DOSTOSOWANIE MASZYN DO MINIMALNYCH WYMAGAŃ

W ZAKRESIE BHP

Informacje wstępne

Lista kontrolna ma na celu sprawdzenie, czy maszyna i inne urządzenie techniczne spełnia minimalne wymagania dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania przez pracowników podczas pracy.

Zestaw pytań i podpowiedzi pozwala dokonać oceny minimalnych wymagań określonych w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 191, poz. 1596) ze zmianami 2004-05-01 Dz.U.2003.178.1745 § 1, w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy.

Zaleca się, poprzez „wycinanie pytań”, które nie mają zastosowania przy użytkowanych maszynach i urządzeniach, sporządzić własną listę, uwzględniającą specyfikę Firmy.

Kolumna „Wymogi przepisów prawnych” zawiera wytyczne określone w następujących aktach wykonawczych:

1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. Dz.U.03.169.1650 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity)

2. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz. U. z 2003 r. Nr 1, poz. 858)

3. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r.w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy. (Dz. U. Nr. 191, poz.1596 z późn. zmianami

Lp.	Pytanie	Tak	Nie	Wymogi przepisów prawnych
1	2	3	4	6
WYMAGANIA OGÓLNE
Instalacja i montaż
	Czy montaż/demontaż maszyny odbył się zgodnie z zaleceniami producenta lub dokumentacją projektową?			Montaż i demontaż maszyn powinien odbywać się przy zachowaniu wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, uwzględniających instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno-ruchowej. Miejsce i sposób zainstalowania powinien uwzględniać minimalizację ryzyka zawodowego, w szczególności poprzez: zapewnienie dostatecznej przestrzeni pomiędzy ruchomymi częściami maszyn a ruchomymi lub stałymi elementami otoczenia; zapewnienie, aby wszystkie używane lub produkowane materiały bądź energia były w bezpieczny sposób dostarczane i odprowadzane ze stanowiska pracy.
Manipulowanie maszyną
	Czy maszyna jest konstrukcyjnie przystosowana do przemieszczania?			Maszyna lub każda jej część powinna być mieć możliwość bezpiecznego przemieszczania, być opakowana w sposób umożliwiający bezpieczne i niepowodujące uszkodzeń składowanie, w szczególności przez zapewnienie odpowiedniej stateczności albo specjalnych wsporników. W przypadku, gdy masa, wielkość lub kształt samej maszyny lub różnych części składowych uniemożliwiają jej ręczne przemieszczanie, maszyna lub każda z jej części składowych powinna być wyposażona w elementy umożliwiające zamocowanie do urządzenia podnoszącego, mieć kształt umożliwiający łatwe zamocowanie do typowych urządzeń podnoszących Jeżeli maszyna lub element składowy są przewidziane do ręcznego przemieszczania, powinny one być łatwo przemieszczalne lub wyposażone w elementy do podnoszenia oraz uchwyty do bezpiecznego przemieszczania.
Stan powierzchni na stanowisku obsługi
	Czy powierzchnia stanowiska pracy jest równa, nieśliska bez nierówności, ubytków itp.?			Podłogi powinny być stabilne, równe, nieśliskie, niepylące i odporne na ścieranie oraz nacisk, a także łatwe do utrzymania w czystości. Jeżeli podłoga jest wykonana z materiału będącego dobrym przewodnikiem ciepła lub jeżeli przy wykonywaniu pracy występuje jej zamoczenie, w przejściach oraz w miejscach do stania i siedzenia powinny znajdować się podesty izolujące od zimna lub wilgoci albo powinny być stosowane inne środki izolujące. Podesty powinny być stabilne, wytrzymałe na obciążenie użytkowe, zabezpieczające przed poślizgiem i potknięciem oraz łatwe do utrzymania w czystości
	Czy zapewniony jest bezpieczny dostęp i przebywanie pracowników w obszarach produkcyjnych oraz strefach ustawiania i konserwacji maszyn?			Zastosowanie schodków, drabin, pomostów roboczych, balustrad i innych środków
	Czy części maszyny, po których mogą się poruszać lub, na których mogą stać osoby, są wykonane w sposób zapobiegający poślizgnięciu się, potknięciu lub upadkowi na te części lub z tych części.?			Części maszyny, po których mogą się poruszać lub, na których mogą stać osoby, powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób zapobiegający poślizgnięciu się, potknięciu lub upadkowi na te części lub z tych części
Oświetlenie
	Czy maszyna lub strefa robocza jest wyposażona w wymagane oświetlenie elektryczne miejscowe i/lub ogólne zgodne z PN ?			Producent powinien dostarczyć integralne oświetlenie miejscowe maszyny, odpowiednie do wykonywanych czynności, jeżeli brak takiego oświetlenia może spowodować powstanie ryzyka mimo oświetlenia ogólnego o normalnym natężeniu. Producent powinien zapewnić, że dostarczone przez niego oświetlenie nie spowoduje występowania uciążliwych obszarów zacienienia, męczących olśnień i niebezpiecznego efektu stroboskopowego W maszynie należy zapewnić odpowiednie oświetlenie obszarów wewnętrznych wymagających częstych kontroli, regulacji i konserwacji
Dostępność do obsługi
	Czy jest odpowiedni dostęp do poszczególnych elementów obsługowych np. przyciski, pokrętła, dźwignie(wg przepisów i PN)?			Miejsce i sposób zainstalowania maszyn powinny uwzględniać zapewnienie dostatecznej przestrzeni i dostęp do poszczególnych elementów obsługowych. Producent powinien zapewnić środki umożliwiające bezpieczny dostęp do wszystkich obszarów niezbędnych przy wykonywaniu czynności produkcyjnych, nastawczych i konserwacyjnych, takie jak schody, drabiny oraz pomosty.
