43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 1

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

Metoda projektu – sposób na zabawę,
naukę dla dzieci i dorosłych

Wiesława Gromotowicz-Celińska

Nauczyciel dyplomowany z 28-letnim stażem pracy, przedszkole nr 9
w Warszawie

1. Ogólny opis projektu

............................................................................

2

2. Założenia podejścia projektowego

....................................................

2

3. Moje osobiste doświadczenia

..............................................................

4

3.1. Jak to się zaczęło?

...........................................................................

4

3.2. Projekty zrealizowane w przedszkolu

..........................................

4

3.3. Jak kierować udanym projektem? Praktyczne wskazówki

.......

6

4. Projekty przedszkolne – przykłady z praktyki

.............................

8

4.1. Prawie wszystko o liściach

.............................................................

8

4.2. Telewizja

.......................................................................................... 12

5. Dlaczego właśnie metoda projektu?

................................................. 15

Tradycyjne metody uczenia–nauczania prowadzą do znużenia, niechę-
ci i utrwalania schematów w relacjach dziecko–nauczyciel. Co należy
i można zrobić, by na twarzach dzieci zagościł uśmiech, a satysfakcja
z pracy dominowała nad uczuciem porażki?

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 2

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 3

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

1. Ogólny opis projektu

Metoda projektu w edukacji przedszkolnej od kilku lat wzbudza ogromne
zainteresowanie nauczycieli. Jest bardzo przyjaznym sposobem postępo-
wania, zarówno dla dzieci, jak i nauczycieli. Sprzyja ich wspólnej zabawie
i nauce w atmosferze serdeczności, życzliwości i zaufania. W dotychcza-
sowej edukacji przeważają działania edukacyjne organizowane w sposób
planowy i celowy – takie, w których dzieci są biernymi, mało zaangażo-
wanymi odbiorcami. W podejściu projektowym zaangażowanie występuje
częściej po stronie dziecka niż nauczyciela. Nauczyciel dostosowuje swoje
działania do potrzeb i możliwości wychowanków. Sytuacje edukacyjne,
w których nauczyciel stwarza dzieciom możliwości poszukiwania, współ-
pracy i uczenia się przez doświadczenie, pomagają im jednocześnie stać
się „konstruktorami” własnej wiedzy. Projekt realizuje zwykle niewielka
grupa dzieci, czasami cały zespół, a czasem pojedyncze dziecko. Cechy
projektu:

l

charakter badawczy,

l

pytania postawione przez dzieci lub nauczyciela,

l

pytania pojawiające się w trakcie wspólnej pracy nauczyciela z dziećmi,

l

działania ukierunkowane są tak, by znaleźć odpowiedzi.

2. Założenia podejścia projektowego

l

Podejście projektowe odpowiada na potrzeby rozwojowe dzieci

w wieku przedszkolnym.

l

Projekt adresowany jest do czterech wymiarów uczenia się dzieci:

wiedzy, umiejętności, dyspozycji i uczuć.

l

Dzięki projektom mogą być ujawnione i wzmocnione te intelektualne

potencjały dzieci, które w innych warunkach są narażone na osłabie-
nie lub nawet zanik.

l

Ani skłonności, ani uczuć nie wykształcimy poprzez instrukcję czy

wyjaśnienia. Dzieci uczą się ich przez zaangażowanie i obserwowanie
ich u ważnych dla siebie osób z otoczenia.

l

Podczas gdy wiele uczuć jest wrodzonych, inne kształtują się wyłącz-

nie poprzez doświadczenie.

l

Oferowanie małym dzieciom formalnych instrukcji zbyt wcześnie,

zbyt intensywnie i zbyt abstrakcyjnie może powodować wzrost wiedzy

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 2

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 3

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

i umiejętności, ale też zanik dyspozycji do rozwijania i ich wykorzy-
stywania.

l

Uczenie się, szczególnie we wczesnych latach, związane jest z proce-

sem przekształcania wiedzy praktycznej w deklaratywną, symboliczną.

l

Jeśli dzieci nie mają możliwości głębokiego doświadczania niektó-

rych zjawisk, nie rozwijają w sobie dyspozycji do prawdziwego po-
szukiwania i głębokiego ich rozumienia.

l

Zmuszanie małych dzieci do zachowań nie całkiem dla nich zrozu-

miałych może zmniejszyć ich wiarę w siebie i może również spowo-
dować zanik gotowości do obserwowania, stawiania pytań i hipotez.

l

Badania i obserwacje, tak jak zabawa, są naturalnym sposobem ucze-

nia się u małych dzieci.

l

Celem edukacji jest jak najszersze angażowanie umysłu uczącego się

dziecka, włączając w to jego wrażliwość estetyczną, moralną, spo-
łeczną i duchową.

