jej zakupu spełniała obowiązujące wówczas przepisy (wymagania), czy nie.

Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny spełniać wymagania określone w przepisach przez cały okres ich

użytkowania.

W celu ustalenia, czy dana maszyna eksploatowana w zakładzie pracy spełnia minimalne wymagania, należy

dokonać jej oceny. Takiej oceny dokonuje pracodawca, z reguły nie osobiście, lecz poprzez upoważnione przez

niego osoby. Ważne jest to, aby osoby dokonujące oceny maszyn i urządzeń pod kątem spełniania minimalnych

wymagań dobrze znały budowę i działanie maszyny (urządzenia), a także wymagania bezpieczeństwa określone w

przepisach i w Polskich Normach.

Ocena spełniania minimalnych wymagań powinna dotyczyć każdej użytkowanej w zakładzie pracy maszyny

zakupionej przed 1 maja 2004 r., a także nowszej, lecz nie objętej systemem oceny zgodności (nieoznaczonej

znakiem CE).

Ważne definicje

Maszyną – w rozumieniu rozporządzenia dotyczącego minimalnych wymagań – jest każda maszyna i inne

urządzenie techniczne, narzędzie oraz instalacja użytkowana podczas pracy, a także sprzęt do tymczasowej pracy

na wysokości, w szczególności drabina i rusztowanie (w tłumaczeniu dyrektywy nr 89/655/EC zamiast określenia

„maszyna” używa się „sprzęt roboczy”, co lepiej oddaje istotę zagadnienia).

Pojęcie maszyny określone powyżej jest szersze niż podaje definicja maszyny zawarta w rozporządzeniu w

sprawie zasadniczych wymagań, gdzie maszyną nazywany jest zespół sprzężonych części lub elementów

składowych, z których przynajmniej jeden jest ruchomy, wraz z odpowiednimi elementami uruchamiającymi,

obwodami sterowania, zasilania – połączonych wspólnie w celu określonego zastosowania, w szczególności do

przetwarzania, obróbki, przemieszczania lub pakowania materiałów. Jak widać urządzenia, które nie mają

elementów ruchomych nie mieszczą się w tej formule, co oznacza, że nie są maszynami w rozumieniu przepisów o

systemie oceny zgodności. To zróżnicowanie pojęć maszyny może powodować wiele nieporozumień i wątpliwości

interpretacyjnych przepisów.

PRZYKŁAD Drabina przystawna nie ma części ruchomej, a więc nie jest maszyną w myśl przytoczonej powyżej

definicji zaczerpniętej z rozporządzenia w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn. Z tego właśnie powodu nie

podlega systemowi oceny zgodności, ale musi spełniać minimalne wymagania dotyczące bhp w zakresie

użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.

Użytkowanie maszyny, to wykonywanie wszelkich czynności związanych z maszyną, w szczególności:

- jej uruchamianie lub zatrzymywanie,

- posługiwanie się nią,

- transportowanie,

2 / 3

Minimalne wymagania dla maszyn w zakresie bhp podczas ich użytkowania przez pracowników

Contributed by

-

- naprawianie,

- modernizowanie i modyfikowanie,

- konserwowanie i obsługiwanie, w tym także czyszczenie.

 

Ocena minimalnych wymagań dla maszyn

 Poniższa lista kontrolna ma ułatwić Państwu dokonanie oceny

spełniania minimalnych wymagań i podjęcie działań dostosowawczych. Ustalając pytania do tej listy uwzględniono

też wymagania dla maszyn określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bhp (tj. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650).

Lista kontrolna zawiera pytania dotyczące uniwersalnych wymagań, typowych dla większości maszyn, gdyż oparta

jest o przepisy ogólne (zawarte w rozporządzeniu w sprawie minimalnych wymagań i w rozporządzeniu w sprawie

ogólnych przepisów bhp). Jeżeli dla danej maszyny mają zastosowanie dodatkowe (szczegółowe, specyficzne)

wymagania określone w odrębnych przepisach, to należy je uwzględnić przy tworzeniu listy kontrolnej dla tej

maszyny. Nie można pominąć również wymagań, czy uwag zawartych w dokumentacji danej maszyny (np. w jej

DT-R, instrukcji obsługi).

PRZYKŁAD Jeżeli ocenianą maszyną jest ręczny wózek-wywrotka przetaczany po szynach, to do zestawu pytań

zawartych w poniższej liście należy dołożyć pytania o wyposażenie tego wózka w:

- sprawnie działający hamulec,

- urządzenie zabezpieczające przed przypadkowym przechyleniem się koleby lub skrzyni,

- urządzenie do unieruchamiania wózka w czasie przechylania koleby lub skrzyni.

Wymagania te określone są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14.3.2000 r. w sprawie bhp

przy ręcznych pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313, ze zm.).

Przy tworzeniu listy kontrolnej skoncentrowano się przede wszystkim na zagadnieniach dotyczących wymagań

technicznych, jakie powinny spełniać eksploatowane maszyny. Lista nie uwzględnia zagadnień z zakresu

organizacji bezpiecznego użytkowania maszyn, gdyż należą one do innej kategorii spraw związanych z

bezpieczeństwem i higieną pracy i będą stanowić materię odrębnych list kontrolnych.

Korzystając z przedstawionego arkusza w celu dokonania oceny danej maszyny, na pytania, które nie dotyczą tej

maszyny – odpowiadamy „NIE DOTYCZY” (kolumna nr 5 listy kontrolnej). 

Zobacz listę kontrolną

 

Stanisław Wójcik

Tekst stanowi fragment poradnika „

Teczka specjalisty bhp

"

3 / 3