	Czy są zachowane właściwe przejścia, dojścia w strefie roboczej maszyny ?			Do każdego stanowiska pracy powinno być zapewnione bezpieczne i wygodne dojście, przy czym jego wysokość na całej długości nie powinna być mniejsza w świetle niż 2 m. W przypadkach uzasadnionych względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń technicznych dopuszcza się zmniejszenie wysokości dojścia do 1,8m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polską Normą. Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczone tylko do obsługi tych urządzeń powinny mieć szerokość, co najmniej 0,75m; jeżeli w przejściach tych odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić, co najmniej 1 m.
Stan techniczny maszyn
	Czy maszyna jest sprawna technicznie?			Maszyny i inne urządzenia techniczne, zwane "maszynami", powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, określone w przepisach, przez cały okres ich użytkowania. Maszyny i narzędzia oraz ich urządzenia ochronne powinny być utrzymywane w stanie sprawności technicznej i czystości zapewniającej użytkowanie ich bez szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników oraz stosowane tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone.
	Czy maszyna jest wyposażona w skuteczny system ostrzegania pracowników o stanach awaryjnych ?			Maszynę należy wyposażyć w środki umożliwiające skuteczne alarmowanie operatora i innych osób zagrożonych, wskutek zmiany parametrów pracy, jeśli może to stanowić źródło niebezpiecznej sytuacji (np. zmiana ciśnienia, temperatury, prędkości). Dostosowanie wymaga zapewnienia odpowiednich sygnałów świetlnych lub dźwiękowych, informacji na monitorze; w przypadku sygnałów świetlnych, zalecane jest używanie następujących barw: -czerwona : awaria, nieprawidłowość, (sytuacja zagrożenia) -żółta: ostrzeżenie (stan nienormalny, zbliżająca się sytuacja zagrożenia) -zielona: stan bezpieczeństwa (stan normalny) -niebieska: stan, w którym jest konieczne działanie operatora (informowanie o konieczności podjęcia działania przez operatora)
	Czy maszyna jest wyposażona w systemy eliminujące możliwość emisji substancji szkodliwych i niebezpiecznych do pomieszczeń pracy ?			Urządzenia lub ich części, z których mogą wydzielać się szkodliwe gazy, pary lub pyły, powinny być zhermetyzowane. W razie niemożliwości zhermetyzowania, urządzenia te powinny być wyposażone w miejscowe wyciągi. W przypadku maszyn pracujących normalnie bez zamkniętej obudowy, urządzenia do separacji lub usuwania substancji, powinny być umieszczone możliwie jak najbliżej źródła emisji tych substancji.
	Czy różne części maszyny i ich połączenia wytrzymują obciążenia występujące podczas użytkowania? (Czy w ostatnich 10 latach zdarzyły się z tego tytułu wypadki przy pracy lub awarie? )			Różne części maszyny i ich połączenia powinny wytrzymać obciążenia występujące podczas użytkowania przewidzianego przez producenta. Trwałość użytych materiałów powinna być odpowiednia do rodzaju miejsca pracy maszyny, przewidzianego przez producenta, w szczególności w odniesieniu do zjawisk zmęczenia, starzenia, korozji i ścierania. Producent powinien wskazać w instrukcji, rodzaj i częstotliwość kontroli i konserwacji maszyny, wymaganych ze względów bezpieczeństwa, oraz części, które ulegają zużyciu, a także określić kryteria ich wymiany. Jeżeli mimo podjętych środków ostrożności niebezpieczeństwo pęknięcia lub rozerwania elementów ruchomych istnieje nadal, tak jak w przypadku tarcz ściernych, elementy ruchome powinny być zamontowane i umiejscowione w taki sposób, aby w przypadku rozerwania się ich odłamki pozostawały wewnątrz osłony. Sztywne i elastyczne przewody do transportu płynów, w szczególności pod wysokim ciśnieniem, powinny wytrzymywać naprężenia od obciążeń wewnętrznych i zewnętrznych oraz być zamocowane lub zabezpieczone w sposób chroniący je przed wszelkimi zewnętrznymi naprężeniami i napinaniem. Należy podjąć środki ostrożności eliminujące zagrożenie spowodowane pęknięciem przewodów, takie jak: nagłe przemieszczenie albo uwolnienie strumienia cieczy pod wysokim ciśnieniem.
Dokumentacja
	Czy maszyna posiada niezbędną dokumentację techniczno-ruchową ?			Do dokumentacji technicznej zalicza się w szczególności: -dokumentację dostarczoną przez dostawcę obejmującą świadectwa, fabryczne instrukcje obsługi, opisy techniczne oraz rysunki konstrukcyjne, montażowe i zestawieniowe, -informację o czynnikach szkodliwych i niebezpiecznych występujących w środowisku podczas pracy urządzenia, -dokumentację eksploatacyjną obejmującą między innymi instrukcje eksploatacji, dokumenty dotyczące oględzin, przeglądów, konserwacji, napraw i remontów. -dokumenty przyjęcia urządzeń do eksploatacji, w tym protokoły przeprowadzonych prób i protokóły rozruchu.