l

Gotowość dzieci do bycia zainteresowanymi i zaangażowanymi

w wysiłek intelektualny jest wzmacniana, jeśli mają one możliwość
pracy nad tematem przez dłuższy czas.

l

Pożądane zachowania i postawy rozwijają się przez działanie wśród

ważnych osób, przez przykład i modelowanie. Raczej dzięki zauwa-
żaniu i docenianiu zachowań, a nie nagradzaniu ich.

l

Uczuć nie rozwija się poprzez instrukcję. Zarówno pożądane, jak

i niepożądane zachowania rozwijają się w kontekście doświadczeń
i jako ich konsekwencje.

l

Małe dzieci powinny codziennie być zaangażowane w wartościowe

aktywności, w których współpraca pełni jakąś funkcję.

l

Im młodsze dzieci, tym ważniejsze jest, żeby miały możliwość działa-

nia z realnymi przedmiotami i środowiskiem.

l

Im młodsze dzieci, tym ważniejsze jest, żeby miały możliwość wy-

korzystywania w praktyce wiedzy i umiejętności nabytych również
podczas formalnej realizacji pracy dydaktycznej.

l

Im młodsze dzieci, tym większą różnorodność metod i podejść peda-

gogicznych powinno się wykorzystywać.

l

Im młodsze dzieci, tym większa rola dorosłego w rozwijaniu kompe-

tencji społecznych.

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 4

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 5

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

3. Moje osobiste doświadczenia

3.1. Jak to się zaczęło?

Moje zainteresowanie metodą projektu wynikało z poszukiwania innego
sposobu pracy z dziećmi. Byłam niezadowolona z efektów swojej pracy.
Widziałam, jak dzieci, pomimo wysiłku włożonego w realizację zadań,
nie osiągają zadowalających wyników. Wszystko stawało się nudne i nie-
ciekawe. Do naszych działań powoli wkradała się rutyna. Zaczęłam więc
drążyć temat, szukałam literatury fachowej, dyskutowałam z koleżankami.
Baczniej obserwowałam dzieci, analizowałam to, co mówią – do mnie, do
siebie, rozmawiałam z rodzicami o zainteresowaniach ich dzieci, o tym, co
najchętniej robią w wolne dni. Obserwowałam również pracę koleżanek
i dyskutowałam z nimi o osiągnięciach ich wychowanków.

Szkolenia i konferencje pozwoliły mi na zgłębienie tematu pracy metodą
projektu, jednak jeszcze nie do końca byłam przekonana i pewna, jak na-
leży według niej pracować. Decyzję podjęły dzieci. Pewnego dnia przy-
szły i poprosiły o pomoc w robieniu zaproszeń. Oczywiście odruchowo
pomogłam i dalej pracowałam indywidualnie z innym dzieckiem. Jednak
po pewnym czasie ta sama grupka dzieci znowu poprosiła mnie o pomoc
w robieniu nowych zaproszeń. Zaciekawiło mnie, dlaczego, po co, dla
kogo i co tak naprawdę chcą zrobić z tymi zaproszeniami.

To dzieci zmobilizowały mnie do rozpoczęcia pracy metodą projektu, ale
zdobyta dotychczas wiedza pomogła mi w planowaniu działań własnych
i przedszkolaków. Tworzyłam mapy początkowej wiedzy dzieci i własnej,
analizowałam sposoby pomocy dzieciom, organizowałam materiały – tak
się działo przy realizacji pierwszego projektu – Cyrk – w grupie dzieci
6-letnich. Teoria i praktyka zeszły się razem. Miałam satysfakcję, ale i sze-
reg wątpliwości. Uczestnictwo w warsztatach Metoda projektów badaw-
czych, zorganizowanych przez Fundację Rozwoju Dzieci im. J.A. Komeń-
skiego, oraz spotkanie z Lilian Katz pozwoliło mi na ugruntowanie wiedzy
i odrzucenie wątpliwości i lęku. Praca stała się na nowo ciekawa i satys-
fakcjonująca. Widzę znów zainteresowane dzieci i zadowolonych rodzi-
ców, a ja czekam z niecierpliwością, czym dzieci znów mnie zaskoczą.

3.2. Projekty zrealizowane w przedszkolu

W przedszkolu zostały zrealizowane projekty o różnej tematyce i w róż-
nych grupach wiekowych. Były to pierwsze kroki decydujące o zmianie
podejścia do pracy z małym dzieckiem. Moja wiedza na temat metody
projektu była wtedy niewielka. Pomimo tego chciałam spróbować, by móc
powiedzieć: „tak, to mi odpowiada” albo: „nie, to nie dla mnie”.