	Czy maszyna posiada instrukcję ?			Do maszyn powinna być dołączona instrukcja zawierająca: -informacje zamieszczone w oznaczeniu maszyny, -informacje ułatwiające konserwację maszyny - takie jak: adres importera, serwisu; -przewidywane zastosowanie maszyny, -informacje o stanowisku lub stanowiskach roboczych, które może zajmować operator; -instrukcje dotyczące bezpiecznego przekazywania do eksploatacji, użytkowania, przemieszczania maszyny z podaniem jej masy i masy części maszyny, jeżeli mają one być transportowane osobno, montażu i jej demontażu, regulacji, konserwacji, obsługi i napraw; -informacje o niedopuszczalnych sposobach użytkowania maszyny, -wskazówki szkoleniowe, podstawowe charakterystyki narzędzi, które mogą być stosowane w maszynie. Instrukcja powinna być sporządzona przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela w jednym z języków państw członkowskich Unii Europejskiej. Maszyny oddawane do eksploatacji powinny być wyposażone w instrukcję w języku polskim. Tłumaczenie instrukcji na język polski powinno być wykonane albo przez producenta, albo przez jego upoważnionego przedstawiciela, albo przez osobę wprowadzającą maszynę do obrotu. Do instrukcji powinny być dołączone rysunki i schematy przeznaczone do uruchamiania, konserwacji, kontroli, sprawdzania prawidłowości działania maszyny, a także, jeżeli ma to zastosowanie, naprawy maszyny oraz wszelkie istotne zalecenia, w szczególności odnoszące się do bezpieczeństwa. W niezbędnych przypadkach instrukcja powinna określać wymagania w zakresie instalowania i montażu, w szczególności dotyczące zastosowanych tłumików drgań, rodzaju i masy płyt fundamentowych, mające na celu zmniejszenie hałasu lub drgań. Instrukcja powinna zawierać informacje dotyczące hałasu emitowanego przez maszynę i podawać wartości rzeczywiste podanych niżej parametrów albo ich wartości określone w wyniku pomiarów wykonanych na identycznych maszynach: Jeżeli producent przewiduje, że maszyna będzie użytkowana w atmosferze zagrożonej wybuchem, instrukcja, powinna zawierać wszelkie informacje niezbędne do użytkowania maszyny w takich warunkach.
	Czy maszyna posiada deklarację zgodności lub certyfikaty?			Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, który poddał wyrób lub proces jego wytwarzania ocenie zgodności z zasadniczymi wymaganiami i potwierdził zgodność, wystawia deklarację zgodności i umieszcza na wyrobie oznakowanie CE. Maszyny u urządzenia sprzed 1997r powinny posiadać świadectwo dopuszczenia do sprzedaży wydane przez producenta. Po 1997r,należy uzyskać od producenta lub dostawcy certyfikat lub deklarację.
	Czy maszyna posiada książkę remontu i przeglądów itp.?			W przypadku, gdy dla danej maszyny jest przewidziane prowadzenie dziennika konserwacji maszyn, prowadzi się go na bieżąco.
STEROWANIE
Elementy sterownicze
	Czy elementy sterownicze są widoczne i łatwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane, jeśli jest to konieczne?			Oznakowanie czytelnymi napisami w języku polskim lub za pomocą zrozumiałych symboli (wysokość napisów i symboli powinna wynosić minimum 3mm). Zastosowanie właściwych barw elementów sterowniczych: uruchomianie (włączanie) - biała (dopuszczalne: szara, czarna bądź zielona), zatrzymywanie (wyłączanie) - czarna ( dopuszczalne: biała, szara bądź czerwona), zatrzymywanie awaryjne - czerwona na żółtym tle
	Czy elementy sterownicze są usytuowane poza strefami zagrożenia a ich obsługa nie powoduje dodatkowych zagrożeń?			Zapewnienie takiego rozmieszczenia elementów sterowniczych, by operator nie był narażony na zetknięcie się z ruchomymi częściami napędu, narzędziami, ostrymi krawędziami i narożami urządzeń, elementami pod napięciem elektrycznym i innymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie.
	Czy maszyna jest zabezpieczona w skuteczne systemy uniemożliwiające przypadkowe - nie zamierzone jej uruchomienie?			Zabezpieczenie elementów sterowniczych przed przypadkowym ich uruchomieniem Elementy, o których mowa w ust. 1, powinny być usytuowane poza strefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagrożeń; nie mogą one stwarzać także jakichkolwiek zagrożeń w związku z przypadkowym ich zadziałaniem.
	Czy zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie systemu ochronnego spowoduje natychmiastowe zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów?			Urządzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny być tak skonstruowane, aby zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów lub niemożliwe było zdjęcie albo otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów
	Czy maszyna jest wyposażone w system ostrzegania przed niepożądanymi stanami?			Jeżeli bezpieczeństwo i zdrowie osób narażonych może być zagrożone przez nieprawidłowe działanie maszyny pozostawionej bez nadzoru, maszyna powinna być wyposażona w odpowiednią sygnalizację ostrzegawczą-akustyczną lub optyczną. W przypadku gdy maszyna jest wyposażona w urządzenia ostrzegawcze emitujące sygnały, sygnały tych urządzeń powinny być jednoznaczne i łatwo dostrzegalne lub słyszalne. Urządzenia ostrzegawcze powinny spełniać wymagania dotyczące barw, znaków i sygnałów bezpieczeństwa.
Umiejscowienie pulpitu głównego
	Czy operator ze stanowiska obsługi ma możliwość upewnienia się, że nikt nie znajduje się w strefie zagrożenia?			Z głównego stanowiska sterowania operator powinien mieć możliwość upewnienia się, że w strefach niebezpiecznych nie przebywają osoby narażone. Jeżeli nie jest możliwe spełnienie tych wymagań, system sterowania powinien być zaprojektowany i wykonany w taki sposób, aby uruchomienie maszyny było każdorazowo poprzedzane akustycznym lub optycznym sygnałem ostrzegawczym, a osoba narażona powinna mieć czas i środki do podjęcia szybkiego działania, w celu zapobieżenia uruchomieniu maszyny.
	Czy istnieje techniczna możliwość wysłania przez operatora ostrzegawczego sygnału optycznego, lub akustycznego?			Maszyna powinna być wyposażona we wskaźniki - takie jak: tarczowe z podziałką lub sygnalizatory - niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa obsługi Ze stanowiska sterowania operator powinien mieć możliwość odczytywania wskazań tych wskaźników. Z głównego stanowiska sterowania operator powinien mieć możliwość upewnienia się, że w strefach niebezpiecznych nie przebywają osoby narażone. Jeżeli nie jest możliwe spełnienie powyższych wymagań, system sterowania powinien być zaprojektowany i wykonany w taki sposób, aby uruchomienie maszyny było każdorazowo poprzedzane akustycznym lub optycznym sygnałem ostrzegawczym.
Uruchamianie maszyny
	Czy uruchomienie maszyny jest możliwe tylko poprzez celowe i zamierzone zadziałanie na przeznaczony do tego układ sterowania? (dotyczy to także ponownego uruchomienia po zatrzymaniu bez względu na przyczynę zatrzymania, oraz ponownego uruchomienia w przypadku zmian parametrów pracy)			Zastosowanie rozwiązań technicznych wykluczających możliwość samoczynnego uruchomienia, np. po opuszczeniu osłony z blokadą, zadziałaniu wyłącznika krańcowego, przywróceniu napięcia zasilania. Uwaga: wymagania nie stosuje się do ponownego uruchomienia lub zmian parametrów pracy maszyny, o ile są one spowodowane prawidłowym cyklem roboczym urządzenia automatycznego.
	Czy po przywróceniu zasilania prądem elektrycznym po przypadkowej przerwie w jego dostawie nie powoduje uruchomienia maszyny?			Przerwa w zasilaniu maszyny, ponowne przywrócenie zasilania po jego przerwaniu lub dowolnego rodzaju wahania w zasilaniu nie powinny doprowadzać do niebezpiecznych sytuacji. W celu przeciwdziałania tym sytuacjom: maszyna nie powinna uruchamiać się nieoczekiwanie; po wygenerowaniu sygnału zatrzymania maszyny nie powinno być możliwości zapobiegnięcia jej zatrzymania; żaden ruchomy element maszyny lub zamocowany w maszynie nie powinien odpadać lub zostać wyrzucony; automatyczne lub ręczne zatrzymywanie wszelkich elementów ruchomych nie powinno być zakłócone; urządzenia ochronne powinny pozostawać w pełni skuteczne. Defekt logicznych układów sterowania, uszkodzenie lub zniszczenie obwodów sterowania nie powinny doprowadzać do niebezpiecznych sytuacji. Oprogramowanie dialogowe między operatorem a układem sterowania maszyną powinno być łatwe w obsłudze.
Zatrzymanie normalne maszyny
	Czy maszyna jest wyposażona w układ sterowania służący do całkowitego i bezpiecznego jej zatrzymania?			Maszyny wyposaża się w układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego ich zatrzymania. Układ sterowania przeznaczony do zatrzymania maszyny powinien mieć pierwszeństwo przed układem sterowania przeznaczonym do jej uruchomienia. Zasilanie energią odpowiednich napędów maszyny odłącza się w przypadku zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych części. Należy zapewnić takie rozwiązania techniczne tego układu, by podane warunki były spełnione np.: zatrzymanie maszyny powoduje równoczesne odłączenie napędu od zasilania energią; powstanie zagrożenia wywołanego otwarciem osłony prowadzi do wyłączenia maszyny.
	Czy maszyna jest wyposażona w element sterowniczy do zatrzymania awaryjnego (wyłącznik awaryjny)?			Maszyna powinna być wyposażona, co najmniej w jeden wyłącznik awaryjny, w celu wyeliminowania istniejącego lub możliwego do wystąpienia niebezpieczeństwa. Wyłącznik awaryjny powinien: mieć wyraźnie rozpoznawalne i widoczne oraz szybko dostępne elementy sterownicze; możliwie jak najszybciej zatrzymać niebezpieczny proces, bez stwarzania dodatkowego zagrożenia; w koniecznych przypadkach - inicjować lub umożliwiać zainicjowanie pewnych ruchów zabezpieczających. z chwilą ustania aktywnego działania na element sterowniczy wyłącznika awaryjnego, po wygenerowaniu sygnału zatrzymania, sygnał ten powinien być podtrzymany przez zaryglowanie tego wyłącznika, aż do chwili, w której zaryglowanie zostanie w sposób zamierzony odblokowane. nie powinno mieć miejsca zaryglowanie wyłącznika awaryjnego bez wygenerowania sygnału zatrzymania. Odblokowanie zaryglowania może nastąpić wyłącznie przez wykonanie odpowiedniej czynności, przy czym odblokowanie to nie powinno ponownie uruchomić maszyny, a tylko umożliwić jej uruchomienie. W przypadku maszyn lub części maszyn zaprojektowanych w celu wspólnego działania, producent powinien zaprojektować i wykonać maszynę w taki sposób, aby wyłączniki, w tym wyłącznik awaryjny, mogły zatrzymać nie tylko samą maszynę, ale i wszystkie urządzenia umieszczone przed nią lub za nią w ciągu technologicznym, jeżeli dalsze działanie tych urządzeń może być niebezpieczne. Uwaga: nie wymaga się urządzenia zatrzymania awaryjnego w przypadku: maszyn, w których jego wprowadzenie nie pozwoliłoby na skrócenia czasu zatrzymania lub uniemożliwiałoby zastosowanie specjalnych środków wymaganych ze względu na zagrożenia, przenośnych maszyn trzymanych i prowadzonych ręcznie.