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 4

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 5

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

Pierwszy projekt: Cyrk – przeprowadzony w grupie dzieci 6-letnich.
Projekt został przeprowadzony z całą grupą i trwał półtora miesiąca. Za-
angażowanie dzieci podczas realizacji projektu przerosło moje najśmielsze
oczekiwania. To one nadawały ton, uczyły mnie, co i w jaki sposób warte
jest poznania. Przygotowywały zaproszenia, bilety, plakaty, rekwizyty,
podkłady muzyczne, przydzielały role. Zastanawiały się, kogo zaprosić
na swoje pokazy. Występy obejrzały dzieci z naszego i zaprzyjaźnionego
przedszkola, rodzice, dzieci z klasy I ze szkoły podstawowej. Repertuar
był ciągle udoskonalany, a przedszkolaki próbowały swych możliwości
w odgrywaniu różnych ról. Podczas pracy z projektem dzieci poznały się
lepiej, co pozwoliło na większą integrację, nabywały umiejętności współ-
pracy w grupie, dzieląc się jednocześnie odpowiedzialnością za realizację
swych pomysłów.

Drugi projekt: Podwodny świat – przeprowadzony w tej samej grupie.
Tematyka bardzo szeroka, ale dająca możliwość działania każdemu dziec-
ku, o czym przekonałam się w trakcie jego realizacji. Praca z projektem
trwała miesiąc. W tym projekcie dzieci w jeszcze większym stopniu za-
angażowały do współpracy rodziców, którzy poszukiwali źródeł wiedzy
w postaci filmów, książek, wyposażenia do nurkowania, organizowania
wycieczki do Powsina na wystawę poświęconą rybom. Dzieci rysowały,
lepiły, dekorowały salę, wykonywały albumy, gromadziły książki. Zorga-
nizowały w przedszkolu Dzień niebieski.

Trzeci projekt: Fotograf – zrealizowany w tej samej grupie. Temat tego
projektu był bezpośrednio związany z realizacją poprzedniego. Praca
z projektem trwała trzy tygodnie. Projekt był o tyle ciekawy, że mogliśmy
rozmawiać z ekspertem. Pytać, dzielić się wątpliwościami, domysłami,
a następnie je weryfikować. Wybraliśmy się na wycieczkę do zakładu
fotograficznego. Potem odbyła się sesja zdjęciowa, podczas której dzieci
były fotografikami, a modelami zostali pracownicy przedszkola.

Czwarty projekt: Buty – zrealizowany w grupie dzieci 4-letnich. Trwał
prawie miesiąc, a zainteresowanie nie malało – ani wśród dzieci, ani wśród
rodziców. Inspiracją był prezent, który jedna z dziewczynek otrzymała od
Mikołaja. Wybrany temat był zdecydowanie na miarę młodszej grupy.
Moja praca polegała na organizowaniu pomocy i materiałów – tu rów-
nież mogłam liczyć na pomoc rodziców. Pomogli mi zorganizować kącik
obuwia narciarskiego, zorganizowali wycieczkę do zakładu szewskiego.
A dzieci miały możliwość bezstresowej nauki wiązania butów. A przecież
nie łatwo było nauczyć się, który to lewy, a który prawy but. W trakcie
realizacji projektu przeprowadziłam zajęcie otwarte dla nauczycieli, pre-
zentując metodę w codziennych zajęciach.

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 6

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 7

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

Piąty projekt: Drzewa – zrealizowany w tej samej grupie. Trwał trzy ty-
godnie. Wiosna była wspaniałym okresem, by pokazać dzieciom budze-
nie się wszystkiego do życia. Terenem naszych badań była bardzo bogata
roślinność ogrodu przedszkolnego. W badaniach używaliśmy lup, steto-
skopów. Powstały piękne albumy, zielniki, w których tworzenie włączyli
się rodzice. Dzieci nauczyły się rozpoznawać drzewa po barwie kory i jej
fakturze. A podczas rysowania drzew i kwiatów uczyły się dostrzegania
drobnych elementów roślin. Projekty dotyczyły różnej tematyki, a czas
ich trwania był różny. W grupach starszych dzieci same wymyślały tema-
ty, w grupach młodszych – podpowiadałam je (zawsze jednak miałam na
uwadze to, czy dany temat wzbudza zainteresowanie maluchów).

Tym, czego zabrakło w niektórych projektach, była prezentacja dorobku
przedszkolaków. Wówczas nie wiedziałam jeszcze, w jaki sposób doku-
mentować działalność dzieci. Nie zebrałam wielu dowodów realizacji:
zdjęć czy zapisów elektronicznych.

3.3. Jak kierować udanym projektem? Praktyczne wskazówki

Każdy projekt będzie udany, jeśli będziemy pamiętać o dwóch podstawo-
wych sprawach, tj.:

l

dzieci nie mogą robić po prostu tego, na co mają ochotę,

l

tworzymy ramy, które pomagają zrozumieć dzieciom, czego się od

nich oczekuje.