	Czy element/ układ sterowniczy zatrzymujący maszynę jest uprzywilejowany wobec elementów uruchamiających?			Elementy sterownicze zatrzymujące maszynę powinny mieć pierwszeństwo wobec elementów uruchamiających. Z chwilą zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych części, zasilanie odpowiednich napędów uruchamiających powinno zostać odłączone
Układ do awaryjnego wyłączania -wyłącznik „stop"
	Czy maszyna posiada wyłącznik „stop" do awaryjnego odłączania od wszystkich źródeł energii, ze względu na zaistniałe zagrożenie (wyłącznik o odpowiednim kształcie i kolorze)?			Maszyna powinna być wyposażona w urządzenia odłączające ją od wszystkich źródeł energii. Urządzenia takie powinny być wyraźnie oznakowane. Należy zapewnić możliwość ich zablokowania w położeniu odłączenia, jeżeli ponowne podłączenie zasilania energią mogłoby zagrażać osobie narażonej. W przypadku maszyny zasilanej energią elektryczną przez wtyk podłączany do obwodu, za wystarczające odłączenie maszyny od źródła energii uznaje się odłączenie tego wtyku. Należy zapewnić także możliwość zablokowania urządzenia w położeniu wyłączonym, w przypadkach gdy operator nie jest w stanie sprawdzić z każdego dostępnego mu miejsca, czy źródło energii jest odłączone. Po odłączeniu od źródła zasilania należy zapewnić możliwość rozładowania, w normalny sposób, energii pozostającej lub zmagazynowanej w obwodach maszyny, bez ryzyka dla osób narażonych. W uzasadnionych przypadkach pomimo odłączenia zasilania energią, niektóre obwody mogą pozostać podłączone do swoich źródeł energii, między innymi po to, aby utrzymać położenie określonych części, zachować informacje, oświetlić wnętrza. W takim przypadku należy podjąć specjalne działania w celu zapewnienia bezpieczeństwa operatorowi.
Inne wymagania
	Czy informacje potrzebne do sterowania maszyną są sformułowane w sposób jednoznaczny i łatwo zrozumiały?			Informacje potrzebne do sterowania maszyną powinny być sformułowane w sposób jednoznaczny i łatwo zrozumiały. Nie należy stosować nadmiaru informacji, aby nie przeciążać operatora.
ZAGROŻENIA MECHANICZNE
Stateczność
	Czy maszyna oraz jej części są wystarczająco stateczne bez ryzyka wywrócenia się, upadku z wysokości lub nieoczekiwanego przemieszczenia?			Maszyny oraz ich części, o ile jest to konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, mocuje się za pomocą odpowiednich zaczepów lub innych podobnych urządzeń w celu zapewnienia ich stateczności Zapewnienie środków zabezpieczających przed następstwem przewrócenia lub wykonaniem niezamierzonych ruchów przez maszyny lub ich części pod wpływem sił zewnętrznych i wewnętrznych, np. napór wiatru, drgania. - jako zabezpieczenia stosuje się najczęściej: uchwyty, kotwy, śruby fundamentowe
	Czy występuje ryzyko oderwania lub rozpadnięcia się części maszyn powodujące zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników?			Jeżeli występuje ryzyko oderwania lub rozpadnięcia się części maszyn powodujące zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, pracodawca powinien zastosować odpowiednie środki: zastosowanie części wykonanych z materiałów o odpowiednich właściwościach mechanicznych, odporności na korozję, ścieranie itp., tj. dobranych do występujących warunków pracy (ciśnienie, prędkość, temperatura, środowisko korozyjne itp.). zastosowania takich rozwiązań, jak obudowy, pokrywy, ekrany, uchwyty mocujące przewody z płynem lub gazem pod ciśnieniem i inne podobne środki - do zatrzymania tych części.
	Czy maszyna stwarzające ryzyko upadku przedmiotów lub ich wyrzucenia?.			W przypadku, gdy maszyny stwarzają ryzyko upadku przedmiotów lub ich wyrzucenia., stosuje się rozwiązania techniczne takie jak: burty, prowadnice, ograniczniki położenia, obudowy, ekrany, odpowiednie stoły robocze, uchwyty obróbkowe.
Ruchome elementy
	Czy ruchome elementy i inne części maszyny, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie są osłonięte lub zaopatrzone w inne urządzenia ochronne?			Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem przypadków, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny. Pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte co najmniej od dołu trwałymi osłonami. Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów itp.) powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów. Odległości bezpieczeństwa określają Polskie Normy.
	Czy jest możliwość bezpośredniego kontaktu obsługi z ruchomymi elementami przenoszenia napędu takimi jak: krążki linowe, koła zębate, zębatki, wały, pasy?			W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi elementami przenoszenia napędu - takimi jak krążki linowe, koła zębate, zębatki, wały, pasy, stosuje się osłony lub inne urządzenia ochronne, które zapobiegałyby dostępowi do strefy zagrożenia lub zatrzymywałyby ruch części niebezpiecznych. Osłony powinny być przytwierdzone na stałe i spełniać wymagania dla „osłon i urządzeń ochronnych”, Osłony stałe powinny być pewnie zamocowane na swoim miejscu, poprzez zastosowanie rozwiązań, które umożliwiają demontaż wyłącznie przy użyciu narzędzi. Tam gdzie jest to możliwe, usunięcie elementów mocujących powinno uniemożliwiać pozostawienie osłon na swoim miejscu. albo ruchome, spełniające wymagania dla „osłon i urządzeń ochronnych” oraz ruchome typu „A” i powinny: ile to możliwe, pozostawać po otwarciu przymocowane do maszyny; być sprzężone z układem blokującym, zapobiegającym uruchomieniu elementów ruchomych, dopóki są one dostępne, i wydającym sygnał zatrzymania, gdy tylko osłona zostanie otwarta.
	Czy jest możliwość bezpośredniego kontaktu obsługi z ruchomymi elementami przenoszenia napędu takimi jak: narzędzia skrawające, ruchome części pras, cylindry oraz przedmioty obrabiane?			W przypadku wystąpienia ryzyka bezpośredniego kontaktu z ruchomymi elementami takimi jak: narzędzia skrawające, ruchome części pras, cylindry oraz przedmioty obrabiane należy stosować wszędzie tam, gdzie to możliwe - osłony stałe spełniające wymagania dla „osłon i urządzeń ochronnych” oraz być pewnie zamocowane na swoim miejscu, poprzez zastosowanie rozwiązań, które umożliwiają demontaż wyłącznie przy użyciu narzędzi. Tam gdzie jest to możliwe, usunięcie elementów mocujących powinno uniemożliwiać pozostawienie osłon na swoim miejscu. a w pozostałych przypadkach: osłony ruchome spełniające wymagania dla „osłon i urządzeń ochronnych” oraz Osłony ruchome typu „B” , które powinny być sprzężone z układem sterowania maszyny, tak aby: elementy ruchome nie mogły zostać uruchomione, dopóki znajdują się w zasięgu operatora; osoba narażona nie mogła dosięgnąć elementów ruchomych po ich uruchomieniu; mogły być nastawiane tylko przez działania zamierzone - takie jak: użycie narzędzia lub klucza; brak lub uszkodzenie jednego z ich elementów składowych uniemożliwiło uruchomienie elementów ruchomych albo zatrzymywało elementy znajdujące się w ruchu; była zapewniona ochrona przed ryzykiem związanym z wyrzucaniem elementów ruchomych, przez zastosowanie odpowiedniej przegrody. Lub urządzenia ochronne - takie jak: urządzenia do samoczynnego wyłączania - bariery niematerialne, maty czułe na nacisk; urządzenia ochronne odległościowe - oburęczne urządzenia sterujące lub urządzenia ochronne przeznaczone do samoczynnego zapobiegania znalezieniu się operatora lub części jego ciała w strefie niebezpiecznej, zgodnie z wymaganiami określonymi dla „osłon i urządzeń ochronnych” oraz powinny być sprzężone z układem sterowania w taki sposób, aby: elementy ruchome nie mogły zostać uruchomione, dopóki znajdują się w zasięgu operatora; osoba narażona nie mogła dosięgnąć elementów ruchomych po ich uruchomieniu; mogły być nastawiane tylko przez działania zamierzone, takie jak: użycie narzędzi, kluczy; brak lub uszkodzenie jednego ich elementu składowego uniemożliwiało uruchomienie elementów ruchomych lub zatrzymywało elementy znajdujące się w ruchu.
OSŁONY I URZĄDZENIA OCHRONNE
Wymagania ogólne dotyczące osłon i urządzeń ochronnych
	Czy stosowane osłony lub inne urządzenia ochronne maja trwałą konstrukcję?			Osłony i urządzenia ochronne powinny mieć mocną (trwałą) konstrukcję.
	Czy osłony nie stwarzają zagrożenia?			Osłony i urządzenia ochronne nie mogą stwarzać zagrożenia.
	Czy osłony i urządzenia ochronne są łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania?			Osłony i urządzenia ochronne nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania.
	Czy osłony i urządzenia ochronne usytuowane są w odpowiedniej odległości od strefy zagrożenia?			Osłony i urządzenia ochronne powinny być usytuowane w odpowiedniej odległości od strefy zagrożenia.
	Czy osłony i urządzenia ochronne nie ograniczają pola widzenia cyklu pracy urządzenia?			Osłony i urządzenia ochronne nie powinny ograniczać pola widzenia cyklu pracy urządzenia.
	Czy osłony i urządzenia umożliwiają mocowanie lub wymianę części oraz konserwację?			Osłony i urządzenia ochronne powinny umożliwiać wykonywanie czynności mających na celu zamocowanie lub wymianę części oraz umożliwiać wykonywanie czynności konserwacyjnych, pozostawiając jedynie ograniczony dostęp do obszaru, gdzie praca ma być wykonywana, w miarę możliwości bez zdejmowania osłon i urządzeń zabezpieczających
	Czy osłony i urządzenia ograniczają dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny?			Osłony i urządzenia powinny ograniczać dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny.
OCHRONA PRZED INNYMI SPECYFICZNYMI ZAGROŻENIAMI
Bezpośredni lub pośredni kontakt z energią
	Czy jest zapewniona ochrona maszyny lub jej części przed skutkami kontaktu z energią elektryczną?			Jeżeli maszyna jest zasilana energią elektryczną, powinna być zaprojektowana, wykonana i wyposażona w sposób zapobiegający lub umożliwiający zapobieganie wszelkim zagrożeniom o charakterze elektrycznym
	Czy jest zapewniona ochrona maszyny lub jej części przed skutkami kontaktu z energią hydrauliczną, pneumatyczną lub cieplną?			Maszyna zasilana energią inną niż elektryczna, w szczególności energią hydrauliczną, pneumatyczną lub cieplną, powinna być zaprojektowana, wykonana i wyposażona w taki sposób, aby uniknąć wszystkich potencjalnych zagrożeń związanych z tymi rodzajami energii.