Dzięki temu projekt jest źródłem wolności i ograniczeń, gwarantujących
bezpieczeństwo dzieciom. Wybierając tematy do realizacji metodą projektu,
trzeba pamiętać, że dzieci starsze mogą mieć tematy bardziej skomplikowa-
ne i odzwierciedlające złożone myślenie. Młodsze dzieci powinny skupić
się na interesujących je tematach, ale dotyczących prostych zagadnień.

Ważne!

Nauczyciele, wybierając temat, powinni odwoływać się do wcześniej-
szych doświadczeń dzieci, ich zainteresowań, wiedzy i rozumienia. Na-
uczyciel tworzy wstępną siatkę stanu wiedzy dzieci (np. stosując burzę
mózgów) i następnie planuje:

l

możliwości pracy w terenie,

l

zdobywanie informacji z pierwszej ręki,

l

listę miejsc do odwiedzenia przez dzieci,

l

listę osób, z którymi dzieci mogłyby porozmawiać.

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 6

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 7

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

W projekcie powinny być wykorzystywane także pośrednie źródła wiedzy,
takie jak: książki, plakaty, nagrania video i inne. Materiały te powinny być
przygotowane przed rozpoczęciem projektu.

Uwaga!

W podejściu projektowym ważniejsze są źródła bezpośrednie niż po-
średnie. Dzieci potrafią powtarzać i porządkować informacje o swych
osobistych doświadczeniach związanych z tematem. Ważne, by nie
dawać im gotowych odpowiedzi.

W każdym projekcie badawczym powinny znaleźć się następujące formy
działalności:

l

dyskusje,

l

praca w terenie,

l

badania,

l

pokazy,

l

prezentacje.

Dyskusje pomagają dzieciom stwierdzić, co już wiedzą, czego się nauczy-
ły, a czego wciąż chciałyby się nauczyć. Dla dzieci bardzo wartościowe są
rozmowy w małych grupach z nauczycielem i innymi dziećmi. Rozmowy
te dotyczą ich działań, eksplorowania obiektów i przedmiotów, planowa-
nia dalszych czynności. Nauczyciel może wtedy subtelnie ukierunkować
dyskusję i pomagać sprecyzować wypowiedź dziecka.

Praca w terenie dostarcza okazji do bezpośrednich poszukiwań odpowie-
dzi na postawione pytania. Badania te mogą dotyczyć: budynków, firm,
zjawisk przyrody, zabytków, pojazdów, ludzi, przedmiotów itp. Pozwalają
dzieciom lepiej zrozumieć otaczający świat i umożliwiają zdobycie wie-
dzy poprzez samodzielne doświadczenia.

Badania pomagają dzieciom w przygotowaniu się do różnych sytuacji
przez omówienie wszelkich możliwości. Dzieci eksplorują, analizują
przedmioty i materiały, szkicują te przedmioty, oglądają przez szkło po-
większające oraz poszukują dodatkowych informacji w książkach.

Pokazy są istotnym sposobem na dokumentowanie procesu uczenia się
dzieci. Na tablicach i ścianach zawieszane są wytwory pracy dzieci. Pro-
wadzą do rozmów, dyskusji nad przebiegiem etapu lub całości projektu.

Prezentacje to wyrażanie i komunikowanie dziecięcych pomysłów, co re-
alizuje się poprzez: rysunek, szkic, model, zapis, scenkę dramową. Forma

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 8

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 9

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

ta pozwala na pełniejsze zrozumienie nowych informacji i odniesienia się
do tego, co już widziały. Następuje asymilacja zdobytej wiedzy.

4. Projekty przedszkolne – przykłady z praktyki

W tej części przedstawię dwa projekty zrealizowane w roku szkolnym
2007/2008 w grupie dzieci 6-letnich. Są to projekty poprawne i najbardziej
zbliżone do koncepcji projektów Lilian Katz.

4.1. Prawie wszystko o liściach

Wszystko rozpoczęło się od akcji Sprzątanie świata. Nasze przedszkole
uczestniczy w niej corocznie. W ramach tych działań, wspólnie ze wszyst-
kimi przedszkolakami, porządkujemy nasz ogród przedszkolny i przyległy
do niego teren. W trakcie grabienia, zamiatania i pakowania liści do wor-
ków dzieci miały dużo okazji do rozmów, wymiany własnych poglądów,
ale i do zdobywania nowych doświadczeń. Po zakończeniu akcji w sali
przedszkolnej dzieliliśmy się wrażeniami, które zostały spisane na dużym
arkuszu papieru. Wśród tych spostrzeżeń pojawiło się mnóstwo pytań:

l

Dlaczego jest tak dużo liści?

l

Dlaczego liście spadają z drzew?

l

Dlaczego drzewa mają liście?

l

Dlaczego liście są tak kolorowe?