	Czy zapewniono bezpieczny sposób prowadzenia kabli instalacji elektrycznej i pomiarowej?			Zabezpieczenie przewodów elektrycznych i innych mediów, przed uszkodzeniami mechanicznymi.
	Czy dostęp do wyposażenia elektrycznego lub części znajdujące się pod napięciem jest uniemożliwiony?			Zastosowanie takich rozwiązań technicznych, by zagrożenia związane z energią elektryczną były wyeliminowane lub można im było zapobiec (np. zastosowanie środków ochrony przeciwporażeniowej - dotyk bezpośredni lub pośredni).
Elektryczność statyczna
	Czy maszyna jest zabezpieczona aby zapobiec lub ograniczyć gromadzenie się potencjalnie niebezpiecznych ładunków elektrostatycznych, lub wyposażona w układ do ich rozładowywania?			Maszyna powinna być tak zaprojektowana i wykonana, aby zapobiec lub ograniczyć gromadzenie się potencjalnie niebezpiecznych ładunków elektrostatycznych, lub wyposażona w układ do ich rozładowywania Pracodawca jest obowiązany zapewnić ochronę urządzeń technicznych przed gromadzeniem się ładunków i wyładowaniami elektryczności statycznej - stwarzającymi zagrożenia w środowisku pracy.
Skrajne temperatury
	Czy części maszyn o wysokiej lub niskiej temp. są zabezpieczone przed dotknięciem lub zbliżeniem się do nich?			W celu wyeliminowania ryzyka obrażeń spowodowanych zetknięciem się z częścią maszyny lub materiałami o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze albo zbliżaniem się do takiej maszyny lub materiałów, należy zastosować konieczne środki zapobiegawcze. Należy ocenić ryzyko wyrzucania z maszyny gorącego lub bardzo zimnego materiału. Jeżeli takie ryzyko istnieje, trzeba zastosować konieczne środki zapobiegawcze, np.: zastosowanie osłon, izolacji ogrodzeń i innych rozwiązań eliminujących zagrożenie, usytuowanie maszyn w taki sposób, by wyeliminować konieczność przebywania operatora w miejscu występowania zagrożenia, albo, jeżeli jest to technicznie niemożliwe, takie rozwiązania, aby wyrzucenie z maszyny gorącego lub bardzo zimnego materiału nie stanowiło niebezpieczeństwa
Pożar, Wybuch
	Czy maszyna jest zabezpieczona w celu ochrony pracownika przed ryzykiem wybuchu i pożaru w wyniku uwolnienia się substancji używanych lub zmagazynowanych?			W celu uniknięcia ryzyka wybuchu, w akapicie dotyczącym pożaru, należy podjąć odpowiednie działania, aby: uniknąć niebezpiecznego stężenia substancji, zapobiec zapłonowi atmosfery zagrożonej wybuchem, ograniczyć do minimum ewentualny wybuch, tak aby nie zagrażał on otoczeniu. Jeżeli maszyna użytkowana jest w atmosferze zagrożonej wybuchem, wyposażenie elektryczne tworzące część maszyny powinno spełniać wymagania określone w przepisach o ochronie przeciwpożarowej i o dozorze technicznym.
Hałas i Drgania
	Czy istnieje ryzyko narażenia na hałas i drgania ?			Dokumentacja techniczna opisująca maszynę powinna zawierać dane dotyczące emitowanego hałasu i drgań przenoszonych przez maszynę Maszyna powinna być zaprojektowana i wykonana w taki sposób, aby zagrożenia wynikające z emisji hałasu i drgań wytwarzanych przez maszynę były zredukowane bądź ograniczone do najniższego poziomu, biorąc pod uwagę postęp techniczny i dostępność środków redukcji tłumienia drgań, w szczególności u źródła ich powstawania. Pracodawca eliminuje ryzyko drgań mechanicznych poprzez stosowanie materiałów, elementów i układów izolujących i tłumiących drgania, w tym amortyzowanych siedzisk, uchwytów i rękawic antywibracyjnych W przypadku hałasu - stosowanie obudów dźwiękoizolacyjnych, kabin dźwiękoszczelnych, tłumików, ekranów, materiałów dźwiękochłonnych oraz układów izolujących i tłumiących dźwięki materiałowe
Promieniowanie
	Czy istnieje ryzyko narażenia na promieniowanie?			Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym, pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych, występujących w środowisku pracy. Dawka promieniowania jonizującego pochodzącego ze źródeł naturalnych, otrzymywana przez pracownika przy pracy w warunkach narażenia na to promieniowanie, nie może przekraczać dawek granicznych, określonych w odrębnych przepisach dla sztucznych źródeł promieniowania jonizującego. Maszyna powinna być zaprojektowana i wykonana w taki sposób, aby wszelka emisja promieniowania była ograniczona do zakresu niezbędnego do działania maszyny, zaś wpływ promieniowania na osobę narażoną albo nie występował, albo był ograniczony do bezpiecznego poziomu.
Urządzenia laserowe
	Czy istnieje ryzyko narażenia na promieniowanie laserowe?			W przypadku stosowania w maszynie urządzenia laserowego, powinno ono być wykonane w sposób uniemożliwiający wszelką przypadkową emisję promieniowania, Zabezpieczone w taki sposób, aby promieniowanie robocze, promieniowanie odbite albo rozproszone i promieniowanie wtórne, nie zagrażały zdrowiu, zaś wyposażenie optyczne do obserwacji lub nastawiania urządzenia laserowego na maszynie było takie, aby promienie laserowe nie stwarzały zagrożenia dla zdrowia
Emisja pyłów, gazów itp.