Mając na uwadze zainteresowanie dzieci tym zagadnieniem, spytałam,
czy chcą zdobyć odpowiedzi na powyższe pytania. Był to moment wy-
boru tematu. Dzieci bardzo chętnie przystąpiły do realizacji tego tematu.
Pytań było coraz więcej, dlatego stworzyliśmy siatkę pytań. Mapa była
uzupełniana jeszcze przez kilka następnych dni. Dzieci rozmawiały w do-
mu z rodzicami i innymi członkami rodziny, z koleżankami i kolegami
w przedszkolu. Już po kilkunastu zapisanych pytaniach zaczęliśmy się
zastanawiać, kto udzieli nam na nie odpowiedzi. Na siatce pytań zaznacza-
liśmy tę wątpliwość czerwonym flamastrem, a niebieskim zaznaczaliśmy,
w jaki sposób uzyskamy odpowiedzi (za pomocą jakich narzędzi). Jednak
pytań było coraz więcej i już mogliśmy zauważyć, że można je pogrupo-
wać i skierować do ekspertów. Ustaliliśmy, kto może być naszym eksper-
tem oraz jakie zadamy pytania. Naszymi ekspertami byli:

l

dozorca,

l

nauczycielka pracująca w naszym przedszkolu,

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 8

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 9

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

l

pracownik obsługi,

l

dwoje dzieci z naszej grupy.

Dzieci zaproponowały wyjazd do lasu lub parku. Było to rozpoczęcie pro-
jektu, określane jako faza I. Każdy dzień przynosił nowe sprawy, pytania,
zadania i pomysły na ich rozwiązanie.

Michał przyniósł i zaprezentował warzywa, opowiadał o tym, że nie tylko
drzewa mają liście. W ten sposób mieliśmy już dziecięcego eksperta, który
omówił nam walory zdrowotne warzyw. Kącik przyrody został wzboga-
cony o różnorodne warzywa przyniesione również przez inne dzieci. Było
oglądanie, porównywanie i dyskutowanie. Dzieci najbardziej zaciekawiła
kapusta, a zwłaszcza… proces jej kiszenia. Oczywiście dzieci aktywnie
w nim uczestniczyły, począwszy od krojenia, solenia, zagniatania i próbo-
wania, skończywszy na wybraniu miejsca do jej przechowania w przed-
szkolu. Przy kiszeniu kapusty odbyła się także jej degustacja.

Armand opowiadał, jak karmi liśćmi swoje zwierzęta – patyczaki. Oczy-
wiście następnego dnia przyniósł je i przekazał dzieciom informacje na ich
temat.

Julia przyniosła zioła, co było wspaniałym pretekstem, by porozmawiać
o ich właściwościach leczniczych. Zioła trafiły do naszego kącika przyro-
dy jako kolejna ekspozycja. Julia wraz z mamą stworzyła poradnik Zioła
– poradnik małego przedszkolaka. Dzieci szczególnie zainteresowała mię-
ta. Powody były różne:

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 10

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 11

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

l

W okresie letnim pijemy dla ochłody miętę.

l

Na bolący brzuch proponowano koledze miętę.

l

Ulubione cukierki koleżanki to miętowe.

Rozpoczęły się poszukiwania mięty… na półkach sklepowych. Dzieci
wspólnie z rodzicami poszukiwały różne artykuły spożywcze, które ją za-
wierają. Jak się okazało, najwięcej jest jej w słodyczach. Oczywiście parzy-
liśmy świeżą i suszoną miętę. Prowadziliśmy obserwacje, np.: Która mięta
szybciej się zaparza? Jak intensywny jest zapach? Jaki jest jej kolor?

Tomek po kilku dniach zauważył, że z miętą coś się stało. To był następny
moment na wymianę spostrzeżeń i podzielenie się dotychczasową wiedzą
między dziećmi. Na tym etapie zaprosiliśmy naszych dorosłych eksper-
tów. Dzieci przygotowały pytania dla każdego eksperta. Odbyła się za-
planowana wycieczka do Powsina, w jej trakcie – prowadząc obserwacje
i rozmawiając z ekspertem – dzieci zgłębiły wiedzę na temat roślin. Przy-
wiezione i zebrane eksponaty posłużyły dzieciom do dalszych obserwacji,
badań i prac plastycznych.

Krzyś wyraził obawę, że może wszystko zapomnieć, dlatego przystą-
piliśmy do ułożenia z dziećmi mapy zdobytej wiedzy. Po umieszczeniu
wszystkich stwierdzeń i opinii zapytałam dzieci, z kim chciałyby się po-
dzielić zdobytą wiedzą. Propozycje dotyczyły wizyty gości w sali zajęć,
np.: zaprosić dzieci z młodszych grup, zaprosić rodziców, zaprosić star-
szych kolegów ze szkoły. Ostatecznie dzieci zdecydowały się na zaprosze-
nie rodziców. Potem zaczęliśmy się zastanawiać, w jaki sposób zaprezen-
tujemy cały dorobek.

Rozwinięcie projektu, czyli faza II dobiegła końca.

Wszystkie dzieci oglądały zdjęcia, wykonane prace. Zastanawialiśmy się,
jakie stoiska powstaną i kto je będzie reprezentował, gdzie będą prace pla-
styczne, a gdzie zdjęcia. Ostatecznie ustaliliśmy, że:

l

przywitamy rodziców teatrzykiem Na straganie,

l

kilku ekspertów zaprezentuje dorobek na stoiskach,

l

kilkoro dzieci przedstawi przebieg całej prezentacji,

l

pozostałe dzieci będą oprowadzały rodziców po całej sali wystawowej.

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 10

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 11

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

Prezentacja trwała dwie i pół godziny. Zakończyła się zabawą (z inicjaty-
wy dziecka) w łapanie liści przy muzyce (wykorzystałam zabawy Pedago-
giki zabawy).

Podsumowanie projektu, czyli faza III dobiegła końca.

Ewaluacja projektu Prawie wszystko o liściach

Dzieci – zabawa przy tym projekcie dała możliwość zaistnienia dzieciom
nieśmiałym i wycofanym. Ponadto każde dziecko miało swój moment,
ważną chwilę, kiedy mogło zaistnieć jako ekspert na forum, ale i w kon-
taktach indywidualnych z innymi dziećmi. Cała grupa lepiej się poznała,
a co za tym idzie, bardziej się zintegrowała. Przedszkolaki nauczyły się
słuchać siebie nawzajem. Nastąpił przyrost czynnego słownika, podniósł
się poziom graficzny, nastąpił wzrost wiedzy i doświadczeń dzieci. Dzieci
nie bały się zadawać pytań, a co najważniejsze, wiedziały, że nie ma „głu-
pich” pytań.

Rodzice byli zadowoleni, że ich pociechy z takim zadowoleniem chodzą do
przedszkola. W trakcie prezentacji mogli dowiedzieć się o metodzie projek-
tu, zobaczyć swoje dzieci w roli eksperta, popracować wspólnie z nimi nad
różnymi pracami, zobaczyć, czym tak naprawdę przedszkolaki zajmowały
się prawie dwa miesiące. Mieli wspaniałą okazję do bycia ze swoim dziec-
kiem wraz z innymi rodzicami. Nastąpiła dalsza integracja rodziców.

Nauczycielki z placówki miały możliwość obserwacji codziennej pracy
dzieci i mojej. Wzbudziła ona ogromne zainteresowanie. Mnie pozwoliła
na lepsze poznanie każdego dziecka poprzez swobodne obserwacje dzieci

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 12

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 13

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

w trakcie ich działań. Pogłębiła moje zaufanie do możliwości wychowan-
ków. Praca dwumiesięczna zintegrowała mnie z dziećmi i rodzicami bar-
dziej niż dotychczasowe formy pracy w przedszkolu i współpracy z rodzica-
mi. Podczas działań nie było przymusu, pośpiechu, krzyku, a jedynie radość
i zadowolenie dzieci oraz rodziców.

4.2. Telewizja

Temat projektu Telewizja pojawił się podczas realizacji zagadnienia „Pol-
ska w Unii Europejskiej”. Dzieci opowiadały, że wiedzą, jak wygląda
Wenecja, bo widziały w TV. Zaproponowały, że przyniosą filmy i zdję-
cia. W następnych dniach zostałyśmy zasypane filmami. Dzieci pragnęły
oglądać wszystko na raz. W trakcie oglądania jednego z filmów nastąpiły
zakłócenia, których byłam sprawczynią. W ten sposób pragnęłam zainspi-
rować dzieci do rozmów:

l

Czy potrzebna jest nam TV?

l

Czy każdy ma telewizor w domu?

l

Ile czasu oglądają TV?

l

Kto z nimi ogląda TV?

Rozmowy były prowadzone o różnych porach dnia, w małych grupkach
i indywidualnie. Miały potwierdzić, na ile dzieci zainteresowane są tym
tematem i na ile mają ochotę zgłębić ten obszar tematyczny. Celem było
uwrażliwienie wychowanków na pozytywne i negatywne skutki oglądania
TV. Realizację tego projektu rozpoczęłam od zaproszenia rodziców do
współpracy. W tym celu wspólnie z dziećmi zredagowaliśmy zaproszenie
– zawiadomienie, które przedszkolaki osobiście wręczały swoim rodzi-
com. Był to moment wyboru tematu.