	Czy maszyna jest zabezpieczona w celu ochrony pracownika przed ryzykiem uwolnienia się gazu substancji używanych lub zmagazynowanych?			Maszyny stwarzające zagrożenie emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu wyposaża się w odpowiednie obudowy lub urządzenia wyciągowe znajdujące się w pobliżu źródła zagrożenia Maszyna powinna być tak wyposażona, aby było możliwe odseparowanie lub usunięcie tych substancji. W maszynach pracujących normalnie bez zamkniętej obudowy, urządzenia do separacji lub usuwania substancji, powinny być umieszczone możliwie jak najbliżej źródła emisji tych substancji. Zastosowanie - w zależności od występujących czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia - obudów, okapów lub innych skutecznych urządzeń odciągu miejscowego (np. przy wannach, obrabiarkach do metali, piecach, suszarkach)
KOMUNIKOWANIE
Informowanie i systemy ostrzegawcze
	Czy maszyna jest oznaczona w sposób prawidłowy?			Maszyny powinny być oznaczone w sposób czytelny i trwały. Oznaczenie powinno zawierać co najmniej: nazwę i adres producenta; oznakowanie CE; oznaczenie serii lub typu maszyny; numer fabryczny, jeżeli stosuje się numery fabryczne; rok budowy maszyny. W przypadku gdy producent wykonuje maszynę przewidzianą do użytkowania w atmosferze zagrożonej wybuchem, należy umieścić na maszynie odpowiednie oznaczenie. Na maszynie, oprócz powyższych oznaczeń, powinny być naniesione pełne informacje dotyczące typu maszyny oraz niezbędne do bezpiecznego użytkowania maszyny - takie jak: najwyższa prędkość elementów obrotowych, największa średnica stosowanych narzędzi oraz masa. Jeżeli część maszyny należy przenosić podczas jej użytkowania za pomocą urządzeń podnoszących, informacja dotycząca masy tej części maszyny powinna być naniesiona na niej w sposób czytelny, trwały i jednoznaczny.
	Czy maszyna wyposażona jest w znaki bezpieczeństwa i informacyjne?			Maszyny wyposaża się w znaki ostrzegawcze i oznakowania konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa pracowników. Maszyny powinny być oznakowane znakami i barwami bezpieczeństwa, zgodnie z wymaganiami określonymi w załączniku nr 1 do rozporządzenia o Ogólnych przepisach bhp oraz w Polskich Normach.
	Czy pracownicy obsługi mają dostęp do instrukcji eksploatacji/ obsługi maszyny?			Pracodawca powinien zapewnić pracownikom dostęp do informacji, w tym pisemnych instrukcji dotyczących użytkowania maszyn.
	Czy jest dokumentacja potwierdzająca przeszkolenie pracowników w zakresie obsługi?			Pracodawca podejmie niezbędne działania, aby pracownicy: użytkujący maszyny odbyli odpowiednie przeszkolenie w zakresie bezpiecznego ich użytkowania; wykonujący obsługę maszyn odbyli specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie.
KONSERWACJA I REMONTY MASZYN
	Czy konserwacja i remonty są dokumentowane ?			W przypadku gdy dla danej maszyny jest przewidziane prowadzenie dziennika konserwacji maszyn, prowadzi się go na bieżąco
	Czy prace konserwacyjne i remontowe są przeprowadzane zgodnie DTR, instrukcjami eksploatacji, wskazaniami producenta?			Wykonywanie prac konserwacyjnych powinno być możliwe podczas postoju maszyny. Jeżeli jest to niemożliwe, stosuje się odpowiednie środki ochronne albo prace te wykonuje się poza strefami niebezpiecznymi Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.
	Czy są wymagane dodatkowe uprawnienia kwalifikacyjne dla pracowników do wykonania remontu lub konserwacji?			Pracodawca podejmie niezbędne działania, aby pracownicy: wykonujący naprawy, modernizację, konserwację lub obsługę maszyn odbyli specjalistyczne przeszkolenie w tym zakresie. Jeżeli obsługa, naprawa, remont lub konserwacja maszyn powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, pracodawca powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie kwalifikacje.
	Czy stanowisko konserwacji maszyny jest odpowiednio oświetlone, stosownie do wykonywanych czynności?			Miejsca i stanowiska pacy lub konserwacji maszyn odpowiednio oświetla się, stosownie do wykonywanych czynności Zapewnienie odpowiedniego do rodzaju i miejsca wykonywanych czynności rodzaju oświetlenia, źródeł światła, opraw - z uwzględnieniem przepisów i norm (wymagane natężenie, barwa, brak efektu stroboskopowego, cieni itp.
	Czy są wymagane odpowiednie środki ochrony/ procedury w przypadku wykonywania prac konserwacyjnych podczas ruchu maszyny?			Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.
	Czy remonty/ konserwacje są wykonywane przez pracowników posiadających aktualne szkolenia i uprawnienia kwalifikacyjne?			Jeżeli obsługa, naprawa, remont lub konserwacja maszyn powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników - pracodawca powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie przygotowanie.
	Czy zastosowano rozwiązania zapewniające bezpieczny dostęp i przebywanie pracowników w strefach konserwowania maszyn?			Powinny być zastosowane rozwiązania zapewniające bezpieczny dostęp i przebywanie pracowników w obszarach produkcyjnych oraz strefach ustawiania i konserwowania maszyn

13

---