Rozpoczęliśmy tworzenie map: wiedzy i pytań, na które mieliśmy nadzieję
uzyskać odpowiedzi. Dzieci już posiadały doświadczenie w zakresie pracy
(zabawy) metodą projektu. Od razu próbowały ustalić, w jaki sposób mogą
uzyskać odpowiedzi, kogo zaprosić, jaką zorganizować wycieczkę.

Było to rozpoczęcie projektu, określane jako faza I.

Mapa Telewizja zainspirowała jednego z chłopców do stworzenia wspól-
nie z rodzicami mapy, w której zawarł wiedzę dotyczącą sprzętu współ-
działającego z TV. Omawiając sposób powstawania tej mapy, dzieci za-
stanawiały się:

l

Czym jest telewizja?

l

Czym jest telewizor?

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 12

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 13

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

Przedszkolaki raczej nie miały trudności z rozumieniem tych dwóch pojęć.
Dzieci zainteresowały się sprzętem przedszkolnym. Szkicowały telewizor
i pilot. Przy szkicowaniu pilota jedna z dziewczynek była tak zaangażowa-
na w bardzo wiernym odtwarzaniu detali, że odmówiła najlepszej koleżan-
ce przyłączenia się do zabawy. Przy oddawaniu swego dzieła stwierdziła,
że była to bardzo ciężka praca. Pomimo tego na jej twarzy było widać
ogromne zadowolenie z wykonanego rysunku. Dzieci postanowiły zbadać,
czy we wszystkich pomieszczeniach przedszkolnych znajdują się telewi-
zory. Chętne dzieci liczyły i zapisywały, inne porównywały nazwy. Dzieci
konsultowały się i wymieniały uwagami. Jedna z dziewcząt stworzyła ka-
talog nazw telewizorów. Cieszył mnie ten fakt, bo jest to dziecko, które nie
wykazywało do tej pory inicjatywy. Dzieci, które podejmowały już próby
pisania, postanowiły samodzielnie wpisać tytuły ankiet, które miały prze-
prowadzić. I tak powstały ankiety:

l

Ile telewizorów mają osoby pracujące w przedszkolu?

l

Ile telewizorów mają dzieci w domu?

l

Jak nazywają się telewizory w naszym przedszkolu?

l

Jak nazywają się telewizory w domu?

W trakcie analizowania wyników ankiet przez dzieci jedna z dziewczynek
stwierdziła, że nie wszyscy pracujący w przedszkolu posiadają telewizor.
Była to wspaniała okazja do rozmowy, w której poruszyliśmy problemy:

l

Czy każdy musi mieć telewizor?

l

Od czego zależy fakt posiadania telewizora?

l

Czy programy telewizyjne możemy oglądać na innym sprzęcie?

Następnie każde dziecko wypowiadało się na temat własnych telewizo-
rów. Dzieci wspólnie ustaliły, że na kartkach napiszą liczbę posiadanych
telewizorów i ich nazwy. Każdego dnia dzieci przynosiły ankietę i uzupeł-
niały ją. Wspólnie z rodzicami przedszkolaki rysowały zestawy domowe-
go sprzętu TV. Był to bardzo dobry moment do rozmowy o tym, jak długo
oglądają TV, czy oglądają każdy program, czy jest sposób na sprawdze-
nie, które programy mogą oglądać dzieci, czy ktoś im towarzyszy podczas
oglądania TV. W trakcie tych rozmów stworzyliśmy zasady bezpiecznego
oglądania TV. Nasza mapa Telewizja rozrastała się i zawierała wiele wąt-
ków, które pozwoliły nam na stworzenie nowych map: Film, Reklama, Co
mieści się w telewizorze?

Dzieci podjęły decyzję, iż koniecznie musimy zaprosić ekspertów. Sa-
modzielnie poszukiwały, głośno rozmawiając między sobą, czy ktoś taki

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 14

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 15

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

znajdzie się wśród ich znajomych. Dzięki tej burzy mózgów stwierdziły,
że mama Artura pracuje w TV, tata Michała przyniesie nam stary telewi-
zor, a pan Zbyszek może opowiedzieć o reklamie. Tata Michała przyniósł
telewizor i pomógł dzieciom zweryfikować ich hipotezy dotyczące tego, co
mieści się w środku telewizora. Z części, które zostały, urządziliśmy kącik
TV w sali. Pan Zbyszek opowiedział, jak powstaje film i reklama. Zrobił
to tak ciekawie, że dzieci postanowiły ułożyć scenariusz, by później móc
zrealizować Dzień w naszej TV. Pewnego dnia dziewczynka, która była
bardzo zaangażowana we wszystkie formy działania dotyczące realizacji
tego projektu, poprosiła o karton. Poinformowała, że chce zrobić telewizor
do kącika lalek. Ten fakt zapoczątkował lawinę pomysłów.

Tak powstały płyty, video, DVD, gry telewizyjne. Wycieczka do siedziby
Telewizji Polskiej roznieciła na nowo zainteresowanie tematem. Po wy-
cieczce pojawiły się nowe, fantastyczne pomysły na wykonanie różno-
rodnego sprzętu do nagrań. Takie nagrania oczywiście odbyły się i były
prowadzone przez dzieci. Wszystkie wykonane modele służyły do orga-
nizowania ciekawych i różnorodnych zabaw. Brały w nich udział również
dzieci, które z reguły wycofywały się z aktywności grupowych. Dzieci,
dumne z własnych osiągnięć, ogromnej liczby wykonanych modeli, zebra-
nych danych i nowych kącików zainteresowań bardzo chciały pochwalić
się rodzicom.

Faza II, czyli rozwinięcie projektu, dobiegła końca.

Ustaliliśmy, co możemy zaprezentować rodzicom. Pomysłów było wiele.
Jednak najważniejszy dla dzieci był wywiad. Ponadto uzgodniono, kto
będzie prezentował dorobek na stoiskach jako ekspert. Prezentacja do-
starczyła nowych doświadczeń, bo jak pokazać wszystko ładnie, sprawnie

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 14

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

43U0608

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 15

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

i nie pomylić się? Rodzice byli zaskoczeni ogromem wiedzy dzieci i ich
zaangażowaniem.

Podsumowanie projektu, czyli faza III dobiegła końca.

Ewaluacja projektu Telewizja

Projekt trwał bardzo długo i przebiegał bardzo intensywnie.

Rodzice – ich zaangażowanie przeszło moje oczekiwania. Pomagali
w zorganizowaniu wycieczki, zaproszeniu ekspertów, gromadzeniu da-
nych do ankiet, układaniu pytań do ekspertów, uświadamianiu dzieciom
roli TV w życiu każdego człowieka. W szatni z zaangażowaniem dyskuto-
wali, co mają dziś przygotować z dziećmi.

Dzieci – pogłębiły wiedzę i zdobyły nowe wiadomości dotyczące sprzętu
i jego działania oraz pracy w telewizji. Nauczyły się współpracować ze
sobą i dyskutować, stawiać hipotezy i je weryfikować. Stały się otwarte
i nie obawiają się rozwiązywania problemów.

5. Dlaczego właśnie metoda projektu?

Podejście projektowe w pracy z małym dzieckiem odgrywa coraz większą
rolę. Świat tak dynamicznie rozwijający się stawia przed nami nowe wy-
zwania. Formalne metody nauczanie nie sprostają temu zadaniu.

l

Metoda projektu to zmiana roli nauczyciela w nauczaniu. Nauczyciel

nie jest osobą dominującą w procesie nauczania–uczenia się dzieci,
nie jest już dla dzieci głównym źródłem wiedzy. Nauczyciel ma być
dla dziecka doradcą, przewodnikiem, ekspertem, inspiratorem, orga-
nizatorem.

l

Podczas realizacji projektu stosowane są różnorodne aktywizujące

metody nauczenia, umożliwiają one nauczycielowi dotarcie do każde-
go dziecka.

l

Metoda projektu to optymalne środowisko uczenia się dziecka:

– zainteresowanie jest skierowane na prawdziwe wydarzenia,

– reakcje dorosłych skierowane są ku zainteresowaniom dzieci.

l

Metoda projektu pozwala dzieciom na dostrzeżenie swych zdolności,

mocnych stron, a co za tym idzie – stwarza możliwości osiągnięcia
sukcesu.

l

Metoda projektu to umiejętność pracy w grupie, pozwala na dosko-

nalenie: mówienia, słuchania, argumentowania, negocjowania. Umie-

T

RENDY I INNOWACJE

A

1.32

s. 16

43 Edukacja w przedszkolu • Czerwiec 2008

43U0608

jętności te gwarantują w przyszłości osiągnięcie sukcesów w szkole
i w pracy zawodowej. Metoda projektu to rozwój umiejętności spo-
łecznych i komunikacji interpersonalnej.

l

Metoda projektu to umiejętność twórczego analizowania proble-

mów. Dzieci podejmują próby rozwiązywania spraw, nie czekając
z założonymi rękami. Są aktywne, zaangażowane, dowartościowane
i szczęśliwe. Metoda projektu w edukacji przedszkolnej to szczęśliwe
dzieciństwo.